Доклад на НПК

Управление образования администрации МО «Баргузинский район»

МБОУ «Улюнская средняя общеобразовательная школа имени С.Хамнаева»

671601, Республика Бурятия, Баргузинский район, с. Улюн, ул. Пионерская, 29

Тел. 8 (301 31) 94-129; факс 8 (301 31) 94-219; e-mail: USOSchool@mail.ru

Элидхэл

Сэдэб:

« Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдые уран зохёолой ба яряанай хэлэндэ хэрэглэлгэ»

 Ажал бэшэгшэ:Эрдыниева Юлия,

8 ангиин hурагша

Ударидагша: Монголова Г.С.,

буряад хэлэ ба литературын багша

Түсэб

1. Оролто                                                                                                                2н.
2.  Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд:

                 Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдэй удха шанар, ба тэрэнэй илгаа.                                                                                                          

                                                                                                                                              3- 4н.

                  Уран зохеолой ба яряанай хэлэндэ хэрэглэлгэ.                                              5 -8н.

3. Түгэсхэл.                                                                                                     9н.
4. Хэрэглэгдэhэн литература.                                                                       10н.

Оролто

             Хэлэн тухай эрдэм фонетикэ, лексикэ, грамматика гэжэ гол гурбан  хубиhаа бүридэнэ. Грамматика хэлэнэй байгуулга тухай эрдэм болохо. Тэрэ дотороо хоер хубитай: морфологи ба  синтаксис.

Синтаксис хадаа үгэнүүдэй хоорондоо холболдон, холбуулалнууд болон мэдүүлэлнүүд болохо тухай мэдүүлэлнүүдэй хоорондоо харилсаан үгүүлэлнүүд болохо тухай эрдэм гээшэ.

Тиихэдэ мэдүүлэлнүүдые абаад үзэбэл, байгуулгаараа юрын ба орео боложо хубаарна. Юрын мэдүүлэл үшөө хоер бүридэлтэ ба нэгэ бүридэлтэ гэжэ илгардаг. Энэ булта мэдүүлэлэй илгаанууд сооhоо нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүд hайн шэнжэлэгдээгүй гэхэдэ буруу болохогүй. Тиихэдэ эрдэмтэд энэ асуудалда ехэ анхаралаа табяагүй hэн түлөө, шэнжэлгын бүтээлнүүд үсөөн. Эндэhээ гол проблемэ мүлиржэ гарана. Харин минии hанахада, нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдые тодорхойгоор үзэбэл, яhала hонирхотой ха юм. Энэнь хадаа актуальна асуудал гэхээр.

Тиимэhээ Хоца Намсараевай бэшэhэн рассказууд сооhоо нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүдые абажа шэнжэлээд, уран зохеолой ба яряанай хэлэндэ хэрэглэгдэдэг гү гэжэ элирүүлхэ гэhэн зорилго табигдаба.

Шэнжэлэлгын предмет – буряад хэлэнэй hалбари – синтаксис.

Шэнжэлэлгын объект - нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүд

Энэ зорилгоо бэелүүлхын түлөө хэдэн шэнжэлгын асуудалнуудые хараха еhотойбди.

1. Мэдүүлэл гэжэ юуб?
2. Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэл гэhэн ойлгосо юу тэмдэглэнэб?
3. Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдэй илгаа;
4. Хоца Намсараевай рассказууд соохи нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдые шэнжэлхэ;
5. Уран зохеолшодой зохёолнууд соохи нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд.
6. Яряанай хэлэндэ нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдые хэрэглэлгэ.

Энэ бүтээл бэелүүлхын тула нэн түрүүн шэнжэлхын метод ба зэргэсүүлгын метод, бэшэжэ харуулгын метод  хэрэглэhэн байнаб.

2. Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд.

Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлэй удха шанар ба тэрэнэй илгаа.

Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдые щэнжэлхын урда тээ, мэдүүлэл гэжэ юуб гэжэ харая.

