К. В. Ивановăн (27.05.1890 – 26.03.1915) чи калăплă хайлавĕ «Нарспи» поэма (1907-1908). Поэмăри тĕп сăнарсен Нарспипе Сетнерĕн кăмăл-туйăмне, шухăш-шутлавне тăтăшах Çут çанталăкри тĕрлĕ пулăмĕсемпе çыхăнтарса сăнласа прать поэтăмăр. Çĕр, Хĕвел, Шыв, Вăрман асапланакан кнăçсăр чунсене хăйсен хÿттине илесшĕн те, анчах та Нарспипе Сетнерĕн шăписем ытла та телейсĕр.
Поэмăра поэт çут çанталăк çуркунне чĕрĕлсе вăй илнине сăнарласа прать. Çын тата çут çанталăк пĕр-пĕринпе тачă çыхăннă. Çут çанталăкри тавралăх мĕн чухлĕ илемлĕрех те тасарах, этем унпа мĕн чухлĕ сăпайлă килĕшÿре пурăнать. Çĕр çынна сĕткен парса ÿстерет. Çут çанталăк çынна вăй-хăват паракан ырлăх. Çут çанталăк илемĕ çын чунне çĕклентерсе, хавхалантарса тăрать, канăçлăх кÿрет, хуйха-суйха сирет. Çурхи куна сăнлакан фотоÿкерчĕксене пăхсан тÿрех поэтăмăрăн асамлă йĕркисем пуçа килеççĕ.
Вложение | Размер |
---|---|
kilche_yra_surkunne.rar | 744.9 КБ |
ОТДЕЛ ОБРАЗОВАНИЯ, МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ,
ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА
АДМИНИСТРАЦИИ МОРГАУШСКОГО РАЙОНА
МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ ОБЩЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ
«СЯТРАКАСИНСКАЯ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА»
РАЙОННЫЙ КОНКУРС – ФЕСТИВАЛЬ ОБУЧАЮЩИХСЯ «EXCELSIOR - 2015»
Направление: «Творчество»
Секция: Фотография
Килчĕ ырă çуркунне…
Автор: Кольцова Кристина 6 класс МБОУ «Сятракасинская СОШ» Моргаушского района ЧР Руководитель: учитель истории и обществознания Романова Н. Г. |
д. Сятракасы
2014 – 2015 учебный год
Аннотаци
Эс пирěнтен те çамрăкрах, Чăваш поэзин чаплă ашшě Эс - иртнě кун. Çав вăхăтрах Эс халăх кăмăлěн малашě. | Годами ты моложе нас Отец поэзии чувашской. Ты прошлый день. И в тот же час В тебе - народ с мечтою ясной. Геннадий Айги. |
Пире куллен вăй-хал парса тăракан çут çанталăкпа киленсе, ăна юратса пурăнакан, хăйĕн хайлавĕсенче çут çанталăк илемне витĕмлĕн сăнарласа паракан, тăван çĕре, тăван халăха, тăван чĕлхене юратса хисеплекен, чăваш çыннин сăнарне ĕнентерÿллĕн кăтартса пама пултаракан сăвăçа мĕнле сума сумăн-ха, унăн хăватлă та янăравлă поэзийĕ умĕнче мĕнле пуçа таймăн-ха. Чăннипех те, Константин Васильевич Ивановăн литературăри тÿпи пысăк, çÿллĕ шайра. Пирĕн, чăваш ачисен, хамăрăн мухтавлă çынсем çинчен ытларах та ытларах пĕлме тăрăшмалла, вĕсенчен вĕренсе пымалла, вĕсемпе мухтанмалла та, мăнаçланмалла та.
Аслă чăваш поэчĕ 100 çĕр çул тултарнă май ЮНЕСКО 25-мĕш сессин йышăнăвĕпе килĕшÿллĕн 1990 çула Константин Васильевич Иванов çулталăкĕ тесе çирĕплетнĕ. 1990 çулхи çу уйăхĕнче чаплă поэтăмăр юбилейне уявлама К.В. Иванов ячĕпе хисепленекен колхоз çĕрне сумлă хăнасем килсе çитнĕ. Вĕсен шутĕнче тĕрлĕ халăх поэтчĕсем те пулнă: К. Т. Латып тутар, С. Т. Руфов якут, Т. В. Шаповаленко украинка. Семён Титович Руфов «Нарспи» поэмăна якутла куçарнă.
