Учитель года

https://vk.com/video-37977828_456239142

6 дугаар класска эрткен С Токанын «Араттын созу» деп чогаалдан « Тас-Баштыг» деп эгеде аванын овур-хевири» деп темалыг кичээлге бот-үнелел.

Кичээлдиң хевири: Чаа теманы тайылбырлаарының кичээли, кичээл-сайгарылга.

Уругларнын чедип алыр сорулгалары:

1)        Өөредиглиг: С.Токанын «Тас-Баштыг» деп эгени аянныг номчудуп, чогаалчынын авазынын овур-хевирин чуруп коргускенин сайгарар.

2)        Сайзырадыр: Словарь-биле ажылдап, уругларнын сос курлавырын байыдып, аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыры.

3)        Кижизидер: Тас-Баштыгнын овур-хевирин дамчыштыр уругларны аваларынга ынак, ава кижини унелеп, ону хундулеп, чагыг состерин утпайн чоруурунга кижизидер

  Эртем талазы-биле чедип алыр туннелдер:

Эртем (лингвистика) талазы-биле түңнел: мозулуг маадыр Тас-Баштыгнын овур-хевири-биле таныштырар, оон ажы-толу дээш кызымак ажылдап чурттап чорааны, революция мурнунда хой ажы-толдуг ава кижинин аар-берге амыдыралын коргускени.

2)        Өске эртемнерден (метапредеметные) чедип алыр түңнелдер: тыва, орус дыл болгаш белорус чоннарнын ава дугайында улегер домактары, Тас-Баштыгнын портредин коргузери чурук эртеми-биле холбаалыы.

3)        Бот-тускайлаң (личностные) чедип алыр түңнелдер: Тас-Баштыгнын амыдыралын билип алыры, ие кижиге ынак болуру, ону хундулеп билири, биче сеткилдиг, ажыл-ишчи, амыдыралчы, кызымак болур болза, эки чүүлдү чедип алыр.

Метод аргалар: Хайгаарал методу, дилеп-тыварының методу, чогаадыкчы хамаарылганың номчулга методу;беседаның дузазы-биле ажыл, бот-тускайлаң ажыл, коллективтиг ажыл.

Кичээлдин дерилгези: мультимедийлиг презентация (словарь-фразеологтуг ажыл, схемалар), Тас-Баштыгнын даштыкы портреди, ребус, улегер домактар.

Педагогиктиг технологиялар: медээ-коммуникативтиг, кадыкшыл камгалаарынын, оюннарлыг, оореникчилернин иштики сагыш-сеткилин ажыдарынче угланган технологиялар.

Кичээл 9 кезектен тургустунган.

1.Психологтуг релаксация. Кичээлдиң эгезин организастаары. Кады демниг ажылдаарының таарымчалыг байдалын тургузары-биле уругларның  сагыш-сеткилин кичээлге белеткээр, оларның сонуургалын оттурар сорулгалыг, бир онзагай амыр- менди-биле кичээл эгелээн.

2. Бажыңга онаалга хыналдазы. Мурнуку кичээлде С.Токанын«Араттын созу» деп чогаалындан « Мерген» деп эгени ɵɵренип, сайгарып турган болгаш, онаалгага эгеден эн-не чарашсынган узундуну  шээжи-биле чугаалаар. Маңаа кижи бүрүзү эштерин  үнелеп турган, мында уругларны шын шиитпир үндүрүп, шилип алган шиитпирин бадыткап, эштерин үнелеп билиринге ɵɵредип турар.

