Үзем үлсәм исемем, җырым үлмәс, Ул яңгырар илнең кырында. (Дәрес панорама)

                             Үзем үлсәм исемем, җырым үлмәс,

                               Ул яңгырар илнең кырында.

                                          (Дәрес панорама)

Максат: 1) М. Җәлилнең сугыш елларындагы  тормышы һәм иҗаты турында             мәгълүмат  бирү.

2) Сәнгатьле сөйләм күнекмәләрен үстерү.

3) Халкыбызның бөек улына ихтирам, балаларда милли үзаң, милли горурлык тәрбияләү.

4) Татар сүзләренең дөрес әйтелешен коррекцияләү.

Җиһазлау: Мультимедиа проекторы,интерактив такта,  китап күргәзмәсе; газета-журнал мәкаләләре; М.Җәлил  шигырьләре,2  видиоролик, дәрескә презентация, бомбёжка тавышы (аудизапись), М. Җәлилнең “Ышанма” шигыре (аудиозапись)

                                          Дәрес барышы:

1. Оештыру  өлеше.

1.  Исәнләшү. Уңай  психологик  халәт  тудыру.

Речёвка  әйтәләр:  1 нче слайд

• Исәнме, кояш!(Кулларын өскә күтәрәләр)
• Исәнме, дөнья! (Кулларын як-якка сузалар)
• Исәнме, дустым!(Бер-берсенә карыйлар)
• Хәерле көн, кунаклар.
• Хәерле көн, укытучы апа.
• Исәнмесез. Хәерле көн барыгызга да.Утырыгыз.

2 нче слайд  Укытучы      Панорама дәресенең  планы  

Укыгыз, тәрҗемә итегез (2 укучы)

1. Бөек Җиңүнең 73 елллыгы.
2. Муса Җәлил “Җырларым”.
3. Фронт.
4. Интерактив тактада текст өстендә эшләү.
5. Муса Җәлил “Кызыл ромашка”.
6. “Салют сиңа, Муса Җәлил!”
7. Батырларны онытма син!

II . Яңа белем һәм күнекмәләр бирү.

1. Бөек Җиңүнең 73 еллыгын каршылау.

Укытучы  3 нче слайд  

- 2018 нче елның 9 нчы маенда  илебездә нинди зур бәйрәм була? (Бөек Җиңү бәйрәме)  

Дөрес, балалар,  Бөек Җиңүнең җитмеш еллыгы  билгеләп үтелә.    

Укучы     4 нче слайд

Безнең сыйныф укучылары бу бөек бәйрәмгә тырышып әзерләнәләр.

5 нче слайд    

Изучили статью бывшего директора нашей школы  ветерана войны и труда, Анимация  заслуженного учителя Республики Татарстан Архипа Ефимовича Митрофанова  

    “Жизнь его песней звенела в народе” (газета “Вечер Елабуги” 15 февраля2006 г.)  6 нчы слайд  

Посмотрели документальный фильм о великом поэте патироте Мусе Джалиле.

Укытучы  7  нче слайд

Бүген, Җиңү көнен якынайтып, Ватаны өчен һәлак булган  Советлар Союзы герое, патриот – шагыйребез Муса Җәлилне искә алабыз.

Дәресебезнең темасы:  

 “ Үзем үлсәм исемем, җырым үлмәс,

  Ул яңгырар илнең кырында” дип атала.

2. Муса Җәлилнең “Җырларым” шигырен сөйләү.

Видеоролик “Җырларым” . Укучылар “Җырларым” шигырен сөйлиләр.

Укучы                           Җырларым    Муса Җәлил

                                               1

              Җырларым, сез шытып йөрәгемдә

              Ил кырында чәчәк атыгыз!

              Күпме булса сездә көч һәм ялкын,

              Шулкадәрле җирдә хакыгыз!

              Сездә минем бөтен тойгыларым,

              Сездә минем керсез яшьләрем,

              Сез үлсәгез, мин дә онтылырмын,

              Яшәсәгез, мин дә яшәрмен.

Укучы

              Мин кабыздым җирдә ялкын итеп

              Йөрәгем һәм хаклык кушканны,

              Җырым  белән  дусны  иркәләдем,

              Җырым белән  җиңдем дошманны.

              Алдый алмас мине түбән ләззәт,

              Вак тормышның чуар пәрдәсе,

              Шигъремдәге чынлык, ут һәм сөю –

              Яшәвемнең бөтен мәңнәсе.

Укучы

              Үлгәндә дә йөрәк туры калыр

              Шигъремдәге изге антыма.

              Бар җырымны илгә багышладым.