а) удхаараа ямар нэгэн бодол тэмдэглэhэн.

б) түхэлөөрөө нэгэ гу, али хэдэн үгэhөө бүридэhэн.

в) үгүүлбэреэрээ дүүрэhэн иимэ үгэнүүдэй хабсаралые мэдүүлэл гэнэ.

                 Мэдүүлэлнүүдые хэлэгдэhэн удхаарань , зорилгоорнь,               үгүүлбэреэрэнь болон байгуулгаарань илгаруулдаг юм.

Удхаараа нэгэ бодол тэмдэглэhэн байгуулгаараа  хоер бүридэлтэ ба нэгэ бүридэлтэ гэжэ илгарhан, үгүүлбэреэрээ дүүрэhэн иимэ үгэнүүдэй хабсаралые юрын мэдүүлэл гэнэбди.

      Нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоертой мэдүүлэлые хоер бүридэлтэ гv, али нюуртай юрын мэдүүлэл гэнэбди.

    ЖЭШЭЭНЬ: Манай орон ой модоор баян. Ой соо элдэб жэмэсүүд эдеэщэдэг.

 ( Б. Санжиев.)

      Харин нэгэ hаа нэрлүүлэгшэтэй , үгы hаа хэлэгшэтэй мэдүүлэлые нэгэ бүридэлтэ гэнэ.

      ЖЭШЭЭНЬ: Хүхын дуунай hүни hэн.( Ж. Тумунов.) Оршон тойрон абяа шэмээгүй. ( Ц.-Ж. Жимитов.) Үтэр аргамжаа абаад ерэгты! Энээниие хүлихэмни. (Х. Намсараев.) Үдын хойно баhа суглууба. ( Ц. Номтоев.)

     Эндэhээ нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд ямар илгаатайб гэжэ харая? Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдэй илгаа:

1. Тодо нюуртай мэдүүлэл.  ЖЭШЭЭНЬ:Намагтай, болдогтой харгыдаа  морео табилуулнаб.
2. Тодо бэшэ нюуртай мэдүүлэл. ЖЭШЭЭНЬ: Манай хүбүүе албанда абахадань. Горхо харагүй аад, гуталаа бү тайла. Мориной hайниие аялан мэдэдэг. Хүнэй hайниие ханилан мэдэдэг.
3. Нюургүй мэдүүлэл. ЖЭШЭЭНЬ: Бороожоно. Ханяалгана. Шабарлала. Аадарална. Нюрга руумни хүйтэ даана.
4. Нэрлэhэн мэдүүлэл. ЖЭШЭЭНЬ:Ханхинама хүйтэн үе. Дэлхэй дээрэ, олон ондоо яhатан, Дэлхэй дээрэ олон ондоо хэлэтэн, тэдэнэй дунда минии түрэлхи хэлэн.
5. Дутуу мэдүүлэл. ЖЭШЭЭНЬ: -Би гэртээ ошохом.

                                                               -Гансаара гү.

                                                               -Нүхэртэе.

   Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд ямар байдаг бэ гэжэ шудалба гээшэбди.

Уран зохеолой, яряанай хэлэндэ хэрэглэлгэ.

Буряад хэлэн манай үндэhэн хэлэн болоно. Мүнөө түрэлхи хэлэн дээрээ hуранабди, олон янзын уран болон бусад зохеол уншанабди, радио болбол телевиденеэр дамжуулга хэгдэнэ, хоорондоо хөөрэлдэнэбди. Түрэлхи буряад хэлэеэ саашадань хүгжөөхын тула, өөhэдөө зүбөөр хэрэглэжэ шадахын тула, бидэ бүгэдэ аман болон буряад хэлэеэ hургуулида hайнаар шудалха еhотойбди. Иимэhээ бидэ уран зохеолой ба яряанай хэлэндэ нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд яажа хэрэглэгдэдэг бэ гэhэн асуудал табяабди.

