"Тускар туһан" Сценарии, викторины, конкурсы

Ийээ, кууһан ылыым дуу..

(Ийэлэр күннэригэр аналлаах тэрээһин сценарийа)

1 ыытааччы:     Чэбдик салгыннаах күһүҥҥү күммүт күндээрбитинэн күрэммит, ыраас хаар үллүктээх кырыа кыһын сандаарбытынан салаллыбыт кэмигэр, көхтөөх көрөөччүлэрдээх, кыраһыабай кыттааччылардаах дьоро киэһэ үүммүтүнэн бука барыгытыгар ис сүрэхтэн эҕэрдэ! Бүгүҥҥү дьоро киэһээбитин киэргэтэ кэллилэр “                                             ” кыргыттар ансамбыллара. Ангелина Файрушина суруйуутугар “Ийэ мичээрэ”

2 ыытааччы:     Мин ийэм сааскы күн кэриэтэ,

                             Сандаара мичийэр  харахтаах.

                             Мин ийэм, мин ийэм сааскы күн кэриэтэ,

                             Сайаҕас, ылааҥы майгылаах!

Эҕэрдэлииргэ тыл барар, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын директорыгар Петрова Василиса Даниловнаҕа.

1 ыытааччы:     Үрдүккэ, сырдыкка, кэрэҕэ угуйар аналлаах Дьохсоҕоммут оскуолатыгар бүгүн ураты күн үүннэ!

2 ыытааччы:    Ол курдук биһиэхэ ыалдьыттыы кэллилэр үөрүү-көтүү аргыстаах, дьоһун-мааны олохтоох ытыктабыллаах, тапталлаах ийэлэрбит.

Манна мустубут бары ийэлэргэ анаан, биһиги оскуолабыт кэрэчээн, сир симэҕэх кыргыттара “Ийэ туһунан ырыа” диэн ырыаларын бэлэхтиэхтэрэ .

(Кыргыттар тахсан ыллыыллар).

1 ыытааччы:     Уонна, кинилэр талба талааннара, сымса туттуулара сүрэҕэлдьээбити сөргүттүн, утуктаабыты уһугуннардын диэн туран, дьоһун мааны дьиэ хотуттарын, иэримэ дьиэ иэйэхситтэрин, дохсун ытыс тыаһынан бу сыанаҕа ыҥырабыт.

(Ийэлэр намыын музыка, дохсун ытыс тыаһынан доҕуһуоллатан сыанаҕа тахсаллар).

2 ыытааччы:     Мин ийэм нап-нарын саҥалаах

                             Күлүөҕэ күн курдук ылаарыа,

                             Мин ийэм, мин ийэм сандаархай саҥалаах

                             Санньыйбыт санааттан араарыа.

1 ыытааччы:     Билигин, күн күбэй ийэлэрбит хоммут уостарын өһүлэн, көмүс күөмэйдэрин чөллөрүтэн биир, биир тахсаннар бэйэлэрин туһунан кэпсиэхтэрэ, ааттарын – суолларын этиэхтэрэ.

(Кыттааччылар бэйэлэрин билиһиннэрэрллэр).

1 ыытааччы:     Былыр – былыргыттан саха кыргыттара, дьахталлара дьиэ иһинээҕи хаһан да бүппэт түбүктэрин, үлэлэрин үмүрүтэн, өссө дьиэлэрин ис бараанын уран тарбахтарынан, булугас өйдөрүнэн киэргэтэр аналлаахтар. Дьэ, эрэ күндү көрөөччүлэрбит, билигин эһиги көрөн олордоххутуна, ийэлэрбит кылаастан биирдии кыыһы ильдэ тахсан, таҥас кырадаһыныттан, “Колобок” остуоруйа матыыбынан панно оҥорон таһаарыахтара.

(Кыттааччылар дьиэлэриттэн илдьэ кэлбит таҥастарын кырадаһыннарын туһанан панно оҥороллор).

2 ыытааччы:     Кылаастар кыттааччыларбытыгар ситиһиини баҕарыаҕын уонна эһигини, бу киэһэни сэргэхситэ таарыйа, бэйэбит кыталык куоларбыт толорууларгыр, аныгылыы үҥкүү тэтимигэр ыҥырабыт.

(Аныгы корейскай үҥкүү).

1 ыытааччы:     Көрүҥ эрэ, талааннаах талбата ийэлэрбит, кылгас да кэм иһигэр, хайдах курдук көрбүт эрэ сөҕөр панноларын айан таһаардылар!

(Ыытааччы паннолары дьүүллүүр сүбэҕэ илдьэн биэрэр).

Ийэлэрбитигэр анаан музыкальнай эҕэрдэлэрин тиэрдэллэр 2-с кылаас үөрэнээччилэрэ. Ырыа “Аһаҕас буукубулар”.

