Кичээлдиӊ темазы: «Сөс чогаадылгазы. Морфологтуг (кожумактыг) арга»
презентация к уроку (7 класс)

Санаа Чинчи Семеновна

Бот-тускайлаң ажыл-чорудулганың түңнелдери: амыдыралдың янзы-бүрү  байдалдарынга дүүштүр өөренген билиин ажыглап, хамааты туружун хевирлээри, камгалап билиринче угланган.
Өөредилгениң ажыл-чорудулгазын таарыштырып ажылдаарының түңнелдери: өөреникчиниң бодунуң өөредилгеге болгаш өске-даа чаа чүүлдерге сонуургалдыг байдалын, бодунуң бүгү-ле негелдеринге, сорулгазынга, баш бурунгаар даап бодаашкынынга, арга-шинээнге, түңнеп хынаарынга, шын үнелеп билиринге дүүштүр ажыл-чорудулгазын таарыштыр тургузуп ап билирин, оларны илередиринче угланган.
Чугаа үезинде харылзаа тудуп билириниң түңнелдери: өске кижилерни дыңнап билири, бодунуң бодалын шын, тода, долу, четче илередип, туружун камгалап билири;
Чаа билиглерни сонуургалдыг шиңгээдип өөренгениниң түңнелдери: материалды системалыг болдурар, мурнуку кичээлдерге алган билиин системажыдар, ном-биле ажылдап билири; кол (херектиг, чугула) чүүлдү тодарадып билири, янзы-бүрү деңнелдиг даалгалар-биле ажылдаары, берге айтырыгларны шиитпирлээрде, чүнү кылырын тодаргай тургузуп билири.

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл azhyk_kicheel_sanaa_chinchi.pptx2.86 МБ

Предварительный просмотр:


Подписи к слайдам:

Слайд 1

Санаа Чинчи Семеновна , төрээн ( тыва ) дыл болгаш чогаал башкызы Тыва Республиканыӊ Кызыл хоорайныӊ МНӨАЧ-ниӊ « О.М-Д.Лопсан-Кенден аттыг 18 дугаарлыг ортумак ниити өөредилге школазы » Email : sanaa2021@bk.ru

Слайд 2

Өөредиглиг : сөс тургузуун сайгарып , чогаадылга кожумааның утказын шын тодарарадып , ооң ужур-утказын уругларга билиндирер . Сайзырадыр : уругларның логиктиг боданыышкынын , сайгарып , деңнеп , түңнеп билирин , сагынгыр , тывынгыр чоруун сайзырадыр ; бот- тывынгыр чоруун , бот- идепкейин көдүрер ; тыва дыл кичээлинге уругларның сонуургалын оттурар . Кижизидилгелиг : малчыннарның чымыштыг ажылынга уругларны хандыкшыдар , малга ынак болурунга кижизидер . Кижи бүрүзүн идепкейлиг ажылче хаара тудуп тургаш , кичээлге сонуургалын чедип алыр ; угаан-сарыылдыг , эртем-билиглиг , бедик культуралыг , төлептиг мөзү-бүдүштүг , төрээн дылынга , чонунга , чуртунга , күш-ажылга , амыдыралга ынак , ёзулуг кижизиг кижини кижизидер . Кичээлдиң сорулгалары :

Слайд 3

Эртем талазы -биле : өөреникчи сөс чогаадылгазының морфологтуг (кожумактыг) аргазының утказын шын тодарарадып, чогаадылга кожумааның ужур-утказын ылгап билир болур. Сөс тургузуун сайгарып өөренир , чогаадылга кожумактарын чугаага шын ажыглап билир болур . Бот- тускайлаң : бодунуң болгаш эш-өөрүнүң билиин бүгү талалыг сайгарып билир, херек апарганда эдип-чазап база бодунуң туружун камгалап өөренир. Чаа билиг чедип алырынга сонуургалдыг, ооң чугулазын, өске эртемнер-биле холбаалыын эскерип билир. Эш-өөрүнге, бодунга шаптык катпас болурун медереп билир болур. Метапредметтиг: дыл болгаш ниитилел сырый харылзаалыг деп чүүлдү эскерип, чугулалап, амыдыралчы мөзү-бүдүштүг болурунга чаңчыгар. Үлегер домакты сайгарып тура, өртемчейже, амыдыралче делгем көрүштүг болурун чедип алыр . Чедип алыр ужурлуг түңнелдер :

