Мастер-класс! 2017

Татарстан Республикасы Тукай муниципаль районы

Яңа поселогы  урта  гомуми  белем  бирү  мәктәбе

Дәрес эшкәртмәсе

“Тукай һәм музыка”

Эшләде:

Ибраһимова Рания Зөлфәт кызы

1нче категорияле татар теле һәм

әдәбияты укытучысы

2016        

Дәреснең темасы: Тукай һәм музыка

Максаты: 1. Тукай иҗатының музыка белән тыгыз бәйләнештә булуын аңлату.

2. Укучыларны дәрес -лекцияне кабул итәргә өйрәтү.

3. Музыкаль тәрбия бирү.

4. Укучыларның иҗади фикерләү сәләтен, бәйләнешле сөйләм телен үстерү.

Җиһазлау: Г.Тукай портреты, җыентыклары, альбомы, аудиоязмалар, композиторларның  портретлары, техник чаралар.

Дәрес барышы.

1. Өй эшен тикшерү.

А) Рәсемнәргә  аңлатма.

Б) конспектлар

В) “музыка, моң, миллилек сүзләрен мин ничек аңлыйм” темасы буенча кечкенә инша язу.

(Укучыларның  өйгә эш буенча җаваплары тыңлана, бәя бирелә).

Кереш. Без быел  сөекле шагыйребез Г.Тукай иҗатына шактый тирән күзәтү ясадык. Аның әсәрләренең чын мәгънәсендә халыкчан булуын ачыкладык. Шагыйрь әсәрләренең сәнгать кешеләрен битараф калдыра алмаган икәнлегенә ышандык.  Бүгенге сөйләм үстерү дәресендә “Тукай һәм музыка” дип аталган гаять киң һәм кызыклы темага тукталырга  булдык.  Бу теманы сүзләр белән генә өйрәнү мөмкин  түгел. Монда музыка кирәк.

 Әйе, Тукайны музыкасыз, көй-җырсыз күз алдына китерүе бик кыен. Беренчедән аның бу турыда әйткән сүзләре бар. Укып карыйк әле:(слайд)

“Халык җырлары бабаларыбыз тарафыннан калдырылган иң кадерле вә иң бәһале мирастыр.... Халык җырлары халкыбыз күңеленең һич тә тутыкмас вә күгәрмәс саф вә раушан көзгеседер”.

Без бүген  эшне өч юнәлештә алып барырбыз. (1 нче слайд)

Тукай

↓                                                     ↓                                      ↓

шигырьләренә                шигырьләренә                   әкиятләренә

халык  музыкасы          профессиональ                   язылган

                                         композиторларның           музыкаль әсәрләр

                                         җырлары

Сорау:  Тукайның халык җырларына мөнәсәбәте ничек булган?

1 төркем.1 укучы. Габдулла мәдрәсәдә укыганда ук халык авыз иҗаты белән кызыксына.  Халык әкиятләрен, халык җырларын җыя һәм өйрәнә. Ун яшьтә чакта ук, 48 битле җырлар дәфтәре төзеп, 28 төрле көй өчен җырлар туплый. Соңыннан бу турыда “Мин кечкенәдән үк җырчы идем. Кайда ишетсәм дә җырлау тавышын салкын кан белән тыңлый алмый идем...” – дип яза.

2 укучы:  Ул: “Мәдрәсәдә хәлфәләр, кече атна кичләрдә, бер кадак симәнке, ярты кадак чикләвек алып ясаган мәҗлесләрендә дә мине онытмыйлар иде. Мин, самовар артына гына утырып, алар кушкан көйләрне җырлап бирә идем. Мәдрәсәдә үк мине җырчы диләр иде. Кечкенәдән үк күңелемдә урынлашкан җырларны сөймәкемнән миндә туган телебезне сөймәк туды.  Әгәр миңа җырулар ярдәм итмәсә, туган телебезне сөймәк кеби бер олуг нигъмәткә малик була алыр идеммени?” – дип тә  яза.

Укытучы:Әйе, укучылар, шагыйрьнең бу сүзләреннән тирән бер мәгънә килеп чыга: җыр яшь кеше өчен бик зур әһәмияткә ия, ул аның киләчәк язмышын, алдагы гомерендә кешенең кайсы телгә, кайсы халык мәдәниятына өстенлек бирәчәген тәрбияли. Димәк, сезнең – балаларның, яшүсмерләрнең нинди җырлар җырлап үсүләренә җәмгыять читтән генә карап тора алмый. Г. Тукай өчен дә җыр талант көчен уятучы, шигъри осталык мәктәбе булган. Чыннан да, халык җырлары кебек мул сулы илһам чишмәсе булмаса, безнең Г.Тукай кебек бөек шагыйребез булыр идеме икән?

Укытучы. Икенчедән, искә төшерик әле: татар халкының иң популяр, гимн дәрәҗәсенә күтәрелгән нинди җыры Тукай сүзләренә язылган?

• “Туган тел”.
• Әйе, әйдәгез, шул җырны тыңлап алыйк.

Илһам Шакиров “Туган тел” җыры (аудиоязмада тыңлана).

Яңа тема.Дәрес барышында композиторларның, аларның әсәрләренең  исемнәрен дәфтәрегезгә язып барыгыз.

Без инде Г.Тукайның музыкага мөнәсәбәтенә кыскача тукталган идек.  Кечкенәдән җыр-моңга битараф булмаганга, шагыйрьнең шигырьләре дә көйле, моңлы. Шуңа күрә дә аларның күбесен халык җырга, композиторлар үз әсәрләренә нигез итеп сайлап алганнар. Әмма Тукай көйне үз иҗатында да читләтеп узмаган. Искә төшерсәк, аның шактый шигырьләре мәгълүм бер халык көенә язылган.  Ул аларны үзе дә искәртә барган. Мәсәлән, “Дустларга бер сүз” шигырендә ул:(слайдта шигырь юллары күрсәтелә)

Менә, дустлар, мин сезләргә бер сүз сөйлим,

“Йосыф-Ягкуб китабының көен көйлим,-

ди.

1. Тукай һәм халык җырлары.1 төркем .3 нче укучы. Татар дөньясында Тукай шигырьләре киң таралыш таба, халык аларга көйләр  иҗат итә. “Туган тел”, “Тәфтиләү”, “Әллүки”, “Пар ат”, “Зиләйлүк”, - шундыйлардан.