2 ыытааччы:     Хас биирдии ийэ бэйэтин оҕотугар холобур буолар хоһоонньут, имигэс бэйэлээх үҥкүүһүт, нарын куоластаах ырыаһыт. Биһиги, бу кытта кэлбит ийэлэрбит, күннээҕи түбүктэрин быыһыгар ыллыылларын, үҥкүүлүүллэрин сатыыллар. Аныгы олохтон хаалсыбакка, эдэрдэртэн эрчимирэн саҥа үҥкүүнү үҥкүүлүөҕүн эрэ, доҕоттоор! Эһиги дохсун ытыскыт доҕуһуолунан таптыыр ийэлэрбитин барыларын үҥкүүгэ ыҥырабыт! Күндү көрөөччүлэрбит, эһиги эмиэ ыалдьыттарбыт диэн дьоһуннанан олоруман, биһигини кытта тэҥҥэ үҥкүүлээн! Бардыбыыт!

(Оскуола улахан кыргыттарын көҕүлээһиннэринэн бары үҥкүүлүүллэр. Флешмоб).

1 ыытааччы:     Олох балысханнык сайдан иһэр. Билиҥҥи кэм киһитэ сатаабата диэн суох. Онтон биһиги ийэлэрбит да хаалсыбаттар, дьиэтээҕи түбүктэн быыс булан айылҕаҕа да сылдьаллар, аныгы техниканы баһылыыллар, элбэҕи билэллэр-көрөллөр. Аны кыралаан сыал ыталлар, арааһа бултууллар да быһыылаах. Билигин биһиги көрдөөх күрэхтэһиибит саҕаланар. Ийэлэрбит “Дартс” диэн аныгы тэрили төһө баһылаабыттарын көрүөхпүт.

(Ийэлэр “Дартс” быраҕаллар).

2 ыытааччы:     

                              Мин эмиэ - оҕо этим,

                              Мин эмиэ - отон этим.

                              Мин эмиэ - эдэр этим,

                              Эдэрдии эрчимнээх этим.

1 ыытааччы:     Билигин ийэлэрбит эрчимнээх эдэр саастарын эргитэн мээчик быраҕан көрүөхтэрэ.

(Ийэлэр тахсан корзинаҕа волейбол мээчигин быраҕаллар. Биир мүнүүтэҕэ ким элбэх мээчиги киллэрбитинэн).

2 ыытааччы:     Сааскы күннүү сылаас мичээрдээх, эдэрдии эрчимнээх ийэлэрбитигэр анаан эрэкэ-дьэрэкэ оҕолорбут “Полька үҥкүүнү” толоруохтара.

(Оҕолор тахсан үҥкүүлүүллэр).

1 ыытааччы:     Туохтан да бу күндү киһибин

       Туохха да тэҥниэхпин билбэппин.

                              Күн күбэй ийэбин, эйигин.

                              Көмүскэ, алмааска биэрбэппин.

2 ыытааччы:     күндү көрөөччүлэрбит, ытык-мааны ийэлэрбит, манан, “Ийээ кууһан ылыым дуу...” диэн Саха сирин ийэлэрин күнүн чэрчитинэн ыытыллыбыт тэрээһиммит түмүктэнэр.

1 ыытааччы:     Мин туспар кыһалла, сүүрээхтиир,

                             Мин туспар санааргыыр, үөрээхтиир

                             Соҕотох киһим бу эн бааргын,

                             Солбуйар тугу да булбаппын.

Диэн туран күн күбэй ийэлэрбитигэр, биһиги туспутугар уҕараабат кыһамньыгыт, ахсаабат тапталгыт иһин улахан махталбытын тиэрдэбит. Баҕарабыт күн сиригэр баар бары үчүгэйи, олоххутугар толору дьолу, кытаанах доруобуйны, куруук бу курдук үөрэ – көтө, эдэрдии эрчимнээх, кыраһыабай сылдьыҥ, саамай күндү дьоммут – тапталлаах ийэлэрбит!

А.Е. Кулаковскай аатынан Дьохсоҕон орто оскуолата

И.И. Эртюков төрөөбүтэ  100 сылыгар аналлаах литературнай композиция

Сайын муҥутаан турар кэмэ. Чыычаах ыллыыр, күөх от суугунуур. Уол хаһыат ааҕа олорор.

Эмискэ чаҕылҕан чаҕылыйар, этиҥ этэр. Ардах түһэр. Уол халлаан диэки хантайан көрөр, хахха сиргэ сыҕарыйар. Кыргыттар кыраабылларын туппутунан киирэн кэлэллэр.

1 кыыс:        Хата, оруобуна бүтэрдибит, оппутун ардахха былдьаппатыбыт.

2 кыыс:        Үлэбитин бүтэрбит дьон быһыытынан, олорон сынньаныаҕын, хоһоонно ааҕыаҕыҥ.

Уол:               Кыргыттаар, Лэгэнтэй Өттүүкэп “Эдэр хомуньуус” хаһыакка “Ырыа наада” диэн саҥа хоһооно тахсыбыт, ааҕан иһитиннэрэбин да?

1кыыс:            Ноо, истиэххэ эрэ!

Уол:                 

                            Ырыа наада эдэрдэргэ –

                            Таптыырга, үлэлииргэ,

                            Кырдьа баран эдэрдэргэ –

                            Мунчаарыыны үүрэргэ.

                            Ыллаан-туойан иһиэххэйин

                        Ыйдыҥаны сырдата,

                        Ырыаларга этиэххэйин

                        Ырабытын дьиэрэтэ.

