фразеологизмы с названиями животных

Слайд 1

Слайд 2

Сыала : Сомоҕо домоҕор ханнык кыыллар ааттара киирбитин, тоҕо киирбитин быһаары, ойуулаах тылдьыты оҥорон оҕо билиитин кэҥэтии. Сорук: 1. Кыыллар ааттарын мунньуу 2. Наардааһын 3. Тумук оҥоруу

Слайд 3

То5оо h о Оскуола оҕолоро сомоҕо домоҕун билбэттэр, тылларыгар туттубаттар, уус-уран айымньыттан арааран булбаттар. Проблема : Оҕоҕо сөптөөх матырыйаал аҕыйах, сомоҕо домоҕун теманан араарыллыбыт тылдьыт суох. Гипотеза Ойуулаах тылдьыт оҥоһулуннаҕына оҕо сомоҕо домоҕун интэриэһиргиэҕэ, билиэҕэ.

Слайд 4

Сомоҕо домох (фразеологизм) — өйдөбүлү уус-ураннык хоһуйар икки эбэтэр хас да тыл холбуу суолталаммыт ситимэ . Холобур : атахха биллэр – куот , ууну омурпут курдук – саҥарбат , бытыгын быһа үктүөр диэри – кырдьыар диэри . Сомоҕо тыл саха норуотун саҥарар саҥатын , тылын-өһүн киэргэтэр , байытар суолталаах . Тылга араас халбаҥнаабат ситимнэһиилэр бааллар , олорго сомоҕо домох киирэр . Тыллар ситимнэһиилэригэр туохтара эмэ ( тыллара биитэр формалара , биитэр иккиэннэрэ – тыллара уонна формалара ) уларыйбат буолла5ына, тыллар халбаҥнаабат ситимнэһиилэрэ диэн буолар . Сомо5о Домох диэн тугу й ?

Слайд 5

Сомоҕо домох тыллара солбуллубат . Бу – уларыйбат формалаах тыл ситимэ . Онон ситимнээһин бүтүннүү биир тыл, биир уустук өйдөбүллээх . Сомоҕо домох үксүн икки , үс , онтон да элбэх тыллар арахсыбат сиитимнэринэн бэриллэр . Харытыттан харбаппыт . Ытыһын соттон хаалла . Харыйаны таҥнары соспут курдук ( киһи ). Сомоҕо домох бэйэтэ туспа быһарыллар өйдөбүллээх , анала төрүт суолталаах . Иэдэс биэрэр – сөбүлээбэт , кэлэйэр ; буут биэр – куот , тэскилээ ; дьон санаатын тутта ( сүүйдэ ) – дьону бэйэтин диэки тарта , дьоҥҥо сөбүлэттэ , таптатта .

Слайд 6

Кыыллар ааттара киирбит сомо5о домохтор Кыыллар ааттара киирбит сомо5о домоҕор дьоннору кыылга холуйан ойуулаан эбэтэр кыылга сыһыаннаан көрдөрөллөр.

Слайд 7

Кыыллары наардаа h ын : Кыыллар ааттара киирбит сомого домохторун коруннэрэ : Дьиэ кыыллара : Сиэмэх кыыллара : Ки h и тас корунугэр сы h ыаннаах кыыллар ааттара : Уу харамайдарын кыыллара : Котордор : Кы h ыл кинигэ5э киирбит кыыллар :

Слайд 8

Дьиэ кыыллара : Акка ыныыртахха анардастаабат тэннэр - тэбис - тэннэр Ала кулуну торуппут - дэлби тонмут Арбаммыт суо h у/ ытык суо h у- былыргы итэ5элинэн, ыалдьыбытын ки h ини толуйан , ойуун абаа h ыга анаабыт суо h утэ Ат ата5ар уган - ат сууруутугэр сакалаатта h ан, уксан Ат буол - туорт атах буол Ат тарпат аньыыта , о5ус тарпат буруйа - олус улахан , ыар аньыы , буруй Ат уо h э ту h эн- бэрт ыксалынан , тиэтэлинэн барыы Атыыр о5ус алта5а, хат дьахтар хаамыыта - олус бытаан хаамыы Ыт атах - ыараабакка , тургэнник , чэпчэкитик кэлэр - барар , хаамартан - суурэртэн сылайбат Ыт урбэт , ынах маныраабат , ымыы ыллаабат - ки h итэ - суо h утэ эстибит , иччитэхсийбит сири этэллэр

