буклет "Ада-ие-ог-буленин кол озээ"

Өг-бүле
Өг-бүле – аас-кежик, ынакшыл, буян-чол.
Өг-бүле- өөрүнчүг байырлал. 
Өг-бүле– бот-боттарын хүндүлежири, үнелээри.

Өг-бүле- күш-ажыл, бот-боттарынга дузалажыры, демниг болуру.

Өг-бүле- бот-боттарын камнажыры, кожа чорууру.

Өг-бүле – төнчү чок амыдырал, арыг чаагай агаар.

Өг-бүле – эң-не херек!!!

Аас-кежиктиг чааскаан чурттап шыдавас бис. Үргүлчү кады чоруңар, ынакшылды камнаңар, бот-боттарыңарны үнелеңер. Чоок кижилериңерни кезээде бодап, деткип чоруңар!

Багай сеткилди, аас-дылды артыңарга каап чоруңар!

Сагыш-сеткилиңерни арыглап, хей-аъдыңарны бедик тудуңар!

Өскелерге ҮЛЕГЕРЛИГ ӨГ-БҮЛЕ болуңар!

Эки кижизидилге- кырган назынывыста аас-кежиивис, а багай кижизидилге- кырган назынывыста караавыс чажы, түрегделивис.

(А.С.Макаренко)

Ажы-төл- дээди бай.

Мал-маган- ортаа бай.

Эт-сеп-сөөлгү бай.

Ак-Довурак хоорай

Центральная, 23 дугаарлыг бажың

Тел. 89991797888

Электроннуг адрези: aisukuzhuget@mail.ru 

Буклетти тыва дыл болгаш чогаал башкызы Кужугет А.Б. кылган

Ак-Довурак хоорайнын №3 ортумак школазы

Ада-ие –

өг-бүлениң кол өзээ

Ада төөгүзү- алдын

Ие төөгүзү- мөңгүн

Тываның адаларының  хажытпас дүрүмнери

Бистер, Тыва Республиканың эр кижилери, боттарывыстың эрге-ажыктарывысты болгаш күзел-чүткүлдеривисти илеретпишаан:

-биске чаагай болгаш чөптүг чорукту, бүзүрелди  дамчыткан өгбелеривистиң  төөгүде езу-чаңчылдарынга болгаш мөзү-шынарның принциптеринге даянмышаан;

-херээженнерниң эргелерин болгаш хосталгаларын эң дээди үнелел деп көрбүшаан, демократтыг ниитиледи сайзырадырын бүгүдениң хүлээп көрген принциптерин сагывышаан;

-амгы болгаш келир салгалдарнң мурнунга эр кижилерниң мөзү-шынар кижизидилгези дээш бодувустуң харыысалгавысты медереп билбишаан;

-Тывада Эр кижиниң ат-алдарының кодекизиниң төлевилелин кожууннарга болгаш сумуларга эр улус чыыштарынга деткээнин удуртулга болдурбушаан;

Тываның бо кодекизин хүлээп ап, ону чайгылыш чок күүседир кылдыр чарлап тур бис:

1.Сен бурунгу чаагай сеткилдиг чоннуң салгалы сен, а ынчангаш төлеп чок чорук кылыр эрге чок дээрзин кажан-даа, каяа-даа утпа.Бодуңнуң төрел салгалыңны билир болгаш сактып чор.

2.Бодуңнуң чонуңнуң болгаш булуңуңнуң дылын, чаңчылдарын, культуразын болгаш төөгүзүн өөрен, ол билиглер сээң сагыш-сеткилиңни быжыглаар, сүлдеңни бедидер,берге үелерде күштү немээр.

3. Бодуңнуң угаан-медерелиңни болгаш күш-дамырыңны доктаамал сайзырат,Кадыкшылды дадыктырар болгашбыжыктырар херек, хоралыг чаңчылдарга алыспа, бодуңнуң өндүр улуг өгбелериңге төлептиг бол.

4.Ажылды бодуң кыл, күш-ажылды хүндүле, өске кижиниң өнчүзүнче хол сукпа.

5.Өске кижиге кажан-даа адааргава. Бир эвес ёзулуг кижи болзуңза, ону бодуңнуң ажыл-херээң-биле, чаагай үүлең-биле бадытка. Өскелерниңчедиишкиннерин үнелеп өөрен.

6. Кымның-даа сөөк-язызын болгаш чүдүлгезин куду көрбе, ооң-биле чергелештир бодуңнуң өгбелериңниң чүдүлгезин хүндүлеп чор.

