Самообразование
Рассмотрено Руководитель МО _______ /Шаихова Л.К/ Протокол №____ От «___» _____2019г.
| Согласовано Заместитель директора по УР МБОУ «СОШ № 9» _________ /Нуртдинова Г.А/ «__» ________ 2019г.
|
ПРОГРАММА
по самообразованию
Салиховой Алсу Тмергалиевны
учителя татарского языка и литературы
муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения
«Средняя общеобразовательная школа №9
с углубленным изучением отдельных предметов»
Нижнекамского муниципального района
Республики Татарстан
на 2019-2022 гг.
Личные данные
1. | Фамилия
| Салихова |
| ||
2 | Имя
| Алсу |
| ||
3 | Отчество
| Тимергалиевна |
| ||
4 | Должность, преподаваемый предмет
| Учитель татарского языка и литературы |
| ||
5 | Стаж (педагогический) | 22года |
| ||
6 | Стаж (по специальности) | 22года |
| ||
7 | Образование (уровень образования, наименование учреждения высшего, среднего профессионального образования,
квалификация по диплому,
реквизиты диплома с указанием даты выдачи) Ученая степень, год присвоения (при наличии) (реквизиты удостоверяющего документа)
| Среднее-профессиональное,Нижнекамский педагогический колледж.УТ №559463.25.06.96 г.Учитель начальных классов.Высшее,НМИ,Рег.номер 33,29.06.04г.,юридический. Переподготовка КФУ,учитель татарского языка и литературы.2015г.
|
| ||
8 | Курсы повышения квалификации (тематика курсов, количество учебных часов, место проведения, наименование образовательного учреждения, реквизиты документа по итогам обучения с указанием даты выдачи)
|
ФГБОУ "Современные подходы к преподаванию татарского языка и литературы в условиях реализации ФГОС НОО и ООО"."Набережночелнинский институт социально-педагогических технологий и ресурсов" 108 часов,ААА№001606.2013год.
”Педагогия, психология и технология инклюзивного образования.”Казанский инновационный университет им.В.Г Тимирясова.,РТ г.Казань 2019г. |
|
Методическая тема школы:
«Повышение эффективности и качества образования, ориентированное на обучение и воспитание детей разных образовательных возможностей и способностей в условиях новой образовательной среды»
Методическая тема МО:
“ФДББСка күчү шартларында укыту сыйфатын устеру факторы буларак, татар татар теле укытучысынын педагогик осталык дэрэжэсен кутэру һәм һөнәри компетентлыгын үстерү.
Тема самообразования:
«Применение новых технологий на уроках татарского языка и литературы»
Период работы над темой: 2019 – 2022 гг.
Цели:
- Повысить свои теоретические знания по применению новых образовательных технологий, совершенствовать научно-методический уровень и профессиональное мастерство.
- Обогащение духовного мира через познавательную деятельность путём приобретения информации о культуре страны: литературы, музыки, архитектуры, живописи, истории, быта.
- Использование новизны в воспитательном процессе
- Система работы над темой:
1. Изучение и применение коммуникативной технологии как средство успешного выполнения образовательных, развивающих, воспитательных целей.
2. Применение циклового обучения для достижения коммуникативных целей для улучшения качества знаний по татарскому языку и развития личности с помощью иноязычной культуры.
3. Создание в учебной и воспитательной деятельности условий, в которых выбор делает ученик: направленный или эстетический.
4. Использование индивидуализации как одного из самых труднореализуемых принципов учебно-воспитательного процесса в коммуникативном обучении.
5. Использование специальных средств обучения, способствующих развитию личности ребёнка, отвечающие современным психологическим и дидактическим требованиям, являющихся главным условием повышения качества образования.
6. Изучение литературы по применению коммуникативной технологии в обучении иностранному языку; разработка своей методики, моделируя цикл обучения татарскому языку.
2. Работа над совершенствованием
своего педагогического мастерства
2.1. Самообразовательная работа над методической темой
Учебный год | Основные вопросы самообразования |
2019-2020 | Организационный этап 1. Изучение нормативных документов. 2. Изучение литературы по внедрению коммуникативной технологии. 3. Изучение функции коммуникативной деятельности. 4. Презентация грамматического материала и семантизация лексических единиц. 5. Создание условий для совершенствования речевых навыков. 6. Приобретение методической литературы по данной теме. 7. Приобретение научной литературы по теме самообразования. 8. Разработка программы самосовершенствования. 9. Распространение и изучение педагогического опыта. 10. Изучение и чтение периодической печати. 11. Анализ собственной деятельности за истекший период. |
2020-2021 | Этап реализации плана.
1. Изучение управленческой функции и технологической логики построения учебного материала по коммуникативной технологии. 2. Работа над этапами возникновения коммуникативной мотивации. а) деятельность субъекта; б) взаимодействие с объектом; в) процесс мышления; г) потребность высказывания мысли. 3. Изучение этапов усвоения речевого материала коммуникативной деятельности. а) формирование навыков; б) совершенствование навыков; в) развитие умения. 4. Изучение методической и научной литературы. 5. Изучение опыта работы ведущих учителей. 6. Проведение открытого урока |
2021-2022 | Завершающий этап
1. Участие в олимпиадах и конкурсах. 2. Обобщение педагогического опыта на ШМО 3. Проведение открытого урока и внеклассного мероприятия. 4. Выступление с докладом по изучаемой теме. 5. Изучение педагогических аспектов билингвизма и билингвального образования. 6. Отчёт о проделанной работе по теме самообразования. |
Организационный этап
1. Для организации процесса обучения на коммуникативной основе, для представления планируемого результата обученности осуществлять основные функции общения: информационно-коммуникативная, регуляционно-коммуникативная, аффективно-коммуникативная.
