Башҡорт теле дәрестәре өсөн ҡулланмалар

Зәйнәб Биишева әҫрәҙәре буйынса инсценировка

Емеш  менән әхирәте уйнап ултыра. Балаҫ йәйеп. Емеш иҫкерәк кейенгән, әхирәте яңыраҡ күлдәк кейгән. Сыбар простой күлдәктәр.

Әхирәте: Емеш, әйҙә, мин һиңә үҙемдең ҡурсаҡтарымды күрһәтәм. Әсәйем кисә генә текте.

Емеш: Әйҙә һуң.

Әхирәте: Быныһы әсәһе, быныһы ҡыҙы. Ана ниндәй матур күлдәк теккән уға әсәһе.

Емеш: Эй, әхирәт, минең дә әсәйем булһа, матур күлдәк тегер ине.

Әхирәте:Ярар инде, Емеш, бошонма. Ҙурайғас, үҙең дә тегерһең.

Емеш:Мин тегенсе түгел, уҡытыусы буласаҡмын. Ошондай бәләкәй генә ҡыҙҙарҙы уҡытҡым килә.

Әхирәте:Емеш, уҡытыусы булыр өсөн күп уҡырға, күп белергә кәрәк бит.

Емеш:Ә мин күп уҡыясаҡмын.

Әхирәте: Әй, булыр ул һинән. Ныҡыш ҡыҙ бит һин.

Музыка уйнай, сығып китәләр.

Йүгерешеп балалар инә. Көлөшөп, шаярышып килеп инәләр.

Түңәрәккә баҫып, йырлайҙар.

Емеш менән әхирәте был ваҡытта тиҙ генә кейенәләр.

Емеш – күҙлек, күлдәк өҫтәнә жакет, ҡулында китаптар, дәфтәрҙәр.

Әхирәте уҡыусы булып кейенә. Уҡыусы кейемдәре төрлөсә, бишмәт, простой күлдәктәр. Аҡ колготки, төҫлө нәскиҙәр, туфли. Сәстәре икегә таҫма менән үрелгән. Малайҙарға оҙон еңле күлдәк, биле быуылған, полосатый ыштан.

Йыр.

Әйтегеҙ әле, ҡыҙҙар,

Нисек һыуға баралар?

Бына шулай, бына шулай,

Бына шулай баралар.

Әйтегеҙсе, малайҙар,

Нисек бесән сабалар?

Бына шулай, бына шулай,

Бына шулай сабалар.

Әйтегеҙ әле, ҡыҙҙар,

Нисек китап уҡыйҙар?

Бына шулай, бына шулай,

Бына шулай уҡыйҙар.

Әйтегеҙсе, малайҙар,

Нисек яҙыу яҙалар?

Бына шулай, бына шулай,

Бына шулай яҙалар.

Хәрефтәр тураһында шиғырҙар.

Шаян бесәй. Башҡорт халыҡ әкиәте.

Йәшәгән, ти, бер шаян бесәй.  Күршеләрҙең келәтенә төшөп ҡаймаҡ, һөт урлап ашаған. Шуға уны хужаһы ҡыуып сығарған.

Уҫал итеп мыраулап китеп барған ас бесәйгә урман ситендә ҡуян осраған. (музыка – ҡуяндың китеп барғанын күрһәтергә).

(Ҡуян)  - Бесәй, ҡайҙа китеп бараһың?

(Бесәй) - Урман йәнлектәрен ашарға китеп барам!

(Ҡуян)  - Ооох, ҡалай уҫаааал! ( ҡаса)(музыка – ҡасыу, йүгереү).

Уға төлкө осраған.

(Төлкө) – Эй, ҡуян, ҡайҙа ашығаһың? Кем баҫтыра?

(Ҡуян)  - унда бесәй, барыһын да ашайым, ти!(ҡурҡып әйтә, артабан йүгерә, уның менән төлкө лә йүгерә - музыка).

Бергәләп йүгерә былар. Ҡаршыларына бүре осраған. (музыка – бүре темаһы).

(Бүре) – Ҡуян, төлкө, ҡайҙа ашыҡтығыҙ?

(Ҡуян)  - Бесәй килә!!!

(Төлкө) – Барыбыҙҙы ла ашай!

(Бүре) – Ай, ҡастыҡ улай булғас! (тема – ҡасыу).

Инде өсәүләп йүгергәндәр. Ҡаршыларына айыу килә, ти. (айыу темаһы)

(Айыу) – Ҡайҙа былай ҡабалан?

(Ҡуян)  - Яуыз бесәй килә!!!

(Төлкө) – Барыбыҙҙы ла ашай!

(Бүре)- Бер кемде лә ҡалдырмай!

(Айыу) – Мин дә һеҙҙең менән!

Улар дүртәү булып киткән.