2015 çулхи çу уйăхĕн 27-мĕшĕнче вилĕмсĕр «Нарспи» поэма авторĕ 125 çул тултарать. Çавна май Чăваш Республикин пуçлăхĕн указĕпе килĕшÿллĕн (110 №, çурла уйăхĕн 4- мĕшĕ, 2014 ç. «Об объявлении в Чувашской Республике 2015 года Годом К.В. Иванова»
«В целях увековечивания памяти и творческого наследия классика чувашской художественной литературы Константина Васильевича Иванова, внесшего выдающийся вклад в отечественную и мировую культуру, а также в связи с исполняющимся в 2015 году 125-летием со дня его рождения».) 2015 çула Чăваш Республикинче Константин Васильевич Иванов çулталăкĕ тесе çирĕплетнĕ.
К. В. Ивановăн (27.05.1890 – 26.03.1915) чи калăплă хайлавĕ «Нарспи» поэма (1907-1908). Поэмăри тĕп сăнарсен Нарспипе Сетнерĕн кăмăл-туйăмне, шухăш-шутлавне тăтăшах Çут çанталăкри тĕрлĕ пулăмĕсемпе çыхăнтарса сăнласа прать поэтăмăр. Çĕр, Хĕвел, Шыв, Вăрман асапланакан кнăçсăр чунсене хăйсен хÿттине илесшĕн те, анчах та Нарспипе Сетнерĕн шăписем ытла та телейсĕр.
Поэмăра поэт çут çанталăк çуркунне чĕрĕлсе вăй илнине сăнарласа прать. Çын тата çут çанталăк пĕр-пĕринпе тачă çыхăннă. Çут çанталăкри тавралăх мĕн чухлĕ илемлĕрех те тасарах, этем унпа мĕн чухлĕ сăпайлă килĕшÿре пурăнать. Çĕр çынна сĕткен парса ÿстерет. Çут çанталăк çынна вăй-хăват паракан ырлăх. Çут çанталăк илемĕ çын чунне çĕклентерсе, хавхалантарса тăрать, канăçлăх кÿрет, хуйха-суйха сирет. Çурхи куна сăнлакан фотоÿкерчĕксене пăхсан тÿрех поэтăмăрăн асамлă йĕркисем пуçа килеççĕ.
Çут çанталăк пăхса ытарайми илемлĕ, Çĕр-аннемĕр – ырă та таса, уй-хир – аслă та тулăх, улăх – кăвак çеçкеллĕ, çăл шывĕ – тăрна куçĕ пек таса, сывлăш – чечек шăршиллĕ, пучах – çитмĕл çич пĕрчĕллĕ, вăрман – илемлĕ саслă та пуян.
«Килчĕ ырă çуркунне…» фотоÿкерчĕксен ярăмĕ 3 ÿкерчĕкрен тăрать:
1. «Путăксемпе, варсемпе
Çĕмĕрĕлсе шыв кĕрлет»;
2. «Килчĕ ырă çуркунне,
Килчĕ, ячĕ ăшăтса»;
3. «Ватă йăмра тайăлса
Тĕсне пăхса савăнать»
Ырă кун пултăр!
Мана Кристина Кольцова тесе чĕнеççĕ.
Эпĕ Çатракасси шкулĕнче 6-мĕш класра вĕренетĕп.
Эпĕ сире фотоÿкерчĕсен «Килчĕ ырă çуркунне…» ярăмĕпе паллаштарасшăн.
Манăн ертÿçĕ – Романова Наталия Григорьевна.
Пире тăван çĕре, тăван халăха, тăван чĕлхене юратса хисеплекен, чăваш çыннин сăнарне ĕнентерÿллĕн кăтартса пама пултаракан сăвăçа мĕнле сума сумăн-ха, унăн хăватлă та янăравлă поэзийĕ умĕнче мĕнле пуçа таймăн-ха. Чăннипех те, Константин Васильевич Ивановăн литературăри тÿпи пысăк, çÿллĕ шайра.
