Образовательная программа родного языка и литературы

№

Кичээлдерниӊ темалары

Шагы

Кичээлдиӊ хевири

Кичээлге шиӊгээдип алыр кол билиглер

Уругларныӊ би-лиин хынаарыныӊ аргалары

Бажыӊга онаалга

Эрттирер хүнү

План ёзугаар

Херек кырында

1

Дылым-кежиим

1

Киирилде кичээл

Бүгү делегейниң тѳрээн дылдар болгаш тыва дыл хүнүнүң дугайында

Эрги моол бижик, лама Монгуш Лопсан-Чи-мит, 1930 чыл июнь 28

Чогаадыкчы мергежилгелер

Чогаадыг «Чайгы дыштанылганы канчаар эрттиргеним»

2

7 класска ѳѳенгенин катаптаары. Дузалал чугаа кезектери Сөс каттыжыышкыны болгаш бөдүүн домак. С/к болгаш домакта сөстерниӊ холбаазы

1

Катаптаашкын кичээли

Аян сѳстери, ѳттүнүг сѳстер

Айтырыг-харыы, таблица-биле ажыл, чогаадыкчы мергежилгелер

Мергежилге 10

.

3

Ийи чугула кежи-гүннуг болгаш чаӊгыс чугула кежигүннуг домактар. Чугааныӊ сорулгазыӊ аайы-биле домактарныӊ хевир-ри

1

Быжыглаашкын кичээли

Чаӊгыс составтыг, ийи составтыг домактарныӊ ылгалы

Карточкалар-биле ажыл, чогаадыкчы ажыл, оюн «Кым хөйнү тыварвл?»

Чечен чогаал номнарындан 1 сост. болгаш 2 сост. домактар тывар.

4

Домак кежигуннери

1

Быжыглаашкын кичээли

Домакты кежигүннерге сайгарып билири

Орфографтыг мину-та, сөзүглелдер-биле

Мергежилге 20

5

Чаӊгыс аймак кежигүннерлиг домактар

1

Быжыглаашкын кичээли

Чаӊгыс аймак кежигүннерлиг домактарга бижик демдектери

Үлегер домактар, чурук, сөзүглел, сөстер-биле ажыл.

Чангыс аймак кежигүннерлиг домактар чогаадыр, тывар

6

Адалгаларлыг, киирилде сөстерлиг болгаш киирилде домактарлыг домактар

1

Быжыглаашкын кичээли

Киирилде сөстерлиг, киирилде домактарлыг домак-лыг д ы б

Үлегер домактар, чурук, сөзүглел, сөс-тер-биле ажыл, оюн «Кым хөйнү билирил?»

Мергежилге 32.

7

Хыналда диктант

1

Хыналда кичээл

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, ханыладыр

Карточкалар-биле ажыл

Карточкалар кылыр

8

ЧСК. Частырыглар-биле ажыл

1

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар

Тест-биле ажыл

Тыва дылдыӊ орфографтыг словары-биле ажылдаар

9

Тускайлаашкын дугайында билиг

1

Чаа теманы тайыл-бырлаарыныӊ

кичээли

Тускайлаан кежигүннерге бижик демдектери

Карточкалар-биле ажыл, чогаадыкчы ажыл, оюн «Кым хөйнү тыварвл?»

Тускайлаан кежигүннерлиг домактарныӊ чижектерин чогаадыр

10

Капсырылганы тускайлаары

1

 Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ

кичээли

Домакты тускайлаан капсырылгалар-биле нарынчыдып билири

Карточкалар, сиг-налдыг, шилилге диктант, оюн «Даалы», синквейн.

Мергежилге 43

11

ЧСК. Эдертиг

1

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар

Эдертиг бижиири

Домактар сайгарар

12

Кылдыныг аргазыныӊ деӊнелгелиг байдалдарын тускайлаары

1

 Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ

кичээли

Бижик деидектерин салыры

Айтырыг-харыы, сиг-налдыг каточкалар, шилилге диктант, чогаадыг-миниатюра «Домак»

Мергежилге 55.

13

Деепричастие-биле илереттинген байдалдарны тускайл.