              Гомремне дә бирәм халкыма.

              Җырлап үттем данлы көрәш кырын.

              Җырлап килдем тормыш языма.

             Соңгы җырым  палач  балтасына

              Башым тоткан килеш языла.

Укучы

             Җыр өйрәтте мине хөр яшәргә

             Һәм үләргә кыю ир булып.

             Гомрем минем моңлы бер җыр  иде,

             Үлемем дә яңрар җыр булып.

3. Шагыйрь фронтка китә.

Бомба тавышы астында бара            

                                                      Укучы

Укытучы:   8 нче слайд

1941 нче елның 22 нче июнендә Бөек Ватан сугышы башлана.

Муса Җәлил шул елның унөченче июлендә фронтка китә. Батырлыкка, үлемсезлеккә илткән юл әнә шулай башлана...

Укучы  9 нчы слайд

                          Фашист керде  басып җиребезгә,

                          Аркасына асып балтасын...

                         Ул яндыра, вата илебезне,

                         Ничек шуңар түзеп ятасың?..

Бомба тавышы бетә

4. Интерактив  тактада    эш.

1 бит  Сүзлек  өстендә эш  (Затемнение экрана)

1. Яңа сүзләрне ятла.

халык – народ

бөек – великий

Бөек Ватан сугышы -   Великая  Отечественная война

                                Укытучы  сүзләрне сорый.

2 бит Җөмләләрне  укы, тәрҗемә ит.

Текстны җый. Текстка исем бир.  (Выделение) Исем бир. (Печатать итәләр яки перо(карандаш белән язалар)

 (Әсирлектә, сугышта, Бөек Ватан сугышында)

Бөек Ватан сугышына китә.

Муса Җәлил – татар халкының бөек шагыйре.

1942 нче елның июнендә әсирлеккә төшә.

Патриотик шигырьләр яза.

3 бит Текстны укы. Тәрҗемә ит.

Текстка якын рәсемне сайла. (Ненужные картинки положить в корзину, наверх поднять картинку, а текст опустить.)

(Бу рәссам  Харис Якуповның “Хөкем алдыннан” картинасы) Эта картина художника Хариса Якупова “Перед приговором.”(Прожектр круг, дойти до М. Джалиля, увеличить)

Муса Җәлил хөкем алдыннан үзен батырларча тота. – Муса Джалиль перед приговором вёл себя героически.

Муса Җәлил – татар халкының бөек шагыйре.

          Бөек Ватан сугышына  китә. Патриотик шигырьләр яза. 1942 нче елның июнендә шагыйрь әсирлеккә төшә.

5. Сорауларга җавап бир. (Затемнение экрана)

2) Муса Җәлил кем ул?

3) Шагыйрь кая китә?

4) Ул нәрсәләр яза?

5) Кайчан шагыйрь әсирлеккә төшә?

10 нчы слайд

Физпауза

Муса Җәлил турында күп белдек.

Ял итәргә туктадык.

Җилкәләрне турайттык,

Тирән итеп суладык,

Башны як-якка бордык,

Чүгәләдек һәм тордык,

Югарыга үрелдек.

Соңыннан тынычланып

Дәресне дәвам итик.

5)”Кызыл ромашка”шигырен сәнгатьле сөйләү.

11 нче  слайд                      

                                         “Кызыл ромашка” шигыре

Укучы

Кызыл ромашка    Муса Җәлил

                                     1

Иртәнге таң нурыннан

Уянды ромашкалар.                          

Елмаеп, хәл сорашып,                        

Күзгә-күз к араштылар.                    

Укучы

Чәчәкләр, кәефләнеп,                          

Җай гына селкенделәр.                      

Һәм кинәт шунда гаҗәп                    

Бер яңа хәл күрделәр.                        

Укучы

Ромашкалар бар да ак,                      

Аерылмыйбер- береннән;              

Ничекболайберүзе

Ул кызылдан киенгән?                      

Укучы

Әйтте кызыл ромашка:            

,,Төнлә минем яныма              

Ятып батыр сугышчы                  

Атты дошманнарына.              

Ул берүзе сугышты

Унбиш укчыга каршы;

Чигенмәде, тик таңда

Яраландыкулбашы.    

Егет китте, мин калдым,

Канын саклап чугымда.

Көн дә аны сагынып,

Балкыйм мин таң нурында.  

Укытучы

 Муса  Җәлилнең  “Ышанма” шигырен аудиоязмадан тыңлап үтик.

12 нче слайд    Анимация  Соңгы 4 юлын чыгарырга.