3. Чаа темаже кирерде, уругларнын сонуургалын оттурары- биле ребусту  болгаш улегер домактарны ажыглап, кичээлге ɵɵренир чүүлүн, кылыр ажылын тодарадып билиринге ɵɵредири – сонуургак чоруктуң, бот-башкартынарының эгезин салыр Улус мурнунга чуве чугаалап билири, арны чазыгары, тывынгыр чоруун коргузер

. «Тас-Баштыгнын» тема, идеязын тодарадып алыры-биле айтырыг-харыыны чоруткан. Уругларны аас-биле айтырары оларның боданыр аргазын, логиктиг боданыышкынын идепкейжидери, сɵс курлавырын байыдары, чугаазын сайзырадыры болур. Дылының уран-чеченин, ооң чогаалга ужур-дузазын тодарадып алырда, карточкалар-биле ажыл эптиг арга. (Болуктеп ажылдаары.) Чүге дээрге кижи бүрүзүн ажылдадып база айтырып четтигиптер. Кижи бүрүзү чанында эжи-биле тускай даалгалыг болур, ɵске улуска аштырбас дээш, кызар, дилээр, тывар, истээр, шынзыдар. Кады демниг ажылдажылга уругларның чогаалга сонуургалын күштелдирер, оларның ниити сайзыралын улам байыдар.

 4.Быжыглаашкын бетинде уругларны дыштандырган, кадыкшыл минутазы кайы-даа - эге-даа, үстүкү-даа класстарга кылдырары черле артык эвес.

5. Быжыглаашкын. Чаа ɵɵренген материалды ханы, быжыг билип, сактып алыры, системажыдары-биле бот-ажылдың методун ажыгладым. Ук ажылдар уругларны бодандырар, эртемге сонуургалын бедидер, кичээлге идепкей чок анаа дыңнакчы болур чорукту болдурбайн баар. Чогаалдың маадырларынга характеристика берип, кижи бүрүзү боду хуузунда ажылдаан, ɵске кижиниң дузазы чокка бодунуң бот-башкарлыр чоруун сайзыраткан.. Кол-ла сорулга уруг бүрүзүнүң бодунуң бодалын илередип билир кылдыр чаңчыктырары. Кол маадырнын  овур-хевирин чугаалажып тургаш, «Ава кижи амыдыралда кол черни ээлеп чоруур…. Дараазында бɵлүк-бɵлүк болуп алгаш  оюн-маргылдаа хевиринге сайгарып кɵрдүвүс. Чарыш хевирниң аргалары – сонуургак, кызымак чорукту ɵɵскүдер. Маргылдаалыг оюннарга уругларның сагыш-сеткили хайныышкынныг, удурланыкчыларын тиилеп алыр дээш кызар. Мында уругларны демниг болурунга, «Демниг сааскан теве тудуп чиир» бадыткалга даянып, кыдыынга кижи чыдып кагбазын хайгаараар.

6. Кандыг-даа ажыл түңнелдиг болур, кичээлге уруг кандыг медээни, чүнү ɵɵренип алганын хынаар апаар. Аңаа эвээш-даа ажыл кылдыртыр болза ажырбас, кол-ла чүве уруг кичээлден чүнү алганыл, ону хынаары-биле 3-ле айтырыглыг оюн ойнаан бис.

7. Кичээлдиң түңнели – кичээлдиң база бир шиитпирлиг кезээ. Уругларның сагыш-сеткилин чиигедир, бодап турар бодалдарын ажык илередиптер арганы бээр. Кичээл эгезинде боттарының-на салып алганы сорулгаларынче эглип кээр.

8. Бажыңга онаалга база чогаадыкчы база вариантыларлыг болур ужурлуг.. Онаалганың чамдык даалгаларын  чогаалдын кол маадыры- биле боттарынын авазын деннеп бижиир кылдыр берген мен. Деңнелге аргазы ɵɵреникчилерниң шинчилекчи, эскериичел чоруун сайзырадыр, билии ханы болгаш быжыг болур, чогаадыкчы бодалдарның тɵрүттүнеринге идиг бээр.

9. Рефлексия. Кичээл кандыг байдалга эрткенин, уругларның сагыш-сеткилин үлежир сорулгалыг «Светофор» деп арганы ажыгладым. Ол арга кижи бүрүзү хостуг бодунуң бодалын илередиринге дузаалаан. .

Кичээлимнин сорулгаларын чедип алган деп бодап тур мен, чуге дизе уруглар шупту идепкейлиг ажылдааннар.

                                                                  Кичээлдиң бот-үнелелин  Карди К.Б бижээн.