                       Ыллыаххайын бары, бары –

                       Кырдьаҕастар, эдэрдэр,

          Уруйдуоҕуҥ поэттары,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Ырыалары биэрдинэр!

2 кыыс:     Наһаа үчүгэй хоһоон дии. Хата, мин ыллыахпын баҕардым. Кырдьык даҕаны, ыллыыбыт да? Мин биир ырыаны билэбин ээ. Бу Лэгэнтэй Өттүүкэп хоһоонугар айбыттар.

(Музыка тыаһыыр, Айта ыллыыр. “Эн баар буолаҥҥын” И. Эртюков тыла. Н. Семенов репертуарыттан. Атыттар ыллаһаллар).

Эн баар буолаҥҥын, көмүһүөм,

Эрогиччи мастар күп-күөхтэр,

Оннооҕор хатыылаах дөлүһүөн

Сибэккилэрэ тэтэркэйдэр.

Эйиигин мин маҥнай уураабыт

Күһүҥҥү курас киэһэбэр

Тымныы тыал эмсикэ уурайбыт

Түгэнин өйдүүр инигин.

Онтон ыла тымныынан тыынан

Оннооҕор күһүн даҕаны,

Киэһээлэл итиилэр, намыыннар,

Уматаллар ыйдаҥаны.

Яна:  Киэсэ уол наһаа да үчүгэйдик айар буолбут эбит ээ. Чэйиҥ, бары Өттүүкэп “Үөрэргэ үөрэниэҕин” хоһоонун, били Дуунньа кыыс үөрэппитин, ааҕыаҕыын!

                                           Киһи эрэ барыта

                                           Дьоллоохпун дэниэхтээх,

                                           Улахана, кырата

                                           Биир тэҥник үөрүөхтээх.

Саша:                                   Үөрэргэ үөрэниэҕиҥ

                                           Тахсан эрэр күнтэн,

                                           Алаас сааскы симэҕин

                                           Дьэрэкээн өҥүттэн.

Юлия:                             Үөрэргэ үөрэниэҕиҥ

                                           Күөрэгэй чыычаахтан,

                                           Тоҥу хотор күүстээхтэн –

                                           Нарын ньургуһунтан.

Айта:                             Үөрэргэ үөрэниэҕиҥ

                                           Үрүлүйэр сырдык

                                           Үрүйэлиир үрэҕим

                                           Сүүрүктэрин курдук.

Бары:                                Үөрэргэ үөрэниэҕиҥ

                                           Бары үчүгэйтэн,

                                           Киһи өйүн-сүрэҕин

                                           Тутартан, кэрэттэн.

Айта: Оҕолоор, ардахпыт астыбыт, ходуһабытыгар киириэҕиҥ!

Оҕолор ырыа тылыттан ыллыы-ыллыы кыраабылларын туппутунан тахсаллар.

Бүттэ.

Үөрэргэ үөрэниэҕин

                                           Киһи эрэ барыта

                                           Дьоллоохпун дэниэхтээх,

                                           Улахана, кырата

                                           Биир тэҥник үөрүөхтээх.

                                            Үөрэргэ үөрэниэҕиҥ

                                           Тахсан эрэр күнтэн,

                                           Алаас сааскы симэҕин

                                           Дьэрэкээн өҥүттэн.

                                            Үөрэргэ үөрэниэҕиҥ

                                           Күөрэгэй чыычаахтан,

                                           Тоҥу хотор күүстээхтэн –

                                           Нарын ньургуһунтан.

                                           Үөрэргэ үөрэниэҕидҥ

                                           Үрүлүйэр сырдык

                                           Үрүйэлиир үрэҕим

                                           Сүүрүктэрин курдук.

                                           Үөрэргэ үөрэниэҕиҥ

                                           Бары үчүгэйтэн,

                                           Киһи өйүн-сүрэҕин

                                           Тутартан, кэрэттэн.

Айта ырыата.

Эн баар буолаҥҥын

Эн баар буолаҥҥын, көмүһүөм,

Эргиччи мастар күп-күөхтэр,

Оннооҕор хатыылаах дөлүһүөн

Сибэккилэрэ тэтэркэйдэр.

                                                                                                        Эйиигин мин маҥнай уураабыт

Күһүҥҥү курас киэһээбэр

Тымныы тыал эмискэ уурайбыт

Түгэнин өйдүүр үчүгэй.

Онтон ыла тымныынан тыынар

Оннооҕор күһүн даҕаны,

Киэһэлэр итиилэр, намыыннар,

Уматаллар ыйдыҥаны.