7. Чоргаар болгаш шынчы, күштүг чаагай сеткилдиг, дуза кадарынга кезээде белен бол. Бичиилерни хумагала база камгала, улугларны, ылаңгыя сеңээ амыдыралды чаяаган ада-иеңнихүндүлеп база дыңнап чор.

8.Бодуңнуң өг-бүлеңниң, бодуңнуң ызыгуур салгалыңның адын болгаш алдарын сыкпайн чор,сээң ажыл-херээңден чүгле сени эвес, сээң чонуңну база үнелээр апаар.

9.Өгбелерниң чагыын дээди даңгырак кылдыр хүлээп ап, алыс шынны шиңгээдип ал- эр кижиниң өндүр улуун кажан-даа ооң бай-шыдалдыын эвес, а ооң өг-бүлезиниң, чонунуң болгаш Ада-чуртунуң мурнуга харыысалгазындан үнелеп чораан.

Ажы-төл- аас-кежиивис, салгалывыс.

Оларны келир үениң төлептиг, чараш кижилери кылдыр кижизидери-

ада-иениң хүлээлгези, улуг харыысалгазы.

Ада-ие дээрге

аас-кежиктиг

өг-бүлениң кол өзээ дээрзин утпаалыңар!!!

Тываның иелериниң ыдыктыг сагылгалары

Бис, Тываның иелери,

-Өг-бүлени быжыглап тургузар болгаш камгалаар, ажы-төлдү кижизидип өстүрер талазы-биле бодувустуң ыдыктыг хүлээлгевисти медереп билбишаан,

-чүгле ада болгаш иениң ийи бодуну нэп-чөптүү-биле, ниитилелдиң оларга дагзып кааны чугула хүлээлгеникүүседип шыдаар дээрзин бүзүрелдии-биле бадыткавышаан,

-Өгбелеривистиң мерген угаанныг ёзу- чаңчылдарынга даянмышаан,

-Тываның иелериниң ыдыктыг сагылгаларының чыынды төлевилели кожууннарның болгаш суурларның иелериниң шуулганынга деткимчени алганын барымдаалавышаан, бо ыдыктыг чагыгларны күүседири-биле, авазындан уруунга, улуг назылыглардан биче биче назылыгларга дамчыдары-биле, хүлээп ап турар бис. Бо ыдыктыг чагыглар херээжен кижиниң амыдырал-чуртталгазында ажыл-херектериниң эң-не ыдыктыы-ооң уругларынга болгаш келир үеде төрел-бөлүүнге хамаарыштыр хүлээлгези деп бөдүүн дүрүмге кыс уругларныбичии чажындан тура өөредирин кыйгырып турар.

1. Мону сактып чор: ие болуру- өндүр улуг аас-кежик, ыдыктыг хүлээлге болгаш улуг харыысалга.

2.Аныяаңдан бодуңну камна, иениң бодалдары, угаан-медерели болгаш кылган херектери ооң ажы-төлүнге  салгал кылдыр дамчыдып турар  күчүлүг  салдары болур.

3.Бодуңнуң уруг-дарыыңга бүгү талазы-биле үлегер-чижек бол. Уруглар төрээн бажыңындан үнгеш, багай үүлгедиглер эвес, а буянныгхеректерникылыр ужурлуг, ындыг болганда, ол чүгле ие кижиден дорт хамааржыр.

4.Бодуңнуң ажы-төлүңнүң кижизидилгези дээш харыысалганы ада-иеңче, башкыларже азы уругларның боттарынче чая кагба.

5.Бажыңыңны база сагыш-сеткилиңни арыг, чараш тудуп чор.

6. Бажыңыңны уругларыңга болгаш уруг-дарыыңның адазы өөң ээзинге оларның оон чоруксанчыг чери эвес, а эң-не келиксээр болгаш туруксаар чери кылдыр эдилеп чор.

7.Иениң буянныг чымчаа, эриг баарлыы болгаш экииргек хүндүлээчели өг-бүлениң кады төрээннерин болгаш чоок кижилерин чоокшулаштырып, таныштырар дээрзин билип чор.

8.Өгбелерниң ёзу-чаңчылдарынга шынчы бол. Бак сөс эдип болбас. Уругларны төрээн дылынга, бодунуң чонунуң чаңчылдарынга өөредири-иениң хүлээлгези.

9.Арага болгаш таакчы- эң багай, ону сактып чор. Ие кижиниң кадыы, ооң бодунга камныг хамаарылгазы- ооң уругларының кадыының болгаш аас-кежиктиг келир үезиниң үндезини.