Уҡыусыларға ярҙамға

Ситдикова Раиса Салимьяновна

 

 

Башҡорт халыҡ шағирҙары һәм яҙыусылары

1.  1923 й- Мәжит.Ғафури

2.  1959 й. - Рәшит Ниғмәти

3.  1963 й. - Мостай Кәрим

4.  1964 й. - Сәйфи Ҡудаш

5.  1992 й. – РӘми Ғарипов

6.  1993 й. – Рауил Бикбаев

7.  1993 й. – Назар Нәжми

8.  1997 й. –Әнғәм Атнабаев

9.2003 й. - Марат Кәримов

10. 2003 й. - Тимер Йосопов

11. 2004 й. - Александр Филиппов

12. 2010 й. - АбдулхаҠ Игебаев

13. 2011 й. Ҡәҙим Аралбай

14. 2014й.-Факиһа Туғыҙбаева

1.  1990 й. - Зәйнәб Биишева

2.  2001 й. - Ноғман Мусин

3.  2001 й. -Әхиәр Хәкимов

4.  2006 й. - Нәжип Асанбаев

5.  2008 й. - Ғайса Хөсәйенов

6.  2010 й. – Талха Ғиниәтуллин

7.  2011 й. - Суфиян Поварисов

 

Салауат Юлаев исемендәге премия лауреаттары

 

Денис Бүләков- 1993й .                   Ғайса Хөсәйенов- 1980й.

Ноғман Мусин- 1991й.                    Ибраһим Абдуллин- 1996й.

Ғәли Ибраһимов- 1983й.                 Рәми Ғарипов- 1988й.

Рауил Бикбаев-1989й.                     Муса Ғәли-1979й.

Ғәзим Шафиҡов- 1992й.                 Булат Рафиҡов- 1991й.

Әнүәр Бикчәнтәев- 1974й.             Фәрит Иҫәнғолов- 1970й.

Әсхәт Мирзаһитов-1976 й.             Ҡәҙим Аралбай-1996й.

 

Һүҙгә фонетик анализ яһау тәртибе

1.     Һүҙгә транскрипция яһарға

2.     Һүҙҙең баҫымын ҡуйырға; һүҙҙе ижектәргә бүлеп, уларҙы анализларға (баҫымлымы, баҫымһыҙмы, асыҡмы, ябыҡмы)

3.     Һүҙҙәге өн һәм хәреф һандарын билдәләргә

4.     Һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәргә характеристика бирергә

Миҫал: яҡшы [яҡшы];1 ижек- ябыҡ, баҫымһыҙ;   2 ижек- асыҡ, баҫымлы; 5өн, ғ хәреф. Я хәрефе ике өндө белдерә.

я-[й]-  тартынҡы, ышҡыулы, талғын, тел уртаһы, яңғырау

[а]- һуҙынҡы, урта рәт һуҙынҡыһы, баҫымһыҙ

ҡ-[ҡ]- тарт, шартлаулы, тел арты, шаулы, парлы, һаңғырау.

ш-[ш]- тарт, тел алды, ышҡыулы, шаулы, парлы, һаңғырау

ы-[ы]- һуҙынҡы, урат рәт һуҙынҡыһы, иренләшмәгән, ҡалын, баҫымлы.

 

Һүҙ составы буйынса анализ яһау тәртибе

1.     Һүҙҙең тамырын, ялғауҙарын айырырға

2.     Ялғауҙың төрөн билдәләргә (һүҙ яһаусы, форма яһаусы, һүҙ үҙгәртеүсе)

3.     Һүҙҙең нигеҙен, тамырмы, ҡушмамы икәнен билдәләргә. Яһалма булһа, яһалыу юлын күрһәтергә (һүҙҙәрҙе ҡушыу, бәйләү, парлау, ҡабатлау, ҡыҫҡартыу)

Миҫал: Китапханасыға- 1) һүҙҙең тамыры: китап һәм хана; ялғауҙары: -сы,- ға

2) –сы- яһаусы ялғау; -ға-үҙгәртеүсе ялғау, төбәү килеш ялғауы;

3) һүҙҙең нигеҙе- китапханасы, ҡушма нигеҙ.

 

 

                                                     image

Башҡортса -русса һүҙлек (https://drive.google.com/file/d/1bf-2Ev7bkHkWut2oj...)

 

Русса-башҡортса һүҙлек (https://drive.google.com/file/d/1Lzmo4JKGSlfgrCqAk...)

 

Самоучитель башкирского языка (https://drive.google.com/file/d/1_5W7PhSsqTiDqvdG3...)

 

Башҡорт халыҡ йырҙары китабы (https://drive.google.com/file/d/1XpHV4OZ3mDpQmCHHU...)