Укытучы.“Әллүки” җырын Илһам Шакиров язмасында тыңлап китәрбез(аудиоязма).

 4 нче укучы.Г.Тукайның  “Тәфтиләү” дигән шигыре юк. Ул татар халкының борынгы җыры.

Укытучы.Тукай үз лекцияләрендә бу җырга аңлатма биреп китә. _____  20 гасыр башында Г.Тукайның “Өзелгән өмид” шигыре шушы көйгә салына. (Слайдта шигырь юллары күрсәтелә)

И мөкаддәс моңлы сазым! Уйнадың син ник бик аз?

Син сынасың, мин сүнәмен, аерылабыз  ахырысы.

(Саз уен коралына, таныш булмаган сүзләргә  аңлатма бирелә).

    Сандугач Асылбекова башкаруында  “Тәфтиләү” җыры башкарыла

 ( баянда музыка укытучысы Р.Ш.Хәбибуллин).

Укытучы: әйе, җыр һәм шигырь Г.Тукай иҗатында бер-берсе белән  шулкадәр табигый керешкән, аның күп кенә әсәрләре үзләреннән үзләре көй сорап торалар. Шуңа күрә халкыбыз, композиторларыбыз көй язганны да көтеп тормыйча, үз моңнарын Тукай сүзләре белән бергә кушып җырлый башлады.  Күренекле җырчылар, вокаль һәм  инструменталь коллективлар бу җырларны үз репертуарларына даими рәвештә кертә киләләр. Халык аларны яратып җырлый һәм тыңлый. Шул ук вакытта композиторларыбыз Тукай шигырьләренә матур-матур җырлар да яздылар.  

2 төркем. Тукай шигырьләренә профессиональ композиторлар җырлары.

1 нче укучы.Тукай шигырьләренә  күп кенә татар композиторлары җырлар язган.Профессиональ композиторларның җырлары: Рөстәм Яхин “Мәхәббәт”, “Шагыйрь”, Җәүдәт  Фәйзи “Бәйрәм бүген”, Бату Мулюков, Исмай Шәмсетдинов – бу композиторларның җырлары халык арасында киң таралды. Популярлык казанды.(композиторларның портретлары слайдларда күрсәтелә 2, 3, 4, 5 слайдлар).

Зарина һәм Алсу  башкаруында   “Җир йокысы” җыры тыңлана.

2 нче укучы. Алмаз Монасыйпов “ Тукай аһәңнәре” исемле вокаль- симфоник цикл язды. Ул җиде кисәктән тора.

Укытучы:

• Композиторларның Тукай әсәрләре белән турыдан –туры бәйләнеше бармы? Алар иҗатына Тукай нинди йогынты ясаган?
• Композиторлар......

4 төркем.Г.Тукай әкиятләренә язылган  музыкаль әсәрләр.

1 нче укучы.“Шүрәле”, “Кисекбаш”, “Су  анасы”, “Кәҗә белән сарык”ны  -  һәрбер татар баласы белә һәм алар  иң яратып укый торган әкиятләр.  Без дә аларны беләбез. Композиторлар Тукай иҗатының бу өлешен дә читләтеп узмаганнар (китапларның тышлыклары слайдларда күрсәтелә).

Укытучы:        музыкада иң күп тасвирланган образ – Шүрәле. Мәшһүр композиторыбыз Фәрит Яруллин, Тукай әкиятенә нигезләнеп, “Шүрәле” балетын иҗат итә. Әсәрдә сюжет бераз үзгәртелгән. Аңа яңа образлар өстәлгән: Сөембикә, кызлар, кошлар һ.б. Сюжетта төп өлеш – Былтыр һәм Сөембикә арасындагы мәхәббәт һәм аңа комачаулаучы көч - Шүрәле. Шүрәленең музыкада чагылышы нәкъ Тукайча: озын бармак, зур тырнак, куркыныч, фантастик образ.

Әйдәгез хәзер “Шүрәле” балетыннан өзекне тыңлыйк.

Йомгаклау.

Укытучы. Әдәбиятыбызның  чишмә башы Тукаебызның 127  еллыгын бәйрәм итәбез. Без – Тукайлы  халык, “Шүрәлеле”, “Туган телле”, “Әллүкиле” ...

Тукай көннәрен һәр елны шигырь бәйрәме итеп үткәрү халкыбыз өчен күркәм гадәткә әйләнде. Без бу көннәрдә туган тел, туган ил, милләт язмышы турында сөйләшәбез. Чөнки бу темалар берсе дә Тукайдан аеры түгел. Туры сүзле, кыю фикерле, төрле өлкәдә белемдар булган шагыйребез тел өчен, милләт мәнфәгатьләре өчен көрәштә әйдәп баручы булып безнең арада бүген дә яши.

Без үзебезне “Тукайлы халык” дип атыйбыз. Чит илләр, халыклар алдында Пушкин, Байрон,  Гетеларга тиң бөек шагыйребез булу белән горурланабыз.

Өйгә эш. 1. Г.Тукайның бер мәсәлен ятларга.

                2. Мәсәл буенча иллюстрация ясарга.

Кулланылган материаллар: Татар композиторлары җыентыклары, Г.Тукайның шигырьләре, И.Шакировның аудиоязмасы.

Тукай  муниципаль  районы

муниципаль бюджет гомуми урта белем бирү  учреждениесе

 «Новый  поселогы   гомуми  урта  белем  бирү мәктәбе”  

“ФОЛЬКЛОР БӘЙРӘМЕ”

                                                            Ибраһимова Рания Зөлфәтовна,

                                                  татар теле һәм әдәбияты укытучысы

2016  ел

Татар халык  уеннары

Максат: балаларны татар халык иҗатын өйрәнүгә җәлеп итү, халык җырлары, моңнары,  уеннары һәм такмакларына мәхәббәт тәрбияләү.

Җиһазлау:  татар орнаменты белән кулдан сугылган палас; йорт эченә, тәрәзә араларына сөлгеләр эленгән.

Техник чаралар: аудиоязмалар, йөгән, тальян гармун, мандолина.

Бәйрәмнең барышы.

    Артта өч тапкыр әтәч кычкыра. Бию көе яңгырый. Төрле яктан балалар йөгереп чыгып залның ике ягына басалар (командалар алдан билгеләнгән була).

Алып баручы. Кызык уен уйныйбыз,

                         Нинди икәнен әйтмибез.