13 нче слайд    

Укытучы

Каның белән язган шигырьләрең

Тетрәп укый синең бөтен җир,

Буыннардан буыннарга килер, Анимация

Мәңге үлмәс, Муса, синең җыр.                          

6) Видеоролик  “Салют сиңа, М. Җәлил!” җыры.

 “Салют сиңа, М. Җәлил!” җыры (Татар халык көе)

                        Салют сиңа, Муса Җәлил,

                        Салют сиңа яшь буыннан.

                        Рапорт тапшырырга сиңа }   2 т.

                        Бөтен дөнья җыелган.       }   2т.

                                    Кушымта:

                        Әйдәүче туганыбыз,

                        Син, Муса агабыз,

                         Батырлыгыңа сокланып

                        Җырларың белән рухланып

                        Алга барабыз,   }   2т.

                        Үрнәк алабыз.   }   2т.                              

8) Батырларны онытма син!

Бер-бер артлы әйтәләр    

Хәтерләүдән курыкма син!   Ленар   14 нче слайд  Анимация

Батырларны онытма син!      Илья         15 нче слайд Анимация

16 нчы слайд  Безнең теләк бер: илләр, көннәр тыныч, күгебез аяз, һәркем бәхетле, шат булсын! Сугышлар булмасын! Даша

Укытучы  17 нче слайд  

Әйе, балалар, Муса Җәлилнең тормышы , иҗаты җырга тиң. Җыр үлемсез булган кебек, аның шигырьләре, исеме дә үлемсез. Анимация

 М.Җәлилнең  тормыш юлы безнең өчен үрнәк, нинди шартларда язылуына карамастан, аның шигырьләре безгә тирән белем һәм тәрбия бирә,  Анимация  туган илебезне яратырга  өйрәтә . Укучылар, басыгыз!

18 нче слайд   Бергә әйтәләр

Исемең калды моңлы бер җыр булып,

Үзеңнән соң килгән буынга.

Укытучы   19 нчы слайд

Билге кую

Минем дүрт (....) яшел өчпочмагым  бар. Миңа бүген бишле.

• Минем биш (....) кызыл өчпочмагым бар. Миңа бүген дүртле.
• Минем ике ак өчпочмагым бар. Миңа бүген өчле.

20 нче слайд

Укытучы

-Бүгенге  панорама дәресебез тәмам, киләсе очрашуларга кадәр!

                             Үзем үлсәм исемем, җырым үлмәс,

                               Ул яңгырар илнең кырында.

                                          (Дәрес панорама)

Максат: 1) М. Җәлилнең сугыш елларындагы  тормышы һәм иҗаты турында             мәгълүмат  бирү.

2) Сәнгатьле сөйләм күнекмәләрен үстерү.

3) Халкыбызның бөек улына ихтирам, балаларда милли үзаң, милли горурлык тәрбияләү.

4) Татар сүзләренең дөрес әйтелешен коррекцияләү.

Җиһазлау: Мультимедиа проекторы,интерактив такта,  китап күргәзмәсе; газета-журнал мәкаләләре; М.Җәлил  шигырьләре,2  видиоролик, дәрескә презентация, бомбёжка тавышы (аудизапись), М. Җәлилнең “Ышанма” шигыре (аудиозапись)

                                          Дәрес барышы:

1. Оештыру  өлеше.

1.  Исәнләшү. Уңай  психологик  халәт  тудыру.

Речёвка  әйтәләр:  1 нче слайд

• Исәнме, кояш!(Кулларын өскә күтәрәләр)
• Исәнме, дөнья! (Кулларын як-якка сузалар)
• Исәнме, дустым!(Бер-берсенә карыйлар)
• Хәерле көн, кунаклар.
• Хәерле көн, укытучы апа.
• Исәнмесез. Хәерле көн барыгызга да.Утырыгыз.

2 нче слайд  Укытучы      Панорама дәресенең  планы  

Укыгыз, тәрҗемә итегез (2 укучы)

1. Бөек Җиңүнең 73 елллыгы.
2. Муса Җәлил “Җырларым”.
3. Фронт.
4. Интерактив тактада текст өстендә эшләү.
5. Муса Җәлил “Кызыл ромашка”.
6. “Салют сиңа, Муса Җәлил!”
7. Батырларны онытма син!

II . Яңа белем һәм күнекмәләр бирү.

1. Бөек Җиңүнең 73 еллыгын каршылау.

Укытучы  3 нче слайд  

- 2018 нче елның 9 нчы маенда  илебездә нинди зур бәйрәм була? (Бөек Җиңү бәйрәме)  

Дөрес, балалар,  Бөек Җиңүнең җитмеш еллыгы  билгеләп үтелә.    