(Йүгереү темаһы). (Ҡурсаҡтарҙың йүгергәнен күрһәтергә. )

Бара торғас, хәлдәре бөтөп киткән. Ял итеп алырға булғандар.

(Айыу)- Әллә аш бешереп, ҡунаҡҡа саҡырайыҡмы бесәйҙе?

(Бүре) - Әйҙә.

(Төлкө) - Бик яҡшы. Ҡуян, бар бесәйҙе саҡырып кил.

(Ҡуян)  - Мин ҡурҡам....

(Бүре)- Бар, бар. Беҙ һыу менән утын алып киләбеҙ.

Аш әҙерләгәс, айыу ағас башына йәшенгән. Бүре ҡойолған япраҡ аҫтына, ҡуян сыбыҡ-сабыҡ араһына ҡасҡан.

Ә бесәй бик ас булғас, тиҙерәк ашағыһы килеп бик тиҙ генә килеп тә еткән.

Ә ҡаҙанда тәмлееее аш бешеп ултыра. Эҫе ашты ашайым, тип, бесәй ауыҙын бешереп тә алған. Үҙе ыҫылдай, ҡысҡырып мыраулай икән.

Төлкө, быны ишетеп, сыбыҡ-сабыҡ араһында ҡыбырлап ҡуйған. Ә бесәй сысҡан икән тип уйлап, үткер тырнаҡтарын төлкөнөң ҡолағына батырған.

Ҡурҡышынан төлкө сығып та сапҡан. (Музыка. Төлкө ҡаса.)

Бесәй ҙә ҡурҡып киткән дә, һикереп, япраҡ аҫтында ятҡан бүренең башына килеп төшкән.

Бүре лә урманға ҡарай ҡасып киткән. Шул тиклем ҡурҡҡан үҙе. (Музыка. Бүре ҡаса.)

Ә бесәй тағы ла нығыраҡ ҡото осоп ағасҡа менеп киткән.

Ә ағаста айыу ултыра! Уныһы дөбөр-шатыр ҡолап та төшкән.

(Музыка. Айыу ҡаса.)

Ә бесәй ҡото осҡан килеш өс көн, өс төн ағас башында мыяулап ултырған , ти. Мыяууу, Мыяяууу!!!! (Музыка.)

Геройҙар – бесәй, ҡуян, бүре, төлкө, айыу. Декорацияға ағастар, ҡаҙан, сыбыҡ-сабыҡ, япраҡтар кәрәк.

Зирәк” интеллектуаль уйыны, 1 класс

-Һаумыһығыҙ, ҡәҙерле уҡыусылар! Бөгөн һеҙҙе “Зирәк” интеллектуаль уйынына саҡырабыҙ.  Зирәк – аҡыллы, тапҡыр, тиҙ уйлай тигәнде аңлата. Бөгөн  һеҙ үҙегеҙҙе иң зирәк тип күрһәтерһегеҙ, тип уйлайым.Беҙҙең алда биш команда. Һәр команданың үҙ исеме. Әйҙәгеҙ, 1 а командаһын тыңлайыҡ. Баҫалар. Урындан ғына.

Беҙҙең  команда: Аҡбуҙат.

Беҙҙең  девиз: Аҡыл китаптан йыйылыр.(Аҡыллы баш аҙашмаҫ)

2 команда. 1 б класы.

Беҙҙең  команда: Толпар

Беҙҙең  девиз:  Белем- аҡыл шишмәһе.

3 команда. 1 в класы.

Беҙҙең  команда: Ерәнсәй

Беҙҙең  девиз:  Аҡыл йәштә түгел,башта.

4 команда. 1 г класы.

Беҙҙең  команда: Ҡолонсаҡ

Беҙҙең  девиз:  Белем – донъя терәге.

5 команда. 1 д класы.

Беҙҙең  команда: Саптар

Беҙҙең  девиз:  Аҡыл кешенең телендә.

Афарин. Жюри булып башҡорт теле уҡытыусыһы  ...... килгән.

Тәүҙә йәрәбә үткәрәйек. Команданан бер уҡыусы сыға. Номер һайлай. Шул тәртиптә яуап бирәсәкһегеҙ.

1. се  бирем. Һүрәттәр күрһәтелә. Нимә күрәһегеҙ, башҡортса әйтергә. Руссаға тәржемә итергә.

Һәр яуап өсөн бер мәрәй.  Команданың һандығына йыйып барабыҙ.

Афарин! Бик матур яуап бирҙегеҙ.

2-се  бирем. Артабанғы уйын хәрефтәр менән. Төшөп ҡалған хәрефтәрҙе ҡуйып сығырға.

Һәр командаға карточка таратыла. 4 фишка таратыла. Барыһы ла дөрөҫ булһа.

3. - сө  бирем. Йомаҡтар. Һәр командаға өс йомаҡ.