Ул түгәрәк буйлап баш бармагын күрсәтеп йөри.  5-6 баланы янына чакыра. Алып баручыны уратып басалар, бер-берсенең баш бармагыннан тотып йодрыклар баганасын барлыкка китерәләр. “Йодрыклар баганасы” уены.

Бергә: Кояш чыга таң белән,

           Башлана уен белән.

“Яз җитә” (Җ.Фәйзи музыкасы, Ф.Кәрим сүзләре) җыры җырлана. Балалар барысы бергә җырлый. Капма-каршы чыгып биючеләргә кул чабып торалар.  1 нче куплет беткәч,  ике командадан да берәр бала капма-каршы биеп чыгалар, баш ияләр. Кушымта җырлана. Кушымта беткәннән соң куллары белән тотынышып, тыпырдап әйләнәләр дә урыннарына басалар.  2 нче куплет  җырлангач, ике  командадан  да икешәр  бала капма-каршы биеп чыгалар, баш ияләр. Кушымтада да шул ук хәрәкәтләр кабатлана. 3 нче куплетта өчәр бала чыга.

1 нче бала. Татарстан!  Синең  гүзәллеккә

                     Тиң булырлык җирләр бар микән?

                      Аккош кебек ап-ак Агыйделкәй,

                      Чулман, Нокрәт, Ык, Сөн, Идел,

                      Кайсы илдә генә бар микән?!

                      Татарстан алсу таң иле,

                      Гөлбакчалар  иле, дан иле!

2 нче командадан 1 бала:

                     Яшәсен, үссен мул Татарстан,

                     Туган илгә, туган  җиргә дан!

“Туган илебез” (З.Хәбибуллин музыкасы, Хәй Вахит сүзләре) җыры яңгырый. 1 куплетны 1 нче команда җырлый, азаккы өч юлны җырлаганда кул чабалар. 2 нче команда  түгәрәк ясап тотынышып йөри, кул чапканда тыпырдап биеп алалар. 2 нче куплетны  2 нче команда  җырлый, соңгы өч юлны җырлаганда кул чабалар. 1 нче команда түгәрәк ясап, тотынышып йөри, кул чапканда тыпырдап биеп алалар.

     Бер бала уртага йөгереп чыга: “Бармак санаш уены уйныйбыз!” дип белдерә.

                                              Монысы – баш бармак,

Монысы – имән бармак,

Монысы – урта бармак,

                                              Монысы – аю бармак,

  Монысы – чәнти бармак,

                                              Аның исеме ......

( ул бармак иң акыллы, иң тырыш баланың исемен ала. Бармак санаган бала чәнти бармагын сузып, күзен йомып, бер бала каршысына туктый).

Барысы бергә: исемен әйтәләр.

1 нче һәм 2 нче командадан берәр бала.

• Мондагы май кайда?
• Песи ашаган.
• Песи кайда?
• Салам астында.
• Ул салам кайда?
• Сыер ашаган.
• Ул сыер кайда?
• Көтүгә китте.

Эш бүлешү /балаларның берсе/:

• Баш бармак утын яра,
• Ә сиңа - чыгып алырга,
• Уртанчыга – мичкә ягарга,
• Ә сиңа казан  асарга,
• Чәнтигә – уен  башларга,

Балаларның  күңелен  ачарга!

Ул күзен йомып, имән бармагын сузып, түгәрәк буйлап  йөри, бер бала янына туктый.

Балалар  бергә: Гөлшат!

(Гөлшат “Куш кул” уенын башлый. Утырган балалар бер татар көенә “Куш кул” дигән җырны җырлыйлар. Гөлшат бер кыз янына барып баш ия, теге кыз баса).

                                            Уң кул, сул кул,

                                            Уң кулга сул кул.

                                             Бер-ике, бер-ике,

                                             Кул бир дә сау бул!

Җырдан соң музыка уйный, ике кыз тотынышып, тыпырдатып  әйләнәләр. Тагы ике кыз каршысына басып, баш ияләр. Җыр кабат җырлана. Шулай 12 кыз җыелганчы, уен кабатлана. 12 кыз түгәрәк ясап басалар  һәм  әйтәләр:

                                           Без, без, без идек,

                                           Без унике кыз идек,

Базга төштек,  май ашадык,

   Келәткә кердек, бал ашадык.

                                            Коега төштек,  су  эчтек,

                                            Бер тактага тезелдек,

                                            Таң  атканчы юк булдык.

Йөгерешеп урыннарына барып утыралар.  Аудиоязмадан  курай  моңы яңгырый, бер бала уенчык курай тотып уртага чыга, курайда уйнауны тасвирлый. Көй уйналып беткәнче балалар түгәрәккә басалар һәм “Курайчы”  әйлән-бәйлән уены башлана.

1 нче командадан 1 бала һәм барысы бергә:

• Курай тавышын ишетеп,

 Без чыгабыз болынга.

• Курайчы белән бергәләп

“Кем сукты”лы уйнарга.

• Һай, һай, һай!

Матур яшел болында,

Һай, һай, һай, һай!

Уйнап алыйк без шунда.

• Кураеңны безгә бир дә

Үзең карама монда.

2 нче командадан 1 бала һәм хор:

• Түгәрәк буйлап тавышсыз

Без йөгереп йөрибез.

• Шауламагыз, шауламагыз,

Сугып алыйк  беребез.

Һай, һай, һай, һай!

Кем сукканын үзең бел.

• Мин түгел дә, мин түгел,

Кем сукканын үзең бел!

Курайчы кем сукканын белергә тиеш. Дөрес күрсәтмәсә, җәза бирәләр.

Балалар бергә: Биесен, биесен!

Татар халык биюе башкарыла.

1 нче командадан 1 бала:

Шау-гөр килә киң болыннар,

                                          Гөрли  Идел буйлары.

Котлы булсын, әй дусларым!

                                         Язгы сабан туйлары!

Илшатның бабасы (ул алдан чакырыла) тальян гармунда уйнап, залга кереп китә. Илшат аңа урындык китереп бирә.

Илшат:

                                          Бабакай, җырла әле,

Без яраткан дәртле көйләрне.

                                          Биемәгәннәр биеп китсен,

                                          Уйна әле безнең көйләрне.

Бабай “Әпипә”не уйный, балалар бөтенесе бергә бииләр (3-4 тапкыр).

2 нче командадан 1 бала:

             Җибәрделәр юлга чабыш атларын,

                                           Үтә вакыт. Менә егет

                                           Ат өстендә  килә очып,

                                           Вакыт белән узышкандай,

                                           Оча егет, оча егет.

