Н.Д.Неустроев пьесаларыгар баар дьоннор хос ааттарын быhаарыы. Хос аат киhиэхэ сүрүн кумааҕыга суруллар араспаанньатыттан ыҥырыллар аатыттан туспа иккис аат курдук дьонтон бэриллэр (нууч.: прозвище). Хос аат араастаан киhиэхэ үѳскүѳн сѳп. Хайдах туттарыттан хаптарыттан саҥарарыттан, биитэр тугу эмэ гыммытыттан дьон ону таба кѳрѳн киhиэхэ хос аат иҥэрэн кэбиhиэхтэрин сѳп.
Вложение | Размер |
---|---|
Хос ааттар – Н. Д. Неустроев пьесаларыгар | 21.25 КБ |
Хос ааттар – Н. Д. Неустроев пьесаларыгар
Үлэни оҥордо: Хара-Алдан орто оскуолатын 9 кылааһын үөрэнээччитэ Варламова Альмира
Салайааччы: Бочурова Августина Гаврильевна
Сыала:
1. Саха уус - уран саҕалааччылартан биирдэстэрэ, классик Николай Денисович Неустроев пьесаларыгар баар дьоннор хос ааттарын булуу, ырытыы.
Соруга:
Сабаҕалааһын: Н.Д.Неустроев пьесаларыгар киирбит хос ааттары чинчийии ситиһиилээх буолуон сөп, өскөтүн:
Саҥаны киллэрии: Н.Д.Неустроев айымньытыгар баар хос ааттары булан түмүү, ырытарга холонуу.
Саха литературатын тѳрүттээччилэртэн биирдэстэрэ Николай Денисович Неустроев, 1895 сыллаахха биhигини кытта ыаллыы олорор Уус-Таатта нэhилиэгэр «Былдьаһыктаах» диэн сиргэ тѳрѳѳбүт суруйааччы, революция иннинээҕи суруйааччылартан саамай эдэрдэрэ. Николай Денисович умнуллубат үтүѳтүнэн драматургия саамай уустук жанрын саҕалаабыта буолар. Кылгас кэм иhигэр 5 пьесаны суруйбута, онтон 4 комедияны – “Тиэтэйбит”, “Кукаакы кулуба”, Куhађан тыын”, “Тар”.
Н.Д.Неустроев пьесаларыгар баар дьоннор хос ааттарын быhаарыы
Хос аат киhиэхэ сүрүн кумааҕыга суруллар араспаанньатыттан ыҥырыллар аатыттан туспа иккис аат курдук дьонтон бэриллэр (нууч.: прозвище). Хос аат араастаан киhиэхэ үѳскүѳн сѳп. Хайдах туттарыттан хаптарыттан саҥарарыттан, биитэр тугу эмэ гыммытыттан дьон ону таба кѳрѳн киhиэхэ хос аат иҥэрэн кэбиhиэхтэрин сѳп.
Саха дьоно былыр-былыргыттан үѳрэ-дьүѳрэ тылларынан хос аат биэрэр дьоҕурдаахтар. Хос ааты киhиэхэ туох эмэ ураты бэлиэтин кѳрѳн иңэрэллэр, эбэтэр кыра оҕо эрдэҕинээҕи таптаан ааттаммыт аат иҥэн хаалар. Киhи киhиэхэ мээнэ түбэспиччэ хос аат биэрбэт. Киhи ханнык эмэ хаачыстыбатын уhулуччу талан ылыыттан тутулуктаах.
Холобур: тас көрүҥүнэн, сирэй-харах быhыытынан, физическэй итэҕэhинэн, майгытынан-силигитинэн, характерынан бэриллэр. Киhи ханнык эмэ уратытын кыраҕатык кэтээн кѳрѳн, дьүhүннүүр тылларынан мындырдык ойуулаан, чорботон бэлиэтээн, эбэтэр суолтата суох хос ааты бэриллэр.
Н.Д.Неустроев пьесаларыгар, геройдарын хос ааттарын үѳрэ-дьүѳрэ тылларынан уус-ураннык образтаан, харахха илэ кѳстѳн кэлэр гына хартыыналаан хоhуйар. Кини геройдарын хос ааттарын майгыларыгар сѳп түбэhиннэрэн ааттаталаабыт.
“Кукаакы кулуба” пьеса геройдара:
Кукаакы Кулуба - Кукаакы тыа дьоҕус кѳтѳрѳ, ырааҕы кѳппѳт. Ити курдук Кукаакы Кулуба ырааҕы инникини кѳрбѳт, тиэргэн эрэ иhинэн сылдьар. Дьон тугу саҥарар да ылынан иhэр. Күннээҕинэн сылдьар киhи.
Тыҥырах Сэмэн - туохтан барытыттан тыҥырахтаhа, тутуhа сылдьар киhи. Кини кулубаттан сотору-сотору кэлэн иэс кѳрдүүр. Ити курдук албыннаhан, тыҥырахтаhа сылдьар киhи.
Утары Баhылай - Утары диэн аат бэйэтэ да этэринэн утары киhи. Утары саҥалаах тугу эмит сыыhа дии санаата да утары баран иhэр ѳhѳс киhи.
Кэлэҕэй Дьаакып - кэлэҕэйдээн саңарар киhи. Кэлэҕэйдиириттэн ааттаммыт буолуон сѳп.
“Тиэтэйбит” пьеса геройдара:
Омуннаах Уйбаан - эмээхсинэ ѳлбүтүн туhунан сымыйа сураҕы истэн баран омунугар атын ойоҕу ыла охсор. Онон омуннаах майгытыттан ааттаммыт герой.