Функции, интерпретированные с позиции планируемых результатов обученности, с позиции коммуникативных умений:
- познавательная;
- регулятивная;
- ценностно-ориентационная;
- этикетная.
2. Индивидуализация:
а ) субъективная индивидуализация;
б) личностная индивидуализация.
3. Речемыслительная активность.
4.Ситуативность:
а) способ презентации грамматического материала и семантизации лексических единиц;
б ) условие совершенствования речевых навыков, способных к переносу;
в) способ мотивации речевой деятельности;
г) основа отбора и организация речевых единиц.
5. Функциональность.
Этап реализации
Управленческая функция и технологическая логика построения учебного материала
Возникновение коммуникативной мотивации
- Деятельность субъекта.
- Взаимодействие с объектом.
- Процесс мышления.
- Потребность в высказывании мысли.
Этапы усвоения речевого материала
1 этап: Формирование навыков.
2 этап: Совершенствование навыков.
3 этап: Развитие умения.
Завершающий этап
Педагогические аспекты билингвизма и билингвального образования
- Типы билингвальной личности.
- Стратегия билингвального образования.
- Факторы, обусловливающие необходимость и возможность внедрения билингвальных образовательных программ.
- Модели билингвального образования в новых условиях новой языковой ситуации.
2.2. Изучение научной литературы
- Хайдарова Р.З. Научно-педагогические аспекты билингвального образования в Республике Татарстан, Набережные Челны. – 2006г.
- Хайдарова Р.З., Гиниятуллина Л.А. Рус телендә сөйләшүче балалар өчен татар теле укыту”, Яр Чаллы.- 2006 ел.
- Р.З. Хайдарова. Залог межнационального согласия , Магариф- №2, 2008 год.
- Пассов И.Е. Коммуникативное иноязычное образование: готовим к диалогу культур. – Мн.: Лексис, 2003.
- Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. - М.: Народное образование,1998.
- Соловова Е.Н. Методика обучения иностранным языкам. М., Просвещение, 2004.
- Харисова Ф.Ф., Асадуллин А.Ш. Теория и практика обучения татарскому языку как неродному в новых условиях новой языковой ситуации.- Казань: КГПУ, 2001.
3. Показатели результативности
самообразовательной работы по годам
Год | Успеваемость | Качество |
2019-2020 |
|
|
2020-2021 |
|
|
2021-2022 |
|
|
4. Совершенствование творческой лаборатории.
Работа в кабинете
№п/п | Содержание работы | Год | Примечание |
1.
| а) Подготовка демонстрационного и раздаточного материала к урокам по данному направлению. б) Разработка типовых схем уроков: ЛКФ, ЛГКФ, ЛГКК, ГКК, ЛКК. | 2019-2020 |
|
2.
| Применение компьютерных технологий с целью повышения интереса к изучению языка и улучшения качества усвоения знаний учащимися | 2020-2021
|
|
3.
| а) разработка ситуативных упражнений и упражнений для аудирования по темам для применения на уроках; б) разработка познавательных материалов и дидактических игр по темам с учетом возрастных психологических и познавательных способностей учащихся. | 2021-2022 |
|
- Выводы
Выводы по самообразовательной теме планируется сделать в 2022 году в виде обобщения педагогического опыта.
Скачать:
| Вложение | Размер |
|---|---|
 tubn_kama.doc | 122 КБ |
Предварительный просмотр:
Шәһәркүләм ачык чара
Тема: Хәтерерлим әле бүгенгедәй...
(24.11. 2010 ел)
Максатлар:
- Балаларга эстетик тәрбия бирү,
- Милли үзаң тәрбияләү өстендә эшне дәвам итү.
- Гражданлык, үз ягың белән горурлану хисләре тәрбияләү.
Җиһазлау: кичә эчтәлеге буенча мультимедиа система сайтлары, плакатлар, музыкаль язмалар, презентация, видеоязмалар
Чараның барышы:
(Кичәнең башында рус төркемендә укучы балалар башкаруында “Туган җир”исемле җыр башкарыла, З. Туфайлова сүзләре, Л Батыр-Болгари көе)
1 а.б. Илне гиздем, күпне күрдем
Әзме җирне таптадым
Әмма, Кама, синдәй гүзəл,
Ямьле җирне тапмадым
Тирə-ягың – зур төзелеш
Алдымда Түбəн Кама.
Аткан алсу таң нурыдай
Балкып торган ак кала.
( Музыка уйный. Шәһәребезнең хəзерге вакыты турында 1-5 слайд)
2 а.б. Әйе, Кама ягының кайсы гына төбəгенə барып чыкма, həр җирдə аның гүзəллегенə, матурлыгына исең китмəле. Ә табигатьнең искиткеч матур почмагына урнашкан Түбəн Кама - республикабызның иң матур, иң яшь шəhəре.
1 а.б. Мин белəм – шəhəр булачак,
Мин белəм – бакчалар чəчəк атачак.
