Исследовательская работа
Вложение | Размер |
---|---|
shinchilel_azhyl_tyva_chyl_sanaashkynynda_yt_chyly.docx | 33.5 КБ |
shinchilel_azhyl_tyva_chyl_sanaashkynynda_yt_chyly.pptx | 458.25 КБ |
Муниципалдыг бюджетен хандырылгалыг ооредилге албан чери
Овур кожууннун Дус-Даг ортумак ниити билиг школазы
Шинчилел ажылдын темазы:
«Тыва чыл санаашкынында ыт чылы»
Ажылды кылган: Донгак Санчира
Дус-Даг ортумак школазынын
4-ку клазынын оореникчизи
Удуртукчу башкызы:
Осурбай Айлан Дас-ооловна,
улуг вожатый
Дус-Даг, 2016
Слайд 1
Муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг ооредилге албан чери Овур кожууннун Дус-Даг ортумак ниити билиг школазы Шинчилел ажылдын темазы «Тыва чыл санаашкынында ыт чылы » Ажылды кылган : Дус-Даг ортумак школазынын 4-ку клазынын оореникчизи Донгак Санчира Удуртукчузу : Дус-Даг ортумак школазынын вожатый башкызы Осурбай Айлан Дас-ооловна 2016Слайд 2
Допчузу : Киирилде 12 дириг амытан кирген тыва календарь Ыт чылда торуттунген кижилер Ыт чылдыг кижилернин аажы -чаны Туннел сос Ажыглаан литература
Слайд 3
Ажылдын сорулгалары : Тыва чоннун амыдыралында календарьнын ужур-утказын , тыва чыл санаашкынында ыт чылдыгларнын онзагай шынарларынын дугайында ооренип билип алыр ; Ыт чылынга хамаарышкан бугу материалдарны чыыры ; Биче шинчилел ажылды кылып ооренири ;
Слайд 4
Ыт чылдыглар (1934, 1946, 1958, 1970, 1982, 1994) Ыт чылдыглар (1934, 1946, 1958, 1970, 1982, 1994) Ыт чылдыг кыс кижинин шолбаны Санчир , сылдыстары Те. Угаангыр болза-даа , ожеш , дедир . Эн-не шыдамык , быжыг туруштуг . Ынакшып-даа , ажылдап-даа билир . Аажы -чаны чиге - чарт . Куруг чугаага уе чарыгдаар хонну чок . Салган сорулгазын чедер дээш , базымнап кылаштаар . Бодун тогдунар улуургак сеткилдиг . Ог-буленин уштап башкарар ээзи . Донгун , шириин аажы -чаны частырыгларга бо -ла таварыштырар . Чугаа-сооду хагдынчак болганда , оларнын -биле билчип чугаалажыры берге . Чанчыл , сузукке ынак , бодал чокка кандыг-даа шиитпир хулээп албас . Аът , Пар, Сарбашкын , Куске чылдыгларга баар болза , эн-не таарымчалыг .
Слайд 5
: Ыт чылдыг оол кижи Санчир деп шолбанныг , Те деп сылдыстарлыг . Угаангыр-даа болза , дедир , чоруу . Шыдамыккай , ажылга кызымак . Ажык эвес , сагыш-сеткилин , ишти-хоннун чажырып билир . Бодунун дыжын хараар . Белен-селен чувеже думчуун сукпас . Кузелин чедер дээш бугу-ле кужун салыр . Бергелерге торулбас . Кажар , оптуг . Чанчылдарны сагыыр . Дарга болурунуче чамдыкта сундугуксаар , ынчалза-даа оон ол кузели бутпес . Бижик-билигге улуг сонуургал чок . Хол -биле кылыр ажылга ынак . Улуг кордунер сеткилдиг , аянзырак байдал ында база бар. Чоруу , дедир , маргышкак болгаш бодунун бажынга суг-даа кудуп болур . Бода, шээр малдарны азырап малдаар , оон -биле байып , ажыл-амыдыралы экижиир , малга ынак . Торуттунген чылынга оон оннеринге чуулдеш менгилерлиг болза-даа , олар оон амыдырал-чуртталгазынга кандыг-даа салдар чок болур . Тоолай , Хой , Аът чылдыг кадай алза , чогумчалыг . Ыт чылдыг оол кижи Санчир деп шолбанныг , Те деп сылдыстарлыг . Угаангыр-даа болза , дедир , чоруу . Шыдамыккай , ажылга кызымак . Ажык эвес , сагыш-сеткилин , ишти-хоннун чажырып билир . Бодунун дыжын хараар . Белен-селен чувеже думчуун сукпас . Кузелин чедер дээш бугу-ле кужун салыр . Бергелерге торулбас . Кажар , оптуг . Чанчылдарны сагыыр . Дарга болурунуче чамдыкта сундугуксаар , ынчалза-даа оон ол кузели бутпес . Бижик-билигге улуг сонуургал чок . Хол -биле кылыр ажылга ынак . Улуг кордунер сеткилдиг , аянзырак байдал ында база бар. Дедир , маргышкак болгаш бодунун бажынга суг-даа кудуп болур . Бода, шээр малдарны азырап малдаар , оон -биле байып , ажыл-амыдыралы экижиир , малга ынак . Торуттунген чылынга оон оннеринге чуулдеш менгилерлиг болза-даа , олар оон амыдырал-чуртталгазынга кандыг-даа салдар чок болур . Тоолай , Хой , Аът чылдыг кадай алза , чогумчалыг .
Слайд 6
Чылдар 1934 чыл 1946 чыл 1958 чыл 1970 чыл 1982 чыл 1994 чыл 2006 чыл Ясли-сад «Шолбан» Дус-Даг ортумак школазы Суму 1 2 3 10 8 16 22 Ниитизи -биле бистин сумуда ыт чылда торуттунген чурттакчыларнын саны: 62 Оларнын аразында школачылар : Улуг чурттакчылар : Херээжен улус: Эр улус:
Слайд 7
Чылдарда кирген онзагай дириг амытаннарнын бирээзи ыт – аас чогаалда Ыт дугайында тывызыктар : Ээзинге эргелиг , чонунга човуланныг . Кире сал-ла тожун догээр Во дворе поставлен дом – На цепи хозяин в нем.
Слайд 8
Υлегер домактарда : Ыт думчуу борба Ң натпа , Уруг караа кыла Ң натпа . Ийи ыт аразынга с өө к кагба , Ийи кижи аразынга с ө с с ө глеве . Ызырар ыт чарбыктыг , Ыргак терек ко Ң гулуурлуг .
Слайд 9
Ыт чылын алган кижи Ындындан -на кызымаккай Салган соруун чедип аар дээш Сагыш аарып чоруп -ла бээр . Ыттыг кижи эштиг ышкаш Ынаныштыг дидим чоруур Эрес , ээрги ытты Ң чылы Эгээрттинмес эжин ол-дур .
Слайд 10
Ажыглаан литература: Лхаван Цэрин . Чылдар демдээ болгаш кижинин будужу . Кызыл, 2014. М.С.Сат . Тии чок торгу…Кызыл, 1995.
Стеклянный Человечек
Рисуем белые грибы пастелью
Лиса Лариска и белка Ленка
В чём смысл жизни. // Д.С.Лихачев. Письма о добром и прекрасном. Письмо пятое
Военная хитрость