Воспитатель года-2023

Саая Чыжыргана Доржуевна

                

"...чтобы стать настоящим воспитателем детей, надо отдавать им своё сердце."
                                         

(Сухомлинский В.А)

Скачать:


Предварительный просмотр:

Сорулгазы: 

1. Уругларны торээн черинин ховар, онзагай малы — сарлык дугайында билиин калбартыры.Оон кижиге ажык — дузазын билиндирип, суттен кылган чемнерни,  дугунден кылган херекселдерни коргузуп ооредири. 

2. Угаан –медерелин, чугаа-домаан сайзырадыры, сос курлавырын байыдары. 

3. Бойдуска, дириг амытаннарга ынак, оларны камнап ,камгалаарынга кижизидери.

Херек чуулдер: икт,ак-чемнернин дээжизи(сут, саржаг, курут, хойтпак),  сарлык дугунден кылган чадыг, уктар, тевек, аялгалар,  оннуг гуашьтар, кисточкалар, ак саазын А4, шык салфеткалар, стаканда суглар.  

Словарлыг ажыл: Чадыг, саанчы, кадарчы

Арга методу: беседа, дуржулга, салаалар-биле оюн, интерактивтиг коргузуглер, хуулгаазын таварылга.

Кичээлдин чорудуу: 

Башкы- Экии , уруглар! Мени Саая Чыжыргана Доржуевна дээр.Мен школага белеткел болуунун башкызы-дыр мен. Бо хун силерде анаа эвес аалдап чедип келдим, уруглар. Мээн-биле кады аян-чорук кылып чоруур силер бе, уруглар?

Башкы: Аян-чорук кылып чоруурунун мурнунда, тывызыктан тыптырыптайн, уруглар

Бажын ышкаш чылыг,

Байгы улус анаа турар.

Ары оо дег борбак,

Аккыр чараш оннуг. (Ог) (Слайд 1)

Уруглар: Ог

Башкы:Эр-хейлер, уруглар. Ог ышкажыл, огде кым чуртап турарыл?

Уруглар: Кырган-авазы, кырган-ачазы, кадарчылар бар.

Башкы: Кырган-ававыс кандыг дириг амытаннар азырап турарыл, уруглар?

Уруглар: Хой, ошку, аът, теве..

Башкы: Оларны кандыг дириг амытаннар дээрил?

Уруглар: Азырал дириг амытаннар.

Ам бис  бо хун анаа эвес аян-чорук кылыр бис. Бо «Хуулгаазын чадыгга» орупкаш,  кырган-ававыс оонче ужуп чоруптаалынар!

 (Аялганы салыптарга уруглар карактарын шиип алгаш чадыгга  олуруп алыр. 

Башкы аржыылды шарып алгаш кырган-ава апаар.)

Кырган-ава- Мендээ, уругларым!

Уруглар- Мендээ, кырган- авай! 

Кырган-ава – Дорже саадап эртинер, уругларым. Аалдап чедип келгенинерге амырап, ооруп тур мен, уругларым. Мен силерге база бир азырал дириг амытан дугайында чугаалап бериксеп тр мен.  Ам ховар чараш малывыс ,сарлыктын дугайында  чугаалап берейн:

Сарлык  даглыг  чернин онзагай, ховар  малы .  Ол  изиг  черге  таарышпас, сериин  тайгаларга  оъттаар, ховар мал. Шаг – шаанда сарлык черлик дириг амытан  чораан, ол улуг, харлыг  тайгаларга чурттап  турган. Ону «юбкалыг сарлык» -  деп адап турган. Чоорту кижилер чаажыктырып, азырап алган.

Сарлык улуг мага- боттуг, ооргазынын кырында тевении дег могениг. Олар мыйыстыг, мыйыс чок  донгур -даа боор. Сарлыктын эдери хаван ышкаш. Кудуруу сырый, узун дуктуг. Аъттын кудуруунга домей. (Слайд 2)

          Сарлыктын чаптанчыг оглун- бызаа дээр.  Иезинин аа  судун ээпкен соонда, соокту-даа, хатты-даа тоовас ан-биле домей. А Бызаанын авазын кыс сарлык дээр. (Слайд 3)

         Эр сарлыктарны-буга,шары- дээр.  Шарыны- ажыл-агый кылырынга ажыглаар, чуък чудурер, мунар. Ону бичии турда чаажыктырып, ооредип аар.