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ

кичээли

Бижик деидектерин салыры

Оюн «Илчирбе», санныг диктант, мергежилгелер

Мергежилге 60. Чогаадыг бижииринге белеткенир

14

ЧСК Чогаадыг «Хостуг үем»

1

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар

Чогаадыг бижири

Катаптаар

15

ЧСК. Частырыглар-биле ажыл

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар.

Карточкалар-биле ажыл

Карточкалар кылыр

16

Причастие-биле илереттинген байдалдарны тускайлаары

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Бижик демдектерин салыры

Сөстер, домактар, сөзүглел-биле ажыл, чогаадыкчы ажылдар

Мергежилге 66

7

Домактыӊ тайылбыр кежигүннерин тускайлаары

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Бижик демдектерин салыры

Домактар, сөстер, сөзүглел-биле ажыл, оюн «Алдын сандай»,

Мергежилге 72, 74

18

Катаптаашкын

1

Катаптаашкын кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, ханыладыр

Сюжеттиг болгаш аттыг чуруктар-биле ажыл, оюн «Кым мурнаарыл?», санныг диктант, чогаадыкчы ажылдар

1-ги улдунда өөренген чүүлдерин катаптаар

19

Дорт болгаш доора чугаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Дорт чугааныӊ мурунда болгаш соонда авторнуӊ сөстери

Айтырыг-харыы. схема-биле ажыл

Мергежилге 82

20

Дорт чугаалыг домакка бижик демдектери

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Дорт чугаалыг домактарга бижик демдектери

Пунктуастыг минута, схемалар-биле ажыл

Мергежилге 87

21

Диалог

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Диалог, монолог, оларга бижик демдектери

Айтырыг-харыы, карточкалар-биле ажыл.

Мергежилге 91. Чеченнер маргыжынга белеткенир

22

Цитаталар болгаш оларга бижик демдектери

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Цитата ажыглаанда бижик демдектери

Оюн «Та бүзүре, та бүзүреве», сюжеттиг чуруктар, карточкалар-биле аж

Мергежилге 95. Өөредилге, эртем-билиг дуг чүглүг сѳстер

23

ЧСК. Эдертиг

1

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Эдертиг бижиир

Чогаадыг «Чараш кижи деп кымыл?»

24

ЧСК.  Частырыглар-биле ажыл.

1

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар

Карточкалар, сөстер, домактар-биле ажыл

Хыналда айтырыгларга харыылаар

25

Нарын домак дугайында билиг

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Нарын домактыӊ хевирлери, холбажыр аргалары

Пунктуастыг минута, Чогадыкчы мергежилгелер, сөзүлел-биле ажыл

Нарын домактарныӊ чижектери, претикаттыг төптерин бижиир.

26

Хыналда диктант

1

Хыналда кичээл

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Домактар-биле ажыл, оюн «Берге орфограммалар»

Карточкалар кылыр

27

Чагырышпаан нарын домактар

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Чагырышпаан нарын домактарны чугаага ажыглап билири, оларныӊ нялгазын шын адап билири.

Сөстер, домактар-биле ажыл, чогаадыкчы мергежилгелер

Мергежилге 104

28

Эвилелдер чок чагырышпаан нарын домактар

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Сигналдыг карточкалар, сөзүглел-биле ажыл.

Мергежилге 109

29

Эвилелдерлиг чагырышпаан нарын домактар

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Бижик демдектерин салыры

Айтырыг-харыы, Фонетиктиг айгарылга, словарьлыг диктант, аттыг болгаш сюжеттиг чуруктар-б

Мергежилге 115. Эдертиг бижииринге белеткенир

30

Чагырышкан нарын домак дугайында билиг

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Чагырышкан нарын домакта кол болгаш тайылбыр домак.

Сигналдыг карточкалар, сөстер-биле ажыл.

Мергежилге 3

31

Хыналда ажыл

1

Хыналда кичээл

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Аттыг болгаш сюжеттиг чуруктар, сигналдыг карточкалар,сөзүглел, тестилер-биле ажыл

2-ги  улдуӊда өөренген чүүлүн катаптаар. Чечен чогаал сөзүглелдери-биле ажылдаар

32

Чагырышкан нарын домакта тайылбыр домактарнын туружу, янзылары

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Чугаага янзы-бүрү тайылбыр домактарлыг чагырышкан нарын домактарны ажыглап билири

Пунктастыг минута, карточкалар, домактар, аттыг болгаш сюжеттиг чуруктар-биле ажыл.