“Кэрэ дьаҕыл дайды киэргэллээх симэҕэ”

(Хоһоон түһүлгэтин ыытыы сценарийа)

• Үтүө күнүнэн, күндү хоһоон түһүлгэтин кыттыылаахтар уонна истээччилэрэ!
• Эһигини Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүтэ 140 сылынан уонна бу “Кэрэ дьаҕыл дайды киэргэллээх симэҕэ” хоһоон түһлгэтигэр мустубуппутунан эҕэрдэлиибит!
• Платон Алексеевич Ойуунускай тылларынан эттэххэ Өксөкүлээх Өлөксөй “аан маҥнай! Бүтүн Саха сирин үрдүнэн биллибит саха ырыаһыта-хоһоонньута, айар тыл аҕата, саха тылын, саха былыргы олоҕун чинчиһитэ”. Аны билигин биһиг А.Е. Кулаковскайы саха омук улуу сырдатааччыта, бөлүһүөгэ диэн сүгүрүйэ, махтана ааттыыбыт.
• Алтан сэргэни аньньан,

Алаһа дьиэни айгылатан,

Аал уоту айгыһыннаран;

Салаа муостааҕы салайан

Сыспа сиэллээҕи сырыырҕатан,

Хойуу түүлээҕи холбоон;

Уордаах уол оҕолорунан уруйданан,

Кыыдааннаах кыыс оҕолорунан кымньыыланан,

Кэрэ – бэлиэ дьонунан кэргэннэнэн;

Эппитим эрэ эҕэрдэ буолан,

Саҥарбытым эрэ

Сата буолан,

Соруйбутум эрэ

Дьолго хомуллан...

Бу Өксөкүлээх “”Сүүһүн туолбут эмээхсин ырыата” диэн хоһоонунан алҕаттаран мааны түһүлгэбитин саҕалаан кэбиһиэҕин.

• Олох төрдө – киэҥ куоҥ ньир бааччы алаһа дьиэҕэ аал уоту тигинэччи оттон олоруу. Оттон саха дьахтарын дьоло – кини дьиэ кэргэнэ, чэгиэн чэбдик төрөлкөй оҕо, тулалыыр дьон таптала-ытыктабыла, кинини киһи быһыытынан өрө тутуу, киниэхэ сүгүрүйүү. Бу барыта ураты иэйиилээхтик, этигэн чочуллубут тылларынан Өксөкүлээх Өлөксөй ийэҕэ, дьахтарга, кыыска анаан суруйбут айымньыларгар хоһуйуллубут.
• Поэт дьахтары айар уобарастарыгар кинилэр сэбэрэлэрэ, тыллара-өстөрө, өйдөрө-санаалара киһи хараҕынан көрөн олорорун курдук тиийимтиэтик уустаан – ураннаан хоһуйуллубуттар.
• Холобур:

Тоҕус сүөм холобурдаах

Норуллар нуолур солко

Суһуохтаах эбит...

Аҕыс харыс бадахтаах

Арыллар ньаассын

Астаах эбит...

Хамчаака арыы

Хара саарбатын курдук

Хамныы тэрбэйэр

Хара хаастардаах эбит...

Аламай маҥан күн

Атыылыыта буолбут

Ала тыргыл харахтардаах эбит...

Кириэстээх атыыр манньыаты

Кэккэлэтэ туппут курдук

Килбиэн маҥан иэдэстээх эбит.

Өксһкүлээх бу кыраһыабай кыыска анаабыт хоһоонун аахтапытына эбэтэр иһиттэхпитингэ харахпытыгар кэрэ бэйэлээх саха мааны кыыһа көстөн кэлэр.

• Оттон “Саха дьахталларын мэтириэтиттэн”

Бэлэһигэр биэс иннэлэнэн,

Саҥарарын дьаабылаабат,

Этэрин билбэт буолан,

Тимир тириитин кэтэн,

Илгистэ дьигиһийэ олордоҕуна

Илэ бодо илиэһэй кыыһа,

Ала бааччы абааһы кыыһа,

Көстө бааччы көстүбэт кыыһа...

Диэн строкалары аахтахпытына харахпытыгар, хаарыан бэйэлээх сахабыт дьахтара, санаатын таптарбакка, туохтан эрэ кыыһыран, тымтан,  били бэйэтэ эппитин курдук “ала бааччы абааһы кыыһа” илэ бэйэтинэн бу арбайан, илгистэ олороро ойууланан кэлэр.

• Өксөкүлээх оччотооҕу алааһыттан ырааппатах , кэнэн, муҥкук саха дьахтарын уонна куоратымсыйбыт, маанымсыйбыт, үтүөмсүк куорат дьахталларын норуот айымньытыттан, олоҥхо уобарастарыттан силис-мутук таттаран олус итэҕэтиилээхтик ойуулуур-дьүһүннүүр.
• Дьэ, бу курдук киирии тыллаан тураммын “Кэрэ дьаҕыл дайды киэргэллээх симэҕэ” диэн эбэ, ийэ, кыыс кыттыылаах хоһооммун түһүлгэтин арыйабыт.

«Кэрэ куо»

(Сценарий)  

1 ыытааччы:                  Ус сурэх чопчута, дууьабыт туллуга

Кыыс ырыа, музыка дор5ооно,

Бар, дьону киэн сири толору дьоллуурга

Кун айбыт о5ото!

Утуе киэьэнэн, Дьохсо5оммут дьоьун мааны дьоно!

2 ыытааччы:     Бугун манна муьуннубут Ексекулээх Елексей аатынан Дьохсо5он орто оскуолатын  Кэрэ Куоларын кэрэхсии, о5олорбутугар ис сурэхпититтэн ыалдьа, кех-нэм буола! Кунду керееччулэрбит, бугунну киэьэттэн дууьалыын сынньанын, санаалыын сааскылыы саймаарын!

