Творческие работы учеников

Эссе «Эхэ –Байгаалияа хамгаалха манай уялга!»

Байгаали-манай түрэhэн гэр,

Байгаали- дэлхэйн амитадай Эхэ,

Байгаали-хүн түрэлтэнэй нангин hүлдэ!

  МΥнϴϴ уедэ байгаали хамгаалха тухай асуудал булта бүгэдэй асуудал болонхой.

Жэшээлэн хэлэбэл, Байгал шадарай байгаалиин hандаран муудаhые гансалшье тэрэнэй огтолон үгы боложо байhан ушар бэшэ, харин эндэхи хүн зоной дунда түрэхэhӨӨнь элдэб үбшэ хабшануудай олошоржо үргэдэжэ байhаниинь үшӨӨ оло дахин гэршэлжэ үгэнэ.

 Байгаали хамгаалгын проблемэнууд ганса томо тосхонуудташье бэшэ, харин багахан нютагуудташье бии юм.

 Түрэл хэлэн, түрэhэн дайда…

Түби дэлхэйгээр хүн хаанашье ябахадаа, түрэл нютагаа, дурдажа дуулажа ябадаг гээшэ.

  Минии түрэhэн нютагта элдэб янзын амитад, шубууд, ургамалнууд бии. Зунай үедэ амитад, шубуудай, ургамалай тоо үсӨӨржэ эхилдэг. Ушар юун бэ гэхэдэ, зарим хүнүүд байгаалиие гэмтээдэг, амитадые хороодог, ой мододые отолдог, hалаа мүшэрыень хухалдаг юм.

 Түрэл байгаалимнай hайхан түрэл шарайгаа алдажа байна. Бидэнэр байгаалияа сахижа , тэрэниие хамгаалха уялгатайбди. Ой соошье, таладашье  саарhа, консервын баанха, эбдэрхэйшье шэл мэтэ орхиходомнай , оршон тойронхи газарые бузарлана, гал түлеэд, тэрэнээ унтараангүй орхиходомнай, түймэр боложо , байгаалиин баялигые хорооно, хүн амитанда тодхор татана.

   Байгаалияа бузарлахагүйн түла бидэнэр ехэ анхаралтайгаар , гамтайгаар түрэhэн нютагтаа, түрэhэн газартаа хандаха ёhотойбди. Байгаалияа хамгаалая, гамная, аршалая!

Улаан-Yдэ хотын 19-дэхи hургуулиин 5В ангиин шаби Сотнич Дмитрий бэшэбэ.

Багшань-Жергалова Оюна Доржеевна

Тема сочинения: Манай бүлэ дайнай үедэ

Жанр сочинения: эссе 

Манай бүлэ дайнай үедэ.

Дайнай шэрүүн жэлнүүдтэ

Дайралдаhан эдиршүүл

Хабын зонhоо гээгдэнгүй

Хамаг ажал даагаал даа.

        Дайн… Энэ богони үгэ соо хэды ехэ зоболон, уйдхар гашуудал, хэды олон хүнэй ами наhа абаhан аймшагтай дүрбэн жэл түүхэдэ ороо гээшэб даа. Айл бүхэнhөө баабайнар, аханар, эгэшэнэр мордоо юм.

       Эсэгэ ороноо хорото дайсадhаа хамгаалхаяа баатар хүбүүд албанда абтажа, хэды олониинь бусажа ерээгүй гээшэб! Эдэнэй тоодо минии хүгшэн абын ахань, Нимажап Будаевич, хори наhатайдаа hураггүй үгы болоо гэжэ мэдээсэл ерэhэн байгаа. Бидэ мунөө аша зээнэрынь интернет хаягаар бэдэржэ, дайлалдаhан ба хүдөөлэгдэhэн газарынь мэдээ hэмди.

      Нагаса абымни эсэгэ, Дансаран Очирович, Эсэгэ ороноо хамгаалжа хэдэн олон медальтай гэртээ бусажа ерэhэн намтартай.

 Гансал фронт дээрэ хүшэр байгаагүй, харин ара талада үлэhэн хүнүүдтэ бэлэн бэшэ байгаа. Тэрэ шэрүүн сагта, үдэр hүни мэдэнгүй ажалаа бутээжэ, үдэрынь поли дээрэ, үдэшэниинь хубсаhа оёжо, нооhоор оймhо нэхэжэ фронт эльгээдэг байгаа. «Бухы юумэн- Илалтада! Бухы юумэн- фронтодо»- гэhэн уялгатай бүхы зон ажал хүдэлмэриеэ зорюулдаг байгаа.