Мергежилге 8

33

Үениӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Чагышкан нарын домактарга бижик демдектерин салырын бадыткап билири

Домактар-биле ажыл, шилилге диктант.

Мерегежилге 16.

34

Үениӊ тайылбыр домааныӊ кол домакка каттыжар аргалары

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Үениӊ тайылбыр домаан ылгап билири

Карточкалар, домактар, таблица-биле ажыл.

Чечен чогаал сөзүглели-биле ажылдаар

35

Үениӊ тайылбыр домааныӊ кол домакка янзы-бүрү аргаларныӊ каттышканы-биле холбажыры

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Бижик демдектерин самлыры

Тайылбырлыг диктант, домактар, сөзүглелдер-биле ажыл.

Сөзүглел-биле ажыл. Домактарнын схемазын кыл

36-37

ЧСК Эдертиг «Какпа»

2

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Айтырыг-харыы, схемалар, домактар, оюн «Берге орфограммалар».

Домактар чогааткаш, сайгарар

38

Немелдениӊ тайылбыр домаа (08. 1)

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Немелдениӊ тайылбыр домаан ылгап билири

Сөзүглел, схема-биле ажыл, чогаадыкчы мергежилгелер

Мергежилге 26

39-40

ЧСК. Чогаадыг «Чаш чорааным»

2

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Пунктуастыг минута, домактар-биле ажыл

Чогаадыкчы ажыл. Бердинген схемалар-биле ажыл

41

Немелдениӊ тайылбыр домаанга бижик демдектери

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Бижик демдектерин салыры

Пунктуастыг минута, сагындырыглыг диктант.

Мергежилге 31.

42

Грамматиктиг онаалгалыг хыналда диктант

1

Хыналда кичээл

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Айтырыг-харыы

Домактар чогаадыр, сайгарар, схемазы

43

Тодарадылганыӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Тодарадылганыӊ тайылбыр домаан ылгап билири

Схемалар-биле ажыл, оюн «Даалы», чогаадыкчы ажыл

Мергежилге 36

44-45

ЧСК. Эдертиг «Чаштыӊ тынын алганым»

2

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Эдертиг бижиири

Мергежилге 38. Таблица долдурар

46

ЧСК. Сөзүглелдер-биле ажыл

1

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, ханыладыр

Чогаадыкчы мергежилгелер

Кыл деп кылыг сөзүн даар наклонение хевиринге арыннарга, саннарга өскертир

47

Даар байдалдыӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Даар байдалдыӊ тайылбыр домаан ылгап билири

Схемалар-биле ажыл,шилилге диктант, чогаадыг-миниатюра

Мергежилге 48

48

Чөрулдээниӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Чөрүлдээниӊ тайылбыр домаан ылгап билири

Пунктуастыг минута, карточкалар, үлегер домактар-биле ажыл.

Мергежилге 55

49

Хыналда ажыл (компьютерлиг технология)

1

Хыналда кичээл

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Айтырыг-харыы, сигналдыг карточкалар, схемалар, сөзүглел-биле ажыл,

Сөзүглел-биле ажыл. Нарын домактарныӊ кезектериниӊ аразында синтаксистиг харылзаазын айтыр

50

ЧСК. Кичээл-практикум. Сөзүглелдер-биле ажыл

1

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, ханыладыр

Сөзүглелдер-биле ажыл

Чагышкан болгаш чагырышпаан нарын домактарныӊ ылгалын тодарадыр

51

Сорулганыӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Тайылбыр домактарныӊ янзыларын бот-бодундан ылгап, шын тодарадып билири

Шилилге диктант, айтырыг-харыы, таблица, домактар-биле ажыл.

Мергежилге 59

52

Чылдагаанныӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Тайылбыр домактарныӊ янзыларын бот

Карточкалар-биле ажыл, санныг диктант,таблица, схемалар-биле ажыл.