Бер җирдә дә юктыр кебек

 Мондый ярсу, мондый уен.

                                            Кемнең генә күргәне бар

                                            Ат чабышсыз сабан туен!

“Ат чабышы” уены уйнала. Бер малай  “ат”, икенчесе “җайдак”. Төркемдә ничә малай бар, бөтенесе дә уйный. Ат чабышын күрсәткән  көй яңгырый. “Җайдак”лар чабып барган уңайга багана башында эленеп торган кулъяулыкларны алырга тиеш. Алынган  кулъяулык  йөгәнгә  бәйләнә. Кулъяулыкны ала алучыларны котлап калганнар кул чабып торалар. Уен берничә тапкыр кабатлана.

“Әтәчләр  ярышы” уены уйнала.

Алып баручы. Ике “әтәч” ярыша. Бер куллары җилкәләрендә, икенче кулы белән аягын тотканнар. Сыңар аякта сикереп, бер-берсен  түгәрәктән этеп чыгарырга тиешләр (2-3 тапкыр).

    Бер бала уртага йөгереп чыга. “Табышмак әйтеш” уйныйбыз! – дип игълан итә. Командалар табышмак әйтеп ярышалар. Дөрес җавап бирмәгәннәр җәза ала.

1 нче һәм 2 нче командалардан берәр бала:

• Айратка нинди җәза?
• Әтәч булып кычкырсын!
• Фәриткә нинди җәза?
• Куян булып сикерсен!
• Гүзәлгә нинди җәза?
• Уен башларга!

  “Күрсәт әле, үскәнем” уены  башлана.

Балалар һәм Гүзәл:

• Күрсәт әле, үскәнем,

Кошлар ничек очалар?

• Менә шулай, менә шулай,

Кошлар шулай очалар.

• Күрсәт әле, үскәнем,

Кызлар ничек бииләр?

• Менә шулай, менә шулай,

Кызлар шулай бииләр.

• Күрсәт әле, үскәнем,

Ничек күңел ачалар?

• Менә шулай, менә шулай,

Биеп күңел ачалар.

Бер бала уртага йөгереп чыга, сөйли:

    Кунаклар килде безгә,

    Иң кадерле кунаклар.

    Без аларга тәмле итеп

    Әзерләдек бәлешләр.

“Кунаклар килде безгә” җыры “Әпипә” көенә сәхнәләштерелә.

Кунаклар килде безгә,

Иң кадерле кунаклар.

Без аларга тәмле итеп

Әзерләдек бәлешләр.

Кәбестәнеке дә бар,

Бар кура җиләгеннән,

Ә арада иң тәмлесе -

Урман  бөрлегәненнән.

                  Бас, бас, матур бас,

                  Барысы да күрсеннәр.

                  Чәчкәләргә кунып йөргән,

                  Күбәләк  бу дисеннәр.

Бакчада бик күңелле,

Бертугандай йөрибез,

Ә сез безгә тагын шулай,

Кунак булып  килегез.

Җыр барышында балалар да, кунаклар да бииләр. Ике бала башлап җибәрә. Алар башкаларны, алар тагын икенчеләрне – шулай барлык балалар һәм кунаклар чакырылып беткәнче бииләр.

1 нче командадан 1 бала:

Зәңгәр күлләр, елгалар да

Җырлана  күп  җырларда.

Тауларында бай хәзинә,

Иген шаулый кырларда.

                        Татарстан – туган җирем,

                        Балачак гөрләп  үтә!

                        Туган илем – бәхет иле,

                        Шундый илгә ни җитә?!

Бәйрәмнән соң  кунаклар  чәй  эчәргә  чакырылалар.

Минем педагогик осталыгым

                                                    “Зур максатың барында, эшеңне ял дип сана”

                                                                                             (фарсы халык мәкале)

        Вакыт дәрья сыман. Ага да ага.  Су тамчысыдай кеше гомере шул дәрья карамагында.  Ә дәрья аяусыз. Ай-ваена карамый, тамчыны гел алга сөйри. Артка борылып карасаң, сискәнеп куясың. Ни арада 50 елга якын гомер  үтеп киткән.

      Миндә дә еш кына: “Кеше ни өчен яши? Яшәлгән гомеремдә  мин нәрсәгә ирештем? Без бу дөньяда ни калдырабыз?”, - дигән, төгәл җавап бирә алмаслык мәңгелек сораулар  туа.

     Шушы  сорауларга җавапны мин үземнең яраткан эшемдә таптым. Укытучы һөнәрен сайлавым очраклы гына түгел, чөнки кечкенәдән үк укытучы булырга хыялландым. Хыялыма ирешүдә,  туган авылымда  (Актаныш районы, Олыимән авылында) укыткан ачык йөзле, киң күңелле, сабыр холыклы, олы йөрәкле укытучыларым юнәлеш бирсә, тырышлык, максатчанлык сыйфатлары өчен мин әти-әниемә, аларның мине эшкә, гаделлеккә, кешеләрне яратырга өйрәтә белүләренә бурычлымын.

       Мин, укытучы, кешеләрнең газизләрдән-газизләре -  балалары белән эшлим.   Киләчәктә өлкәннәрне тыныч картлыкта яшәтердәй, илне үсеш баскычыннан өскә үрләтердәй лаеклы алмаш тәрбияләргә омтылам. Балаларны беркайчан да  яхшы яки начарларга аермыйм.  Киресенчә, “тыңлаусыз, булдыксыз” исеме алганнарга да,  үз көчләренә ышаныч уятырга, сабый күңеленә яхшылыкка омтылыш орлыгы салырга тырышам. Шуңадыр инде укучыларым авыр вакытларында киңәш, ярдәм сорап киләләр,  гадел булуыма, дөрес киңәш бирүемә  ышаналар. Алмагачтагы алмалар да бертөрле өлгерми: кайсы кып-кызыл, өзелеп төшәм дип тора, ә кайсы әле өлгермәгән, ә өченчесенә корт төшкән... Һәрберсенә вакыт кирәк. Кортлысын дәвалап, пешмәгәнен өлгертеп була.

