Районная научно – практическая конференция
«Эрдэмэй түлхюур»
Секция «Тоонто нютаг»
Тема исследовательской работы
«Минии үйлсэ»
Вложение | Размер |
---|---|
minii_uylse.docx | 24.25 КБ |
МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ
«БАРАГХАНСКАЯ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА»
_________________________________________________
671642, Республика Бурятия, с. Барагхан, ул.Ленина, 35. Тел. 8(30149)92-2-94
e-mail: baraghanschool@yandex.ru
Районная научно – практическая конференция
«Эрдэмэй түлхюур»
Секция «Тоонто нютаг»
Тема исследовательской работы
«Минии үйлсэ»
Выполнил: Бухаева Руфина, учащаяся 4 класса
МБОУ «Барагханская СОШ»
Руководитель: Очирова Валентина Намуевна,
учитель начальных классов
Барагхан
2016
Шэнжэлэлгын сэдэб:
«Минии үйлсэ»
Түсэб:
Минии тоонто нютаг – Бархан нютаг болоно. Ямар гоё, һайхан, баян нютагта түрөөбиб! Нютагни үзэсхэлэнтэ һайхан газарта оршодог: үндэр хада уулануудынь жэлэй ямаршье сагта һалхи шуурганһаа хамгаална, гол мүрнүүдынь тунгалаг сэбэр уһатай, тала дайдань элдэб үнгын ургамалнуудаар баян, ой модод соонь үнгын амитад амидардаг, жэмэсүүд ургадаг.
Бархан – Хурамхаанай аймагай томо нютагуудай нэгэниинь болодог. Бархан соо долоон үйлсэнүүд бии: Мангутова, Набережна, Комсомольско, Ленинэй, Калининай, Юбилейнэ, Шэнэ. Би Ленинэй нэрэмжэтэ үйлсэдэ ажаһуудагби.
Шэнжэлэлгын ажалай зорилго:
Өөрынгөө түрэл үйлсэ тухай мэдээсэл абаха: үйлсын түүхэтэй танилсаха, үйлсын мүнөө сагай байдал шэнжэлхэ.
Иимэ асуудалда харюу олохын тула би манай һургуулиин түүхын музей ошобоб. Музейн хүтэлбэрилэгшэ Цыренжап Ширеторович Чимитцыренов иигэжэ хөөрэбэ: «18 – дахи зуун жэлэй дунда багаар Бархан нютагта түрүүшынхиеэ хүнүүд байрлаһан түүхэтэй. Тэдэ ямар хүнүүд байгаа гээшэб гэхэдэ, Зүлхэ мүрэнһөө ерэһэн буряадууд байгаа. Тэндэһээ эхилжэ Бархан һууримнай хүгжэжэ эхилһэн байна». Тэрэ сагта үйлсэ гэжэ үгы байгаа. Эгээ түрүүшын гэрнүүд минии үйлсын захаар баригдаһан гэжэ хэлэхэдэ алдуу болохогүй. 1928 онһоо эхилжэ Бархан нютагнай шэнэ маягтайгаар хүгжэжэ эхилээ: һургуули, эмнэлгын байшан, клуб гэхэ мэтэ эмхи зургаанууд баригдажа эхилээ. Хүнүүдшье гэрнүүдээ барихадаа һайханаар, уужамаар баридаг болоо. Тэрэ үеһөө эхилжэ үйлсэнүүд бии боложо эхилээ, үйлсэнүүдтээ нэрэ үгэдэг болоо. 1930-аад онуудаар манай үйлсэ Ленинэй нэрэмжэтэ гэжэ нэрэтэй болоһон юм.
Мүнөө сагта Ленинэй нэрэмжэтэ үйлсэ Бархан нютагай гол түб болоно. Тиихэдээ энэ үйлсэдэ Барханай поселениин шухала эмхи зургаанууд байдаг: поселениин захиргаан, Барханай почто. 1987 ондо Бархандамнай хоёр дабхар Соёлой байшан баригданхай. Энэ байшан соо үшөө номой сан ажалаа ябуулдаг. Манай үйлсэдэ Барханай дунда һургуули оршодог.
1986 ондо Соёлой байшанай дэргэдэ Владимир Ильич Лениндэ хүшөө табигданхай.
Мүнөө сагай эгээ нэрэ суута юумэн гэхэдэ – Илалтын парк болоно. Энэ парк 2010 ондо Агууехэ Илалтын 70 жэлдэ зорюулагдажа баригдаа. 5 жэл болоод Агууехэ Илалтын 75 жэлдэ зорюулагдажа Дурасхаалай хүшөө табигдаа. Энэ хүшөө дээрэ Эсэгэ Ороноо Хамгаалгын Агууехэ дайнда баатараар унаһан, мүн дайнай һүүлдэ наһа бараһан эрэлхэг сэрэгшэдэй нэрэнүүд мүнхэлөөтэй. Мүнөө 2016 оной октябриин 7-до Бархандамнай дэмбэрэлтэй хэрэг бүтэбэ: Ажалай геройнуудта Алдарай аллея нээгдэбэ. Эгээ түрүүшын дурасхалай самбар бүхы наһаараа багшаар ажаллаһан, Ленинэй Орденоор шагнагдаһан Будаева Цыпилма Очировнада табигдаба.
5 магазинууд манай үйлсэдэ байдаг. Манай үйлсөөр ябаһан хүнүүд үйлсыемнай һайхашаадаг. Ямар һайхан, үндэр сагаан гэрнүүд жэрынэб! 1964 – 1965 онуудаар үйлсын хоёр тээнь модонуудые тарижа, ямар гоё болгоо гээшэб!
Манай үйлсэ хүн зоноороо суутай. Манай үйлсэдэ 57 үрхэ гэр тоологдоно, 28 айл үхибүүдтэй, бүхыдөө 140 хүн ажаһууна, тэрээн сооһоонь 56 үхибүүн. Манай үйлсэдэ 31 хүн ажалтай, наһанайнгаа ажалда гараһан наһатайшуул 37 хүн гэжэ тоологдоно. Эрэшүүл - 60, эхэнэрнүүд – 80 хүн.
Манай үйлсын эгээ үндэр наһатай хүн – 90 наһатай Эрдыниев Цырен-Доржо Бурнушкиевич, ажалай ветеран, Буряад Республикын габьяата малшан.
Тиихэдэ эгээ залуу хүн – Раднаев Цыден Булатович, газар дэлхэй дээрэ мүндэлһөөр 3 һара боложо байна.
Шэнжэлэлгын ажал хээд байхадаа, иимэ дүнгүүдые гаргабаб:
Хэрэглэгдэһэн литература:
Свадьба в Малиновке
Большое - маленькое
Фильм "Золушка"
Рисуем домики зимой
Три орешка для Золушки