Күөс Бүөтүр - күөс курдук оргуйа, буhа сылдьар.
Аллаах Алаппыйа - сүрэхтээх, хоhуун уонна улгум киhи буолуон сѳп.
Хаҕынай Сэмэн - хаҕынайан саҥарар, кыыhырымтаҕай сођус киhи.
Николай Денисович Неустроев “Оңоруу кытаанах” диэн пьесатын геройдара:
Барахсаанап – үчүгэй майгыныттан таптаан барахсан диэн тылтан таhааран ааттаммыт буолуон сѳп.
Хабдьы - илиңи-арҕааны билбэт аҥалатыҥы быhылаах, акаары соҕус киhи, ким тугу этэр да ол хоту баран иhэр киhи. Инникитин кѳрбѳт, аҕатын эрэ илиитигэр сылдьар.
Далбарай Сэмэн - өбүгэлэрэ бэрт үчүгэй дьон сѳбүлүүр, убаастыыр дьоно буолуохтарын сѳп, онтон таhаарыахтарын сѳп, эбэтэр кыра оҕо сылдьан бэрт кѳрсүѳ-сэмэй киhи дьон барыта таптыыр оҕото буолуо.
Куочай эмээхсин -
Кэлэҕэй Дьаакып - кэлэҕэйдээн саңарар киhи. Кэлэҕэйдиириттэн ааттаммыт буолуон сѳп.
Кутурук уол - киhи кэнниттэн кутурук курдук батыhа сылдьар киhи.
Иитиэх уол - тѳрѳѳбүтүнэн буолбакка. Иитиллибитинэн ааттаммыт уол.
Николай Неустроев пьесаларыгар саамай элбэх киһи майгытынан уонна араас көтөрдөргө сыһыаннаах хос ааттары туттар эбит. Урукку кэмнэ оччотооҕу дьон айылҕа араас көтөр майгытын, уратытын билэр буолан, суруйааччы олус сөпкө бу сүрүн геройдарыгар хос аат биэртэлээбит. Саамай аҕыйах – киһи итэҕэһигэр. Идэтигэр уонна аска-сүөлгэ сыһыаннаах хос ааттар эбит.
Анкета түмүгэ:
1 | Хос аат диэн тугуй? | Бу ыйытыыга барыта 12 эппиэттээн хос аат диэн таптаан, манылаан ааттааhын 5, куhађан, итэђэс ѳттүн кѳрүү 5, ѳбүгэлэриттэн кэлбит аат 1, тас кѳрүңүттэн 1 ааттааhын диэбиттэр. |
2. | Дьоңңо хайдах, тођо хос аат бэриллэрий? | Тођо хос аат бэриллэрий диэңңэ 14 эппиэттэн, киhи идэтинэн 1, тас кѳрүңүттэн 10, харысхал аат 1, таптаан ааттааhын 3, биир ааттаах дьон биир сиргэ элбэх буоллађына олору араарага 1. |
3. | Бу хос ааттары ханнык, хайдах дьонно инэрбиттэрэ буолуой? | Н.Д.Неустроев пьесаларыттан 10 хос аат бэриллибитин үксүн быhаарбыттар эрээри Аллаах, Күѳс, Барахсаанап, Хабдьы, Далбарай, Кукаакы, Утары, Тыңырах диэн ааттарга сорохтор ыарырђаппыттар. |
4 | Бэйэн нэhилиэккэр биир эмэ хос ааттаах киhи баар дуу, холобурдаа | Бу эппиэттэртэн кѳрдѳххѳ идэлэринэн, тас кѳрүннэринэн, таптал аат элбэх иңэрэллэр эбит. |
Түмүк
Бу үлэбин суруйарбар Николай Денисович Неустроев айымньыларын барытын аахтым уонна дьоннор хос ааттарын тоҕо, туохтан иңэрбиттэрин быhааран үлэлээтим. Барыта 12 хос ааттаах геройдары буллум. Манна кѳрдѳххѳ суруйааччы саамай элбэх киhи майгытынан уонна араас кѳтѳрдѳргѳ сыhыаннаах хос ааттары туттар эбит. Урукку кэмҥэ оччотооҕу дьон айылҕа араас кѳтѳр майгытын, уратытын билэр буолан, суруйааччы олус сѳпкѳ бу сүрүн геройдарыгар хос аат биэртэлээбит. Саамай аҕыйах – киhи итэҕэhигэр, идэтигэр уонна аска-үѳлгэ сыhыаннаах хос ааттар эбит. Тылдьытынан үлэлээтим, барыта ... тылы тылдьыт кѳмѳтүнэн буллум.
Бу үлэбиттэн урут билбэтэхпин биллим уонна кылаастарга туттуохтарын сѳп. Дьону хос ааттааhын былыр-былыргыттан билиҥҥэ диэри баар суол. Бу мин санаабар биир сиргэ биир аат элбэх киhиэхэ баарыттан буолуо сѳп дии саныыбын.
1. Мин Николай Денисович Неустроев «Кукаакы Кулуба», «Тиэтэйбит», «Тар», «Оңоруу кытаанах» пьесаларын аахтым.
2. Yлэм сыала – соруга, сабаҕалааһына барыта туолла дии саныыбын.
3. Бу үлэни кылаас таһынан ыытар үлэлэргэ, улахан кылаас оҕолоругар профильга үөрэнэллэригэр туттуохтара
Как нарисовать небо акварелью
Рождественский венок
Серебряное копытце
Каргопольская игрушка
Знакомые следы