Слайд 4

Бот-тускайлаң ажыл-чорудулганың түңнелдери : амыдыралдың янзы-бүрү байдалдарын га дүүштүр өөренген билиин ажыглап, хамааты туружун хевирлээри, камгалап билиринче угланган. Өөредилгениң ажыл-чорудулгазын таарыштырып ажылдаарының түңнелдери : өөреникчиниң бодунуң өөредилгеге болгаш өске-даа чаа чүүлдерге сонуургалдыг байдалын, бодунуң бүгү-ле негелдеринге, сорулгазынга, баш бурунгаар даап бодаашкынынга, арга-шинээнге, түңнеп хынаарынга, шын үнелеп билиринге дүүштүр ажыл-чорудулгазын таарыштыр тургузуп ап билирин, оларны илеред иринче угланган. Чугаа үезинде харылзаа тудуп билириниң түңнелдери: өске кижилерни дыңнап билири, бодунуң бодалын шын, тода, долу, четче илередип, туружун камгалап билири; Чаа билиглерни сонуургалдыг шиңгээдип өөренгениниң түңнелдери: материалды системалыг болдурар, мурнуку кичээлдерге алган билиин системажыдар, ном-биле ажылдап билири; кол (херектиг, чугула) чүүлдү тодарадып билири, янзы-бүрү деңнелдиг даалгалар-биле ажылдаары, берге айтырыгларны шиитпирлээрде, чүнү кылырын тодаргай тургузуп билири. Өөренириниң ажыл-чорудулгазын шиңгээдип алырының бүгү талалыг түңнелдери :

Слайд 5

Педагогтуг технологиялар : м едээ-коммуникативтиг технология, кадыкшылды камгалаарының , номчуп , бижип тургаш , сайгарылдыр боданырын сайзырадырының технологиязы , оюннарлыг технология, өөреникчилерниң иштики сагыш-сеткилин ажыдарынче угланган технологиялар . Ажыглаан арга , методтар : и ндукция, анализ, синтез, деңнелге . Башкының сөзү , беседа, хайгаарал , өөреникчилерниң бот- тывынгыр ажылы , көргүзүп тайылбырлаарының методу, дилеп тыварының шинчилел методу. Ажылды организаастаарыны ӊ хевирлери : бот- тускайлаң , бөлүктеп , эжеш ажылдаары . Өске эртемнер -биле холбаазы : т өрээн чогаал , орус дыл , англи дыл , бойдус эртеми . Дерилгези : 5-ки классты ӊ өөредилге ному, карточкалар , схемалар , интерактивтиг самбыра , ноутбук, мультимедиялыг проектор. Методтар , педагогиктиг технологиялар :

Слайд 6

I . Организастыг кезээ II. Катаптаашкын III. Кичээлди ӊ сорулгазын , ону чедип алырда шиитпирлээр айтырыгларны тодарадырынга идигни бээри IV. Чаа теманы ӊ тайылбыры V. Быжыглаашкын VI. Кадыкшыл минутазы VII . Чаа темага алган билиглерин түӊнеп системажыдары VIII. Онаалга бээри IX. Рефлексия Кичээлдиң тургузуу:

Слайд 7

эм эм+не+лге эм+не эм+чи

Слайд 8

Кичээлди ӊ темазы : « Сөс чогаадылгазы . Морфологтуг ( кожумактыг ) арга »

Слайд 9

2022 чыл – Россияның чоннарының улусчу уран чүүлүнүң болгаш материалдыг эвес культурлуг салгалының Чылы кылдыр чарлаттынган (Год культурного наследия народов России)

Слайд 10

Кудерек – малчын оол мал+- чын Саша – мальчик рыбак рыба+-к

Слайд 11

Сөстүң дазылынга чаа утка киирер кезээн чогаадылга кожумаа дээр . Орус дылда ону суффикс деп адаар .