Мергежилге 64. Чогаадыкчы ажыл. Схемалар ёзугаар домактар чогаадыр

53

ЧСК. Кичээл-чогаадыкчы чорук Домак

1

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар.

Сигналдыг карточкалар, сөстер, схемалар-биле ажыл.

Грамматиктиг чогаадыг «Домак»

54

Хыналда ажыл

1

Хыналда кичээл

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Айтырыг-харыы, домактар, схемалар-биле ажыл.

3-ку улдуӊда өөренген чүүлүн катаптаар

55

Деӊнелгениӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Чагырышкан нарын домактарныӊ кол болгаш тайылбыр кезектерин тып, оларныӊ холбаазын шын тодарадып шыдаары

Карточкалар-биле ажыл, айтырыг-харыы, пунктуастыг диктант, сөзүглел-биле ажыл, чогаадыкчы ажыл.

Мергежилге 66

56

Туруштуӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Тайылбыр домактарныӊ янзыларын бот-бодундан ылгап, шын тодарадып билири.

Оюн «Илчирбе», Перфокарточкалар-биле ажыл, оюн «Кым дүргенил?»,

Мергежилге 70

57

Кылдыныг аргазыныӊ тайылбыр домаа

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Кылдыныг аргазыныӊ тайылбыр домаанга бижик демдектери

Грамматиктиг даалы, синквейн, карточкалар-биле ажыл.

Мергежилге 75

58

Хыналда ажыл

1

Хыналда кичээл

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, хынаар.

Чогаадыкчы мергежилелер

Домактар сайгарар

59-60

Катаптаашкын

2

Чугаа сайзырадыл-газыныӊ кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар

Домактар, сөзүглелдер-биле ажыл

Домактар сайгарар

61

Хөй тайылбыр домактарлыг чагырышкан нарын домак

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Схемазын тургузуп билири

Сигналдыг карточкалар-биле ажыл, грам дикт

Чечен чогаал номнарындан шупту уштабиж

62

Нарын домактарга бүдүн чартык сек

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Нарын домактарга бижик демдектери салыры

Грамматиктиг диктант, оюн «Алдын сандай, «Хуулгаазын аптаражыгаш»

Мергежилге 83

63

Нарын домакка ийи сек

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Нарын домактарга бижик демдектери салыры

Чогаадыкчы диктантылар, оюн «Даалы», «Холушкан чуургалар»

Ийи секти ажыглаарынга ийи чижектен бижиир

64

Нарын домакка тире

1

Чаа теманы тайылбырлаарыныӊ кичээли

Нарын домактарга бижик демдектери салыры

Пунктуастыг диктанат, оюн «Чагыдылга», карточка-шынзыдылгалар.

Тире демдекти ажыглап, домак чогааткаш, оон чүге салганын бижиир

65-67

Катаптаашкын

3

Быжыглаашкын кичээли

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыглаар, ханыладыр

Чогаадыкчы мергежилгелер

Чыл дургузунда өөренген чүүдерин катаптаар

68

Түӊнел кичээл

1

Хыналда кичээл

Билиглерни, мергежил, чаӊчылдарны быжыг

Тест-биле ажыл

Катаптаар

Кичээлдерниӊ темалары

Шагы

Кичээлге шиӊгээдип алыр кол билиглер

Словарь ажылы

Бажыӊга онаалга

Эрттирер хүнү, айы

План ёзугаар

Херек кырында эрткени

1-ги улдуӊ

Киирилде кичээл Чогаал дугайында сөс

1

Чогаал кичээлдериниӊ сорулгалары, литератураныӊ кол сорулгазы – гуманизм.

Литератураныӊ бирги элементизи – дыл. Тема, идея.

Реферат бижиир. «С. А. Сарыг-оол – тыва шүлүк чогаалыныӊ начыны»

С. А. Сарыг-оол «Улуг-Хемим»

3

Чогаалда Улуг-Хемниӊ күскү база чайгы пейзажтары, амыдыралга ужур-дузазы; шүлүк тургузуу болгаш дылы.

Түмен, дунааргай, кадак, эзирик, эткин өйү, госцирк, паром, ГЭС.