 Үнэхөөрөөшье, уран зохеолойшье, яряанайшье стильдэ буряад хэлэнэй баялиг тон үргэнөөр, тон дэлгэрэнгыгээр, бүхы арга боломжоороо хэрэглэдэдэг байна .Тодорхойлбол, уран зохеолой ба  яряанай хэлэн хүнүүдэй түхэл шарай , абари зан, тойроод байhан байдалынь тодо гоеор зураглахын хажуугаар, тэдэнэй ажабайдал, ажаябуулга, зориhон зорилгоо, хэрэг уйлыень харуулдаг. Оршон тойрон байhан баялиг байгаали тэрэнэй үзэгдэлнүүдыешье зурагладаг ха юм. Тиихэдэ яряанай хэлэн нютаг нютагаар ондо ондоо байдаг. Эдэ үзэгүүд ехэнхидээ арад зондоо ойлгосогүй, харин түрэл нютагтаа али байдаг. Тиигэбэшье, хаанаш хадаа үгэнүүдые холбожо, мэдүүлэлнүүдые зохеожо, хөөрэлдэдэг ха юмбди. Тиихэдээ нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүдые хэр зэргэ хэрэглэнэбди гэжэ элирүүлхын түлөө шэнжэлхын ажал ябуулха хэрэгтэй.

Мүнөө, нэн  түрүүн, Хоца Намсараевай рассказууд  соохи нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдые харая. Юундэ Хоца Намсараевай зохеол абанабта гэхэдээ, шалтагааниинь иимэ: Уран зохеолшо  хэлэнэй али бүхы талануудые зохеохы еhоор хэрэглэhэн байна.

Үни сагта бэлэй ( « Үншэдэй үхэл» 5н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэрэглэдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл  
4. Нэгэ бүридэлтэй мэдүүлэл.
5. Нюургүй мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ ороно.
7. Мэдүүлэл- хуряангы.

Улам саашаа уярhан мэтэ hулахан доро болгоhоор, уруугаа хаража, толгойгоо ганхуулан hуушана. ( «Үншэдэй үхэл» 16н.)

1. Энэ мэдүүлэл зорилгоороо хөөрэhэн .
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэй мэдүүлэл.
5. Тодо бэшэ нюуртай мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ ушарлагша,нэмэлтэ оролто.
7. Мэдүүлэл- дэлгэрэнгы.

Урданай хуушан сагта hэн ха. ( «Үбгэн Банди» 9н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.
2. Үгүүлбэреэрээ шангаадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл .
4. Нэгэ бүридэлтэй мэдүүлэл.
5. Нюургүй мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ ушарлагша ороно.
7. Мэдүүлэл- дэлгэрэнгы.

Тиигээд бурханай шэрээ доро табяатай байhан мүнөөхи лонхотой юумын таглааень hэмээхэн мултажа, амhа руунь дунда хургаа щэхэжэ абаад лэ, долеожо эхилбэ. («Үбгэн Банди» 11н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэй  мэдүүлэл.
5. Тодо бэшэ нюуртай мэдүүлэл.
6. Хэлэгщын бүридэлтэ булта юрын гэшүүд ороно.
7. Мэдүүлэл- дэлгэрэнгы.

Үзэн гэхэдэнь, тэбхытэр хазагдаhан байба ха.( «Ноеной хүбүүн» 33н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн мэдүүлэл.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.
5. Нюургүй мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ ушарлагша, элирхэйлэгшэ ороно.
7. Мэдүүлэл-Дэлгэрэнгы.

Мартажархеоб. (« Ноеной Хүбүүн» 32н.)

1. Энэ мэдуулэл  хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн мэдүүлэл.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3.  Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.
5. Дутуу мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ юрын гэшүүд ороногүй.
7. Мэдүүлэл-хуряангы.

Хориин нютагта hэн ха.( «Хара Шарайта»12н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.
5. Нюургүй мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ юрын гэшүүд ороногүй.
7. Мэдүүлэл-хуряангы.