        Мин иртән балаларны ишек төбендә каршы алырга яратам. Аларның күзләренә карыйм. Әйе, күзләр, күзләр... Ә бу күзләрдә мең төрле сорау. Бу сорауларга һәр укытучы үзенчә җавап бирәдер. Мин балаларның күзләренә карап, шул сорауларга көн саен  әкрен гена җавап эзлим, алар белән бергә уйлыйм, көләм, шатланам. Минем бурычым-укучыда эчке матурлыкка омтылыш тудыру, киләчәккә өмет һәм ышаныч белән карый белергә өйрәтү. Ә кайчагында  күзләрдәге салкын битарафлык күреп, бу бала кечкенәдән үк гаиләсендә җылылык алмаган бит, дип  хафага калам. Бу вакытта  мин – киңәшче, өйрәтүче, ярдәмче, юнәлеш бирүче  буларак аны аңларга, яратырга, ярдәм итәргә, күңеленә мәрхәмәтлелек орлыклары салырга тырышам. “Гаиләдә  алынган тәрбияне бөтен галәм халкы үзгәртергә теләсә  дә,  үзгәртә  алмас”,- дигән бөек мәгърифәтчебез Ризаэддин Фәхретдин.  Шуны истә тотып,  ата-аналар  белән  тыгыз бәйләнештә торам.

         Мин киләчәккә өмет белән яшим  һәм эшлим, укыту-тәрбиянең югары нәтиҗәлелегенә ирешү, зыялы, кешелекле балалар тәрбияләү өчен эзләнәм, 28 ел хезмәт дәверендә шушы максатка ярашлы эш алып барырга тырышам. Билгеле булганча, һәр эштә гади дә, гадел дә булу укучылар  белән  арамны якынайта. Үз эшемне генә түгел, балаларны ихлас күңелдән яратам. Аларны тәрбияле, югары культурага ия, зәвыклы, белемле, туган илебезгә лаек кешеләр итеп күрәсем килә. Югары һөнәри осталыкка омтылу, балаларның үзенчәлекләрен яхшылап өйрәнү һәм аларны ихтирам итү – педагогик максатымның нигезе. Бу исә тәрбия һәм белем бирүнең яңадан-яңа алымнарын, методларын эзләү һәм өйрәнүгә этәрә.

         Газиз балаларыбызны без асылташларга тиңлибез.  Җир астыннан чыккан һәр ялтыравыкның  да алтын түгеллеген беләбез. Кыйммәтле таш булганчы күпме тырышырга, кырларга, билгеле бер формага салырга кирәк шул.  Бала күңеле дә  шулай, кечкенәдән нинди орлык салынса, шундый үсемлек үсәр.     Әйе, балалар, алар – серле бер дөнья. Аларның дөньясына керү өчен, үзеңә дә балачакка кайтырга туры килә.  Теләсә кем укытучы була алмый. Укытучы булу өчен белем генә җитми. Үзенә хас талант кирәк.

        Балага дөресен сөйләргә, гаебеңне таный, шул ук вакытта үз-үзеңне яклый да белергә кирәклегенә даими төшендерергә кирәк.  Ә бала күңеле ул үзенә  яхшылык теләп төбәлгән җылы карашны акыл сатып кына утыручыныкыннан яхшы аера.    

       Минемчә, ана теле мөгаллиме иң беренче чиратта, үз теленә  һәм халкына чын күңеленнән бирелгән, теләсә нинди очракта да телен һәм милләтен сакларга әзер булган  шәхес булырга тиеш. Чөнки укучылар шундый  укытучылар   янәшәсендә генә, үзләрендә  туган телләре белән горурлану һәм киләсе көнгә ышаныч хисләре булдыра  алалар.

     Без катлаулы чорда яшибез. Соңгы вакытта телебез икенче планга куелды кебек. Бу мәсьәлә, әлбәттә, мине бик борчый. Халкыбызның бай мәдәни мирасын саклап калу, баету, аны киләчәк буынга тапшыруны үземнең бурычым дип саныйм.Татар теле укытучысының һәр дәресе телебезгә мәхәббәт тудырырлык, әхлакый кыйммәтләребезне ачарлык дәрес булырга тиеш дип уйлыйм.  “Татар телен яхшы белү хәзерге чорда кирәк түгел, аны бераз “сукалый” белсәң, шул җиткән,” – дигән фикерне  кире кагып, укучыларыма  җитди  дәлилләр китерәм.  Әдипләребез – Габдулла Тукай, Гомәр  Бәширов, Мөхәммәт Мәһдиев, Туфан Миңнуллин  һәм башка бик күп язучыларның үз фикерләрен үз туган  телебездә тулы  яңгыратуларын исбатлыйм. Әсәрләрдән телебезнең байлыгы, матурлыгы, зәвыклылыгы күренә торган өзекләр укыйм. Шунысы сөенечле: елдан-ел матур әдәбиятыбызга тартылучы, аны  сөюче укучыларым арта бара.

      К.Д.Ушинский язганча, “үле булмаган, максатсыз булмаган һәртөрле укыту баланы тормышка әзерләүне күздә тота. Бик дөрес бу. Мәктәптә баланы яшәргә, кешеләр белән аралашырга, теге яки бу ситуациядә үз-үзен ничек тотарга өйрәткән  башка фән юк. Нәкъ менә әдәбият тормыш-чынбарлыкны, кешеләргә очрый торган вакыйга-каршылыкны, кешенең психологиясен, әдәби геройларның күңел матурлыгы турында сөйләп, әйләнә-тирәдәге кешеләрнең үз җаннарында ничек итеп матурлык һәм яхшылык йөртүен аңлата. Әдәбият аша укучы башкаларга игътибарлы булырга, кеше күңелен яраламаска, җәмгыятьтә үз урынын табарга өйрәнә.

      Укытучы – дөньяны танып белергә омтылучы балаларның керсез пакъ күңелләренә гыйлем орлыкларын чәчүче һәм аларның матур шытымнар бирүен сабыр гына көтүче Остаз, әниләр белән бер үк дәрәҗәгә куярлык – изге зат. Минемчә, бала күңеленә иң якын кеше ул – Укытучы. Укытучы нинди сыйфатларга ия булырга тиеш ул? – дигән сорауга мин болай дип җавап бирер идем. Укытучы кешегә иң башта – табигать биргән сәләт, сабырлык, тирән белем, күркәм холык, һәрвакыт үз-үзеңне башкаларга үрнәк итеп тота белү сыйфаты хас булырга тиеш. Шушы зур исемне аклау өчен бөтен көчемне куям. Үземнең укытучы һөнәрен сайлаганыма  горурланып  яшим.

