Айыы үөрэҕэ этэринэн аат диэн киһи күлүгэ. Бу күлүккэ киһи кутун сороҕо баар. Ол иһин аат суолталаах. Киһи аатынан дьоҥҥо биллэр. Киһи аатын харыстыахтаах, ол аата үтүөнү оҥоруу, түһэн биэримии, быстах санааҕа охтумуу. Киhи аата кини олоҕун суола эбит. Онон биhиги ѳбүгэлэрбит былыр киhи аатын харыстыыллара. Биhиги дьиэ кэргэн сахалыы сиэри-туому тутуhабыт. Тѳрѳппүттэрим сахалыы куттаах, ѳйдѳѳх-санаалаах, айылҕаны харыстыыр, алтыhар буоларбар үѳрэтэллэр. Оҕоҕо төрөппүт, үтүөнү баҕаран үчүгэй киhи буолаарай диэн санаан, ааты иҥэрэр. Сахалыы ааттаах оҕо истэргэ да уратытык, кэрэтик иhиллэр.
Вложение | Размер |
---|---|
Сахалыы аат – мин дьиэ кэргэммэр | 20.08 КБ |
Сахалыы аат – мин дьиэ кэргэммэр
Үлэни толордо: Хара-Алдан орто оскуолатын 7 кылааһын үөрэнээччитэ Винокурова Сандаара
Салайааччы: Бочурова Августина Гаврильевна.
Темам: Сахалыы аат – мин дьиэ кэргэммэр
Үлэм сыала:
Мин дьиэ кэргэним сахалыы аатын үөрэтии
Үлэм соруга:
- Сөптөөх литератураны ааҕыы
- Бииргэ үөрэнэр оҕолорум сахалыы ааттарын үөрэтии.
- Yѳрэнэр оскуолабар сахалыы аат тѳhѳ баарын билии.
Айыы үөрэҕэ этэринэн аат диэн киһи күлүгэ. Бу күлүккэ киһи кутун сороҕо баар. Ол иһин аат суолталаах. Киһи аатынан дьоҥҥо биллэр. Киһи аатын харыстыахтаах, ол аата үтүөнү оҥоруу, түһэн биэримии, быстах санааҕа охтумуу. Киhи аата кини олоҕун суола эбит. Онон биhиги ѳбүгэлэрбит былыр киhи аатын харыстыыллара. Биhиги дьиэ кэргэн сахалыы сиэри-туому тутуhабыт. Тѳрѳппүттэрим сахалыы куттаах, ѳйдѳѳх-санаалаах, айылҕаны харыстыыр, алтыhар буоларбар үѳрэтэллэр. Оҕоҕо төрөппүт, үтүөнү баҕаран үчүгэй киhи буолаарай диэн санаан, ааты иҥэрэр. Сахалыы ааттаах оҕо истэргэ да уратытык, кэрэтик иhиллэр. Оннук оҕолор элбээн иhэллэр. Биhиги ааты улахан оруол ылар дии санаабаппыт
Аан дойду үрдүнэн элбэх араас аат баар. Хас биирдии дьиэ кэргэн бэйэтэ талан оҕотун ааттыыр. Мин тѳрѳппүттэрим аҕам Егор Иннокентевич, ийэм Ефросиния Александровна сүбэлэhэн баран оҕолорбутун сахалыы ааттыахпыт диэбиттэр. Биhиги ийэбит Герой Ийэ, бииргэ тѳрѳѳбүттэр уоммут, оҕолор бары сахалыы ааттаахпыт.
Сахая – мин сахабын диэн ѳйдѳбүллээх. Сахаайа билигин 27 саастаах, сахалыы лоп-бааччы саңарар. Физика учуутала идэлээх, үлэһит. Икки оҕолоох ыал ийэтэ.
Туйаара – Туйаарыма Куо курдук олус ыраас сырдык сэбэрэлээх, күөрэгэй курдук кэрэ, нарын диэн эбит.
Сайыына – сайын үгэннээн турдаҕына тѳрѳѳбүт буолан буорга, айылҕаҕа олус чугас, кыылы-сүѳлү сѳбүлүүр Сайдыылаах диэн курдук. Олус үчүгэй аат.
Мичил – куруук үөрэ-көтө сырыттын, дьоллоох олоҕу олордун диэн бу ааты иҥэрбиттэр. Мичил кырдьык олус элэккэй, куруук үѳрэ-кѳтѳ сылдьар, элбэхтэ үлэлээн-хамсаан дьонун биһигини үѳрдэр-кѳтүтэр.
Дайаана – санаата дьонугар чэпчэки, дьоҥҥо-сэргэҕэ иннинэн сылдьар. Дай, ай – тут диэн суолталаах. Кини олус үчүгэйдик иистэнэр, уруһуйдуур.
Нюргун – Ньургун Боотур курдук күүстээх уохтаах, тулуурдаах буола улаатын диэн.
Сандаара диэммин. Тоҕо диэтэр, мин саас тѳрѳѳбүтүм. Кулун тутар 23 күнүгэр 2007 сыллаахха. Саас күн уота күүскэ сандаарар, сарсыарда халлаан эрдэ сырдыыр.