Пирĕн, чăваш ачисен, хамăрăн мухтавлă çынсем çинчен ытларах та ытларах пĕлме тăрăшмалла, вĕсенчен вĕренсе пымалла, вĕсемпе мухтанмалла та, мăнаçланмалла та.
Аслă чăваш поэчĕ 100 çĕр çул тултарнă май ЮНЕСКО 25-мĕш сессин йышăнăвĕпе килĕшÿллĕн 1990 çула Константин Васильевич Иванов çулталăкĕ тесе çирĕплетнĕ. 1990 çулхи çу уйăхĕнче чаплă поэтăмăр юбилейне уявлама К.В. Иванов ячĕпе хисепленекен колхоз çĕрне сумлă хăнасем килсе çитнĕ. Вĕсен шутĕнче тĕрлĕ халăх поэтчĕсем те пулнă: К. Т. Латып тутар, С. Т. Руфов якут, Т. В. Шаповаленко украинка. Семён Титович Руфов «Нарспи» поэмăна якутла куçарнă.
2015 çулхи çу уйăхĕн 27-мĕшĕнче вилĕмсĕр «Нарспи» поэма авторĕ 125 çул тултарать. Çавна май Чăваш Республикин Пуçлăхĕн указĕпе килĕшÿллĕн (110 №, çурла уйăхĕн 4- мĕшĕ, 2014 ç. «Об объявлении в Чувашской Республике 2015 года Годом К.В. Иванова»: «В целях увековечивания памяти и творческого наследия классика чувашской художе-ственной литературы Константина Васильевича Иванова, внесшего выдающийся вклад в отечественную и мировую культуру, а также в связи с исполняющимся в 2015 году 125-летием со дня его рождения».) 2015 çула Чăваш Республикинче Константин Васильевич Иванов çулталăкĕ тесе çирĕплетнĕ.
К. В. Ивановăн (27.05.1890 – 26.03.1915) чи калăплă хайлавĕ «Нарспи» поэма (1907-1908). Поэмăри тĕп сăнарсен Нарспипе Сетнерĕн кăмăл-туйăмне, шухăш-шутлавне тăтăшах Çут çанталăкри тĕрлĕ пулăмĕсемпе çыхăнтарса сăнласа прать поэтăмăр. Çĕр, Хĕвел, Шыв, Вăрман асапланакан кнăçсăр чунсене хăйсен хÿттине илесшĕн те, анчах та Нарспипе Сетнерĕн шăписем ытла та телейсĕр.
Поэмăра поэт çут çанталăк çуркунне чĕрĕлсе вăй илнине сăнарласа прать. Çын тата çут çанталăк пĕр-пĕринпе тачă çыхăннă. Çут çанталăкри тавралăх мĕн чухлĕ илемлĕрех те та-сарах, этем унпа мĕн чухлĕ сăпайлă килĕшÿре пурăнать. Çурхи куна сăнлакан фо-тоÿкерчĕксене пăхсан тÿрех поэтăмăрăн асамлăйĕркисем пуçа килеççĕ.
«Килчĕ ырă çуркунне…» фотоÿкерчĕксен ярăмĕ 3 ÿкерчĕкрен тăрать.
