Деепричастие-биле илереттинген байдалдарны тускайлаары
план-конспект урока (8 класс)

Башкының ажыл-чорудулгазының сорулгазы

Өөредир: Уругларга деепричастие-биле илереттинген байдалдарны тускалаарының дугайында билигни бээр.

Кижизидер: Төрээн черин болгаш долгандыр турар бойдусту хумагалап, аңаа чоргаарланып чоруурун кижизидер.

Сайзырадыр: Бижимел болгаш аас чугаага деепричастие-биле илереттинген байдалдарны шын ажыглаарынга уругларны чаңчыктырар; дыл-домаан сайзырадыр.

Кичээлдиң хевири

Чаа тема тайылбыры

Чедип алыр түӊнелдер

1.Эртем талазы-биле (дыл): деепричастие-биле илереттинген байдалдарны тускайлаарының дугайында медерелдиг билип алыры; ооң ужур-утказы, дузазы.

2.Метапредметтиг (эртемнер талазы-биле чедип алыр түӊнелдер): логиктиг боданыышкынын сайзырадыр, аас болгаш бижимел чугаага деепричастие-биле илереттинген байдалдарны шын ажыглап билиринге чаңчыктырар.

3. Бот-хуузунда чедип алыр түӊнелдер: уругларны долгандыр турар бойдузунга, төрээн черинге хумагалыг, тыва дылынга ынак болурунга, тыва улустун ёзу-чаңчылдарын сагып билир кылдыр кижизидер.

Ажыглаар методтар, аргалар болгаш өөредилгениң хевири

1. Тайылбыр;

2. Беседа;

3. Хайгаарал методу.

Ѳѳредиглиг курлавырлар

Технологтуг картаныӊ утка, тургузуун өөрениринге дуза: http://www.uroki.net http://www.zavuch.info

Дерилгези

1. Тыва дылдың 8 класс ному;

2. Интерактивтиг самбыра;

3. Чуруктар

4. Үлелге материалы

Кол билиглер

Деепричастие, деепричастиелиг бөлүглел, байдал, тускайлаашкын

Кичээлдиң

кезектери

Башкының ажыл-чорудулгазы

Өөреникчиниң ажыл-чорудулгазы

Чедип алыр түңнелдари

Организастыг кезек (психологтуг белеткел)

Уругларны хаара тудуп алыр.

-Экии, уруглар! Олуруп алыңар.

Класстың кичээлге белеткелин хынап, журнал аайы-биле өөреникчилерни демдеглээр. Ай, хүннү, кичээлдиң темазын бижиттирер.

-Кыдырааштарыңар ажыткаш, ай, хүннү, чаа теманы бижип алыңар, уруглар.

Кичээлге белеткенип, башкының чугаазын кичээнгейлиг дыңнаар, башкы-биле харылзааны тудар.

1. Бот-тускайлаң чедип алыр түңнелдер: өөредилгеге хамаарылгазын экижидери

Катаптаашкын (чаа теманы шиңгээттиреринге белеткел)

Ооң мурнунда өөренип турган темаларга хамаарыштыр айтырыглар белеткеп алыр. Уругларга ол айтырыгларны салыр. Мурнай холун көдүргеш, харыылапкан өөреникчиге үлелге материалы бээр.

-Чаа темаже кирер бертинде өөренип эрткен темаларывысты катаптаптаалыңар. Мен айтырыглар салырымга харыылаар силер, уруглар. Бир дугаар харыылаан кижиге карточка бээр мен.

Айтырыглар:

1) Тускайлаашкын деп чүл? (Домактың кандыг-бир кежигүнүн улам тодарадыр дээш, ону утка болгаш интонация талазы-биле онзаландырып ылгаарын тускайлаашкын дээр. Онзаландырып ылгаан кежигүннерни тумкайлаан кежигүннер дээр)

2) Тускайлаан кежигүннерни бижикке чүнүң-биле аңгылаар бис? (биче сек азы чамдыкта тире-биле)

3) Тускайлаан кежигүннерни чугаага чүнүң-биле аңгылаар бис? (үн аяны-биле азы интонация)

4) Капсырылга деп чүл? (домакта чүве ады азы ат орнунга немей өске ат бээр болгаш чүве ады-биле илереттинер тодарадылганы капсырылга дээр)

5) Капсырылгага бир чижектен бээр.

6) Тодарадыр сөзүнүң мурнунда турар капсырылганы бижик демдээ-биле аңгылаар бис бе? (чок)

7) Кылдыныг аргазының деңнелгелиг байдалдары чүү деп эдеринчилер-биле кады чоруурул? (ышкаш, дег)

8) Кылдыныг аргазының деңнелгелиг байдалдары кандыг айтырыгларга харыылаттынар?

Түңнел: Ынчангаш капсырылгаларны болгаш кылдыныг аргазының деңнелгелиг байдалдарын тускайлаарын катаптап алдывыс. Ам чаа темаже кирип, тускайлаашкыннарны улаштыр көөр бис.