      Кеше үз гомерен  бер елга кайгыртса иген иксен, ун елга кайгыртса, агач утыртсын, йөз елга кайгыртса, кеше тәрбияләсен, дигәннәр.  Әти-әни, әби-бабайларым бер елга  кайгыртып, иген иккәннәр, ун елга кайгыртып, бакча тутырып, җимеш агачлары утыртканнар,  ә мин, йөз елга кайгыртып, алар эшенең дәвамчысы булып, гаиләмдә дә, мәктәбемдә  дә Кеше тәрбиялим.

Тукай  муниципаль  районы

муниципаль бюджет гомуми урта белем бирү  учреждениесе

«Новый  поселогы   гомуми  урта  белем  бирү мәктәбе”

                        “Ветераннар, ветераннар,

сезгә  хөрмәт, ихтирамнар...”

                                         Ибраһимова Рания Зөлфәтовна,

                                                  татар теле һәм әдәбияты укытучысы

2016  ел

Ветераннар, сезгә хөрмәт, ихтирамнар...

(кичә үрнәге)

         Сәхнә түренә  кичәнең исеме язылган плакат эленә. Сәхнәнең уң ягында  проектор экраны. Экранда  Бөек Ватан сугышын чагылдырган   слайдлар күрсәтелә. Әкрен генә, салмак көй тавышына, сәхнәгә балалар чыга.

(Кичә барышында  ветераннар турында слайдлар күрсәтелә).

 1 нче укучы.

Ветераннар, ветераннар,

Сезгә хөрмәт, ихтирамнар.

Сез булганга матур булып,

Алсу булып ата таңнар.

Сугышта булып арыслан

Ватанга җиңү яулаган,

Тыныч хезмәттә дан алган

Һәр ветеран – чын каһарман.

2 нче укучы.

Ветераннар, ветераннар,

Сезгә хөрмәт, ихтирамнар –

Тарих белән бергә атлый

Сез яулаган  бетмәс  даннар,

Сез китергән бөек шаннар.

3 нче  укучы.

Үтә гомер, ага сулар,

Бер-бер артлы уза еллар,

Бөек  Җиңүгә  алтмыш  алты,

Сафын  барлый ветераннар.

Алып баручы: Кадерле укучылар, укытучылар,  килгән  кунаклар!  9 май -  Җиңү көне  якынлашканда   без  Бөек  Ватан сугышы ветераны Хисаметдин бабай  белән очрашуга җыелдык. Тормышта төрле хәлләрне күргән, ләкин сынмаган, сыгылмаган  кыю ир кеше ул. Әйдәгез, аның тормыш юлы белән танышып үтик.

 1 укучы: Садриев  Хисаметдин  Кыям улы 1925 нче елның 1 нче февралендә Яңа Сарайлы авылында туган.  Бик яшьли авыр эшләрдә эшләргә туры килә аңа.Чөнки җиде яшендә  каты авырудан әтисе вафат була. Ә әнисе кулында берсеннән-берсе кечкенә биш бала кала, бишесе дә малайлар. Иң зурысы – Хисаметдин бабай. Сарайлы авылының башлангыч мәктәбендә дүрт кенә ел укып кала ул. Урта мәктәпкә йөреп укырга аның мөмкинлеге булмый. Әнисенә булышырга, кечкенә энеләрен укытырга кирәк була. “Син әле яшь”,- дип тормаганнар ул елларда. Ә “ егет кешегә җитмеш төрле  һөнәр дә аз” дип кенә юатканнар аны.

2 нче укучы: 1941 нче елның 22 нче июнендә фашистлар Германиясе илебезгә  басып керә. Һәр авыл,  һәр шәһәр, һәр  карыш җир өчен аяусыз сугыш башлана.

 3 нче укучы: Бөек Ватан сугышы башлангач, авылда хатын-кызлар, картлар, яшүсмерләр генә кала. Һәр көнне кайсыдыр йорт ишеген  повестка китергән почтальон кага.  1943 нче елның май аенда, унсигез яшь тулгач, Хисаметдин бабайны да сугышка алалар. Сентябрь аена кадәр ул Удмуртия өлкәсенең Ижау шәһәрендә 383 нче укчы запас полкында хәзерләүләр курсы үтә.Аннан аны  Мәскәүгә озаталар, бераздан Дзержинский шәһәренең пыяла заводына эшкә җибәрәләр.

4 нче укучы: 1943 нче елның 15 нче декабрендә Украина фронтында Украинаны, Кырымны дошманнардан азат итүдә катнаша.  Кара диңгез буенда  маяк янында батыр сугышчыларга багышланган һәйкәл тора. Сугышларда күрсәткән батырлыгы өчен бабайны Мәскәү шәһәренә ял итәргә җибәрәләр.

  5 нче укучы: 1944 нче елның 5 нче ноябрендә 3 нче  Белорусия  фронтына билгелиләр.  Хисаметдин  бабай  Кенигсбергны  (хәзерге Калининградны) дошманнардан азат итүдә катнаша,“Кенигсбергны азат иткән өчен”  һәм “Батырлык өчен”  медальләре  белән бүләкләнә.

  1 нче укучы: 1945 - 1948 нче елларда армиядә була. Сугыш бетеп нәкъ өч ел узгач кына, 1948 нче елның 8 нче маенда, туган авылына кайта.  Башта колхозда эшли, аннары Чаллы шәһәренең силикат- кирпеч заводында утыз алты ел эшләп лаеклы ялга чыга. 1949 нчы елның февралендә авылның иң чибәр кызы Әминә белән гаилә корып җибәрәләр. Дүрт бала – ике малай һәм ике кыз үстергәннәр.

 Алып баручы:  Хисам бабайның  орденнары һәм медальләре бик күп.   Безгә аларның тарихы турында сөйләгез әле, Хисам бабай.

Бабай һәр ордены, медаленең бирелү тарихы  турында  кыскача сөйли.

Алып баручы: Без  ветераннарыбыз белән чиксез горурланабыз.  Шул  ук вакытта  сугыш  кырларында  башларын  салган  ватандашларыбыз  алдында  баш  иябез.  Шушы җирлектән  китеп, сугышта һәлак булганнарга поселогыбыз  уртасында  һәйкәл  тора.  Анда  каһарманнарыбызның исемнәре ташка уелган.  Азатлык өчен көрәштә гомерләре өзелгән батырларның истәлеген кадерләп саклыйк.

          “Мәңгелек  ут” җыры яңгырый.

1 нче укучы:

Һәйкәл алды тулган чәчәк белән,

Чәчәкләрнең алы, аклары.