1. «Путăксемпе, варсемпе Çĕмĕрĕлсе шыв кĕрлет» | Пуш уйăхăн вĕçĕнче Хĕвел пăхрĕ ăшăтса, Силпи чăваш ялĕнче Юр ирĕлчĕ васкаса. Тусем, сăртсем хуп-хура Юрĕ кайса пĕтнĕрен, Тухать курăк çăп-çăра Хĕвел хытă хĕртнĕрен. Сивĕ, хаяр хĕл иртет, Каять йĕрсе, хурланса, Сивĕ куççулĕпе йĕрет Иртнĕ куншăн хуйхăрса. Путăксемпе, варсемпе Çĕмĕрĕлсе шыв кĕрлет. Анчах мĕнле йĕрсен те, Хĕвел хĕртнĕçем хĕртет. Хĕл куççулĕ шавласа Юхса кайрĕ çырмара. Ачи-пăчи выляса Чупса çÿрет урамра. |
2. «Килчĕ ырă çуркунне, Килчĕ, ячĕ ăшăтса» | Килчĕ ырă çуркунне, Килчĕ, ячĕ ăшăтса. Хĕвел савать тĕнчене Хĕл ыйхинчен вăратса. Тĕттĕм вăрман чĕрĕлет, Ешĕл тумтир тăхăнать, Çеçен хир те ешерет, Илемĕпе мухтанать. Тĕрлĕ-тĕрлĕ чечексен Ырă шăрши сарăлать, Пур çĕрте те кайăксен Лайăх юрри янăрать. Çÿлте, пĕлĕт айĕнче, Тăри юрри илтĕнет, Çемçе курăк çийĕнче Путек-сурăх сиккелет. Хăй кĕтĕвĕ патĕнче Ача шăхличĕ калать, Хырăмĕ пит выçнипе Силпи ялнелле пăхать. |
3. «Ватă йăмра тайăлса Тĕсне пăхса савăнать» | Çырма юхать кĕрлесе Аслă ялăн çумĕпе, Хĕвел тĕрĕ тĕрлесе Вылять унăн шывĕпе. Тăрă шывăн ăшĕнче Кăвак пĕлĕт явăнать, Ватă йăмра тайăлса Тĕсне пăхса савăнать. Акă кĕпер çийĕнче Старик ларать вăлтапа: Йăпăрт-япăрт пуллине Улталасшăн ăманпа. Ав ачасем çÿл енче Шывра ишсе çÿреççĕ, Пулă тытан ваттине Хирĕçтерме пĕлеççĕ. Акă пĕр çын кĕперпе Каçса пырать çырмана. Çырма урлă каçрĕ те Кĕрсе кайрĕ вăрмана. |
Çут çанталăк пăхса ытарайми илемлĕ, Çĕр-аннемĕр – ырă та таса, уй-хир – аслă та тулăх, улăх – кăвак çеçкеллĕ, çăл шывĕ – тăрна куçĕ пек таса, сывлăш – чечек шăршиллĕ, пучах – çитмĕл çич пĕрчĕллĕ, вăрман – илемлĕ саслă та пуян.
Юлашкинчен тав сăмахĕ чăваш чĕлхипе литературне вĕрентекен Никитина Людмила Валерианăвнăна тата ял вулавăш хуçине Ятманова Альбина Васильевнăна калас килет.
Итлеме кăмăл тунăшăн тав!
1908 г. | Поэма «Нарспи» впервые была опубликована в сборнике «Сказки и предания чуваш=Чăваш халлапĕсем» (1908), составителем которого был просветитель чувашского народа И.Я. Яковлев |
1919 г. | Впервые отдельным изданием вышла поэма «Нарспи» |
1940 г. | В Чебоксарах впервые издан сборник сочинений на чувашском языке под названием «Сочиненисем». |
1940 г., | Открыт Литературный музей им. К.В. Иванова к 50-летию со дня рождения классика чувашской литературы |
1940 г. | Открыт Дом-музей К.В. Иванова в с. Слакбаш Республики Башкортостан |
1946 г. | Состоялась премьера спектакля «Нарспи» в Чувашском академическом драматическом театре |
1950 г., | Исполком Чебоксарского городского совета принял решение о переименовании улицы Чувашской в улицу Константина Иванова |
1952 г., | В сквере у набережной Волги в Чебоксарах открыт памятник К.В. Иванову. Скульптор – И.Ф. Кудрявцев. Архитектор - В.И. Ступин. С этого времени сквер стал называться именем Константина Иванова |
1957 г. | В Чебоксарах впервые выпущено собрание сочинений К.В. Иванова на русском языке. Перевод с чувашского П.П. Хузангая, Н.Ф. Данилова |
1959 г. | Чувашскому государственному академическому драматическому театру присвоено имя К.В. Иванова |
1966 г. | Учреждена ежегодная Государственная премия Чувашской АССР им. К.В. Иванова за выдающиеся произведения литературы, искусства и исполнительское мастерство |
1972 г. | |
1974 г. | На Казанской киностудии по сценарию народного поэта Чувашии Г. Айги снят фильм «Асран кайми» (Незабываемое), посвященный К.В. Иванову. Главный редактор Казанской киностудии – Р. Копусов. Общественный просмотр фильма состоялся в кинотеатре «Мир» |
