тываларнын 7 чузун малы

Слайд 1

Министерство культуры Республики Тыва Региональный проект «Наследие предков (обычаи и традиции) в XXI веке» Республиканский конкурс среди детей и молодежи « Ыдыктыг дурумнер . Сагылга.Унелиг чанчылдар » Проект « Чеди чузун малым» Автору Салчак Оргаадай Александровна, МБОУ СОШ с.Кок-Хаак Каа-Хемского района, 11 класс Удуртукчу башкызы : Салчак Олзеймаа Демир-ооловна

Слайд 2

Киирилде сөс Чүге бо теманы шилип алган мен? Суурда азырал дириг амытаннарны азырап турар-даа болза , бичии уруглар мал- маганны ӊ хар-назын аайы -биле аттарын ылгап билбес бооп турар . Ада- өгбелерни ӊ шагдан тура азырап чоруур чеди чүзүн малын бичии уругларга таныштырар сорулгалыг бо ажылды кылып эгелээн мен.

Слайд 3

Сорулгазы : 1 . Тыва кижиниң шаандан тура азырап турар чеди чүзүн малы- биле таныштырар . 2. А зырап турар малының дузазы - биле агаар-бойдустун аажы - чаңын эскерип чораан хайгааралын таныштырар . 3.Уругларны дириг амытаннарга ынак болурунга кижизидер . 4. Оларны чаптап , чарашсынып , азыражырын , карактаарын , сагыш - човангыр болурун билиндирер .

Слайд 4

Хой Эъди,кежи хоюг дүгу Эриг алдын-чымчак алдын . Хураганны азырап ал Хуулгаазын каас боор сен.

Слайд 5

Хойнуң хар-назын аайы -биле аттары Бүдүрүкчү - кошкар Чазап кааны - ирт Төлү - хураган Ниити ады - хой

Слайд 6

Инек Инек деп сөс адай каавыт Итпек , хойтпак , быштак . тарак Амданныг -ла чаагай чем Ала- чайгаар көстүп келир .

Слайд 7

Инектин хар-назын аайы -биле аттары Чаш толу - бызаа 1 хардан - молдурга Чазап каан - шары Будурукчу - буга

Слайд 8

Аът Аай-дедир чорук кылыр Аъттын ажыы аажок улуг . Ажыл-ишке дузалыг дээш Аътты аажок хундулээр мен.\

Слайд 9

Аъттын хар-назын аайы -биле аттары КУЛУН - чаш тол БЕ - кыс аът АСКЫР - эр аът

Слайд 10

Анай Анай черле ындыг - Аваангыры кончуг , Авазын-даа кырлаар , Анаа черле турбас .

Слайд 11

Ошкунун хар-назын аайы -биле аттары Кыс - ошку Толу - анай Будурукчу - хуна Чазап кааны - серге

Слайд 12

Сарлык . Куу сыра буду ышкаш Кулаш чыгыы мыйыстыг . Дугу хатка эстеп чоруур Дугу терен чараш инээм .

Слайд 13

Теве Ховуларның корабили Ховар улуг , ажыктыг . Тейлер ышкаш мөгенниг Теве дээрге чараш мал.

Слайд 14

Тевенин хар-назын аайы -биле аттары ЭНГИН – кыс теве БОДАГАН- толу БУУРА – эр теве АДАН - ажылчын теве

Слайд 15

Иви Ишкээр дашкаар чорук кылыр Иви малым арбын өссүн Идегелдиг аңчыларның Ишке мунар кашпагайы .

Слайд 16

Ивинин хар-назын аайы -биле аттары Мынды – кыс иви , Эдер – бугазы , бүдүрүкчү мал. Богона – чазап каан иви . Анай – ивиниң толу. Таспан – бир хар чедир анай . Дөңгүр , мынчак , дүктүг-мыйыс – оон ынай аттары Мынды – дөрт хардан өрү кыс ивилер . Чары – чазап каан иви , ону мунар кылдыр өөредип каан . Хокаш – ниити чассыткан ат Чиир оъду – шулун , чаат

Слайд 17

Дириг амытаннар дузазы -биле агаар-бойдусту билип алыры Хой . Бир эвес хойлар холегеленип , чыдыннап турар болза изиг хун болур . Хой эдип туруп бээрге,бургээр , динмирээр . Бир эвес ажык черге чыглып , аразында ускулежир болза , дынзыг хат хадыыр . Ошкулер . Бир эвес ошкулер ыяштар адаанга чаглактаныр болза , чаъс чаар , хоолбектер сузерге аяс болур . Бир эвес ошкулер шагар-оът чиир болза,агаар соор , чаъстаар .

Слайд 18

Инек . Бир эвес инек кежээликтей харамдыгып оъттаар болза , чаъс чаар , черге чыдыннаарга аяс болур.Шаашкактаарга-бургээр , чаъс чаар . Аът . Аът бажын силгип , саваттынарга чаашкын чаар , чайын ургулчу андаштанырга чаъстаар . Дээр бургээр дээнде былгыртынар . Дириг амытаннар дузазы -биле агаар-бойдусту билип алыры

Слайд 19

Ажылдын түӊнели Кылган ажылымны школанын эге класс оореникчилеринге таныштырган мен. Алган билиглеринге даянып , оореникчилер боттары бичии шинчилел ажылдар кылганнар .

Слайд 20

Кичээнгейинер дээш четтирдим !