Укучы     4 нче слайд

Безнең сыйныф укучылары бу бөек бәйрәмгә тырышып әзерләнәләр.

5 нче слайд    

Изучили статью бывшего директора нашей школы  ветерана войны и труда, Анимация  заслуженного учителя Республики Татарстан Архипа Ефимовича Митрофанова  

    “Жизнь его песней звенела в народе” (газета “Вечер Елабуги” 15 февраля2006 г.)  6 нчы слайд  

Посмотрели документальный фильм о великом поэте патироте Мусе Джалиле.

Укытучы  7  нче слайд

Бүген, Җиңү көнен якынайтып, Ватаны өчен һәлак булган  Советлар Союзы герое, патриот – шагыйребез Муса Җәлилне искә алабыз.

Дәресебезнең темасы:  

 “ Үзем үлсәм исемем, җырым үлмәс,

  Ул яңгырар илнең кырында” дип атала.

2. Муса Җәлилнең “Җырларым” шигырен сөйләү.

Видеоролик “Җырларым” . Укучылар “Җырларым” шигырен сөйлиләр.

Укучы                           Җырларым    Муса Җәлил

                                               1

              Җырларым, сез шытып йөрәгемдә

              Ил кырында чәчәк атыгыз!

              Күпме булса сездә көч һәм ялкын,

              Шулкадәрле җирдә хакыгыз!

              Сездә минем бөтен тойгыларым,

              Сездә минем керсез яшьләрем,

              Сез үлсәгез, мин дә онтылырмын,

              Яшәсәгез, мин дә яшәрмен.

Укучы

              Мин кабыздым җирдә ялкын итеп

              Йөрәгем һәм хаклык кушканны,

              Җырым  белән  дусны  иркәләдем,

              Җырым белән  җиңдем дошманны.

              Алдый алмас мине түбән ләззәт,

              Вак тормышның чуар пәрдәсе,

              Шигъремдәге чынлык, ут һәм сөю –

              Яшәвемнең бөтен мәңнәсе.

Укучы

              Үлгәндә дә йөрәк туры калыр

              Шигъремдәге изге антыма.

              Бар җырымны илгә багышладым.

              Гомремне дә бирәм халкыма.

              Җырлап үттем данлы көрәш кырын.

              Җырлап килдем тормыш языма.

             Соңгы җырым  палач  балтасына

              Башым тоткан килеш языла.

Укучы

             Җыр өйрәтте мине хөр яшәргә

             Һәм үләргә кыю ир булып.

             Гомрем минем моңлы бер җыр  иде,

             Үлемем дә яңрар җыр булып.

3. Шагыйрь фронтка китә.

Бомба тавышы астында бара            

                                                      Укучы

Укытучы:   8 нче слайд

1941 нче елның 22 нче июнендә Бөек Ватан сугышы башлана.

Муса Җәлил шул елның унөченче июлендә фронтка китә. Батырлыкка, үлемсезлеккә илткән юл әнә шулай башлана...

Укучы  9 нчы слайд

                          Фашист керде  басып җиребезгә,

                          Аркасына асып балтасын...

                         Ул яндыра, вата илебезне,

                         Ничек шуңар түзеп ятасың?..

Бомба тавышы бетә

4. Интерактив  тактада    эш.

1 бит  Сүзлек  өстендә эш  (Затемнение экрана)

1. Яңа сүзләрне ятла.

халык – народ

бөек – великий

Бөек Ватан сугышы -   Великая  Отечественная война

                                Укытучы  сүзләрне сорый.

2 бит Җөмләләрне  укы, тәрҗемә ит.

Текстны җый. Текстка исем бир.  (Выделение) Исем бир. (Печатать итәләр яки перо(карандаш белән язалар)

 (Әсирлектә, сугышта, Бөек Ватан сугышында)

Бөек Ватан сугышына китә.

Муса Җәлил – татар халкының бөек шагыйре.

1942 нче елның июнендә әсирлеккә төшә.

Патриотик шигырьләр яза.

3 бит Текстны укы. Тәрҗемә ит.

Текстка якын рәсемне сайла. (Ненужные картинки положить в корзину, наверх поднять картинку, а текст опустить.)

(Бу рәссам  Харис Якуповның “Хөкем алдыннан” картинасы) Эта картина художника Хариса Якупова “Перед приговором.”(Прожектр круг, дойти до М. Джалиля, увеличить)

Муса Җәлил хөкем алдыннан үзен батырларча тота. – Муса Джалиль перед приговором вёл себя героически.