В.Маяковскийның бу шигъри юллары Түбəн Каманы төзергə килгəн беренче романтикларның кайсыдыр шəhəрнең беренче йортына нигез салганда əйткəн.
2 а.б. Ә беренче төзүчелəр ул сүзлəрне булачак яшьлек каласына килүче олы юл буена язып куйган. Шигъри юллар, елдан-ел яңартылып, əле дə саклана. Анда язылган сүзлəр инде күптəн чынбарлыкка əйлəнде. Шəhəр дə бар, чəчəк атучы бакчалар да күп биредə, калабыз үзе дə гөлбакчага əверелде.Тиздəн туган шəhəребез үзенең 45 еллык юбилеен билгелəп үтəчəк.
(Татар биюе)
1 а.б. Ә кайчандыр … Әйдəгез, үткəн көннəргə карыйк əле…
Тарихи ельязмаларга күз салыйк…
(6 слайд - шəһəрнең төзелү вакыты, диктор тавышы)
1958 ел
1958 нче елның 8 маенда КПСС Үзəк Комитеты химия промышленностен үстерү буенча конкрет чаралар билгели.
Июль аенда тагын бер əhəмиятле карар кабул ителə. Татарстан җирендə яңа төр каучук җитештерү буенча күəтле производство предприятиясен төзү. Шунда нефтехим комплексын Түбəн Кама төбəгендə төзү кулай дип табылды.
(7 слайд – Нефтехимия комбинаты күренешләре)
1960 ел
Булачак төзелеш урынына беренче чаналы трактор-поезд килə həм ул Актүбə белəн Афанас юллары арасында туктый.
Укучы. Беркөн җилле дала котын ала:
- Монда шəhəр була диделəр.
Тракторга тагып вагоннарын
Тəүге төзүчелəр килделəр.
Сана, Вакыт, сана сəгатьлəрне,
Ай, елларын санап бар язып.
«Шəhəр» дигəн җиргə нык кул белəн
Утыртылды янə бер казык.
Төзүчелəр эшчəн, кыю халык
Курыкмады усал җиллəрдəн.
«Түбəн Кама» дигəн төзелешкə
Килде алар төрле җирлəрдəн.
1961 ел
1961 нче елның 24 марты – рəсми рəвештə яңа шəhəрнең беренче йортына нигез салу көне. Экскаваторчы Булавкин тəүге йорт фундаментыннан беренче чүмеч грунт ала. Котлованга беренче бетон блок төшерелə.
Залда утыручы алып баручы. Беренче төзүчелəр десанты җитəкчесе, Түбəн Каманың почетлы гражданины Кəрим Вəлиуллин бүген бездə кунакта. Сүзне аңа бирик əле.
(Кəрим Вəлиуллин сөйли)
Рəхмəт сезгə, хөрмəтле, Кəрим ага. Шушы җырыбыз сезгə бездəн бүлəк булып яңгырасын.
(“Смелость города берет” җырын Әүһәдиева Энҗе башкара, Н. Добронравов сүзләре,
А. Пахмутова көе)
Тарихи елъязма белəн танышуыбызны дəвам итəбез.
1961 ел
1961 елның май аенда промбазада вакытлы клуб, мəктəп, ашхəнə həм кибет төзелə. Шəhəр өчен тугыз йортка нигез салына. Ел азагында Төзүчелəр бистəсендə 20 мең квадрат йорт файдалануга тапшырыла.
1962 ел
1962 нче елның 17 декабрендə Түбəн Кама шəhəрендə 1 нче мəктəп ачыла. Сүзне мәктәбебезнең музей җитәкчесенә Әхмәдиева Н.Г. бирәбез.
Әхмәдиева Н.Г. чыгышы. Шəhəрдə 1 нче номерлы мəктəп ачылу тарихы турында шул мəктəптə укытучы булып эшлəгəн Түбəн Кама шəhәренең почетлы гражданины Василий Иванович Игънатьев болай дип яза: «Мəктəп ачу өчен Алабугадан, Казаннан жиhазлар ташыйбыз, республиканың төрле районнарыннан укыту əсбаплары эзлəп алып кайтабыз. Менə 1 нче сентябрь дə килеп җитте. Көнне-төнгə ялгап эшлəгəн төзүчелəр, ата-аналар, педагоглар, укучылар мəктəпнең ачылуын зур түземсезлек белəн көттелəр. Əмма 1нче сентябрьдə укуны башлап җибəреп булмады. Спорт залы идəне əле кибеп тə җитмəгəн иде, өстенə толь җəеп, мəктəпне ачу тантанасын үткəрдек. Ә инде 17 сентябрьдə уку булачак шəhəрнең горур həйкəле – беренче объекты – 1 нче номерлы яңа мəктəптə башланды».
Залда утыручы укытучы. Бүген без үзебезгə кунакка шул елларда укытучы булып эшлəгəн шәһәрнең почетлы гражданы, танылган аксакаллар шурасының әгъзасы Минһаҗев Суфиян Минһаҗевичны да чакырдык. Суфиян Минһаҗевич, безне үзегез, мəктəптə эшлəгəн елларыгыз белəн таныштырып китсəгез иде.
(Минһаҗев Суфиян Минһаҗ улының чыгышы)
Шундый матур чыгышыгыз өчен бик зур рəхмəт сезгə.