 4-се  бирем.  Ребустар

 5-се  бирем. Һүҙҙәге хәрефте алмаштырып, яңы һүҙҙәр яһарға.

Мәрәйҙәрҙе һанайыҡ. Еңеүселәр , барығыҙ ҙа афарин. Бергәләп йыр тыңлау. “Башҡорт телендә һөйләшәм.”.

Е

Л

Е

М

К

Ө

Н

Ө

М

Е

Н

Ә

Н

! Б

МИНИСТЕРСТВО ПРОСВЕЩЕНИЯ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН

ОТДЕЛ ОБРАЗОВАНИЯ АДМИНИСТРАЦИИ МУНИЦИПАЛЬНОГО РАЙОНА АБЗЕЛИЛОВСКИЙ РАЙОН

МУНИЦИПАЛЬНОЕ  БЮДЖЕТНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ «ГИМНАЗИЯ ИМ. Т. КУСИМОВА» С.АСКАРОВО

КОНКУРСНАЯ РАБОТА

«ДИСТАНЦИОННЫЙ ОНЛАЙН-КОНКУРС ПО БАШКИРСКОМУ ЯЗЫКУ «КОЛОНСАК – ЖЕРЕБЕНОК»

УЧИТЕЛЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ  
ХИСАМЕТДИНОВОЙ ЮНДУЗ РАМИЛЕВНЫ 

НОМИНАЦИЯ «ПРАКТИКА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ЦИФРОВЫХ РЕСУРСОВ В ОБУЧЕНИИ РОДНОМУ ЯЗЫКУ»

                                                             2020 год

КОД_____________

Муниципаль кимәлендә

4 класс өсөн башҡорт теленән 2019– 2020  уҡыу йылындағы олимпиада һорауҙары

1.Ерек һүҙенә фонетик анализ яһа.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Бирелгән исемдәрҙе алфавит тәртибендә яҙығыҙ:

Алабута        Ҡаһарман     Миҙгел     Ихата   Сәйет

Елпеүес         Сәйәхәт        Көлтә     Юртаҡ   Шөһрәт

Йәмшегән     Шоңҡар        Юрға       Ветеран

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Бирелгән һүҙҙәрҙе төбәү килешкә ҡуйып яҙығыҙ:

декабрь – ________________________________________

подъезд-  ________________________________________

артист-  ________________________________________

Кузбасс –  _______________________________________

класс -___________________________________________

Рим- ___________________________________________

фестиваль- ______________________________________

киоск - __________________________________________

4.Синонимдар килтер:        матур –  _______________________________________

                                ашыға – _______________________________________

                                энем –   _______________________________________

   Антонимдар килтер:         ялҡау –  _______________________________________

                                төн –      _______________________________________

                                таҙарта – ______________________________________

5.Һүҙҙәрҙе башҡорт  теленә  тәржемә итегеҙ:

Ворона –   ___________________                 Щука-____________________________

Галка –     ___________________                  Окунь-____________________________

Сокол –    ___________________                  Налим-____________________________

Ястреб-  ___________________                  Карась -___________________________

6. Бирелгән фразеологик берәмектәрҙең мәғәнәһен билдәләп яҙ :

Ҡойроҡто һыртҡа һалыу- _________________________________________________

Тел сарлау –  ___________________________________________________________

Айыу майы һөртөү -  _____________________________________________________

Эйәк бейетеү - ____________________________________________________

7.Йәмил менән Оксана ниндәй әҫәрҙең геройҙары?  Әҫәрҙең авторы кем?

________________________________________________________________________

________________________________________________________________________

8. Ни өсөн аръяҡ  һүҙендә ҡалын айырыу билдәһе (ъ), ә бирьяҡ һүҙендә  

    нәҙек айырыу билдәһе(ь) яҙыла? Аңлатма яҙ.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9.Тексты уҡы,хаталарҙы һыҙып төҙәтеп сыҡ.

 Башҡортастан

Башкортостанда күкә олғашҡан тауҙар, кара урмандар бик күп. Ағиҙл, ҡариҙел, дим, саҡмар кеүек йылгалары таҫмаланып аға. Асылыкүл, ҡандракүл, талҡаҫ көҙголәй ялтырап ята.

Башҡортар – киң күңеле һалыҡ. улар элек-электән үҙ еренә руҫтарҙы, татарҙарҙ, сыуаштарҙы һәм башҡа милләт кешләрен һыйындырған, бөтәһе менән дә дус булып йәшәгән, әле лә татыу йэшәй.

10.Дуҫлыҡ  тураһында мәҡәлдәр яҙ.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. “Нимә ул батырлыҡ?” темаһына  бәйләнешле текст төҙө.

2019– 2020 уҡыу йылындағы 4-се  класс уҡыусылары өсөн башҡорт  теленән  олимпиада һорауҙары һәм баһалау нормалары

Максималь 40 балл