Правила татарского языка.
методическая разработка на тему

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

{W} авазы

1. Иҗек башында в хәрефе белән языла;

2. Иҗек ахырында у яки ү хәрефләре белән языла.

А-выл, ва-тык, да-выл, рә-веш, вак.

Яу-лык, тәү-лек, бәй-ләү, ял-кау, тау.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

Й сүз башында

О һәм ө хәрефләре алдыннан языла.

Йөрәк, йөк, йозак, йомыш, йөгер, йон.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

О һәм ө

хәрефләре

Сүзнең беренче иҗегендә языла.

Бо-лын, ко-лын, көз-ге, бө-тен, төл-ке.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

ң хәрефе

Сүзнең үзендә языла

Иялек килеш кушымчасында.

II зат тартым кушымчасында.

Фигыльдә II зат-сан кушымча-сында.

Күңел, җиңел, таң. Исемнең, атның, талның, ояның.

Китабың, апаң, гөлең, тәрәзәң.

Киттең, киләсең, белгәнсең, биисең.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

Һ һәм х хәрефләре

Язылышларын истә калдырырга кирәк.

Хөрмәт, хезмәт, һәйкәл, хат, хата, мәһабәт, гәүһәр, мәхәббәт, хәтер.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

-ый кушылмасы һәм и хәрефе сүз ахырында

-ый кушылмасы калын әйтелешле сүзләрдә, и хәрефе нечкә әйтелешле сүзләрдә языла.

Саный, таный, әби, сөйли, бии, байый, буйый, белми.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

Янәшә ике бер төрле тартык

Сүзнең үзендә языла;

Сүзгә кушымча ялгаганда барлыкка килә.

Кыйммәт, эссе. Китте, иреннәр, иссә, басса, зуррак.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

-да/-дә, -та/-тә кушымчасы

Кушылып языла (басым төшә; төшереп калдырып булмый);

Урманда кошлар сайрый.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

да/дә, та/тә кисәкчәсе

аерым языла (басым төшми; төшереп калдырып була).

Син дә, мин дә тышыйк.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

да/дә, та/тә теркәгече

аерым языла (һәм теркәгече белән алыштырып була).

Алсу килеп керде дә сөйли башлады.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

Нечкәлек билгесе

(ь)

1. Авазның нечкәлеген белдерә;

2. Иҗекнең нечкәлеген белдерә.

Пальто, асфальт, фонарь,июнь.

Яшь, ша-

гыйрь, сә-гать, юнь-сез.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

Калынлык билгесе

(ъ)

Нечкә ябык иҗектәге к, г авазларының

калынлыгын белдерә.

Мәгъ-нә, тәгъ-дим, дикъ-кать, вәгъ-дә.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

Аеру билгесе

(ь,ъ)

Тартык аваз хә-

рефләрен я, ю, е сузыкла-

рыннан аерып әйтү өчен.

Дәрья, бишьеллык,

кулъяулык, дөнья, Мәрьям, берьюлы.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

Борын авазлары

(м, н, ң)

М, н, ң борын авазларына беткән сүз-ләргә күплек санда –нар/-нәр, чыгыш килешендә –нан/-нән кушымчалары ялгана.

Урамнар, рә-

семнәр, ша-

яннар, куян-

нан, килгән-

нәр, таңнар, моңнан, бо-

лыннан, ти-

еннән, имән-

нән.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

-мы/-ме

кисәкчәсе

Һәрвакыт кушылып языла.

Бардыңмы, әтиеңме.

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

-рак/-рәк кушымча-сы

П һәм к авазларын яңгырау парлары белән чиратлаш-тыра.

Озак-озаграк, кызык-кызыг-рак, шәп-шәбрәк.