Эрткен кичээлде өөренген темаларны болгаш кол билиглерни сактып, катаптап, башкының айтырыгларынга харыылаар, хөй карточка алырын кызыдар.

1. Кылып чорудуп тура, чедип алыр түңнелдер: ажылды кылып тургаш өөренген чүүлдерин шиңгээдири

Чаа тема тайылбыры:

Ажыглаар мергежилгелер: 40, презентация

1) Номнуң 26 дугаар арынында бердинген деепричастие-биле илереттинген байдалдарны тускайлаарының дугайында дүрүмнү номчуттурар. Ону бижиттирер. Тайылбырлап бээр.

2) Презентацияда домактарны көргүзер, деепричастиелерни тыптырар.

 -Ам чаа номчаан дүрүмнү эки билип алырда, презентацияны көрүптээлиңер.

Дараазында домактарда деепричастие-биле илереттинген байдалдарны тывыңар?

-Павел Дубов бир чүвеге тептиккеш, барып ушту.

-Ак-оол шаңнал алганын өөрүп дыңнаткан.

-Чарыштырган аъттар куу доозунну арттырбышаан, кушталдырып чоруп орлар.

-Дүн караңгылап, ыракта чүвелер көзүлбейн барды.

Түңнел: Ынчангаш деепричастие-биле илереттинген байдалды тускайлаарда, ооң интонация (үн аянының) талазы-биле өске сөстерден ылгалдыр адаттынарын барымдаалаар.

Номда дүрүмнү номчааш, кыдыраашче дүжүрүп бижип алыр.

Презентацияда домактардан деепричастие-биле илереттинген байдалдарны тывар. Оон шупту башкының айтырыгларынга харыылап, чугаалажыр, түңнелден кылыр.

Башкы тайылбырлап берген соонда, утпас кылдыр бижип алыр.

Сөс-домаан сайзырадып, кол билиглерни шиңгээдип алыр, оларның аразында харылзаазын көөр.

1. Бот-тускайлаң чедип алыр түӊнелдер: деепричастие-биле илереттинген деепричастиелерни тускайлаарының дугайында бодунуӊ билиин делгемчидери;

2. Угаап шиңгээдир түңнелдер: кижиниӊ идепкейлиг сөс курлавыры бай болган тудум, ол хөйнү шиӊгээдип алыр деп медереп билири.

Быжыглаашкын

Ажыглаар мергежилгелер, немелде материал: презентация, 43, 44

1) Мергежилге 60.

-Ам 60 дугаар мергежилгени сайгарып көрээлиңер. Онаалгазын кым номчуптар?

Самбыраже чаңгыстап үндүргеш, кылдырар.

2) Чурук-биле ажыл. Бойдус дугайында беседа кылыр, айтырыглар салыр. Кыска чогаадыг бижиттирер.

-Чурукта чүү көрүп тур силер, уруглар? Кандыг тема чуруттунган-дыр? Силер аалга турарынга ынак силер бе? Төрээн чериңерге, ооң бойдузунга ынак силер бе? Бойдузувусту камнаар дээр болза, чүнү кылыр азы кылбас бис?

Кыска чогаадыг бижиттирер.

3) Мергежилге 58 (бижимел-биле)

Түңнел: Тываның бойдузу арыг, чараш. Ынчангаш төрээн черинге, ооң бойдузунга ынак болуру чугула.

60 дугаар мергежилгени шупту кылыр. Самбыраже үнер.

Чурукту көргеш, башкының айтырыгларынга харыылаар. Кыска чогаадыгны бижипкеш, тайылбырлаар.

1.Бот-тускайлаң чедип алыр түӊнелдер: чогаадыгга деепричастиелерни ажыглап өөренир.

2. Угаап шиңгээдир түңнелдер: башкының удуртулгазы-биле болгаш эштериниң харыыларындан херек медээни билдилиг шиңгээдип ап, оларны чурум аайы-биле системажыдар; бижимел ажылынга билип алган чүүлдерин шын, чөптүг ажыглаар.

Харылзажылга талазы-биле чедип алыр түңнелдер: деепричастие-биле илереттинген байдалдарны тускайлаарын шын тайылбырлап, оларны аас болгаш бижимел чугаазынга шын ажыглаары; эштериниң бодалдарынга каттыжып азы чөпшээрешпейн турарын бадыткап, үнелел бээр.

Түӊнел

1. Демдектер салыр.

2. Катаптаашкын беседа чорудар.

3. Бажыңга онаалга § 10 номчуур, дүрүмнү доктаадыр, мергежилге 59.

Бодунуң туружун бадыткап тургаш, тайылбырлап чугаалаары.

1. Угаап шиңгээдир түңнелдер: эштериниң болгаш бодунуң харыыларын дыӊнап тургаш, бодунуң билииниң чедер четпестерин тодарадып, шын анализтеп өөренир.