Слайд 12

Дазылга чогаадылга кожумактары немешкенинден чаа сөс тургустунар арганы морфологтуг азы кожумактыг арга дээр . Чижээ : аӊ – аӊчы , аӊныг , аӊна , аӊнаашкын ; н ом – номчу , номчукчу , номчукчулуг ; бижи – бижик , бижиктиг , бижимел ; чараш – чараштыр , чарашта , чарашсын ; дуза – дузалыг , дузалаар . Чугаа кезээ бүрүзү тус-тузунда чогаадылга кожумактарлыг болур . Дүрүм -биле ажыл :

Слайд 13

Чүве ады чогаадыр кожумактар Демдек ады чогаадыр кожумактар Кылыг сөзү чогаадыр кожумактар - чы /- чи , - жы /- жи /- жу , - чын /-чин - лыг / -лиг, -луг/- лүг , -туг/- түг , - кы /- ки -ла/- ле , -на/-не, -да/-де, - зыра /-сыра Балыкчы харлыг сугла Самбырага ажыл (3 бөлүкке чарлып алыр ):

Слайд 14

Читатель – номчукчу Воспитатель – кижизидикчи Лётчик – ужудукчу Художник – чурукчу Орус дылда суффикстер дузазы -биле укталган сөстерни тыва дылче очулдуруӊар . Ук сөстерде суффикс болур морфемаларны ӊ уткаларын тыва дылда кандыг кожумактар илередип чоруурун деӊнеп көрүӊер . Морфологтуг ( кожумактыг ) арга дузазы -биле тургустунган дөстерни укталган дөс дээр .

Слайд 15

Сула шимчээшкиннер : Кичээлге бис бижип , номчааш , Холдарывыс шылай берди . Холдарывыс кожа туткаш , Хүнче уткуй херлиптерге , Дазыл ышкаш ээтпек апаар . Чадыр ышкаш тудуптарга , Чогаадылга кожумаа бо . Ийи холду хере тудаал , Кулаш дурту – сөстүң дөзү .

Слайд 16

Чурук -биле ажыл :

Слайд 17

Мыйыстыг – аң эвес , Салдыг – ашак эвес , Сыргалыг – кадай эвес , Кудуруктуг – аът эвес , Адыр дуюглуг – инек эвес . Хойлуг кижи каас , Инектиг кижи тодуг .

Слайд 18

Бажыңга онаалганы боду шилип аар : Мергежилге 203, арын 104 «Малчынның аалында» деп кыска чогаадыг чогаадыр. (Чогаадылга кожумактыг сөстерни хөй ажыглаар) К ожумактыг арганы ажыглап тургаш , эжинге смс чагаа бижиир .


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Кичээлдиң технологтуг картазы "Чаңгыс чугула кежигүннүг домактар"

Чаңгыс чугула кежигүннүг домактарга катаптаашкын кичээл...

Тыва чогаал кичээлинде кичээлдиң план конспектизи

Олег Сувакпиттиң «Ногаан таңныыл» деп чечен чугаазын өөредиринге башкыларга сүме.(5 дугаар класска.)        Олег Сувакпиттиң  5 дугааар класстың өөредилге прогр...

Кичээлдиң темазы : «Аас-кежиктиӊ оруу». (Ч.Ч.Кууларның « Шораан» деп тоожузунга түңнел кичээл) Клазы: 8 «г»

laquo;Аас-кежиктиӊ оруу».(Ч.Ч.Кууларның « Шораан» деп тоожузунга түңнел кичээл)Клазы: 8 «г»Кичээлдиӊ хевири: түӊнел кичээл    Кичээлдиӊ сорулгазы: 1. Ѳѳре...

Ажык кичээлдин темазы: "Сос чогаадылгазы. Морфологтуг (кожумактыг) арга", 5 класс

Ажык кичээлдин темазы: "Сос  чогаадылгазы. Морфологтуг (кожумактыг) арга", 5 класс...

Презентация. Сос чогаадылгазы.

5- ки класска "Сос чогаадылгазы" деп темага ажыглап болур....