Аас-кежиктин дону -дошканы баглаары

Слайд 1

Мастер-класс Темазы : « Аас-кежиктин дону – дошканы баглаары » Воспитатель: Седен Чойганмаа Сенги-Доржуевна Кызыл-Хая - 2018 Министерство образования и науки Республика Тыва Управление образования администрации муниципального р айона « Монгун-Тайгинский кожуун Республики Тыва» МБДОУ детский сад № 3 «Аленушка»

Слайд 2

Актуалдыг талазы : Кандыг-даа нация чоннун тоогузунде чараш чанчылдарын , ужурларын , сузуун , ховар дээн ус- шевер дарганнар , даараныкчылар бодунун кылып билир чуулун салгалынга артырып каар чораан . Амгы уеде тыва чоннун ада- огбелеринин салгалдан салгалче дамчыдып чораан чанчылдарынын чидип бар чыдары , база ус- шевер дарганнарнын , шевер дээн даараныкчыларнын ховартап турары чидиг айтырыг бооп турар . Ылангыя тыва хээлерни билир-даа болза ол хээлернин онзагайын , утка шынарлыын билбес кижилер хой . Ынчангаш бо айтырыгга даянып алгаш « Аас-кежиктин дону – дошканы баглаары » деп темадан дошканын ужур , утказын билдингир , ооредиглиг , ажыктыг кылдыр дамчыдар .

Слайд 3

Сорулгазы : дошка аас-кежиктиң , кежик-чолдуң доңу деп чүүлдү билиндирери .

Слайд 4

Чугулазы : ӨӨредиглиг : - Дошканы канчаар баглап кылырын ѳѳредип кѳргүзер , тайылбыр ажылын чорудуп , уругларның билиин быжыглаар . Кижизидилгелиг : - Тыва чоннуң чаагай чанчылынга даянып алгаш , уругларны чараш мѳзү-бүдүшке кижизидип ѳѳредири . Сайзыралдыг : - Уругларның билиин ДЕЛГЕМЧИТПИШААн , салаалар бажын дамчыштыр биче МОТОРИКАЗЫН САЙЗЫРАДЫРЫ.

Слайд 5

Аргалары : Кѳргүзүг ; дилеп-тывар ; т айылбырлаар ; бадыткаар .

Слайд 6

Ажыглаан технологиялар Кадыкшыл ; информастыг .

Слайд 7

Ажыглаар херексели Пѳстүң узуну 36-40см, чиңгези 2 см Схема чуруктарын ажыглаар

Слайд 8

- Доң -баг, - Доңнаары - баглаары . Словарлыг ажыл :

Слайд 9

- Организастыг кезээ . - Чаа теманың тайылбыры . - Практиктиг кезээ . - Түңнели . Чорудуу :

Слайд 10

Аас-кежик деп чул ? Башкынын туннел созу : - Кижинин долу оорушку долган сагыш-сеткилинин бедик кодурлуушкуну , эн эки чуулу болур . Ол дээрге чедиишкин-дир .

Слайд 11

Борбактай даарап каан пѳстен доңнап баглаан борбак хевирлиг хээ болгаш доң , « Кыдыы чок аас-кежик , тончу чок буян- кежик ». Дошка тыва чоннуң хээзи ѳлчей удазыны -биле тѳрелдешкек . А доң деп чүге адап турар бис, дошканы доңнап тургаш , баглаар . Дошканы тыва бѳрттер бажында каасталга хевиринде ажыглап чоруур . Шаанда тыва чон тыва тоннарынга дошка ѳѳктер даарап чорааннар . Дошка ѳѳктер тоннарга чараш , эптиг , аянныг кѳстүр . Амгы үеде бистиң чонувус , шеверлеривис чеңи-чоктарга , янзы-бүрү хѳйлеңнерге , платьелерге ажыглап чоруур . Дошка деп чүл ?

Слайд 12

Сула шимчээшкин Холдарывыс эде туткаш Салааларны сайзырадыыл . Аай-дедир эде -хере Аргый аарак тудаалыңар . Ѳргүн тыва чонувустуң , Ѳлчейлиг-ле удазынын Дошканы бис домнай аарак Долгап оргаш үндүрээли .

Слайд 13

ДОШКАНЫ КЫЛЫРЫ Дошканы баштай баглаарда , ийи холдуң баштайгы үш-үш салаалары -биле тос ангы шимчээшкинни кылыр . Оон улаштыр ол -ла дошка сомазын кончуг кичээнгейлиг дескилей аарак аяар дыңзыдыптарга , борбак дошка боду чаяаттына бээр .

Слайд 15

Шулук « Олчей удазыны » (БОТ ЧОГААДЫЛГА) Тыва чоннун сулдези боор Аас-кежик демдээ болган Тоогуден каасталгавыс Тонга хепке сиилбип даараар Тоолзуг чараш хээвис болур Олчейивис удазыны

Слайд 16

- Тываларның эң хүндүлүг , чугула эдилелинин бирээзи - « тос-карак » Дошканын онзагай талазы : достактарынын саны тос болуру . 9 деп сан-биле тываларнын дараазында « тостары » ( эдилелдери , сагып чораан ужурлары , чанчылдары ) холбашкан :

Слайд 17

Тос эртине : Доржу – алмаз, Базыр – платина, Бадмаарылга – рубин, Шуру – топаз, Маны – жемчуг, Суузун – гранат, Ногаан хаш – изумруд, Алдын , Мѳңгүн . Дортте . Тывалар бора аътты , сарыг сергени , калчан ак хойну , кара иртти , ак буганы , кузунгуну , буга ээренни , чаа тиккен огну , ивини азы тевени ыдыктаарын тос ыдык дээр чораан . Беште . Тос дагылга : Дээрни Тандыны Отту Суг бажын Хам ыяш Тел ыяш Оваа Буга бажы Кожээ дагылгазы кирип турар . Алдыда . Тос чузун малывыс . Хой , ошку , аът , сарлык, теве ……

Слайд 18

Тос аржаан : Сүт , Артыш , Шаанак , Агы , Каңгы , Чойган , Шиви , Пѳш , Кодан-хаагы .

Слайд 19

Т ос ыдык Тывалар бора аътты , сарыг сергени , калчан ак хойну , кара иртти , ак буганы , күзүнгүнү , буга ээренни , чаа тиккен ѳгнү , ивини азы тевени ыдыктаарын тос ыдык дээр чораан .

Слайд 20

Тос дагылга : Дээрни Таңдыны Отту Суг бажын Хам ыяш Тел ыяш Оваа Буга бажы Кѳжээ дагылгазы кирип турар .

Слайд 21

Тос ак 9 ак теве Аът Хой Ѳшку Шары Тос ас, азы дииң кежи Тос лаң ( бир лан 37,3 граммга дең ) мөңгүн

Слайд 22

Дошка баглаар , өлчей-удазынны чуруп , сиилбип билирлерни хоочун тывалар эртемниг , ус-уран кижилер деп бедик үнелээр чаңчылдыг

Слайд 23

Туннел Тос – ол хүндүлүг болгаш ыдыктыг сан. 9 деп сан бистин кылып ооренип алганывыс аас-кежиктин дошказында деп билип аалынар .

Слайд 24

Аас-кежиктиг болунар ! Кичээнгейлиг коргенинер дээш четтирдим !