Эрхаан – эр дьоһун хааннаах, кыахтаах киһи диэн суолталаах, эр санаалаах киhи диэн. Киhиттэн ураты хорсун-ходуот, мэлдьи үѳрэ-кѳтѳ, сүүрэ-оонньуу сылдьар сытыы, сымса уол.
Эрчим – эркин курдук киниэхэ эрэнэҕин, ол курдук кини кѳнѳ, үлэһит, булчут.
Чаҕыл – диэн аат эмиэ туспа ѳйдѳбүллээх. Чаҕылыйар – ол аата атыртаттан туох эрэ туспа ордуктаах, талааннаах, сырдыктаах диэбит курдук.
Биһиги бары сахалыы ааттаах буолан, бары онон киэн туттабыт, уонна ол ааппытын түһэн биэрбэт курдук үлэлиибит, үѳрэнэбит, дьоммутугар илии-атах буолан кѳмѳлѳһѳбүт, бэйэ-бэйэбитин ѳйѳнсѳбүт, убаастаһабыт. 5 уол, 5 кыыс биир ийэттэн аҕаттан тѳрѳѳн күн сирин кѳрѳн, сахалыы сайаҕас ааттанан, биир остуолга аһаан, биир ороҥҥо утуйан иллээх-эйэлээх дьиэ кэргэн буолан олорорбут олус үчүгэй, инники да биһиги сахалыы ааты бэйэбит оҕолорбутугар биэрэхпит дии саныыбын.
Алдан эбэбит үрдүгэр Хара-Алдаммытыгар сүүрэн-кѳтѳн оҕо саас дьоллоох түгэннэрэ олус кэрэлэр, сахалыы аатынан элбэхтэ ыҥырсан, ыҥырыллан кэллэхпит. Сахалыы аат олус судургу курдук иһиллэр эрээри, иһигэр киирдэххэ олус киэн ис хоһоонноох, иитэр-үѳрэтэр суолталаах, олоххо анабыла үрдүк.
Кэнники кэмңэ сахалыы ааты биэрии тѳһѳ дэлэйдэ? Диэн ыйытыыга Хара-Алдан орто оскуолатын үѳрэнээччилэрин уонна детсадын иитиллээччилэрин ааттарын тэҥнээн кѳрдүм. Холобур, 2004 сыллааҕы тѳрүѳхтэргэ соҕотох Нюргун диэн аат баар. 2007 с - Эрчим, Эрхан, Нарияна, Сандаара, 2008 с. – Эрхан, 2009 с. – Дайаана, 2011 с. – Айыллаана, Сардаана, 2012 с. – Алгыс, Мичил, 20013 с. – Эрчим, 2014 с. – Уйдаан, Айсаан, Эрсан, 2015 с. – Айхал, Харысхан, Чаҕыл, 2016 с. – Арылхан, 2019 с. – Сандал диэн сахалыы оҕолор бааллар эбит. Оскуола уонна детсад үрдүнэн 65 оҕо баарыгар 27 оҕото сахалыы ааттаах.
Оскуолаҕа үѳрэнэр оҕолортон ыйытан кѳрдүм: “сахалыы ааккытын сѳбүлүүгүт дуо?”, – диэн, хоруйдар маннык буоллулар. Бу оҕолор сахалыы ааттарын сѳбүлүүллэр, уонна киэн тутталлар эбит. Биhиги оскуолабытыгар саамай тарҕаммыт ааттар: Эрхаан, Эрчим.
Түмүк
Сахалыы аат киһи олоҕор улахан суолталааҕын биллим. Өбүгэлэртэн кэлбит ааттарбыт биһигини куруук араҥаччылыыр, көмүскүүр аналлаахтарын күүскэ итэҕэйдим. Бу үлэбин салгыы кэҥэтэр былааннаахпын. Саха оҕото бэйэтин аатын, култууратын, тѳрүттэрин харыстыы, таптыы сырыттаҕына эрэ «Мин сахабын», диэн киэн туттар улахан киhи буола улаатар. Сахалыы аат биhиги дэриэбинэбитигэр элбээн иhэрэ бэлиэтэнэр. Оскуола оҕолорун ааттарын суолталарын кѳрдѳххѳ, сахалыы ааттар үксүлэрэ үтүѳнү, кэрэни оҥорууну кытта ситимнээхтэр. Сахалыы ааппыт биhиэхэ куруук араҥаччы, кѳмүскэл буола сылдьыахтара дии саныыбын. Бу үлэбин ѳссѳ дириҥэтэн ырытар курдук, сылын аайы тэҥнээн кѳрѳн Хара-Алдан орто оскуолатыгар сахалыы аат тарҕаныытын кэтээн кѳрүѳхпүн сѳп.
ГЛАВА ТРЕТЬЯ, в которой Пух и Пятачок отправились на охоту и чуть-чуть не поймали Буку
Земля на ладонях. Фантастический рассказ
Д.С.Лихачёв. Письма о добром и прекрасном: МОЛОДОСТЬ – ВСЯ ЖИЗНЬ
Заяц-хваста
Загадочная система из шести экзопланет