Чогаадыкчы онаалгалар: а)  Шүлүглелдиӊ бирги эгезин шээжилээр  б) Пунктуация талазы-биле ажылдар б) Дылыныӊ уран-чечени

ЧСК «Күстүӊ байлаа»

1

Күс темазынга бижиттинген ырлар, шүлүктер, аас чогаалы

Күс темазынга үлегер домактар, шүлүктер

Шүлүглел дугайында билиг

1

Лира-эпиктиг чогаалдарныӊ анаа шүлүктерден ылгалын, оларныӊ композициялыг тургузуун, сюжединиӊ хөгжүлдезин билген турары

Шүлүглел сайгарар

В. Ш. Көк-оол «Самбажык»

ЧСК. Чогаадыг «Алдан-маадырлар бистиӊ хосталгага ынак өгбелеривис» Дерилгези: компьютер, экран…) (96.2; 04.3)

6

«Самбажык» - драматургтуӊ төөгүчү ёзу-биле угаап бодаашкыннарыныӊ ханылаанын илереткен драма.

Кепти, бадыргуул, төре. амбын. дөрбет, имбии. эжен, лаӊ,чаӊгы, хүндү, бошка, албаты, карачуул, черлик шай, чиӊзе, одага, өөлет, шөө-бөрү, даа дарга

Чогаадыкчы онаалгалар

Шии дугайында билиг

1

Тыва драматургияныӊ үндезин дөстери. Шии чогаалдарыныӊ ылгавырлыг талалары, оларныӊ янзылары, тус-тузунда демдектери

Драма, комедия, трагедия, ремарка, сцена, актер, декорация, грим, кулисы, партер, ложа, балкон.

Чогаадыг «Мээӊ сонуургаан шиим» көрген шиизинге унелел

КДНК М. Б. Кенин-Лопсан «Чылгычыныӊ өө»

1

Чогаалдыӊ идейлиг утказы

Тетралогия

Чогаадыкчы онаалгалар

Ю. Ш. Кюнзегеш «Дыт»

1

Дириг бойдустуӊ болуушкуннарыныӊ каракка көзүлбес нарын харылзааларын илереткени

Шүдүнзе күгүрү

Чогаалчыныӊ ажыглаан уран-чечен аргаларын тыпкаш, оларнын шүлүкке ужур-дузазын тайылбырлаар

ЧСК. «Дыт болгаш диӊми-рээшкинниг чаъс»

1

Харылзаалыг чугаа сайзырадылгазы

КДНК белеткенир

КДНК Амгы салгалдың прозачылары

1

Новелла, эссе

Түңнел кичээлге белеткенир

Түңнел кичээл

1

Номчуттунар, демдеглелдер кылыр

2-ги улдуӊ

Ю. Ш. Кюнзегеш «Чөөн чүктүӊ кижизи мен»

1

Авторнуӊ «чөөн чүк» деп билииниӊ утказы; шүлүкте Тываныӊ пейзажындан ооӊ чурттакчызыныӊ салым-чаяаныныӊ, чаӊчылдарыныӊ укталып бүткени.

Алажы. байлаӊ, ай. бес, артыш, шаанак, хонак, хевек, кумзат, хүрээ-хиит, дөӊгү.

«Чуртунга, аӊгызынга чоргааралды илереткен чогаал» деп бодалды бадыткап, чогаалга үнелел бээр.  

КДНК. Ю. Ш. Кюнзегеш «Улуг-Хемнин төрүттүнген черинде»

1

Чогаалда көдүрттүнүп турар айтырыггга, темага хамаарыштыр бодунуӊ бодалын аас-даа, бижимел-даа хевирге илередип билири  

Кандыг-бир тоожу номчуур, кол утказы

К. К. Кудажы «Тараа»  (96.2)

3

«Тараа» - К. К. Кудажыныӊ бирги улуг тоожузу.

Бо-былаа, кастык, сегел салы, эзер бөктүргези, үӊгерип алыр, чаӊчыл-чурум, шопулак, хува, дуюг бастырар.