(Слайд 4-8)

 (Уругларга буга , шары , бызаа- деп ададыр). Сарлыктарнын он чузуну: ак, калчан-кара, ала-шокар болур.  (ададыр). (Слайд 9).Кыс сарлыктарны саар боор.Сарлыкты саап турар кижини саанчы дээр.Олар саанчынын чыдындан таныыр боор.(Слайд 10,11)

Сарлыктын судунден- хойтак, курут, ааржы, саржаг дээш оон-даа оске чемнерни кылыр.Бис чугле  сутту  корээлинер.

(Сутту оттур коступ тура шилдерге кудуп алыр.) 

1.Бо кандыг ак чем-дир? (сут) 

2.Суттун онну кандыг-дыр? (сут ак оннуг) 

3.Суттен кандыг чемнер кылып болур? (суттуг шай, хойтпак,..)

 Сарлыктын судунден кылган ак чемнер бистин кадыкшылывыска ажык дузалыг. Сут, быштак, курут бистин диштеривиске дузалыг.

Сарлыктын  хоюг  дугунден  ук  аргып аарга  чылыг (коргузер).  Анчылар  ХЕМ  кежеринин мурнунда  идиин  ужулгаш, сарлык дугунден аргаан угу- биле хемни  сузуп кеже бээр. Хемни  кешкен соонда  уктарын ужулгаш  суун силгиптерге кургаг болур. Оон ыннай сарлык дугунден чараш чадыглар аргып кылыр.Тыва  улустун оюну «Тевекти» кылырда база ажыглаар.

( Уругларга дуктен кылган кылыгларны коргузер).

Кырган-ава: Эр-хейлер! Силерге мен ам интерактивтиг «Шын тып!» деп оюндан ойнадыптайн.

Оюннун сорулгазы: азырал дириг амыттаннарны шын адап тып ооредири.Оске, ангы чуулдерге эскериичел чоруун оттурар.

Оюннун чорудуу: экранда бердинген 5 дириг амытаннарнын аразында азырал эвес дириг амытанны тывар, арткан 4 малды аттарын ададыр. Шын адаарга часкап турар аялга дынналыр,  хоглуг шырай(смайлик)коступ кээр,меге адаарга ыглап турар шырай коступ кээр, аялгазы база мунгак боор.

Ам  тывызыктан ыдайн, силер кичээнгейлиг боданып тургаш, тывар силер: 

Кончуг семдер,

Хоюг дуккур. 

Кужур семдер,

Кузун суткур.     (Сарлык)

Уруглар: Сарлык 

Кырган-ава- Шын-дыр. Сарлык. Ам ол чараш сарлыктарны чуруй кааптаалынарам, уруглар.

(Чанчылчываан хевирге чурулга).

Сорулгазы: уругларнын хенертен манавааны чараш чурук тыппып кээринге , оорушкулуг эскериишкинни чедип аары, салаа сайгыдын сайзырадыр, арыг, силигге кижизидер.

Уруглар ак саазынны оннуг будук биле оннептерге, лаа-биле чуруп каан сарлыктар коступ унуп кээр.                              

Чараш чурук чурупкан  салааларывыска  «Сарлыкчы алышкылар» деп, оюнну мээн — биле кады ойнаптаалынар. 

Оюн « Сарлыкчы алышкылар» 

Сорулгазы: Уругларнын чугаа домаан, салааларын сайзырадыр. 

Матпаадыр-сарлыктаар

Бажы-Курлуг- бызаалаар 

Ортаа-Мерген - сарлык саар

Уваа-Шээжен -сут хайындырар 

Биче -Боовей - сут ижер 

Кылбас тутпас ажылы чок,

Кызыл маадыр алышкылар!. 

Кырган-ава- Эр-хейлер! Менээ мындыг чараш чуруктарны чуруп бергеннинер дээш четтирдим.  Ол чуруктарны силерге тураскаал кылдыр берип тур мен.Ам силерге садигинерге баргаш ижер кылдыр сарлыктарым  судунден берип каайн.Аалдап келгенинер дээш четтирдим, эки чедип алыр силер, байырлыг!

Уруглар: Четтирдивис, байырлыг! (башкы аржыылын уштуп кааптар).

Башкы: «Хуулгаазын  чадыывыска» олурупкаш, садигивисче чаныптаалынар. (Аялганы салыптарга уруглар карактарын шиип алгаш олуруп алыр).

Туннел:

Сорулгазы: Сарлык малдын ажык — дузазын чурук дузазы- биле быжыглаары. 