  Эдихэ hайн хоолшьегүй, үмдэхэ дулаан хубсаhашьегүй хадаа манай гүрэн хүсэтэй, заатагүй илалта ерэхэ гэжэ найдан хүдэлэгшэ hэмди гээд минии хүгшэн эжы, Ангабаева Роза Сандибаевна, хөөрэдэг. Дайнай эхилхэдэ хүгшэн эжы ба нагаса эжы хоёрни арбан нэгэтэй басагад ябаа. Ехэ зоноор хамта хүндэ хүдэлмэри хэлсэжэ, эсээб гэжэ hанангүй, шадаха хүсэлөөрөө оролдожо, илалта туйлалсаа. Хүгшэн эжымни, Роза Сандибаевна, дайнай үедэ тогоошонооршье, малшанааршье хүдэлөө. Трактористын курс дүүргэжэ, нэгэ жэл тракторта ажаллаа, тиигээд hаалишанаар фермэдэ хүдэлһэн юм.

   Хүгшэн эжымни ара талын ветеран, дайнай олон юбилейнэ медальнуудаар шагнагдаhан, Ажалай улаан тугай ордендо хүртэhэн намтартай. Эгээ ехэ гүрэнэй үндэр шагналынь Москва хотын «Главный храм Вооруженных сил России «Дорога памяти» гэжэ музейн байрада алтан үзэгүүдээр нэрынь hиилэгдэнхэй.

  Мүнөө минии хүгшэн эжы, Ангабаева Роза Сандибаевна, 92 наhатай. Зургаан үхибүүдые үндылгэжэ, гарыень ганзагада, хүлыень дүрөөдэ хүргөө.  Булта дээдэ һургуули дүүргээ. Мүнөө арбан юһэн ашанартай, гушан долоон гушанартай, дүрбэн дүшэнэртэй юм.

   Энэл даа дайнай дүлэн соогуур гараhан манай бүлын түүхэ. Иимэ hайхан гүрэндэ, хүхэ номин тэнгэри доро манай зохёожо hууhан байдал хэды гоёб даа!

    Дайн соо баатаршалга гаргаhан геройнуудаа, ара талын ветерануудаа мартангүй, хүндэлжэ омогорхожо ябаха манай нангин уялга юм.

Эссе «Нэрэ олохо наhанай»

Дымбрылов Ринчин 9»Д» класс, МАОУ СОШ №19

       Сэдьхэлдэм сэнтэй нэрэ! Арюун сэбэр нэрыень дээрэ үргэн наринаар сахижа, доодо үедөө залгуулан дамжуулжа ябаха гэжэ ехэтэ найданаб. Мүн арад зоноймнай сэдьхэл зүрхэндэ гэрэлтэ дурасхаалынь хэтын хэтэдэ мүнхэрэн үлэhэниинь дамжаггүй. Энэ тэнюун дэлхэй дээрэ хʏн боложо мʏндэлхэhɵɵшни холо урид шинии тʏлɵɵ ʏдэр hʏниин hанаа ʏнɵɵндэ абтажа, элʏʏр энхэ тʏрэхыншни тʏлɵɵ оролдоhон хэн бэлэй? Аятай бʏлеэхэн альгатай, энхэргэн халуун зʏрхэ сэдьхэлтэй, уринhаа урин шарайтай эжыл ааб даа, ашата hайхан эжы!

        Хʏн тʏрэлтэн бʏхэн, бʏхы хамаг амитад эхэhээ эхи абажа, энэ дэлхэй дээрэ мʏндэлнэ. Эхэ хʏн амитан зоной уг гарбал энэ юртэмсэдэ мʏндэлʏʏлдэг. Гал гуламта, айл боложо нэгэдэн жаргахада, эхэнэр хʏнэй ʏʏргэ ехэ гэжэ намда нагаса эжымни хэлэдэг hэн. Буряад-монгол угсаатан хэдэн мянган жэлэй туршада эхэ эсэгэ, хүбүүн басаган, аша гушанар хамтадаа нэгэ гэр бүлын дүхэригтэ ажамидаржа һуугаа. Тиихэдээ үеһөө үедэ гэр бүлын нангин һургаал, ёһо заншал болон уг гарбалайнгаа түүхэ таһалдуулангүй, эсэгэһээ хүбүүндээ дамжуулжа ябаа. Оройдоол зуу гаран жэлэй туршада ондоо маягтай түхэлөөр ажамидаралаа зохёожо түбхинэхэдөө, нилээд ехэ юумэ алдаа гээшэлди даа. Угайнгаа һайхан заншал дээрэ буряадууд ургажа ябаһан үри хүүгэдээ хүмүүжүүлдэг байгаа. Хүниие һурган хүмүүжүүлхэ гэбэл, эгээ түрүүн өөрынгөө жэшээ дээрэ харуулжа үгэхэ хэрэгтэй гэжэ бидэ булта ойлгонобди. Хэлэһэн үгэ, хэһэн хэрэг хоёршни хэзээдэшье бү хадуураг гэжэ буряад-монголшууд һургадаг байһан.

        Нэрэ олохо – наhанай, нэрэеэ хухарха – удэрэй гэжэ оньhон үгэ бии. Бидэ залуушуул эхэ эсэгынгээ зааһан заабари, һургаалыень мартангүй, сахижа, бэелүүлжэ ябаха ёһотойбди.

Эжы абамнай муу ба һайн юумэн тухай ойлгуулжа үгэдэг, бидэндэ туһатай зүбшөөлнүүдые үгэдэг гээшэ.