1 ыытааччы:                Хайа ба5арар конкурс бастыннары быьаарар, чулуулары талар дьууллуур субэлээх буолар. Ол сиэринэн биьиги курэхпитин дьууллуехтэрэ:

1.

2.

3.

4.

5.

2 ыытааччы:           Кыргыттарбыт курэххэ анаан куустээх уерэх  кэнниттэн, икки нэдиэлэ устата, кехтеехтук бэлэмнэннилэр. Эьиги иннигитигэр талааннарын, туохха дьо5урдаахтарын кердерерге толору бэлэм буоллулар диэн туран конкурс бастакы кыттааччытын ынырабыт:

Эьиги иннигитигэр киирэн иьэр кыталык курдук кылыьахтаах куоластаах ахсыс кылаас кэрэ куота Сандра Зыкова.

1 ыытааччы:                Ынырабыт иккис нуемэрдээх кыттааччыбытын урун кемус чуораанныы лынкынас куоластаах сэттис кылаас чемчуук тааьын Айта Яковлеваны!

2 ыытааччы:                Дохсун ытыс тыаьынан керсуе5ун ала5аркаан-тэтэгэркээн сибэккичээни, онус кылаас уерэнээччитин Маша Попованы!

1 ыытааччы:                     Ынырабыт кун сарданата тыкпытын курдук сылаас мичээрдээх кыыспытын, 11-с кылаас уерэнээччитин, кэрэчээн Шура Бытыкованы!

2 ыытааччы:                         Керсуе5ун танара табатын курдук талба таьаалаах кыыспытын, 11-с кылаас уерэнээччитин, Алтаана Бысыинаны!

1 ыытааччы:                       Киирэн кэлэн иьэр Таатта тала5ынаа5ар намчы таьаалаах килбик-сэмэй ахсыс кылаас уерэнээччитин Анна Дорбохованы! 

2 ыытааччы:                    У5араабат ытыс тыаьын ортотугар ынырабыт айар-тутар дьо5урдаах, сир симэ5инии сиэдэрэй тохсус кылаас уерэнээччитин Милена Власованы!

1 ыытааччы:                        Керсуе5ун кыталык кыыллыы кынталдьыйбыт кыыспытын, ахсыс кылаас уерэнээччитин нарын-намчы Туйаара Никифорованы!

2 ыытааччы:                        Ынырабыт  уруйэ уутунуу ыраас санаалаах, 11-с кылаас уерэнээччитин кэрэчээн Айта Пермякованы!

(Кыргыттар биирдии, биирдии киирэн бэйэлэрин билиьиннэрэллэр).

1 ыытааччы:                        Дьэ, кэрэчээнэлэрбит бары сцена5а та5ыстылар, бэйэлэрин билиьиннэрдилэр, тулабыт сырдыы туьэргэ дылы гынна, сааскылыы сылаас салгын билиннэ. Манан бастакы туьумэхпит тумуктэнэр диэн тураммыт кэрэчээнэ кыргыттарбытын эьиги ытыскыт тыаьынан сценаттан атаарабыт.

(Музыкальнай номер)

2 ыытааччы:                        

Кыыс о5о кынтайа хаамарын

Кемустээх кун уота арыаллыыр,

Кыыс сылдьар сыьыытын, оьуордаах кырдалын

Айыл5а аламай салгынныыр

 Иккис туьумэхпит аата «Мин ураты талааным» диэн. Манна кыргыттарбыт туохха дьо5урдаахтарын тургутан керуехпут. О5олорбут ох курдук оностон, кустук курдук куоьанан,  ким туохха талааннаа5ын, дьо5урдаа5ын кердерерге бэлэмнэр. Бу туьумэххэ кыргыттар бииргэ уерэнэр о5олорун, до5отторун эбэтэр тереппуттэрин кемелеьуннэриэхтэрин син. Ынырабыт бастакы нуемэрдээх кыттааччыбытын Сандра Зыкованы.

 ( Ыытааччылар кыргыттары биирдии-биирдии дьо5урдарын кердере ыныртыыллар).

1 ыытааччы:                Кыргыттарбыт бу туьумэххэ кердеххе наьаа да талааннаах эбиттэр диэн се5ен кэбистибит уонна дьо5урдара ессе сайда турдун диэн ис сурэхпититтэн ба5арыа5ын!

(Музыкальнай номер)

2ыытааччы:                Убаастабыллаах керееччулэрбит, курэхпит сал5анар.

Кыыс тереен со5отох кун кере буолуохтаах,

Кыыс оннук ураты аналлаах

Дьукээбил кулумнээх, турбуулаах кустуктаах

Солко5о сорболло хаамыахтаах!

Уьус туьумэххэ кыргыттар араас материаллартан айбыт кестуумнэрин эьиги дьуулгутугэр таьаарыахтара. О5олорбутун дохсун ытыс тыаьынан керсуе5ун!

(Кыргыттар музыка тыаьынан до5уьуоллатан тахсан айбыт авангарднай модаларын кердереллер. Кердерер, хаамар кэмнэригэр ыытааччы хас биирдии кыыс кестуумун туохтан оноьуллубутун кэпсиир.)

