Доре Чейнеш Сидоровна

               Тыва дылым                                                                                    Тыва дылым                                                                           

Сүзүүм болган авайымның сүдү ышкаш,                                              Даӊгаар эртен багай авам кидис өөнге                        
Сүүзүннүг, мага - боттан адырылбас,                                                    Дыӊнаачаӊнап удуп, оттуп чыдарымга,                        
Тынар агаар, сеткилимниң хөрзүнү бооп,                                               Авам, ачам, акым, угбам, дуӊмаларым                               
Тыва дылым, дамыр - ханда тудуш - тур сен                                         Аразында аажок хөглүг хөөрешкен тур.                                  
 
Кырган - ачам уран - мерген тоолундан                                                 Кара пашта хайнып хөөрээн сүттүг шайны,                           
Кыштың узун кежээзинде сени танааш,                                                 Кырган-авам калгак биле саарып турда,                               
Маадырлыг өлбес чоннуң дылы - дыр деп,                                            Кыпкан оттуӊ дызырарган даажынга                                      
Магадааштың, кезээ шагда ынакшаан мен.                                           Кайгамчыктыг чараш дылды дыӊнап каан мен.                      

Кашпал хемче шурай берген дидим кыстың                                          Чайлаг черниӊ эм-дом синген агаарынга                               
Өжээн - килең доюлдурар түрлүг ырын                                                  Чыргап, таалап, херлип, көстүп, удуп чыда,                          
Өшкүлерин дозуп чорааш, угбам уруг                                                   Чарашсынып магадааным шак ол дылга                               
Хаяларга чаңгыландыр ырлавыткан.                                                       Чыткан бодум чугааланып оттуп келдим.                              

Ынай бодум ону дыңнааш, төрээн дылым,                                             Өртемчейге кижи болуп чаяаттынгаш                                    
Ыым келип, баарым адаа ажыш диген -                                                 Өгбелерим өндүр чаагай мерген дылын,                               
Ынчан сенден бир - ле дугаар ынакшылдың                                           Алдын хүннүӊ херел чырыын көрүп тура                            
Ыдык чаагай, өндүр арыын билген - дир мен.                                         Авайымдан бир-ле дугаар дыӊнааным ол.                            

Ыржым дүне. Чечектиг шык. Өглер удаан.                                             Орай дүне сылдыс караа четчип турда,                              
Ырак дээрниң сылдыстары көрүп турда,                                                Ойтулааштаан оолдар, кыстар ырын дыӊнааш,                     
Ынаам кыска сеткилимни ажыдарда,                                                      - "Тыва дылым, кандыг кончуг чечен чоор" – деп                 
Ынчан база буянныыңны көрдүм, дылым.                                              Айдыӊ дүннүӊ таалалынга бүзүрээн мен.                          
                                                                                                                                                                                                                                                           
Чоннуң мерген сөзүн дыңнап, номнар номчааш,                                   Сарыг-оолдуӊ, Сүрүн-оолдуӊ чогаалындан,
Чогум байлааң, эртинелииң билдим, дылым.                                         Чыргал-оолдуӊ, Кенденбильдиӊ ырызындан,
Ооң соонда дүнелерде уйгум читкен,                                                    Чанчы-Хоонуӊ, Шара-Хоонуӊ тоолдарындан

Одум чырык, даңны атсы кывар болду.                                                 Сүзүүм болган тыва дылды номчааным ол. 

Өөскүп кыпкан сеткил одун канчаптар мен,                                           Чодураалар чечектери частып турда,
Өртээр эвес, баглаар эвес - хоржок чорду:                                           Часкы садка сериин салгын ойнап турда,
Бодум чайгаар демир - үжүк сегирип ап,                                               Тыва дылым ачызында шак ол ынчан
Бодаан шүлүүм сенден бижип алыр - дыр мен.                                     Тыва кыска сеткилимден ынакшаан мен. 

Тыным болган тыва дылым, кызыгааржок                                              Сеткилимден чогааттынган шүлүктерим,
Октаргай дег делгем - дир сен, байлак - тыр сен.                                   Сеткилимден дойлуп үнген ырыларым,
Оглуң менден эртинеңни харамнанма,                                                  Тыва дылым "эрге чассыг төлү болуп"
Тыртым болба, дээжизин хайырлап чор.                                                Түмен чоннуӊ сеткил хөӊнүн өөртүп чору. 

Сен чок черге - сеткил - чүрээм куруг - хоозун,                                  Тыва дылым - эгээртинмес эртинем сен,
Сен чок черге - хову кезээн каңмыыл - дыр мен.                              Тыва дылым - чуртталгамныӊ байлаа-дыр сен. 
Чаагай чолум, алдар адым сенде тудуш,                                             Оттан изиг, хүнден чырык сеткилимниӊ

Чалгын - чакпам болуп чор сен, Тыва дылым!                                    Октаргайже ужуп үнер чалгыным сен.                                

                                                                                                               Чырык черге дириг чоруур назынымда

                                                                                                                Чүрээм-биле ынакшааным тыва дылга,

                                                                                                                Кежик, чолдуг чуртталганы шаӊнааны-дээш

                                                                                                                Күдүк базып, черге чедир мөгейиир мен. 

                                                   (Томас Монгуш – Тыванын композиторларыныӊ

                                  чогаадыкчы эвилелиниӊ кежигүнү)