Толевилел "Шагаанын тоогузу болгаш чыл санаашкынында карышкактар"

Тываларнын

эн

ынак

болгаш

нептеренгей

байырлалы
―
Ай
календарынын

чаа

чылы

―
Шагаа

.
Х
III

чус

чылдан

бээр
эрги
чыл

саналгазынын

сан-чурагайы

езугаар

хереглээр

бооп
,
частын

башкы

айынын

чаазында

Шагаа

эрттирер

турган
.

Ажыглаан

чогаалдар
:
1.М.С.Сат. «
Тии

чок
торгу».
2.С.А.Сарыг-оол «
Ангыр-оолдун

тоожузу
».
3.А.Кужугет «
Шагаанын

тоогузу
»
4.Детская энциклопедия «Я познаю мир».
5.Григорий
Санчаа
«
Амыдыраарынын

угаадыы
».
6.М.Кенин-Лопсан «Тыва
чанчыл
».
7. «
Шын
» солун.2014ч.январь 25.
8. «
Тыванын

аныяктары
».2011 чыл.№16.
Допчузу
:
1.Киирилде
кезээ
.
Шинчилелдин


сорулгазы
,
айтырыглары
.
2.
Амгы

уеде

амыдыралга

унези
.
3 .Шинчилел
ажылдары
..
4.
Шинчилелдин

туннелдери
.
5.
Ниити

туннел
1-ги
базым
:
Шагаа

кажан

тывылганыл
?


Хубилай

хаан
Ай
санаашыны-биле

унген

чаа-чылды

уткуурун
1267
чылда

кыштын

төнчузунче Кыдаттын
императору,
Чингис-Хааннын

дөрткү оглу
–
Тулуй

хааннын

оглу

Хубилай

шилчиткен

дээрзин

барымдаалаар
,
ол

ышкаш

Тывага

Шагааны

демдеглээрин
Х
III
чус

чылдан

эрте

эвес

эгелээн

болуп

турар

Чыргакы

ортумак

школазы
Толевилелдин

темазы
:
«
Шагааныӊ төөгүзү
б
олгаш

чыл

санаашкынында
к
арышкактар
»
Шинчилекчи
:
Чыргакы

ортумак

школазынын

оореникчизи

Сат

Начын
Орлан
оглу
.
Удуртукчузу
:
Чыргакы

ортумак

школазынын
сан
башкызы

Куулар
Мария
Хомушкуевна
.

2015
Шинчилелдин

уе-чадалары
:
Белеткел

чадазы
:
Шинчилел

ажылынын

планын


тургускан
уези-13 октябрь2014ч.

Кол
чадазы
:
Шинчилелди

сайгарып
,
материалдар

дилеп
ажылдааны-15.11-21.11.
Туннел
чада
:
Кылган

ажылдарнын

сайгарылгазы
, презентация
кылдыр
ундургени-23.12-24.12.2014ч.
Чыл

санаашкынында

карышкактарнын

чылдагааны
–
Моол

болгаш

товут

календарьлар
.
Далай-Лама

башкынын

торуттунген

черинге

чоок

улустар

Товут

календарь-биле
, а
оске

чоннар

моол
календарь
езугаар

Шагааны

уткуур
.
Туннели
Бот-тускайлан

шинчилелдин

айтырыглары
:
1. «
Шагаа
»
деп

состун

укталганы
.
2.Шагаа
байырлалынын

тывылган

тоогузу
.
3.Тыва
улустун

чогаалчызы

С.А.Сарыг-оолдун

чогаалында

шагаа

байырлалын

бижип

коргускени
.
4.Тыва
календарнын

ундезини
–
моол

календарнын

тоогузу
.
5.Делегей
чергелиг

календарьлар-биле

таныштырылга
.
Моол

куруненин

ундезилекчизи
-
Чингис
-
Хаан
Чингис-Хааннын

шериинин

баштынчызы
–
Субедей-маадыр
Сорулгазы
:
Шагааныӊ төөгүзүн болгаш

чыл

санаашкынында

карышкактарны

тодарадыры