(рус биюе)
1963 ел
Төзелеш həм монтаж идарəлəре «Татэнергострой» оешмасы берлəшə. Аның җитəкчесе итеп Евгений Никифорович Королев билгелəнə.
22 мартта булачак химкомбинат салына башлый.
Июнь аенда беренче торак йорт файдалануга тапшырыла.
Укучы. Чулман җырлый. Сылу тал кызлары
Тигез генə көйгə чайкала
Яр өстеннəн зəңгəр яулык болгый.
Төзелеп килə торган яшь кала.
Шəhəр төзү җиңел генə түгел
Җанга тия баткак юллары…
Кирпеч арты кирпеч өйде ташчы
Туңса туңды эшчəн куллары.
Җан җылысын биреп кирпечлəргə
Сала барды hаман йортларын
Яшьлек дигəн урам калкып чыкты
Кабындырып якты утларын.
Күккə аша бара биек йортлар,
Төзүченең битен җил кисə
Әкияттəге бары егет кебек
Ай үсəсен кала көн үсə.
1966 ел
РСФСР Верховный Совет Президиумы Указы белəн «Нижнекамский» бистəсенə Түбəн Кама шəhəре статусы бирелə.
(«Безнең яшьлек шəhəре» җыры башкарыла, Х. Гыйбадуллина музыкасы һәм сүзләре)
1967 ел
Июльдə химкомбинат беренче продукциясен бирə həм бу көн предприятиенең туган көне итеп рəсмилəштерелə.
Түбəн Кама шин заводы төзү урыныннан беренче чүмеч грунт алына.
1 а.б. Чал Чулман буенда əкияттəгедəй кыска вакыт эчендə уннарча мең егет həм кызларның хыялын həм язмышын берлəштергəн гүзəл кала – яшьлек каласы Түбəн Кама həм химия, шина заводы əнə шулай туа.
2 а.б. Шəhəр халкы бер дус гаилə булып формалаша, матур йолалар барлыкка килə, үзлəренең күркəм эшлəре белəн мəңге онытылмаслык, килəчəк буыннарга үрнəк булырдай легендар шəхесләр туа. Менә алар:
1 а. б. - шəhəребезнең төзүчелəр башлыгы, Хезмəт Герое – Евгений Никифорович Королев;
- «Нефтехим» берлəшмəсенең генераль директоры, Хезмəт Герое Николай Васильевич Лемаев;
- 30 ел буе «Шин» берлəшмəсенең генераль директоры булып эшлəгəн Николай Зеленов
- шəhəрнең беренче төзүчеләре – Кəрим Вəлиуллин, Зинаида Златковская, Клавдия həм Николай Гончаренколар.
- беренче мəгърифəтчелəр: Николай Максимов, Нəкый Әхмəтшин, Татьяна Криницына, Петр Ибаев, Клементий Кузьмин.
- беренче табиб Фатих Хəйбуллин.
- h. б. бик күп түбəн камалылар үзлəреннəн соң якты эз калдырган шəхеслəр.
(“Чишмəлəрем”җырын Иванова Надежда башкара, Н Тукмачев сүзлəре,
А. Нəҗмиев көе)
1 а. б. Бөек рус рəссаме Иван Иванович Шишкин үлемсез картиналарында мəдхия җырлаган нарат урманнары буенда калкып чыккан бай шəhəр үзенең нефть–химия комплексы предприятиялəре белəн бөтен дөньяга танылды.
1967 елда беренче продукциясен биргəн Түбəн Кама «Нефтехим» ачык акционерлык җәмгыяте Татарстан индустриясенең көчле флагманы гына түгел, ə бөтен Америка, Европа həм Азия материкларындагы гигантларның да көчле көндəше, дөнья базарындагы йөздəн артык төр югары сыйфатлы нефть-химия продукциясе җитештерү үзəге дə.
2 а. б. Монда чыккан тəгəрмəчлəр
Тəгəрилəр ил буйлап,
Хəтта Сахара чүллəрен
Кайттылар алар урап.
1 а. б. Түбəн Кама шин җитештерү заводы – Россиядə мондый типтагы иң зур предприятие. Завод 1971 нче елда эшли башлый. Монда ел саен 124 төрдəге 12 миллион шин ясала. Россиядə həр өченче шина Түбəн Кама шин җитештерү заводында ясалган.
2 а. б. Яшьлек каласында тагын бер зур предприятие – нефть эшкəртү комплексы да калкып чыкты. Төзелеш эшли башлавына əллə ни күп вакыт үтмəсə дə, ул җитештерә торган продукциягә Россиядə дə, чит иллəрдə дə сорау зур.
1 а. б. Синең белəн бергə үсəм
Минем гүзəл шəhəрем.
Язмышым сиңа бəйлəнгəн
Синдə генə яшəрмен.
Биек йортлар, якты утлар,
Киң урамнарың хозур
Яшең бик зур булмаса да
Шөһрəтең синең бик зур.
2 а. б. Чулман буенда ун чакрымнан артыкка сузылган Түбəн Кама югарыдан нарат урманы аланында йөзүче гигант корабльне хəтерлəтə: ике яктан ул урман белəн əйлəндереп алынган. Шəhəр матур həм мəгърур,урамнары киң. Күлəгəле аллеялар həм яшел скверлар аны тагын да гүзəлрəк итə.
