Ада-иелерге сумелер «Кадык ѳг-бүле»

    Ада-иелерге сумелер «Кадык ѳг-бүле» 
Өг-бүлелерниң уруг-дарыының кижизидилгези-дээш сагыш салыры, ѳг-бүле, ажы-тѳл дугайында билиишкиннер, салгалдан салгалдарже чоннуң эки чаңчылдарын дамчыдып бээри. 
Бѳгун ѳг-буле дугайында чугаалажып турар болганывыста, боттарывыстын узел-бодалдарывысты улежип кѳрээлиңер. 
Кижи кадык болур дизе чуну канчаарыл? Кижиниң кадыы шын чурттаарындан, чемнениринден, база шын тынып чоруурундан кончуг хамааржыр. 
Кижи кадык чоруурун күзээр болза дараазында чуулдерни сагыыр: 
1.Кижилерге багай чуве кылып, бак сеткил сеткивес. 
2.Бодунуң сагыш-сеткилин, мага-бодун кезээде арыглап чоруур. 
3.Кижизиг болуп, ак сеткилдиг чурттаар. Кезээде чугле эки чүүлдер кылып чоруур. 
4.Алырын эвес, бээрин бодаар. 
Боларны сагып чоруур кижи аарыг-аржыкка белен алыспас. Оларның чуртталгазы долу, солун боор. Амыдырал-чуртталганың ужур-утказы – ниитилелдиң сайзыралы-дээш, чараш амыдыралды чаяар дээш, кижи бүрүзү хире-шаа-биле үлүүн киирер. 
Кижиниң кадыкшылыңга эң-не салдар чедирер чүүлдер:
- амыдыралга таарымчалыг байдал; 
- шын чемненири; 
- гимнастика база организмниң арыглаашкыны болур. 
Чоннуң чаагай чанчылдары ада-ѳгбелерден дамчып келген болганда, кижизидилгени ѳг-бүледен эгелээри чугула. 
Уруглар кижизидилгезинге ада-иениң үлегер-чижээ эң улуг салдарлыг. Ол дугайын ада-ие кандыг болдур, 
ажы-тѳлу ындыг болур - деп бистин бурунгу ѳгбелеривис чагып чораан. 
Ачазының эрес-кежээ, ажылгыр бүдүжү, чон аразында тѳлептиг ат-алдары ажы-тѳлүнге чоргаарал, үлегер-чижек болур. 
Иелиг кыс шевер, 
Адалыг оол томаанныг. 
Бо үлегер домактан алгаш кѳѳрге, тыва улус ажы-тѳлүнүң эрес-кежээзин, сагынгыр-тывынгырын иезинин хол тудунгур, ажыл-ишчи база угаангыр чоруун дорт хамаарыштырып чораан. Ылаңгыя кыс уругларның бичиизинден-не херээжен кижиниң чымыштыг ижинге чаңчыгып, авазынын дузазы-биле янзы-бүрү ажылдарга, оон иштинде шеверлеп дааранырынга, ѳѳренири чоннуң «иелиг кыс шевер» дижиринден тодаргай кѳстур. 
Ие сѳзүн ижип болбас, 
Ада сѳзун ажырып болбас. 
Иезиниң-даа, адазының-даа чугаалаан сѳс-домаа ѳг-бүлелерниң уругларынга бир ден, хоойлу-дүрүм-биле дѳмей болур. 
Өг-бүлеге уругларны бот-боттарыңга ынак болгаш хүндүткелдиг кылдыр ѳѳредир. Ада-иези оларны аразында эптиг-демниг чоруур болза, кандыг-даа бергелерни ажып эртип шыдаар. 
Бо бүгүнү чүге сагындырып тур сен-дээрге, үе-шагның ѳскерилген аайынче, ада-ие кижиниң шаандан тура сагып чораан эки чаңчылдары уттундуруп бар чыдарында. Шаанда болза мындыг турган-дыр, амгы үеде чурттап орар байдалывыс мындыг дээш, ада-ие боттары сайгаржып чугаалажыр, түңнел үндүрер үе келген. 
Бичиизинден тура тыва чаңчылдарга кижизидип, таакпының, араганың, наркотиктерниң хоразынын дугайында чагып чугаалап-ла турза, ол кижи ѳзүп келгеш, багай улустун салдарынга черле алыспас. 
Өг-бүле уруг-дарыының кижизидилгези-дээш кызып чурттаар. Чүге дизе, уруглар-бистиң келир үевис болгай. Бис оларга кандыг кижизидилгени бээр бис, оларның келир үези база ындыг болур. 
Ажы-тѳлге чуу херегил? Оларга ада-иениң изиг ынакшылы, чассыдыышкыны болгаш кичээнгейи. 
Ада-иези кадык болур-ла болза, ажы-тѳлү база кадык болур. 
Түңнел: Кандыг-даа берге үеде бот-боттарын деткип, дузалажып, сагыш-сеткили хѳѳннежип чоруур болза, ёзулуг бойдустан чаяап кааны-дег кадык ѳг-бүлени тургузуп шыдааны ол. Ындыг ѳг-бүлениң ажы-тѳлунуң ѳѳредилге-кижизидилгези эки, бергелерге торулбас. Келир үеде эртем-билиглиг, биче-сеткилдиг кижилер болурлар.