Муса Җәлил – татар халкының бөек шагыйре.

          Бөек Ватан сугышына  китә. Патриотик шигырьләр яза. 1942 нче елның июнендә шагыйрь әсирлеккә төшә.

5. Сорауларга җавап бир. (Затемнение экрана)

2) Муса Җәлил кем ул?

3) Шагыйрь кая китә?

4) Ул нәрсәләр яза?

5) Кайчан шагыйрь әсирлеккә төшә?

10 нчы слайд

Физпауза

Муса Җәлил турында күп белдек.

Ял итәргә туктадык.

Җилкәләрне турайттык,

Тирән итеп суладык,

Башны як-якка бордык,

Чүгәләдек һәм тордык,

Югарыга үрелдек.

Соңыннан тынычланып

Дәресне дәвам итик.

5)”Кызыл ромашка”шигырен сәнгатьле сөйләү.

11 нче  слайд                      

                                         “Кызыл ромашка” шигыре

Укучы

Кызыл ромашка    Муса Җәлил

                                     1

Иртәнге таң нурыннан

Уянды ромашкалар.                          

Елмаеп, хәл сорашып,                        

Күзгә-күз к араштылар.                    

Укучы

Чәчәкләр, кәефләнеп,                          

Җай гына селкенделәр.                      

Һәм кинәт шунда гаҗәп                    

Бер яңа хәл күрделәр.                        

Укучы

Ромашкалар бар да ак,                      

Аерылмыйбер- береннән;              

Ничекболайберүзе

Ул кызылдан киенгән?                      

Укучы

Әйтте кызыл ромашка:            

,,Төнлә минем яныма              

Ятып батыр сугышчы                  

Атты дошманнарына.              

Ул берүзе сугышты

Унбиш укчыга каршы;

Чигенмәде, тик таңда

Яраландыкулбашы.    

Егет китте, мин калдым,

Канын саклап чугымда.

Көн дә аны сагынып,

Балкыйм мин таң нурында.  

Укытучы

 Муса  Җәлилнең  “Ышанма” шигырен аудиоязмадан тыңлап үтик.

12 нче слайд    Анимация  Соңгы 4 юлын чыгарырга.

13 нче слайд    

Укытучы

Каның белән язган шигырьләрең

Тетрәп укый синең бөтен җир,

Буыннардан буыннарга килер, Анимация

Мәңге үлмәс, Муса, синең җыр.                          

6) Видеоролик  “Салют сиңа, М. Җәлил!” җыры.

 “Салют сиңа, М. Җәлил!” җыры (Татар халык көе)

                        Салют сиңа, Муса Җәлил,

                        Салют сиңа яшь буыннан.

                        Рапорт тапшырырга сиңа }   2 т.

                        Бөтен дөнья җыелган.       }   2т.

                                    Кушымта:

                        Әйдәүче туганыбыз,

                        Син, Муса агабыз,

                         Батырлыгыңа сокланып

                        Җырларың белән рухланып

                        Алга барабыз,   }   2т.

                        Үрнәк алабыз.   }   2т.                              

8) Батырларны онытма син!

Бер-бер артлы әйтәләр    

Хәтерләүдән курыкма син!   Ленар   14 нче слайд  Анимация

Батырларны онытма син!      Илья         15 нче слайд Анимация

16 нчы слайд  Безнең теләк бер: илләр, көннәр тыныч, күгебез аяз, һәркем бәхетле, шат булсын! Сугышлар булмасын! Даша

Укытучы  17 нче слайд  

Әйе, балалар, Муса Җәлилнең тормышы , иҗаты җырга тиң. Җыр үлемсез булган кебек, аның шигырьләре, исеме дә үлемсез. Анимация

 М.Җәлилнең  тормыш юлы безнең өчен үрнәк, нинди шартларда язылуына карамастан, аның шигырьләре безгә тирән белем һәм тәрбия бирә,  Анимация  туган илебезне яратырга  өйрәтә . Укучылар, басыгыз!

18 нче слайд   Бергә әйтәләр

Исемең калды моңлы бер җыр булып,

Үзеңнән соң килгән буынга.

Укытучы   19 нчы слайд

Билге кую

Минем дүрт (....) яшел өчпочмагым  бар. Миңа бүген бишле.

• Минем биш (....) кызыл өчпочмагым бар. Миңа бүген дүртле.
• Минем ике ак өчпочмагым бар. Миңа бүген өчле.

20 нче слайд

Укытучы

-Бүгенге  панорама дәресебез тәмам, киләсе очрашуларга кадәр!