1 а. б. Түбəн Кама язын яшел келəмдəй түшəлеп үлəннəр төртеп чыгып, алмагачлар ап-ак чəчəктə чакта; көзен сары яфраклар коелып, йортлары серле зəңгəр төскə чумганда; кышын җир ак юрганын ябынганда, җəй зəңгəр күк астында алтын башаклар чайкалганда, искиткеч гүзəл.
2 а. б. 2000 нче ел нəтиҗəсе буенча Түбəн Кама Бөтенроссия конкурсында 100 меңнəн артык халкы булган шəhəрлəр арасында төзеклəндерү буенча беренче урынны алды.
1 а. б. Президентыбыз М. Ш. Шəймиев, шəhəрне котлап: «Бу вакыйгага аерым əhəмият бирəбез без, чөнки Түбəн Кама – химиклар шəhəре. Һəр гаилəнең сəламəтлеге, кəефе, рухи тынычлыгы аның төзеклегеннəн, экологик чисталыгыннан тора. Түбəн Камалылар үз шəhəре, микрорайоннары белəн чын-чынлап горурлана алалар», – диде.
2 а. б. 2002 нче елда яшьлек каласы «Идел буе төбəгенең мəдəни башкаласы» дип игълан ителде.
1 а. б. 2003 нче ел нəтиҗəлəре буенча Түбəн Кама шəhəре «Татарстан Республикасының иң төзек шəhəре» исемен ала.
2 а. б. Тагын бер зур җиңү – «Россиянең иң төзек шəhəре» - дигəн исемне яулау. Халык саны 100 меңнəн артык булган Россиянең 500дəн артык шəhəре арасында да бу шəhəребезнең икенче кат җиңүе.
(«Түбəн Кама» шигыре, автор Р. Биктимеров)
1 а. б. Шəhəребезнең həр почмагында, həр урамында яңару чалымнарын күрергə мөмкин. Көн саен архитектура ягыннан зəвыклы итеп эшлəнгəн, яңа комфортабель йортлар калкып чыга.
2 а. б. Берсеннəн-берсе матур культура – көнкүреш биналары, мəктəплəре, балалар учреждениелəре, сəүдə йортлары шəhəребезне бизəп тора.
1 а. б. Шəhəр уртасындагы мəhабəт бина – дүрт манаралы җəмигь мəчете үзе генə дə ни тора!
2 а. б. Хастаханəлəр шəhəр читендə төзелгəн чиркəү дə дин тотучыларга зур бүлəк.
1 а. б. Ә яңа өйлəнешкəн парлар, шəhəребезгə килгəн кунаклар исə, Красный Ключ бистəсендəге төзеклəндерелгəн, яңартылган Изге Чишмə хозурлыгына бара.
2 а. б. Шəhəребезнең йөрəге аның куəтле промышленносте икəн, аның җаны - кешелəр. Безнең Түбəн Кама халкы аҗдаhаны иярлəгəн əкият батырларыдай, катлаулы процессларны авызлыклаган, химияне кулга иялəштергəн көчле затлардан.
1 а. б. Шəhəребезгə 5 яшь тулганда, аның 50 меңгə якын халкы була. 10 еллыгын исə - 130, 30 еллыгын -215 мең кеше билгелəп үтə. Ә инде 45 еллыгын 260 меңнəн арткан кеше билгелəп үтəчəк.
2 а. б. Түбəн Кама – яшьлек каласы, халыкның уртача яртысы 30 яшьлəр чамасы. Шулай булгач, шəhəрнең килəчəге яшь буынның тəрбиясе, белемле булып үсүенə бəйле. Шуңа күрə дə муниципаль район хакимияте мəгарифкə зур игътибар бирə. Шəhəрдə 51 белем бирү учреждениесе бар. Аларда 28 меңнəн артык бала белем ала. 7 югары, 5 махсус урта уку йортларында студентлар белем үрлəрен яулый.
1 а. б. Түбəн Кама – дуслык шəhəре. 50 дəн артык миллəт кешелəре химия həм шиналар предприятиелəрендə, мəгариф, мəдəният, сəламəтлек саклау, сəүдə өлкəлəрендə хезмəт итəлəр, бер гаилəдəй дус həм матур яшилəр.
2 а. б. Элеккеге Советлар Союзының төрле төбəклəреннəн яшьлəр каласын төзергə килеп, шунда төплəнеп калып, аны туган йортыдай якын итеп, төрле миллəт кешелəре эштə дə батыр, əдəбиятка, сəнгатькə дə гашыйк.
1 а. б. Шəhəребездə 10 театр коллективы, 11 музыкаль ансамбль, 13 бию түгəрəге бар. «Нардуган», «Нəүрүз», «Яшьлек» җыр həм бию ансамбле, халык уен коралы оркестры, «Илhам» татар эстрада ансамбле шəhəребезнең данын чит иллəргə дə илтеп җиткерделəр.
2 а. б. Шəhəр күлəмендə «Ильинка» спорт комплексында үткəрелə торган мəдəни чаралар, əйтик шəhəребезнең туган көне, кыш озату, «Нəүрүз» бəйрəмнəре həркемнең күңелендə җылы тойгылар калдыра.