1 ыытааччы:                Саха кыыьа былыр да, быйыл да мындыр ейунэн, сатабыллаах санаатынан биллэрэ. Бу туьумэххэ кыргыттар улуу убайдарбыт Ексекулээх Елексей уонна Алампа олохторун уонна айар улэлэрин теье билэллэрин тургутан керуехпут. Дьэ, кыргыттарбытын эьиги иннигитигэр ынырабыт. Бу подностан биирдии соруда5ы талын уонна эппиэттииргэ бэлэмнэнин. Кунду керееччулэрбит, кыргыттарбытыгар, бу уустук курэххэ, ытыспыт тыаьынан кеме, кех-нэм буолуо5ун!

1 ыытааччы:                Эриирдээх, мускуурдаах ыйытыыларга о5олорбут бэлэмнээхтэрин, улуу суруйааччы убайдарбыт олохторун, айар улэлэрин уерэппиттэрин кердердулэр. Кыргыттарбытын аныгыскы туьумэххэ бэлэмнэнэ баралларыгар ытыс тыаьынан атаарыа5ын!

(Музыкальнай номер)

2 ыытааччы:      

Кырдьыга да5аны, кырдьыга да5аны,

Кыыс кэрэ, кыыс нарын туох кэлиэй.

Кыталык да5аны, сибэкки да5аны

Кыыска тугунан тэннэьиэй!

                Диэн тураммыт кыргыттарбытын бэьис туьумэххэ ынырабыт. Бу туьумэххэ кэрэчээн кыргыттарбыт эрдэттэн бэлэмнээн ункуу кэьиилээх кэллилэр. Кунду керееччулэр о5олорбут наьаа долгуйаллар, онон сылаас ытыспыт тыаьынан ейуеххэйин!

(Ункуу туьумэ5э са5аланар)

(Музыкальнай номер)

1 ыытааччы:                

Ус сурэх чопчута, дууьабыт туллуга

Кыыс ырыа, музыка дор5ооно

Бар дьону, киэн сири толору дьоллуурга

Кун айбыт анаабыт о5ото!

Саха кыыьа танаьы дьуерэлээн таннара, тупса5айдык оностон сылдьара айыл5аттан бэриллибит биир ураты талаана. Билигин Кэрэчээнэ куоларбыт куба курдук нуо5айа устан, кыталык курдук кынталдьыйан киирэн эьиги иннигитигэр киэьээнни былааччыйаларын, тупса5ай киэргэллэрин кердеруехтэрэ. Кунду керееччулэр куустээх ытыспыт тыаьынан нарын намчы кыргыттарбытын керсуе5ун!

(Кыргыттар музыка тыаьыгар уйдаран киириэн киэьээнни танастарын кердереллер)

2 ыытааччы:                Тыллан эрэр кэрэчээнэлэрбит, о5олорбут барахсаттар,  кырдьык да5аны танара табатын курдук таннаннар, сир симэ5ин курдук симэнэннэр талбыт курдук кэрэлэр, дьиннээх саха Айыы куолара кинилэр буоллахтара!

1 ыытааччы:                Убаастабыллаах керееччулэр! Бутэьик туьумэхпит аата «Мисс Сэлфи». Бу курэххэ кыргыттарбытыгар ыалдьааччылар аныгы олох биир сэргэх хардыытын «инстаграм» ненуе хаартыскаларын керен куоластарын укпуттара. Билигин бары экраны бол5ойон керуе5ун. Манна кесте сылдьар кыргыттар хастыы куолаьы ылбыттара.

2 ыытааччы:                 Манан «Кэрэ Куо» курэхпит тумуктэнэр. Дьууллуур субэ тумугу таьаара барда. Кэрэчээн кыргыттарбытыгар ба5арыа5ын ситиьиилэри, инники олохторугар урдук дабайыылары, сааскы ча5ылхай кун курдук ессе тупса турдуннар. Онтон кунду керееччулэрбит эьиэхэ томороон тымныыны аахсыбакка биьиги тэрээьиммитин кэлэн кербуккутугэр , сылаас ытыскыт тыаьын бэлэхтээбиккитигэр ис сурэхтэн махтанабыт, дьоммут барахсаттар куруук уерэ-кете этэннэ сылдьын. Бол5омто5ут иьин ессе тегул махтал!

(Музыкальнай номердар)

Салгыы жюри номинаннары, кыайыылаахтары билиьиннэрэр, э5эрдэлиир церемонията. Хаартыска5а туьуу.

Саввина Л.М.

Дьохсо5он орто оскуолатын педагог-библиотекара

Ситиһии күнэ.

Сцена бырааһынньыктыы киэргэммит. Сценаҕа ойоҕолуу трибуна турар. Сцена кэтэҕиттэн ыытааччы саҥата:

Ыытааччы: Үтүө киэһэнэн бары мустубут ыалдьыттар! Дьоро күнүнэн күндү үөрэнээччилэрбит! Көрсүҥ, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын директора Петрова Василиса Даниловна!

   Фанфар тыаһыыр. Петрова В.Д. трибунаҕа тиийэр.

Петрова В.Д. – Күндү оҕолор, убаастабыллаах төрөппүттэр, учууталлар, бары ыалдьыттар!