Еракларда калган бабайларның

Авылым булган туган яклары.

Туган йортыгызны күралмыйча,

Җан биргәнсез чит-ят  якларда.

Сезнең даныгызны, бабакайлар,

Тиеш бит без бүген акларга.

2 нче укучы:

“Оныттыгыз”, - диеп уйламагыз,

Онытырлык түгел еллары.

Ветераннар безнең яши әле

Сызланса да күңел кыллары.

Сезнең данлы җиңү булганга тик,

Аяз булып ата  күгебез.

Газинурдай батыр булмасагыз,

Яшәр идек микән бүген без?

3 нче укучы:

67  ел узды... Җиңү көнен

Һәр ел саен  бәйрәм итәбез.

Әбекәйләр белән юлга карап,

Һаман сезне сагынып көтәбез.

Һәйкәлебез, карашларын төбәп,

Әйтә кебек: “Тыныч яшәгез!”

Мәрмәр ташта алтын исемнәре

Эндәшә күк: “Без дә яшәрбез!”

4 нче укучы.

Сезгә рәхмәт, бары сез булганга,

Рәхәт үтте безнең балачак.

Меңләгәнчә халык  күңелендә

Исемегез мәңге  калачак.

9 май! Сезнең истәлеккә

Кояш балкый  авылым күгендә.

Ак чәчәкләр, кызыл, ал чәчәкләр

Сезнең өчен ата бүген дә.

5 нче укучы.

Җиңү көне – син чәчәкле бәйрәм,

Чәчәкләргә  төрен, күмел син,

Ямансу да, сагышлы да бәйрәм,

Башка бәйрәм кебек түгел син.

Сагышларың  бераз  сүрелсен дә,

Гел шатлыкка гына  әйләнсен,

Иле өчен ятып калганнарны

Искә ала торган  бәйрәм син.

            “Син кайтмадың”... җыры.

6 нчы укучы.

Тыныч көннәр өчен гомерен биргән

Изге җаннар белән бәйле син.

Еллар  гына  имин булсын диеп,

Теләк тели торган бәйрәм син.

Җиңү яулап, медаль тагып кайткан

Ветераннар белән ямьле син.

Моңсу күзле тол әни-әбиләр,

Сагыш, әрнү, сагыну көне син...

7 нче укучы.

Ветераннар инде күп калмады,

Бармак белән генә санарлык.

Алар исемен тарих битләренә

Алтын хәреф белән язарлык.

 8 нче укучы.

Сугыш дигән афәт искә төшсә,

Йөрәкләрдән саркып кан тама.

Хат урынына килгән кара кәгазь

Сандыкларда һаман саклана.

9 нчы укучы.

Кайтып киләм авыл урамыннан,

Тыныч аның һәрбер почмагы,

Янмый монда урман, авыллар да

Шартламыйлар дошман туплары.

Шөкер кылып,  яшим, Ходаема –

Тыныч булган өчен илебез.

Кирәкми бит безгә кайгы-хәсрәт,

Без тынычлык шуңа телибез.

Җиребезнең тынычлыгын саклап,

Чыкса әгәр  барлык  халыклар,

Булмас бездә канлы яшь коюлар,

Артыр бары бәхет-шатлыклар.

10  нчы укучы.

Сугыш беткәч күпме сулар акты,

Күпме кышны, язны үткәрдек,

Дөнья шулай  имин булсын иде,

Йөз еллык та тыныч үтәрлек.

Алып баручы.

Үзгәрсә дә Заман,

Юк, үзгәрми,

Төсе уңмый “Җиңү” сүзенең!

Нәкъ 67 ел элек

Шундый ук яз

Җиңү алып килгән бу  Җиргә!

Сафлар сыек.

Җиңүчеләр китә.

Кими тарих,

Йолдыз югала.

Мәңгелек моң булып

Хәтер кала.

Батырларның даны –

Җыр кала!

      Кичә “Җиңү  килде” җыры белән  тәмамлана.

Хисам бабайга, кичәдә катнашкан тыл ветераннарына истәлек бүләкләре тапшырыла.

Дәрес темасы: Габдулла Тукайның “Туган авыл” шигыре.

Максат һәм бурычлар:

Г.Тукайның “Туган авыл” шигырен уку һәм анализлау.

1. Г.Тукайның тормыш юлы һәм иҗаты турындагы белемнәрен ныгыту.
2. Аның “Туган авыл” шигырен укып анализлау.
3. Арчадагы Әлифба муззена читтән торып сәяхәт итү.
4. Туган як, туган авыл, беренче уку китабы – Әлифбага хөрмәт тәрбияләү.

Дәрес тибы: рефлексия дәресе (катнаш дәрес).

Җиһазлау: электрон дәреслек, Тукай портреты, әсәрләреннән күргәзмә.

Ибраһимова Р.З. Татар төркеме

Дәреснең технологик картасы           Предмет: татар әдәбияты

УМК: рус телендә урта [тулы] гомуми белем бирү мәктәбендә татар әдәбиятын укыту программасы (татар балалары өчен), 2011 ел.

Төзүче-авторлары: Ф.Г.Галимуллин, З.Н.Хәбибуллина, Х.Г.Фәрдиева. Дәреслек, электрон белем бирү ресурслары.

(ноутбук, проектор, экран, слайдлар)

Класс: 7  нче сыйныф.

Тукай  муниципаль  районы

муниципаль бюджет гомуми урта белем бирү  учреждениесе

 «Новый  поселогы   гомуми  урта  белем  бирү мәктәбе”  

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Ибраһимова Рания Зөлфәт кызының

педагогик эшчәнлегенә бирелгән бәяләмә

       Ибраһимова Рания Зөлфәт кызы  Яңа поселогы гомуми урта белем бирү мәктәбендә 1994 нче елдан бирле татар теле һәм әдәбияты укыта. Югары белемле – Алабуга дәүләт педагогия институты  филология факультетының рус-татар бүлеген 1989 нчы елда тәмамлый.  

        Максаты – татар теле һәм әдәбиятыннан ныклы белем бирү, укучыларның иҗади сәләтләрен үстерү; аларда милли үзаң һәм туган телебезгә, әдәбиятыбызга мәхәббәт тәрбияләү.  Шулай ук укучыларының тел байлыгын үстерү, нәфис сүз аша аларда эчке матурлыкка омтылыш тәрбияләү, әйләнә-тирә яшәешкә, дөньяда барган вакыйгаларга дөрес бәя бирергә өйрәтү, башка милләт вәкилләренә карата дуслык мөнәсәбәте булдыру бурычларын да  максат итеп куя.  