А) Суваӊ ашактыӊ портредин бижиир б) Дылынын уран-чеченин сайгарар в) Чогаадыг бижииринге белеткенир

ЧСК Чогаадыг «Тараа – амыдыралдын дөзу»

1

Чогаадыг бижиириниӊ мергежил, чаӊчылдарын быжыглаар, хынаар

Тарак-оолдуӊ амгы үеде бүдүрүп чоруур ажыл-херээ, ниитилел байдалын чогаалда көргүскени

Композиция болгаш сюжет дугайында билиг.

1

Композицияныӊ элементилери

Дүүшкүн, өөскүдүлге, дыӊзыгыышкын, чештиниишкин, экспозиция, эпилог, лириктиг киирилде.

О. К. Саган-оолдун «Эжишкилер» деп чогаалыныӊ сюжедин сайгарар

С. С. Сюрюн-оол «Озалааш хем» ЧСК Чогаадыг «Арган-оолдуӊ кызылдарга таварышканы» (08. 1)

5

Тоожуда Тываныӊ төп черлеринге болуп турган революсчу демиселдиӊ чалгыгларыныӊ ырак, озалааш хемнериниӊ дунчуккан амыдыралын сергедип, доюлдуруп эгелээнин көргүскени.

Булчаан, үүлү – кыдат арага, данчааты – садыгжы, солааннар – актар.

А) Айтырыгларга харыылаар б) Пейзажты ажыглааныныӊ онзагайы в) Тест тургузар г) Чогаадыг бижииринге белеткенир д) Дылынын уран-чечени

Катаптаашкын

1

Билиглерни быжыглаар

Түӊнел кичээл

1

1-ги болгаш 2-ги  улдуӊ дургузунда өөренгеш, шиӊгээдип алган билиглерин, мергежилдер болгаш чаӊчылдарын хынаар.

Өөренген чогаалдарынга тест азы кроссворд тургузар.  Үнелел бижиир: «Чечен чогаалдар номчукчуга кандыг салдар чедирип турарыл? Чүү чүвеге өөредип, кижизидип турарыл? »

3-кү улдуӊ

КДНК. К. К. Кудажы «Шончалай»

4

Чогаалдыӊ идейлиг утказы. уран-чечени.

Чогаалдарда көдүртүнген айтырыгга, маадырларга, чогаалдыӊ авторунга ниити үнелел бижиир.

О. О. Сувакпит «Ыылар» (компьютер, экран, компакт-диск)

2

Төрээн чериниӊ бойдузун камгалаарын уран-чечен илереткени

Чиргилчин, оо, чажы чанар, атом-бомба

а) Бойдус камгалалынга тураскааткан кандыг чогаалдар номчаан силер, оларныӊ аттарын, авторларын бижиир. б) Чогаадыкчы ажылдар: «Кижи – бойдустуӊ төлү» деп темага  чогаадыг, чурук, ус-шевер ажылдар

Ч. Ч. Куулар «Шораан» (05.3)

6

«Кижи, ооӊ салым-чолу» деп теманы бир янзы кылдыр чогаалчыныӊ көргүскени.

Улаанут,ууру, оргаа, адан, мөөрээр, хөкпер булут,сержи кадак, аржаан дому, сорулдажыр, кулугурнуӊ кулуксаанын, ууш үндүрер, шарталыр, бодалажып, кунук, эстеме, калбак аас, хам-калчаа изиир, саксагайы, күлдүй шава бээр, хуурмак, бойлаар. койгу,

Чогаадыкчы онаалгалар: а)  Автор чогаалында кандыг проблеманы көдүргенил? б) Метафораларны тыпкаш, авторну оларны канчаар ажыглаанын тайылбырлаар в) Кайы-бир үзүндүнү бодунуӊ бодалы-биле төндүрер г) Тыва композиторлар дугайында дыӊнадыглар. д) Тыва хөгжүм херекселдериниӊ дугайында тывызыктар

Е. Т. Танова «Илбилиг согун»

5

Шииниӊ идейлиг утказы

Бумеранг, магтар, джиннер, авансцена, шахо, Персей.

а) Шии чогаалынын проза болгаш шүлүк чогаалындан ылгалын бижиир б)  «Эрткен үени билбейн чыткаш, келир үеже бурунгаарлаары берге» деп бодалды шынзыдып бадыткаар.