2 а. б. Ә «Сабантуй» бəйрəме аеруча бер мəдəни югарылыкта үтə. Меңлəгəн тамашачыны сыйдырырлык мəдəни күңел ачу комплексында иҗат коллективлары, үзешчəннəр, музыка, сəнгать мəктəплəре, гомуми белем бирү учреждениелəрендə укучылар катнашында сəхнəлəштерелгəн тамаша бəйрəменə килгəн халыкны да, кунакларны да таң калдыра.
1 а. б. Сабантуйга килгəн мəртəбəле кунаклар, дəүлəт җитəкчелəре безнең Сабантуйны: «Бу гади тамаша гына түгел, ə шəhəреңнең, республикаңның, илеңнең патриотларын тəрбиялəү академиясе дə» - дип бəялилəр.
1 укучы. Якты булыр синең килəчəгең,
Кичəгедəй матур бүгенең.
Горурлыгы булсаң зур илемнең,
Син йолдызы татар күгенең.
2 укучы. Шиңмəс гөллəр булып яшə
Гүзəл Түбəн Камабыз.
Тиздəн синең туган көнең
Бəхет телəп калабыз.
3 укучы. Манаралы аең нур сирпегəн саен
Йөрəклəрдə бетə сагышлар
Ак шəhəрем минем, гөлбакчалы илем
Аермасын синнəн язмышлар.
4 укучы. Синең кебек həрчак балкып
Мин дə янып яшəрмен
Сүнмəс йолдыз сыман мəңге
Кал җырымда, шəhəрем!
(«Дуслык турында» дигән җыр хор белән башкарыла
(Салих Cәйдәшев көе, Әхмәт Ерикәй сүзләре)
Укучы. Беркөн җилле дала котын ала:
- Монда шəhəр була диделəр.
Тракторга тагып вагоннарын
Тəүге төзүчелəр килделəр.
Сана, Вакыт, сана сəгатьлəрне,
Ай, елларын санап бар язып.
«Шəhəр» дигəн җиргə нык кул белəн
Утыртылды янə бер казык.
Төзүчелəр эшчəн, кыю халык
Курыкмады усал җиллəрдəн.
«Түбəн Кама» дигəн төзелешкə
Килде алар төрле җирлəрдəн.
Укучы. Чулман җырлый. Сылу тал кызлары
Тигез генə көйгə чайкала
Яр өстеннəн зəңгəр яулык болгый.
Төзелеп килə торган яшь кала.
Шəhəр төзү җиңел генə түгел
Җанга тия баткак юллары…
Кирпеч арты кирпеч өйде ташчы
Туңса туңды эшчəн куллары.
Җан җылысын биреп кирпечлəргə
Сала барды hаман йортларын
Яшьлек дигəн урам калкып чыкты
Кабындырып якты утларын.
Күккə аша бара биек йортлар,
Төзүченең битен җил кисə
Әкияттəге бары егет кебек
Ай үсəсен кала көн үсə.
Җирдə иң гүзəл шəhəр.
Мондый шəhəр җирдə бүтəн
Минемчə, юктыр кебек…
Шəhəр күзе – тəрəзəлəр
Нур белəн балкый көлеп.
Меңлəгəн кояшны, гүя,
Куйганнар шунда элеп…
Килеп бер күргəннəр аны
Сөйлилəр мактап, зурлап:
- Бу шəhəрне төзүчелəр
Барысы да шагыйрь булган!..
Ерактан сокланып килдек
Күз алмый карап, - дилəр
Алар əле бу шəhəрнең
Иң зур серен белмилəр:
Әткəм төзегəн шəhəр,-
Шуңа күрə җир йөзендə
Иң матур, гүзəл шəhəр!..
Химик шəhəре
Хикмəт дигəн серле сүз
Тирəн мəгънəсе,
Шəhəрендə хикмəтлелəр яши, янəсе
Шəhəр корып, сөеп, сөелеп
Заводлар төзеп,
Көяз йортлы киң урамнар
Киткəн тезеп,
«Җидегəн Чишмə»лəре шаулап,
Гөрлəп агалар,
Кайнар «Мунча ташлары»нда,
Өтеп алалар.
Милли йөзле, милли хисле
«Туган Як» лары,
Җырга-моңга үтə хирыс
Йөзек кашлары «Лəззəт» ашлары.
Миллəт диеп янып йөргəн
Каhарманнары
Халкына хезмəт итүче
Татар уллары.
Түбəн Чулман буендагы
Хикмəт шəhəре,
Сине зурлап, берничə юл
Яздым нибары.
Кама ягының кайсы гына төбəгенə барып чыкма, həр җирдə аның гүзəллегенə, матурлыгына исең китмəле. Ә табигатьнең искиткеч матур почмагына урнашкан Түбəн Кама - республикабызның иң матур, иң яшь шəhəре.
Мин белəм – шəhəр булачак,
Мин белəм – бакчалар чəчəк атачак.
В.Маяковскийның бу шигъри юлларын Түбəн Каманы төзергə килгəн беренче романтикларның кайсысыдыр шəhəрнең беренче йортына нигез салганда əйткəн. Ә беренче төзүчелəр ул сүзлəрне булачак яшьлек каласына килүче олы юл буена язып куйган. Шигъри юллар, елдан-ел яңартылып, əле дə саклана. Анда язылган сүзлəр инде күптəн чынбарлыкка əйлəнде. Шəhəр дə бар, чəчəк атучы бакчалар да күп биредə, калабыз үзе дə гөлбакчага əверелде.