       Рания Зөлфәт кызы үзенең фәнни-теоретик, методик белемен күтәрү өстендә даими эшли. Татар теле укытуның ике юнәлешендә дә – рус мәктәбендә  татар балаларына татар теле, рус  телле  балаларга  татар теле  укытуда  эшли.  Дәресләрне бүгенге көн югарылыгында, укытуның актив формаларын һәм коммуникатив методларын киң кулланып, яңа педагогик технологияләрне кыю кертә барып, иҗади биремнәр, мөстәкыйль эшләр белән  укучыларның актив катнашында алып бара.  Дәреснең һәр этабында татар телен өйрәнүгә кызыксыну, белемгә омтылыш тәрбияләү йөзеннән күптөрле күргәзмә, дидактик материаллар белән мавыктыру кебек методлардан оста файдалана.  Укучыларның бәйләнешле сөйләмен һәм сөйләм культурасын үстерүгә, сәнгатьле итеп дөрес укырга өйрәтү, дөрес,  матур язу күнекмәләре булдыруга аеруча игътибар итә.

       Дәресләрдә бер үк вакытта татар язучыларының, өйрәнелә торган әсәрләренең идея-художество байлыгы аша, укытучы, күпкырлы тәрбия (шәфкатьлелек, гуманлылык, әхлаклылык, туган телгә, татар теленә, туган якка, хезмәт сөйгән халкына карата мәхәббәт хисләре тәрбияләүгә, милли тәрбия бирүгә үтә җаваплы карый)  эше алып бара.

       Укытучы  иҗади эшли. Энергияле, зур ихтыяр көченә ия. Оештыру, уйлап табу сәләте зур, фантазиягә бай. Фән буенча күпкырлы һәм күптөрле класстан тыш чаралар (аерым язучылар иҗатына багышланган әдәби кичәләр, төрле конкурслар, бәйрәмнәр һ.б.) үткәрә.

      Татар теле һәм әдәбияты укытуның хәзерге таләпләрен тормышка ашыруда фән кабинетының роле әйтеп бетергесез зур.  Укытучы күргәзмә әсбаплар, дидактик материаллар әзерләүгә күп көч куя.  Өйрәнелә торган язучыларга багышланган һәм тематик папкалар, альбомнар, тарату материаллары  һ.б. кәгазь һәм  электрон формада һәркайсы кабинетта үз урынын  тапкан. Рус телле балалар белән эшләү өчен сүзлекләр, тестлар, күргәзмә материаллар җитәрлек, бөтен шартлар тудырылган.

       Яртыеллык, еллык административ контроль язма эшләр нәтиҗәләре укучыларның программа материалын үзләштергән булуларын  күрсәтә.  Рания Зөлфәт кызы эшләгән дәвердә укучыларның язулары күзгә күренеп яхшырды, сөйләм культуралары үсте.  Район һәм республика олимпиадаларында да актив  катнашалар.  2012-2013, 2013-2014 нче уку елында да татар теленнән дә, татар әдәбиятыннан да  районда Падьярова Е., Долгова Н. җиңүче һәм призер булдылар.  2015 – 2016, 2016-2017 нче уку елларында укучысы  Хәйруллина Динара районда призлы   урынны яулады (татар теле һәм әдәбиятыннан призер, татар әдәбиятыннан җиңүче).  

        Укучылары фәнни-гамәли конференция, иҗади конкурсларда да актив катнашалар. 2016 нчы елда “Муса Җәлилнең тууына 100 ел” дип исемләнгән төбәк конференциясендә  Госманова А.  таныклык, Зарипова А. “Рәхмәт хаты” белән бүләкләнде. “Алтын каләм”, “Фатих Кәрим иҗатында сугыш фаҗигасе”, “Ил тарихында  гаиләм тарихы”, “Бөек Болгарга минем сәяхәтем” һ.б. конкурсларда призлы урыннарны  алдылар. 2013 нче елда “Зирәк Тиен” Бөтенроссия уен-бәйгесендә рус мәктәпләренең рус төркемнәре арасында җиңеп, Падьярова Е. Татарсан Республикасы мәгариф һәм фән министрлыгының 1 дәрәҗә Дипломы, Беспальчук Е. 3 нче дәрәҗә Диплом белән бүләкләнделәр. Мәктәп күләмендә оештырылган төрле чараларда да  Рания Зөлфәт  кызының укучылары даими рәвештә уңышлы чыгыш ясыйлар. Соңгы өч елда укучыларның белемнәре  100% өлгереш, сыйфат - (уртача)75 %.

       Укытучы үзе дә төрле конкурсларда катнаша (“Авыл укытучысы”, “Иң яхшы татар теле һәм әдәбияты дәресләре”, һ.б.), район укытучыларына  ачык дәресләр күрсәтә, эш тәҗрибәсе белән уртаклаша. Ата-аналар җыелышларында, күренекле шәхесләребез Ризаэддин  Фәхреддин, Каюм Насыйри хезмәтләренә таянып,   эчтәлекле  чыгышлар  ясый.  Укучыларның ата-аналары белән тыгыз элемтәдә тора.

       Кеше буларак та күркәм сыйфатларга ия ул: гади, ярдәмчел, гадел һәм туры сүзле, үзенә дә, башкаларга карата да таләпчән, кешелекле.  Тормышта  кайгыртучан әни, яраткан дәү әни, тугры дус, киңәшче. Хезмәттәшләре белән  уртак тел табып, ярдәмләшеп  эшли, шуңа да аны коллективта яраталар, хөрмәт итәләр.

      Мәгариф өлкәсендә озак еллар намуслы, нәтиҗәле эшчәнлеге өчен Рания Зөлфәт кызы Тукай районы  мәгариф бүлегенең Рәхмәт хаты,  соңгы өч елда район олимпиадаларында җиңүче һәм призерлар әзерләгәне өчен район мәгариф бүлегенең Мактау  грамотасы белән бүләкләнде.

        Милләтебезнең   киләчәге  күпмедер дәрәҗәдә  Рания Зөлфәт кызы кебек  тырыш, фидакарь  мөгаллимәләр кулында.

                   Мәктәп директоры:                                   Б.Г.Мәхмүтов

                  Методик берләшмә җитәкчесе:               Р.Г.Мәүҗетова