Контроль баһалау материалдары

Башҡортостан республикаһы

Бәләбәй ҡалаһы муниципаль районы 15-се урта дөйөм белем биреү мәктәбе

муниципаль автономиялы дөйөм белем биреү учреждениеһы

Башҡорт теленән контроль-баһалау матриалдары

7 класс

                                                                  Бәләбәй – 2019 йыл

7-се дәрес. Контроль диктант

Илем – Бшҡортостан.

       Башҡортостан – бик бай ил. Унда нимәләр генә юҡ! Аҡ бүрекле тауҙар ҙа, ҡылғанлы киң яландар ҙа, көмөш һыулы йылғалар ҙа, зәңгәр күлдәр ҙә, икһеҙ-сикһеҙ урмандар ҙа күп бында.

       Беҙ йәшәгән ерҙең ҡуйынындағы байлыҡтарҙы һанап бөткөһөҙ. Нефть һәм газ тиһеңме, күмер һәм металл тиһеңме, алтын һәм баҡыр тиһеңме – бөтәһе лә бар был ерҙәрҙә.

       Шулай уҡ ҡиммәтле тиреле хайуандары, иҫ киткес балы менән дан ҡаҙанған Башҡортостан.

(65 һүҙ.) (Ғ.Рамазановтан)

15-се дәрес. Контроль диктант.

Ҡар өҫтөндәге эҙҙәр.

       Ҡыш башланды. Ябалаҡлап ҡар яуа. Ҡар бөртөктәре, бер – береһенә һырығып, ер өҫтөнә яйлабыраҡ урынлашалар. Ҡар ерҙе, тәпәш ҡайын һәм тирәктәрҙең олондарын ҡапланы. Фәриткә ҡырпаҡ ҡарҙа йөрөү бик оҡшай.

        Ул йылға буйына килде. Йылға ла ҡар менән ҡапланған. Ләкин ҡыуарған ҡамыштарға ҡарап, яр буйҙарын белеп була.

        Малай ҡар өҫтөдә бик күп эҙҙәр күрҙе. Ҙур әүернәләр – ҡарға эҙҙәре, бәләкәйерәктәре – турғайҙарҙыҡы. Төлкө тиҙ генә юл һыҙған. Ул ҡуян эҙҙәрен бутап бөтөргән.

(68 һүҙ.)

Бирелгән эш төрҙәре: 1. Күплек ялғауы булған һүҙҙәрҙең аҫтына һыҙырға.

                                        2. 10-сы һөйләмде ижектәргә бүлергә.

25-се дәрес. Контроль диктант

Яҙ килә.

       Яҙ, арттан бер тотам ҡалмай, яҡынлашып килә лә килә. Күҙҙәрҙе сағылдырған март ҡояшы алтын уҡтары менән ерҙең күкрәген биҙәй. Тау түбәләре күптән инде ҡара таҡыя кейҙе. Ҡара ҡарға килде. Яҙ етте, яҙ етте, яҙ! Көндәре һанаулы ҡалды инде ҡарҙың. Ул хәҙер, һыуға мансып алынған кеүек, селтәрләнеп бөттө. Саҡ ҡына ҡағылыу менән, ыуалып бара. Өй баштарынан тамсылар тама. Туҡылдаған һайын, улар: «Яҙ килә, яҙ!» - тип ҡабатлайҙар. Шулай ҙа ҡуйы урмандар төпкөлөндә ҡар ҡалын ята әле.

(74 һүҙ.) (Б.Бикбайҙан.)

34-се дәрес. Контроль диктант.

Икмәк.

     Икмәк – кешенең иң бөйөк асышы ул. Икмәкте күккә күтәреп маҡтар һәм данлар өсөн күпме кеше ҡәләм алған.

      Икмәк тәбиғәттең кешегә ихлас күңелдән бирелгән бер бүләге ул. Икмәк – бер ни менән дә амаштырғыһыҙ ашамлыҡ ул. Беҙ унан башҡа һис ҡасан да тора алмайбыҙ.

       Халыҡ араһында икмәк хаҡында бик күп мәҡәлдәр таралған: иген – ил байлығы. Ул булһа, үҙең дә, малың да туҡ. ул булһа, донъя теүәл, күңелдәр көр.

      Тормоштоң тотҡаһы, ризыҡтың ризығы булған икмәкте күҙ ҡараһындай ҡәҙерләгәнгә күрә лә атайҙарыбыҙ уны тырышып, ҡәҙерләп үҫтерәләр.

(79 һүҙ.) (В.Нафиҡовтан)

Бирелгән эш төрҙәре: 1.Икмәк һүҙен килеш менән үҙгәртергә.

7-се дәрес. Контроль диктант

Көҙ.