1958 нче елның 8 маенда КПСС Үзəк Комитеты химия промышленностен үстерү буенча конкрет чаралар билгели.
Июль аенда тагын бер əhəмиятле карар кабул ителə. Татарстан җирендə яңа төр каучук җитештерү буенча күəтле производство предприятиясен төзү. Шунда нефтехим комплексын Түбəн Кама төбəгендə төзү кулай дип табылды.
Булачак төзелеш урынына беренче чаналы трактор-поезд килə həм ул Актүбə белəн Афанас юллары арасында туктый.
1961 нче елның 24 марты – рəсми рəвештə яңа шəhəрнең беренче йортына нигез салу көне. Экскаваторчы Булавкин тəүге йорт фундаментыннан беренче чүмеч грунт ала. Котлованга беренче бетон блок төшерелə.
1961 елның май аенда промбазада вакытлы клуб, мəктəп, ашхəнə həм кибет төзелə. Шəhəр өчен тугыз йортка нигез салына. Ел азагында Төзүчелəр бистəсендə 20 мең квадрат йорт файдалануга тапшырыла.
1962 нче елның 17 декабрендə Түбəн Кама шəhəрендə 1 нче мəктəп ачыла.
1963нче елда төзелеш həм монтаж идарəлəре «Татэнергострой» оешмасына берлəшə. Аның җитəкчесе итеп Евгений Никифорович Королев билгелəнə. 22 мартта булачак химкомбинат салына башлый. Июнь аенда беренче торак йорт файдалануга тапшырыла.
1966 елда РСФСР Верховный Совет Президиумы Указы белəн «Нижнекамский» бистəсенə Түбəн Кама шəhəре статусы бирелə.
1967 елның июлендə химкомбинат беренче продукциясен бирə həм бу көн предприятиенең туган көне итеп рəсмилəштерелə.
Түбəн Кама шин заводы төзү урыныннан беренче чүмеч грунт алына.
Чал Чулман буенда əкияттəгедəй кыска вакыт эчендə уннарча мең егет həм кызларның хыялын həм язмышын берлəштергəн гүзəл кала – яшьлек каласы Түбəн Кама həм химия, шина заводы əнə шулай туа. Шəhəр халкы бер дус гаилə булып формалаша, матур йолалар барлыкка килə, үзлəренең күркəм эшлəре белəн мəңге онытылмаслык, килəчəк буыннарга үрнəк булырдай легендар шəхесләр туа. Менә алар:
-шəhəребезнең төзүчелəр башлыгы, Хезмəт Герое – Евгений Никифорович Королев;
- «Нефтехим» берлəшмəсенең генераль директоры, Хезмəт Герое Николай Васильевич Лемаев;
- 30 ел буе «Шин» берлəшмəсенең генераль директоры булып эшлəгəн Николай Зеленов;
- шəhəрнең беренче төзүчеләре – Кəрим Вəлиуллин, Зинаида Златковская, Клавдия həм Николай Гончаренколар;
- беренче мəгърифəтчелəр: Николай Максимов, Нəкый Әхмəтшин, Татьяна Криницына, Петр Ибаев, Клементий Кузьмин;
- беренче табиб Фатих Хəйбуллин;
- hәм башка бик күп түбəн камалылар үзлəреннəн соң якты эз калдырган шəхеслəр.
Бөек рус рəссамы Иван Иванович Шишкин үлемсез картиналарында мəдхия җырлаган нарат урманнары буенда калкып чыккан бай шəhəр үзенең нефть–химия комплексы предприятиялəре белəн бөтен дөньяга танылды.
1967 елда беренче продукциясен биргəн Түбəн Кама «Нефтехим» ачык акционерлык җәмгыяте Татарстан индустриясенең көчле флагманы гына түгел, ə бөтен Америка, Европа həм Азия материкларындагы гигантларның да көчле көндəше, дөнья базарындагы йөздəн артык төр югары сыйфатлы нефть-химия продукциясе җитештерү үзəге дə.
Түбəн Кама шин җитештерү заводы – Россиядə мондый типтагы иң зур предприятие. Завод 1971 нче елда эшли башлый. Монда ел саен 124 төрдəге 12 миллион шин ясала. Россиядə həр өченче шина Түбəн Кама шин җитештерү заводында ясалган.
Яшьлек каласында тагын бер зур предприятие – нефть эшкəртү комплексы да калкып чыкты. Төзелеш эшли башлавына əллə ни күп вакыт үтмəсə дə, ул җитештерә торган продукциягә Россиядə дə, чит иллəрдə дə сорау зур.
Чулман буенда ун чакрымнан артыкка сузылган Түбəн Кама югарыдан нарат урманы аланында йөзүче гигант корабльне хəтерлəтə: ике яктан ул урман белəн əйлəндереп алынган. Шəhəр матур həм мəгърур,урамнары киң. Күлəгəле аллеялар həм яшел скверлар аны тагын да гүзəлрəк итə.
Түбəн Кама язын яшел келəмдəй түшəлеп үлəннəр төртеп чыгып, алмагачлар ап-ак чəчəктə чакта; көзен сары яфраклар коелып, йортлары серле зəңгəр төскə чумганда; кышын җир ак юрганын ябынганда, җəй зəңгəр күк астында алтын башаклар чайкалганда, искиткеч гүзəл.