1974 г. | Решением исполкома горсовета одна из библиотек г. Чебоксары была переименована в библиотеку-филиал № 1 им. К.Иванова |
1975 г. | На здании кинотеатра «Родина» (откуда начинается улица К. Иванова) открыта мемориальная доска |
1980 г. | В Чебоксарах открыта выставка художников Чувашии, посвященная 90-летию со дня рождения К.В. Иванова |
1981 г., июль | В Ульяновске на здании бывшей Симбирской чувашской школы, где в 1903-1914 гг. учился К.В. Иванов, открыта мемориальная доска |
1986 г., октябрь | В Чебоксарах открыта выставка конкурсных работ на создание памятника К. Иванову |
1989 г. | Создана декоративная композиция «Памяти К. Иванова». Художник – О.А. Дуняк |
1990 г. | В Чебоксарах вышло 2-е дополненное издание собрания сочинений К.В. Иванова на чувашском и русском языках. Составители А.В. Васильев, Н.Ф. Данилов, Г.Ф. Юмарт |
1990 г. | XXV сессия ЮНЕСКО постановила о включении празднования 100-летия со дня рождения выдающегося поэта-демократа К.В. Иванова во Всемирный календарь памятных дат 1990 года. 1990 год был объявлен Годом К.В. Иванова |
1990 г., май | В Чувашском государственном художественном музее открыта выставка произведений художников Чувашской АССР, посвященная 100-летию со дня рождения К.В. Иванова |
1990 г. | В Чебоксарах состоялась научно-практическая конференция, посвященная 100-летию со дня рождения К.В. Иванова |
1990 г. | В Москве состоялся торжественный вечер, посвященный 100-летию со дня рождения К.В. Иванова |
1990 г. | В селе Слакбаш Республики Татарстан прошел праздник поэзии |
1991 г. | |
1991 г. | Открыт памятник К.В. Иванову в с. Слакбаш Республики Башкортостан. Скульптор – В. Нагорнов |
1995 г. | Открыт памятник К.В. Иванову у Чувашского государственного драматического театра им. К.В. Иванова в Чебоксарах. Скульптор – В. Нагорнов. Архитектор – В. Филатов |
1999 г. | В Чебоксарах издана поэма «Нарспи» на немецком языке. Пер. В.А. Иванова |
2000 г. | В Чебоксарах издано собрание сочинений К.В. Иванова. Составитель Г.Ф. Юмарт |
2000 г., декабрь | Фестиваль поэзии «Сильбийские родники», посвященный К.В. Иванову (Республика Башкортостан) |
2002 г. | В книжной серии «Библиотека Президента Чувашской Республики» издана книга «Выдающиеся люди Чувашии», куда вошел очерк о К.В. Иванове |
2008 г., 20 марта | Состоялась премьера мюзикла «Нарспи». Композитор Н. Казаков. Либретто Б. Чиндыкова |
2008 г. | |
2008 г., 27 мая | Состоялся митинг у памятника К.В. Иванова (Чувашский государственный драматический театр), посвященный 118-летию со дня рождения классика чувашской поэзии Константина Васильевича Иванова и 100-летию со дня издания поэмы «Нарспи» |
2008 г. | В рамках празднования 100-летия со дня издания поэмы «Нарспи» выпущен ряд книг:
|
2010 г. | Издан сборник материалов конференции, посвященной 100-летию со дня опубликования поэмы «Нарспи» |
2.1 Русские переводы поэмы 2.2 Болгарский вариант «Нарспи» 2.3 Башкирское переложение поэмы 2.4 Татарское переложение поэмы 2.7 «Нарспи» на венгерской земле 2.9 Итальянская Версия «Нарспи» | 2.14 В Азербайджане читают «Нарспи» 2.15 Турецкое переложение поэмы 4 Театральные постановки поэмы На сценах чувашских театров поэма К. В. Иванова «Нарспи» была поставлена семь раз: в 1922, 1940, 1944, 1948, 1959,1979, 1989 годах. В течение десяти лет (с 1979 по 1989 год) она ставилась ежегодно. 4.1 Опера «Нарспи»] |
Выбери путь
Невидимое письмо
Сказка об осеннем ветре
Одна беседа. Лев Кассиль
Медведь и солнце