Хажуу тээшэнь абаашаад, хагдам дээрэ табиба. («Норбо Шагжа хоер» 83н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.
5. Тодо бэшэ нюуртай мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ ушарлагша ороно.
7. Мэдүүлэл-дэлгэрэнгы.

Ай, хөөрхэймни. (« Гэрэл» 107н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо Үгүүлбэреэрээ хөөрэhэн.
2. Шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.
5. Нэрлэhэн мэдүүлэл.
6. Нэрлүүлэгшын бүридэлтэ юрын гэшүүд ороногүй.
7. Мэдүүлэл-хуряангы.

Түмэ дахин үндэрөөр, түмэр мэтэ бэхи засаг байгуулба. («Гэрэл» 110н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хоорэhэн.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.
5. Тодо бэшэ нюуртай мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ элирхэйлэгшэ, нэмэлтэ ороно.
7. Мэдүүлэл-дэлгэрэнгы.

Хирэ болоод лэ улаан торгон пулаадаар хүлhөө аршана.(«Дугаргэржаама 150н.)

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдуулэл.
4. Нэгэ буридэлтэ мэдүүлэл.
5. Тодо бэшэ нюуртай мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ ушарлагша, нэмэлтэ, элирхэйлэгшэ ороно.
7. Мэдүүлэл-дэлгэрэнгы.

Гайхаhандаа гэдэргээ хараад орхибоб. («Далан үгөөр  “Даргай баяниие дараhан нэрэгүй Нэхытэ» 133н.)

1.Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.

2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.

3.Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.

4.Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.

5.Тодо  нюуртай мэдүүлэл.

6.Хэлэгшын бүридэлтэ ушарлагша ороно.

                                               7.Мэдүүлэл-дэлгэрэнгы.

Хоца Намсараевай минии уншаhан рассказууд соо хамтадаа  20 нэгэ бүридэлтэ юрын  мэдүүлэлнүүд  гэжэ гаргабаб. Тоолобол:нюургүй-7, тодо нюуртай-3, тодо бэшэ нюуртай -7, нэрлэhэн-1, дутуу мэдүүлэлнүүд -2 болоно.

Үшөө тиихэдэ, бэшэ зохеолшодой зохеолнууд соохи нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүдые шэнжэлэе.  Жэшээлхэдэ иимэнүүд байна.

Юу хэлэтэйб? (Ч.Ц.Цыдендамбаев «Талын аадар»)

1.Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо асууhан.

2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.

3.Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.

4.Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.

5.Тодо  нюуртай мэдүүлэл.

6.Хэлэгшын бүридэлтэ юрын гэшүүд ороногүй.

                7. Мэдүүлэл- хуряангы.

Зунай саг hэн.( Ч.Ц.Цыдендамбаев «Талын аадар»)

1.Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.

2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.

3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.

4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.

5. Нэрлэhэн мэдүүлэл.

6. Хэлэгшын бүридэлтэ нэмэлтэ ороно.

7. Мэдүүлэл-дэлгэрэнгы.

Яряанай хэлэндэ нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд яажа хэрэглэдэдэг бэ гэжэ харая. Жэшээнь, манай hургуули соо үхибүүд хоорондоо иигээд хөөрэлдэдэг.

- Гэрэй даабари  хээш?

- Үгэй.

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.

2. Үгүүлбэреэрээ шангадхагүй мэдүүлэл.

3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.

4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.

5. Дутуу мэдүүлэл.

- Мүнөө намда ерээрэй.

- Юу хэхэбди?

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо асууhан.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.
5. Дутуу мэдүүлэл.

Эдэ дутуу мэдүүлэлнүүд яряанай хэлэндэ хоер хүнэй, үгышье хэдэн хүнэй хөөрэлдөөн соо элиржэ гарадаг. Ямаршье хэлэлгын хубинуудhаа бүридэдэг.

Гэртээ ябахамни.