2000 нче ел нəтиҗəсе буенча Түбəн Кама Бөтенроссия конкурсында 100 меңнəн артык халкы булган шəhəрлəр арасында төзеклəндерү буенча беренче урынны алды.
Беренче президентыбыз М. Ш. Шəймиев, шəhəрне котлап: «Бу вакыйгага аерым əhəмият бирəбез без, чөнки Түбəн Кама – химиклар шəhəре. Һəр гаилəнең сəламəтлеге, кəефе, рухи тынычлыгы аның төзеклегеннəн, экологик чисталыгыннан тора. Түбəн Камалылар үз шəhəре, микрорайоннары белəн чын-чынлап горурлана алалар», – диде.
2002 нче елда яшьлек каласы «Идел буе төбəгенең мəдəни башкаласы» дип игълан ителде.
2003 нче ел нəтиҗəлəре буенча Түбəн Кама шəhəре «Татарстан Республикасының иң төзек шəhəре» исемен ала.
Тагын бер зур җиңү – «Россиянең иң төзек шəhəре» - дигəн исемне яулау. Халык саны 100 меңнəн артык булган Россиянең 500дəн артык шəhəре арасында да бу шəhəребезнең икенче кат җиңүе.
Шəhəребезнең həр почмагында, həр урамында яңару чалымнарын күрергə мөмкин. Көн саен архитектура ягыннан зəвыклы итеп эшлəнгəн, яңа комфортабель йортлар калкып чыга.
Берсеннəн-берсе матур культура – көнкүреш биналары, мəктəплəре, балалар учреждениелəре, сəүдə йортлары шəhəребезне бизəп тора.
Шəhəр уртасындагы мəhабəт бина – дүрт манаралы җəмигь мəчете үзе генə дə ни тора!
Хастаханəлəр шəhəре читендə төзелгəн чиркəү дə дин тотучыларга зур бүлəк.
Ә яңа өйлəнешкəн парлар, шəhəребезгə килгəн кунаклар исə, Красный Ключ бистəсендəге төзеклəндерелгəн, яңартылган Изге Чишмə хозурлыгына бара.
Шəhəребезнең йөрəге аның куəтле промышленносте икəн, аның җаны - кешелəр. Безнең Түбəн Кама халкы аҗдаhаны иярлəгəн əкият батырларыдай, катлаулы процессларны авызлыклаган, химияне кулга иялəштергəн көчле затлардан.
Шəhəребезгə 5 яшь тулганда, аның 50 меңгə якын халкы була. 10 еллыгын исə - 130, 30 еллыгын -215 мең кеше билгелəп үтə. Ә инде 45 еллыгын 260 меңнəн арткан кеше билгелəп үтте.
Түбəн Кама – яшьлек каласы, халыкның уртача яртысы 30 яшьлəр чамасы. Шулай булгач, шəhəрнең килəчəге яшь буынның тəрбиясе, белемле булып үсүенə бəйле. Шуңа күрə дə муниципаль район хакимияте мəгарифкə зур игътибар бирə. Шəhəрдə 51 белем бирү учреждениесе бар. Аларда 28 меңнəн артык бала белем ала. 7 югары, 5 махсус урта уку йортларында студентлар белем үрлəрен яулый.
Түбəн Кама – дуслык шəhəре. 50 дəн артык миллəт кешелəре химия həм шиналар предприятиелəрендə, мəгариф, мəдəният, сəламəтлек саклау, сəүдə өлкəлəрендə хезмəт итəлəр, бер гаилəдəй дус həм матур яшилəр.
Элеккеге Советлар Союзының төрле төбəклəреннəн яшьлəр каласын төзергə килеп, шунда төплəнеп калган, аны туган йортыдай якын иткән төрле миллəт кешелəре эштə дə батыр, əдəбиятка, сəнгатькə дə гашыйк.
Шəhəребездə 10 театр коллективы, 11 музыкаль ансамбль, 13 бию түгəрəге бар. «Нардуган», «Нəүрүз», «Яшьлек» җыр həм бию ансамбле, халык уен коралы оркестры, «Илhам» татар эстрада ансамбле шəhəребезнең данын чит иллəргə дə илтеп җиткерделəр.
Шəhəр күлəмендə «Ильинка» спорт комплексында үткəрелə торган мəдəни чаралар, əйтик шəhəребезнең туган көне, кыш озату, «Нəүрүз» бəйрəмнəре həркемнең күңелендə җылы тойгылар калдыра.
Ә «Сабантуй» бəйрəме аеруча бер мəдəни югарылыкта үтə. Меңлəгəн тамашачыны сыйдырырлык мəдəни күңел ачу комплексында иҗат коллективлары, үзешчəннəр, музыка, сəнгать мəктəплəре, гомуми белем бирү учреждениелəрендə укучылар катнашында сəхнəлəштерелгəн тамаша бəйрəмгә килгəн халыкны да, кунакларны да таң калдыра.
Сабантуйга килгəн мəртəбəле кунаклар, дəүлəт җитəкчелəре безнең Сабантуйны: «Бу гади тамаша гына түгел, ə шəhəрнең, республиканың, илнең патриотларын тəрбиялəү академиясе дə», - дип бəялилəр.
Менә шундый гүзәл,эшчән һәм кыю минем туган шәһәрем һәм аның халкы.