Слайд 9

Ки h и тас корунугэр сы h ыаннаах кыыллар ааттара Балык айах - тии h э суох Туруйа курдук тура иниир - хатаныр буолан баран, куустээх Улар мэйии - акаары Ыт да тэппитин са5а суох - олус , кыра , молтох , олох дуона суох , ки h и кумаардаабат дьайыытын элэктээн этии

Слайд 10

Сиэмэх кыыллара Боро борону «а5ам» дииригэр дылы - албынна h ан уруур5аабыта, до5ордоспута буола сатаа h ыны этэллэр Боро эмэ h этэ - хобуоччу Бором бото h о, ба5ам бата h а- о5ону ки h иргэтэн , тэптэрэн , улэлэтээри этэллэр Тыатаа5ы тарпыт - суо h уну э h э олорбут Ыт ыыта , са h ыл дьаара буолбут - ту h ата суох сылдьан баран, оло сылайбыт , аччыктаабыт , дьудьэйбит биитэр убэ -а h а эстибит , дьадьайбыт ки h ини этэллэр Кырынаас тумсугар ас а5ата5ына арахсыбата5ар дылы - ким эбит кыраны ту h анан баран арахпатын оссо да ту h анарга дьулу h арын этэллэр

Слайд 11

Уу харамайдарын кыыллара Ба5а айах - киэн айахтаах Балык айах - тии h э суох Биир эрэ собо тыастаах-элбэх дьонтон биир эрэ ки h и ойунэн-санаатынан , санатынан - инэтинэн у h улуччу чорбойор буолла5ына этэллэр Билэр куолум балыга - кинини ба5ас учугэйдик билэбин диэн сэнээн этии

Слайд 12

Котордор Суор хара5ын сиэбит – а5ыйахтык утуйар , эрдэ h ит ки h и Ыытар кыырдым , тэбэр мохсо5олум- эрэллээх , итэ5эллээх, илии-атах буолар хо h уун , сытыы - хоту ки h ини ба h ылыга , тойоно итинник этэр Хабдьытаа5ар хара , тураахтаа5ар манан - дьахтары элэктээн дьу h уннээ h ин Уону булбут соххор туруйа5а ды лы-ымсыы тункэтэх ки h ини этэллэр Хохту хара5а харахтанна , кус унуо5а унуохтанна-улаханнык ырда , дьудьэйдэ

Слайд 13

Кы h ыл кинигэ5э киирбит кыыллар ааттара : Кыталык кынатын тоботугэр кыырпахтаа5ар дылы - букатын ыраас кирэ-хо5о айыыта буруйа итэ5э-хо h ута суох туох да суох диэн этии Кулгаа5ар куба саахтаабыт - аанньа истибэт буолбут Уону булбут соххор туруйа5а дылы-ымсыы тункэтэх ки h ини этэллэр

Слайд 14

Туттуллубут кыыллар ааттара СУОР (2) АТ(14) БАЛЫК(5) ЫНАХ(19) ТАБА(2) ТАЙАХ(1) ТАМЫЙАХ(1) КУЛУН(7) ЫТ(44) ТИИН(3) БОРООСКО(1) ТУРААХ(3) ТУРУЙА(2) СУО h У(2) ТЫАТАА5Ы(1) МОХСО5ОЛ(2) УЛАР(1) СЫЛГЫ(1) Кус(6) СА h ЫЛ(2) О5УС(8) БА5А(2) СОБО(1) БӨРӨ(4) КУТУЙАХ(5) КУБА(1) КУОБАХ(2) КЫРЫНААС(1) КЫТАЛЫК(1) КЭ5Э(4) МО5ОТОЙ(1) МЭКЧИРГЭ(1) ЭҺЭ(5)

Слайд 15

Түмүк Сомоҕо домоҕун үөрэтии нуорот уратытын дириҥник билэргэ көмөлөһөр. Кыыл-суөл араас омуктар сомоҕо домохторугар чиҥник киирбит. Кыыллар ааттара киирбит сомоҕо домоҕун уөрэтии бу омук уратытын, кинилэр бу кыылга ураты сыһыаннарын уонна хайдах уобарастаан көрөллөрун быһаарыахха сөп.