        2015-2016 үөрэх сыла түмүктэммитинэн барыгытын эҕэрдэлиибин! Бу сыл олус түбүктээх, саҥа саҕалааһыннардаах да буоллар, наһаа тургэнник ааста. Ол кэмҥэ биһиги оҕолорбут улааттылар, элбэҕи биллилэр, үгүс ситиһиилэннилэр. Бүгүн бу манна үөрэх сылын түмүгүн таһаара, бүтүн оскуола  үлэтин кэпсии, үгэс буолбут, хаһыс да сылын ыытыллар  ситиһиилээх оҕолорбутун бэлиэтиир өрөгөйдөөх күммүтүгэр  муһуннубут. Бүгүн манна чиэстэниэхтэрэ оскуолаларын аатын киэҥник иһитиннэрбит үөрэнээччилэрбит, өркөн өйдөөхтөрбүт, чулуу спортсменнарбыт уонна сыл т8м8г8нэн та7аарыылаахтык 8лэлээбит учууталларбыт.

        Бу үөрэх сыла атын сыллартан туох ураты бэлиэлээҕий? Быйыл бэлиэтээтибит Николай Егорович Мординов – Амма Аччыгыйа уонна  Дмитрий Кононович Сивцев – Суорун Омоллоон 110 үбүлүөйдээх  саастарын, ”Кэскил” оҕо хаһыата тэриллибитэ 80 сылын. Бу үбүлүөйдэргэ биһиги оҕолорбут, учууталларбыт кыттыылара, ситиһиилэрэ баһаам элбэх. Биһигини күүтэр быйыл сайын буолаары турар бутун Аан дойдутааҕы “Азия оҕолоро” спортивнай оонньуулар. Уонна оскуолабыт саамай улахан, инники кэскиллээх хардыытынан, ситиһиитинэн буолар агро хайысхалаах оскуола аатын ылбыппыт. Онон үлэбит, былааммыт өссө да киэҥ.

(Фанфар тыаһыыр, сыана кэтэҕиттэн ыытааччы саҥата кылаас бастыҥ үөрэнээччилэрин ыҥыртыыр, бэлэх туттарыыта. Кылаас салайааччылара бастыҥ оҕолорун бэлэмнээн тураллар, ыытан иһэллэр. Директор сыанаҕа ааттаммыт оҕолорго грамота туттарар, аналлаах кыргыттар бэлэхтэри киллэрэн иһэллэр).

Петрова В.Д. – Оскуола диэн бэйэтэ кыра государство. Быраабылалардаах, сокуоннардаах, салайааччылардаах. Бу государство иһигэр кыра дойдулар бааллар, ол аата методическай холбоһуктар. Бу холбоһуктар анал былаанынан, хас биирдии оҕо ситиһиилээх буоларын туһугар сыаллаах үлэлииллэр.

        Убаастабыллаах оҕолор, ыалдьыттар! Бүгүҥҥү киэһээбит саамай долгутуулаах түгэнигэр тиийэн кэллибит. Сыанаҕа ыҥырабын алын сүһүөх кылаас методическай холбоһук бастыҥнарын уонна кинилэр төрөппүттэрин.

(Фанфар тыаһыыр, подностаах кыргыттар киирэллэр сыана кэтэҕиттэн ыытааччы саҥата ситиһиилээх оҕолору. Директор бэлэхтэри, махтал суруктары туттартыыр).

• Гуманитарнай метод. холбоһук
• Естественнэй метод. холбоһук
• Политех метод. холбоһук

Петрова В.Д. – Көрүҥ, бу биһиги оскуолабыт киэн туттуулара, нэһилиэкпит инники кэскиллэрэ!

Петрова В.Д. – Оҕо ситиһиитэ – учуутал түбүктээх үлэтин түмүгэ. Таһаарыылаах үлэ кэмигэр сыаналаныахтаах. Ыҥырабын үлэ бастыҥнарын:

Петрова В.Д. – Бары ситиһиилээхтэри, наҕараадаламмыттары эҕэрдэлии кэллилэр кырачаан аанньалларбыт, бастакы кылаас үөрэнээччилэрэ. Онтон салгыы көрүҥ оскуолабыт оҕолорун уонна бары үлэһиттэрин күүһүнэн туруоруллубут отчуоттуур кэнсиэри.

Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын отчуоттуур “Кустук өҥнөөх оҕо саас” кэнсиэрин сценарийа.

Ыытааччылар: 1 чаас:

Петрова В.Д.

2 чаас: Сыромятникова А.Н.

Баснаев И.И.

Константинова Лера.

Заворотный Андрей.

Сцена оҕо саас, үөрэх тематыгар сыһыаннаах гына бырааһынньыктыы киэргэммит. Түөрт микрофон стойкаҕа бэлэм тураллар.

        Оҕолор уонна бары үлэһиттэр хорга бэлэм тураллар.

Сцена кэтэҕиттэн ыытааччы саҥата:

Ыытааччы: Төрөөбүт төрүт буорбар турарым тухары мин – Тааттабын! Маҥнайгы ыраас хаарбар хаамарым тухары – мин сахабын! Сахалыы тылбын саҥарарым тухары – мин киһибин! Сэттис кылаас уолаттарын толоруутугар истиҥ Өксөкүлээх Өлөксөй “Оттоку олук алгыһа”.