А. А. Даржай «Авамга»

1

Шүлүктүӊ идейлиг утказы, чогаалчыныӊ бот-тускайлаӊ дылы, стили, неологизмнери танып, ылгап билири

Дыӊнадыглар белеткээр «А. А. Даржайнын чогаалында ава тематиказы»

ЧСК.  Шүлүк чогаадырынга шенелде

1

Чогаадыкчы чоруун сайзырадыр

Патриотчу, пейзаж, ынакшыл, философчу лирика

Чогаадып алган шүлүүн сайгарар

КДНК. Аныяк болгаш эгелеп чоруур шүлүкчүлерниӊ

чыынды ному «А

3

Чогаалдарныӊ идейлиг утказы,  тургузуу, уран-чечени.

Тыва поэзияда чаа тыптып турар хевирлер, хемчээлдер

Төрээн чер, чуртунга, кижилерге чылыг, чараш сеткилин илереткен шүлүктерни доктаадып алыр

4-кү улдуӊ

К. Д. Чамыяӊ «Ханы дазыл»

4

Тоожуда амгы үеде ортумак школаныӊ амыдыралында тыптып келген, нарын, социал дөстүг айтырыгларны коптарып көргүскени.

Чаг иштинде бүүрек, психология, колхоз фермазы.

а) Башкыныӊ бодунуӊ ажылынга бердингенин көргүскен одуругларны тывыӊар б) Чогаадыг «Авам, ачам база мен» в) Өөреникчи кижиниӊ мурнунда кандыг-кандыг хүлээлгелер барыл, бижиир

К. Д. Чамыяӊ «Мөӊгүн оттук»

ЧСК. Чогаадыг «К. Д. Чамыяӊныӊ чогаалдарында мээӊ ынак маадырым»

7

Чогаалдыӊ идейлиг утказы, уран-чечени

Оттук, экспонат, чавага, ыӊгыржак, халаачык, дижилиг, бурундук, хөндүрге, кожалаӊ, хожудаан.

А) Орлан-оолдуӊ кырган-ачазыныӊ угаа-дыглыг чагыг чугааларын ушта бижиир б) Оолдарныӊ аразында найыралын бижиир в) Чогаадыг «Хостуг шак деп чүл?» г) Чуӊмалыгнын пейзажын ушта бижиир д) «Чангыс баш эки, ийи – оон артык» деп бадыткап турар одуругларны тывар, утказын тайылбыр-лаар.

Кичээл аян-чорук М. Б. Ховалыг «Ыдыктаан тук»

2

Чогаалдыӊ идейлиг утказы

Галапагос, Фиджи, Климанджаро, Мак-Кинли, Амундсен, Арафур

а) Тываныӊ  чаа тугунуӊ дугайында авторну бодалдарын доктаадып алыр. б) Дыннадыглар:  Далай-Лама дугайында чүнү билир мен.

Барымдаалыг чогаалдар дугайында билиг

1

Херек кырында болган болуушкуннарга даянып бижиири.

Очерк, рассказ

Чогаадыг «Тураскаалдыг черлерге чорааным»

З. А. Намзырай «Эглип келир куштарым»

1

Шүлүктүӊ тургузуу, идейлиг утказы, уран-чечени

Аӊгыска - эрткен чылгы тараа  шөлү

«Дуруяалар эжеш куштар» деп чугаанын утказын бижиир

А. Ү. Күжүгет «Ажыл»

1

Кандыг-даа күрүнениӊ сайзыралыныӊ үнер дүзү - күш-ажылда.

Хорум-көшке, комбайн.

Ажыл-агый-биле холбашкан үлегер домактардан, чалгынныг сөстерден тып бижиир.

А. Х. Ховалыг «Кара-Даг дугайында баллада»  

1

Бай аӊгыныӊ тергииделиниӊ күштелгенинге, моральдыг самыыралдыӊ кедерээнинге угаан-сарыылдыг кижилерниӊ удурланыышкыны.

Диригжидилгелерни ушта бижиир

Түӊнел кичээл

1

Билиин хынаар

Номчуттунар. Номчукчунуӊ дневнигин долдурар.