Башкы- Каяа чордувус, уруглар ? Кандыг дириг амытанны билип алдывыс? (Сарлык, кырган-авазынын аалынга) 

  1. Сарлык кандыг дириг амытан чувел? (азырал, чурукту азар)

2.Чуге азырал дириг амытан деп турарыл? (кижилер судун саап ижип турар)

      3.Сарлык каяа оъттаар? (сериин тайгаларга, чуруун азар

      4.Сарлык кандыг ак чемнер бээрил? (Сут, хойтпак..)

      5.Дугунден чуну аргып алырыл? (уктар, чадыг) 

  1. Ынчангаш сарлыкты озуп ковудезин дизе чуну канчаарыл? (азыраар, камнаар, кадагалаар)

      8. Сарлыктын кижиге ажык дузазы чул?( судун бээр, дугун бээр)

Башкы: Бо хун шупту шупту кызымак ажылдаан  эр-хейлер, четтирдим! Дыштанып алынар. Байырлыг 

Литература. 

  1. С.Майнак Монгун-Тайга —монге чуртум. Кызыл-2001ч.
  2. Т. Гризик Познаю мир. М; 2003г.
  3. Интернет-ресурзундан алган.      
  4. https://nsportal.ru/detskiy-sad/okruzhayushchiy-mir/2015/05/16/kicheel-sarlyk-malym-onzagay-sen

Муниципалдыг автономнуг школа назыны четпес уругларнын ооредилге албан чери

Тыва Республиканын Монгун-Тайга кожууннун Мугур-Аксы сумузунун «Хамнаарак» аттыг уруглар сады №5

Ортумак болук уругларынга чувени билип алырынын  ажык кичээли

«Тайга черим ховар малы-Сарлык»

                                         

                                              Кижизидикчи башкы: Саая Чыжыргана Доржуевна

Мугур-Аксы, 2023ч

Бот шинчилээшкин.

Ортумак болук уругларынга чувени билип алырынын  

«Тайга черим ховар малы-Сарлык» деп кичээлди 8 уругга эттирген мен.

Сорулгазы: 

1. Уругларны торээн черинин ховар, онзагай малы — сарлык дугайында билиин калбартыры.Оон кижиге ажык — дузазын билиндирип, суттен кылган чемнерни,  дугунден кылган херекселдерни коргузуп ооредири. 

2. Угаан –медерелин, чугаа-домаан сайзырадыры, сос курлавырын байыдары. 

3. Бойдуска, дириг амытаннарга ынак, оларны камнап ,камгалаарынга кижизидери.

Херек чуулдер: икт,ак-чемнернин дээжизи(сут, саржаг, курут, хойтпак),  сарлык дугунден кылган чадыг, уктар, тевек, аялгалар,  оннуг гуашьтар, кисточкалар, ак саазын А4, шык салфеткалар, стаканда суглар.  

Словарлыг ажыл: Чадыг, саанчы, кадарчы.

Арга методу: беседа, дуржулга, салаалар-биле оюн, интерактивтиг коргузуглер.

Эн-не эгезинде тывызыктан эгелээн бис. Бодум чогааткан мен.

Кичээлдин эгезинде   хуулдуруушкуннуг аян-чорук биле эгелээн бис, уруглардан азырал дириг амытаннарны айтырып,аттарын адаткан мен.

Кырган-авазынын аалынга келгеш САРЛЫк деп азырал дириг амытан биле презентациянын дузазы биле тайылбырны кылган.

Азырал дириг амытаннар аразында САРЛЫКТЫ эки билип алгызын дээш интерактивтиг «Шын тып!» деп оюнну ойнаткан мен. Улай тывызыкты тыптырган.

Уругларга баш бурунгаар лаа биле чуруп каан ак саазынны ооннедип, хенертен чараш чурукту коруп,оорушкулуг болурун чедип алдынган деп санаар мен.

Салааларга оюнну Интернетте бир башкынын ооренген темага дууштур чогаадыпкаан чуулун алган мен.

Уругларны чураан чуруктарын боттарынга тураскаалга берген мен.

 Ниитизи-биле кичээлге уруглар улуг сонуургалдыг киришкен. Мурнумда салдынган сорулгалар куусеттинген.


Предварительный просмотр:


Предварительный просмотр:

Ссылка визитной карточки Саая Чыжыргана Доржуевны

https://www.youtube.com/watch?v=lEFRgI2edO8