Педагогическая находка
Муниципалдыг бюджеттиг школа назыны четпээн ооредилге албан чери
Тыва Республиканын Чоон-Хемчик кожуунунун Чадаана хоорайнын «Чечена» аттыг уруглар сады
Чугаа сайзырадылгазынга ажык кичээл
Тема: «Авазынче сагыш-салыышкын»
Эртирген башкы: Монгуш Чайзат Александровна
Чадан-2018
Чугаа сайзырадылгазынга ажык кичээл
Тема: «Авазынче сагыш-салыышкын»
Сорулгазы: Уругларны боттарынын авазынын дугайында кыска чугаа тургузуп ооредир; уругларнын дыл домаан сайзырадыр; уругларны авазынга ынак болурунга кижизидер.
Дерилгези: Хрюша, Каркуша, микрофон, корунчуктер, презентация, проектор, бомбук, чуруктар, колонка, клей.
Чорудуу
Орг. кезээ
Экии, уруглар. Тогерик кылдыр туруптаалынарам. Мени Чайзат Александровна дээр. Кичээлде эки харыылап, идепкейлиг болурунарны кузедим.
Экии,карактарым. Оттуп келдинер бе? (он, солагай, оору, куду коор)
Экии,холчугаштарым. Оттуп келдинер бе? (часкаар)
Экии,бутчугаштарым. Оттуп келдинер бе? (тепсээр)
Экии, эжим-оорум. (бот-боттарынче хулумзургеш, куспактажыыр).
Кол кезээ
Уруглар, бистерни Хрюша биле Каркуша «Эртенгинин мендизи-биле,чаштар» деп дамчыдылгазынче чалап турар шээй. Баар бис бе, уруглар? (Ийе). (музыка ырлаарга кылаштажып чеде бээр).
К: кар-кар-карк, бистин дамчыдылгавыска келгенинер дээш ооруп, амырап тур бис. Бистин богунгу дамчыдылгавыстын темазы дыка солун болгаш чараш. Кымнын дугайында болурун силерге Хрюша тывызыкты тыптырыптарга силер дораан билип кааптар силер.
Х: хрю-хрю-хрю, кылыр ишке кежээ
кымдан артык чараш
эртен эрте турар
эрес-омак чанныг
кымыл ол, уруглар? (ава)
Шын-дыр, эр-хейлер.
Ава дээрге ол кым чувел? Сен чуу деп бодап тур сен,Янчена?
Словарьлыг ажыл
Ава дээрге амыдыралдын каастакчызы, чаякчызы. Ол ог-буленин эн кол кижизи.Ава кижини ие деп база адап болур бис.
Ава деп орус дыл кырында кым дээр бис,уруглар? (мама). А мээн авам деп орус дыл кырында чуу деп чугаалаар бис? (моя мама).
Х: хрю-хрю=хрю, дээм мен бээр кел чыткаш дыка чараш чуруктар тып капкан мен. Оларны сонуургап коор бис бе? (слайд 2).
Хрю-хрю=хрю, бо кым чувел?
Мээн авам шээй,Хрюша.
Х: Биске аваннын дугайында чугаалап берем,башкы.
Бо дээрге мээн авам-дыр. Мээн авамнын адын Буянмаа Анатольевна дээр. Ол эмчи. Мен авамга дыка ынак мен чуге дизе ол дыка эки, дузааргак болгаш биче сеткилдиг.
Х: А бо кымнын авазы? (уруглар шупту чуруктарда аваларынын дугайында чугаалаар).
Уруглар, карактарывыс шылай берген боор карактарывыска мергежилгеден кылыптаалынарам.
Бо чычааны соондан коор силер (солагай, он талазынче). Ам чычаанче солагай талакы караанар базып алгаш корунерем, Ам он талакы караанар базып алгаш корунерем.
Булут аразында хун караа чылыг
Улус аразында ием кара чылыг дээр болгай ,ынчангаш хунчугештен кылыптаалынарам. Хун чылытпайн турар шээй. Чуге-дыр,Байыр? (чуге дизе херелдери чок).
Херелдерин чышпырарда авазынын дугайында чараш сос чугаалааш чышпырыптар. Мээн авам чараш. (уруглар шупту чугаалааш чышпырар).
Каркуша, авам деп состун эгезинде чуу деп ун дынналып турар-дыр?
К: кар-кар-карк, о деп ун.
Ынчаарга овам дээр бис бе, уруглар? (Чок).
Шупту корунчуктерни тудуп алгаш адаптынарам , уруглар. А-вам. Чуу деп ун-дыр,уруглар? (А).
Дылга мергежилге
Х: хрюхрю-хрю, мен ава дугайында дыка чараш шулук билир мен. Мээн-биле денге чугаалаар силер шуве,уруглар.
Карангыда кавай чайгап
Карак шинмейн чордун,авай
Оглун мени остурер дээш
Уйгу-дыш чок чордун,авай.
Ам ыыткыр чугаалаптаалынарам. Оон дыка оожум чугаалаптаалынарам.
Физминутка
Уруглар мен силерге дыка солун созуглел чугаалап берейн мени кичээнгейлиг дыннаар силер.
Бир-ле черге Саша биле Маша чурттап чораан. Оларнын авазы школада башкылап ажылдап турар. Авазы уругларынга дыка ынак. Бир-ле хун авазы садыг баргаш кээрге бажыны дыка-ла хирлиг болган. Авазы мунгарааш ыглап эгелээн.
Уруглар, авазы чуге ыглай берген ол? (уругларнын харыызы).
Авазы ыглавас болурунга бистерге чуруктар дузалаар. Ол чуруктарны мен силернин столунар чанында чажырып каан мен. Тыпкан кижи чуруктун дугайында чугаалаар. А ол кууседиглерни шуптузун кылып турар болзувусса бистин аваларывыс кажанда-даа ыглавас болур шээй.Сен аванга канчаан дузалажып тур сен? (уруг бурузунден айтырар).
Дидактиктиктиг оюн
Уруглар, чуге кижилернин эвес, а амытаннарнын база авазы бар болур шээй. Мен бир амытанын оглунун адын адааш бир уругже бомбукту октаптарымга , тудуп алган уруг ол оглунун авазынын адын адаар.(бызаа, кулун, анай, хураган, хаважыгаш, дииспеек).
Х: хрю-хрю-хрю, удавас частын чараш байырлалы кел чыдар болгай. Ынчангаш аваларывыска чараш окрыткадан кылып берээлинер.
Рефлексия
Бистин дамчыдылгавыстын темазы кымнын дугайында болган ийик?
Бистин аваларывыс ыглавас дизе чуну канчаар болдувус?
Ава деп состун эгезинде чуу деп ун дынналып турар-дыр?
Кичээл силерге солун болду бе?
К: кар-кар-карк , дыка-ла угаанныг, дидим уруглар-дыр силер. Бистин дамчыдылгавыска келгенинер дээш четтирдивис.Бистин дамчыдылгавыс моон-биле доозулган. Дараазында эфирге ужурашкыжен байырлыг