1. Энэ мэдүүлэл хэлэгдэhэн зорилгоороо хөөрэhэн.
2. Үгүүлбэреэрээ шангадхаагүй мэдүүлэл.
3. Байгуулгаараа юрын мэдүүлэл.
4. Нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэл.
5. Тодо нюуртай мэдүүлэл.
6. Хэлэгшын бүридэлтэ ушарлагша ороно.
7. Мэдүүлэл-дэлгэрэнгы.

Түгэсхэл.

Нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд гэhэн минии элидхэлэй темэ болоно. Хэшээл дээрэ үзэhэндөө гунзэгырүүлэн, нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүд гэжэ юуб, уран зохеолой ба яряанай хэлэндэ хэрэглэдэдэг гү гэжэ элирүүлхэ гэhэн зорилго табяаб.

Нэн түрүүн мэдүүлэл гэжэ юуб гээшые хараабди. Юрын мэдүүлэл нэгэ бүридэлтэ, хоер бүридэлтэ байжа болохо. Тиихэдэ нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүд хоорондоо 5 боложо хубаардаг гэжэ элирүүлээбди.

 Эдэнь хадаа иимэ:

1. Нэрлэhэн мэдүүлэл.
2. Тодо нюуртай мэдүүлэл.
3. Тодо бэшэ нюуртай мэдүүлэл.
4. Нюургүй мэдүүлэл.
5. Дутуу мэдүүлэл.

Энэниие элируулжэ гаргаhанай hүүлээр, нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүдые тодорхойгоор үзэжэ, шүүмжэлхын тула, хэдэн жэшээнүүд дээрэ харабабди.

Нэн түрүүн Хоца Намсараевай бүхы рассказууд соогоо хамтадань 20 нэгэ бүридэлтэ юрын мэдүүлэлнүүдые хэрэглээд байна.

         Тиигээд ганса Хоца Намсараевай рассказуудые бэшэ, харин үшөө хэдэн  зохеолшодой, жэшээлхэдэ, Ринчин Номтоевай, Цокто Номтоевай, Жамсо Тумуновай, Жамьян Балданжабоной, Чимит Цыдендамбаевай зохеолнуудые хараhан байнабди.

Яряанай хэлэндэ баhал нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүдые яажа хэрэглэгдэдэгыень харуулха гэжэ оролдооб.

Шэнжэлгын дүн.

         Уран зохеолнуудые анхаралтайгаар иража харахада, эгээ элбэгээр нюургүй мэдүүлэлнүүд хэрэглэгдэнэ. Ямаршье уран зохеолшын зохеол абабал, заатагүй нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүд дайралдаха.

Мүн яряанай хэлэндэ нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүд тон олоор хэрэглэгдэнэ. Тон адли зэргэтэйгээр хэрэглэгдэнэ гэжэ хараабди.

Хэрэглэгдэhэн литература.

1. Жамбуева Ж.Ц, Ошоров С.Г.. Буряад хэлэн 8 класс Бэлиг ,Улан –Удэ, 2008г
2. Доржиев Д.Д. Санжимитыпова Р.Ц. Буряад хэлэн 8-9 класс
3. Дугар-Нимаев Ц.А., Бальжинимаева С.С., Цыреторова Н.Б., Буряад литература 10 класс
4. Намсараев Х.Н. 1 боти Буряад книж.изд-во Улан –Удэ, 1996он
5. Цыдендамбаев Ч.Ц. Банзарай хүбүүн Доржо. Буряад литература, Ж.Ц.Жамбуева, Ц.Б. Цыренова, 6 класс
6. Шагдаров Л.Д., Черемисов К.М. Буряад-ород толи, изд-во «Республиканская типография», Улан-Удэ, 2006 он.
7. Шагдаров Э.Д. Буряад хэлэнэй синтаксис.
8. Д.Д.Доржиев Мүнөөнэй буряад хэлэн. Бэлиг, 2008он.
9. Батоев Б.Д., Буряад хэлэн 5-9 класс, Бэлиг, 2006 он
10. Электронный учебник бурятского языка