Скачать:


Предварительный просмотр:

Если корень существительного оканчивается на:

Варианты окончаний множественного числа

Сущ. с твердыми гласными

Сущ. с

Мягкими гласными

1. а, ә, ы, е, о, ө

-лар

-ләр

2. л, м, н, ң, з, ж

-дар

дәр

3. б, в, г, д, к, ҡ, п, с, ҫ, т, ф, х, һ, ц, ч, ш, щ

-тар

-тәр

4. ҙ, й, р, у, ү, и

-ҙар

-ҙәр



Предварительный просмотр:

2. УЧИМСЯ СКЛОНЯТЬ ГЛАГОЛЫ (ҡылымдарҙыүҙгәртергәөйрәнәбеҙ)

Местоимения

Нач. форма глагола, кот. заканчивается на твердую гласную

Нач. форма глагола, кот. заканчивается на согласную

Местоимения

Нач. форма глагола, кот. заканчивается на твердую гласную

Нач. форма глагола, кот. заканчивается на согласную

Мин

уҡы- й-ым

  бар-а-м                   

Беҙ

уҡы-й-быҙ

бар-а-быҙ

Һин

уҡы-й-һың

бар-а-һың                

Һеҙ

уҡы-й-һы-ғыҙ

бар-а-һы-ғыҙ

Ул

уҡы-й

бар-а                         

Улар

уҡы-й-ҙар

    бар-а-лар   

Местоимения

Нач. форма глагола, кот. заканчивается на мягкую гласную

Нач. форма глагола, кот. заканчивается на согласную

Местоимения

Нач. форма глагола, кот. заканчивается на мягкую  гласную

Нач. форма глагола, кот. заканчивается на согласную

Мин

эшләйем

киләм

Беҙ

эшләйбеҙ

киләбеҙ

Һин

эшләйһең

киләһең

Һеҙ

эшләйһегеҙ

киләһегеҙ

Ул

эшләй

Килә

Улар

эшләйҙәр

киләләр



Предварительный просмотр:

Корень (основа) существительного оканчивается на

Варианты окончаний

Варианты окончаний

Сущ. с твердыми гласными

Сущ. с мягкими гласными

1. а,ә,ы,е,о,ө

- лар

-ләр

2.  л, м, н, ң, з,ж

-дар

-дәр

3.б, в, г, д, к, ҡ, п, с,ҫ,т,ф, х,һ,ц,ч, ш,.

-тар

-тәр

4. ҙ, й, р, у, ү, и.

- ҙар

-ҙәр

1.Настоящеее время (хәҙерге заман):

-а/ә -   после согласных;

- й – после гласных;

лицо

Ед. ч.

Мн. ч.

мин

Барам                       эшләйем

Барабыҙ          эшләйбеҙ

һин

Бараһың                  эшләйһең

Бараһығыҙ      эшләйһегеҙ

ул

Бара                          эшләй    

Баралар           эшләйҙәр

2. Будущее время (киләсәк заман)

    Будущее неоределеннное – ыр/-ер, -ор/-өр, -р

    Будущее определенное  -асаҡ/-әсәк, -ясаҡ/-йәсәк

Изменение по лицам и числам однотипно:

лицо

Ед. ч.

Мн. ч.

мин

Барырмын                 күрәсәкмен

Барырбыҙ                       күрәсәкбеҙ

Һин

Барырһың                 күрәсәкһең

Барырһығыҙ                   күрәсәкһегеҙ 

ул

Барыр                       күрәсәк

Барырҙар                       күрәсәктәр

3. Прошедшее время (үткән заман)  имеет две формы:

    Прошедшее определенное – ды/-де, -до/-дө, -ҙы/-ҙе, -ҙо/-ҙө, -то/-тө, -ты/-те, -ны/не, -но/-нө( в четырех вариантах, как падежные аффиксы).

    Прошедшее неопределенное  -ған/-гән – после основ на гласные и звонкие согласные;

    -ҡан/-кән  - после основ на глухие согласные.

Лицо

Прошедшее определенное

Ед. ч.                    мн. ч.

Прошедшее неопределенное

Ед. ч.                 мн. ч.

1 л.

Барҙым              барҙыҡ

Күрҙем               күрҙек             

Барғанмын        барғанбыҙ        

Күргәнмен          күргәнбеҙ

2 л.

Барҙың               барҙығыҙ

Күрҙең                күрҙегеҙ

Барғанһың          барғанһығыҙ  

күргәнһең            күрһгәнһегеҙ

3 л.

Барҙы                  барҙылар

Күрҙе                   күрҙеләр

Барған                  барғандар

Күргән                   күргәндәр