       Быйыл көҙ башҡа йылдарға ҡарағанда иртәрәк килде. Тәүҙә ҡаты ҡырау төштө. Картуф баҡсаларын ҡара көйҙөрөп китте. Аҙаҡ көндәр йылытты, шулай ҙа ергә көҙ үҙенең буяуҙарын һалды. Тулҡынланып ултырған бойҙай, арыштар бик тиҙ йыйып алынды.

        Яандар ғына түгел, урмандар ҙа, туғайҙар ҙа, тауҙар ҙа көҙгө төҫкә инде. Ағастар һары, ҡыҙыл, һоро, көрән шәл бөркәнделәр. Саҡ ҡына иҫкән елгә лә уларҙың япраҡтары шыптырлап ҡойола.

(62 һүҙ.) (Ш.Янбаевтан)

15-се дәрес. Контроль диктант.

Санала.

         Бына үҙенең ялтырауыҡлы тунын кейеп, көмөш таяғын һелтәй-һелтәй, Ҡыш бабай йөрөй. Зифа ҡайындар, ҡарт уҫаҡтар, көҙгө йоҡа шәлдәрен сисеп, аҡ мамыҡ шәлгә төрөнгән.

         Ҡышҡа шатланып, балалар тау яһанылар саңғы, сана шыуҙылар.

         Бер көн Рәйес тә сана шыуырға китте. Санаһына ултырып алды ла, ҡар бураны уйнатып, аҫҡа осто. Шыуа-шыуа, кис еткәнен һиҙмәй ҙә ҡалды. Өйгә биттәре ҡыҙарып, шатлығы эсенә һыймай ҡайтып инде. Ҡыштың һалҡын саф һауаһы көс биргән икән Рәйескә.

(69 һүҙ.)

Бирелгән эш төрҙәре: 1. Текстан яңғыҙлыҡ исемдәрҙе табып яҙырға.

                                         2. 4-се һөйләмгә синтаксик анализ яһарға.

25-се дәрес. Контроль диктант

Боҙ ҡуҙғалды.

      Яҙын Ағиҙел ваҡ йылғалар менән ҡушылып аға башлай. Боҙҙар күтәрелә. Һыуҙар ярҙарынан ташып сыға. Боҙҙар ҡуҙғала.

        Ниндәй шатлыҡлы көндәр! Бөтә халыҡ яр буйына килә. Олораҡ малайҙар боҙ өҫтөндә ут төртөп ебәрә.

        Боҙ өҫтөндә ут яныуы көндөҙөн дә ҡыҙыҡ була икән. Кистәрен, ҡараңғы төшкәс, һөйләрлек тә түгел.

        Ут бик алыҫҡа тиклем күренеп бара. Балалар ҙа, өлкәндәр ҙә боҙ менән бик күңелле хушлашалар.                                                                                                (61 һүҙ.)

34-се дәрес. Контроль диктант.

Ярҙам.

          Балалар лагерҙа ял итәләр ине. Лагерь Дим буйында урынлашҡан. Ул район үҙәгенән алыҫ түгел. Лагерҙан Ҡыҙылъяр ауылы күренеп тора.

          Беренсе отрядта – өсөнсө класс уҡыусылары. Улар тиҙ дуҫлашты. Бер ваҡыт балалар урманға еләккә киттеләр. Юлда ҡапыл Айраттың аяғын йылан саҡты. Шул саҡ Фәриҙә башындағы яулығын сисеп алып, Айраттың аяғын ҡыҫып бәйләп ҡуйҙы. Шунан йыландың ағыуын ирендәре менән һурып, ергә төкөрҙө. Айратты лагерға алып ҡайттылар. Фәриҙә иптәшен шулай үлемдән ҡотҡарҙы.

Бирелгән эш төрҙәре: 1. Текстан яңғыҙлыҡ исемдәрҙе табып яҙырға.

                                         2. Аҙаҡы һөйләмде ижектәргә бүлергә.

                                    Вопросы по башкирскому языку  3 класс

1. Һинең исемең нисек?

2. Фамилияң?

3.Һин нисәнсе класта уҡыйһың?

4. Найди соответствующий перевод.

Привет                                                              хәйерле кис

Спосибо                                                           яҡшы

Извините                                                          сәләм

Как дела?                                                        инергә яраймы

Добрый день                                                   хәйерле көн

Хорошо                                                            эштәр нисек?

Добрый вечер                                                ғәфү итегеҙ

Можно войти                                                 рәхмәт

5. Скажи, что лишнее.

Күлдәк                              алма                                    зәңгәр                          аҡ

Салбар                             ручка                                   итек                              ҡәләм

Парта                               әфлисүн                              йәшел                           дәфтәр

6. Сколько букв в башкирском алфавите?

а) 38                                                                      в) 42

б) 45                                                                      г) 33