Үолаттар тахсан хоһооннорун ааҕаллар.

Ыытааччы: Үтүө киэһэнэн бары мустубут ыалдьыттар! Дьоро күнүнэн күндү үөрэнээччилэрбит! Көрсүҥ, “Таатта улууһа” муниципальнай тэриллии депутатскай корпуһун председателя Охотин Валентин Андреевиһы, “Дьохсоҕон нэһилиэгэ” муниципальнай тэриллии баһылыга Захаров Петр Егоровиһы,  Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын директора Петрова Василиса Даниловнаны!

   Фанфар тыаһыыр. Ыҥырыллыбыттар тахсаллар..

Охотин В.А.,Захаров П.Е. эҕэрдэ тыллара.

Петрова В.Д. – Күндү оҕолор, убаастабыллаах төрөппүттэр, учууталлар, бары ыалдьыттар!

        2015-2016 үөрэх сыла түмүктэммитинэн барыгытын эҕэрдэлиибин! Бу сыл олус түбүктээх, саҥа саҕалааһыннардаах да буоллар, наһаа тургэнник ааста. Ол кэмҥэ биһиги оҕолорбут улааттылар, элбэҕи биллилэр, үгүс ситиһиилэннилэр. Бүгүн бу манна үөрэх сылын түмүгүн таһаара, бүтүн оскуола  үлэтин кэпсии, үгэс буолбут, хаһыс да сылын ыытыллар  ситиһиилээх оҕолорбутун бэлиэтиир өрөгөйдөөх күммүтүгэр  муһуннубут. Бүгүн манна чиэстэниэхтэрэ оскуолаларын аатын киэҥник иһитиннэрбит үөрэнээччилэрбит, өркөн өйдөөхтөрбүт, чулуу спортсменнарбыт уонна сыл түмүгүнэн таһаарыылаахтык үлэлээбит учууталларбыт.

        Бу үөрэх сыла атын сыллартан туох ураты бэлиэлээҕий? Быйыл бэлиэтээтибит Николай Егорович Мординов – Амма Аччыгыйа уонна  Дмитрий Кононович Сивцев – Суорун Омоллоон 110 үбүлүөйдээх  саастарын, ”Кэскил” оҕо хаһыата тэриллибитэ 80 сылын. Бу үбүлүөйдэргэ биһиги оҕолорбут, учууталларбыт кыттыылара, ситиһиилэрэ баһаам элбэх. Биһигини күүтэр быйыл сайын буолаары турар бутун Аан дойдутааҕы “Азия оҕолоро” спортивнай оонньуулар. Уонна оскуолабыт саамай улахан, инники кэскиллээх хардыытынан, ситиһиитинэн буолар агро хайысхалаах оскуола аатын ылбыппыт. Онон үлэбит, былааммыт өссө да киэҥ.

(Фанфар тыаһыыр, сыана кэтэҕиттэн ыытааччы саҥата кылаас бастыҥ үөрэнээччилэрин ыҥыртыыр, бэлэх туттарыыта. Кылаас салайааччылара бастыҥ оҕолорун бэлэмнээн тураллар, ыытан иһэллэр. Директор сыанаҕа ааттаммыт оҕолорго грамота туттарар, аналлаах кыргыттар бэлэхтэри киллэрэн иһэллэр).

Петрова В.Д. – Оскуола диэн бэйэтэ кыра государство. Быраабылалардаах, сокуоннардаах, салайааччылардаах. Бу государство иһигэр кыра дойдулар бааллар, ол аата методическай холбоһуктар. Бу холбоһуктар анал былаанынан, хас биирдии оҕо ситиһиилээх буоларын туһугар сыаллаах үлэлииллэр.

        Убаастабыллаах оҕолор, ыалдьыттар! Бүгүҥҥү киэһээбит саамай долгутуулаах түгэнигэр тиийэн кэллибит. Сыанаҕа ыҥырабын алын сүһүөх кылаас методическай холбоһук бастыҥнарын уонна кинилэр төрөппүттэрин.

(Фанфар тыаһыыр, подностаах кыргыттар киирэллэр сыана кэтэҕиттэн ыытааччы саҥата ситиһиилээх оҕолору. Директор бэлэхтэри, махтал суруктары туттартыыр).

• Гуманитарнай метод. холбоһук
• Естественнэй метод. холбоһук
• Политех метод. холбоһук

Петрова В.Д. – Көрүҥ, бу биһиги оскуолабыт киэн туттуулара, нэһилиэкпит инники кэскиллэрэ!

Петрова В.Д. – Оҕо ситиһиитэ – учуутал түбүктээх үлэтин түмүгэ. Таһаарыылаах үлэ кэмигэр сыаналаныахтаах. Ыҥырабын үлэ бастыҥнарын:

Петрова В.Д. – Бары ситиһиилээхтэри, наҕараадаламмыттары эҕэрдэлии кэллилэр кырачаан аанньалларбыт, бастакы кылаас үөрэнээччилэрэ. Ырыа аата_______________________. Онтон салгыы көрүҥ оскуолабыт оҕолорун уонна бары үлэһиттэрин күүһүнэн туруоруллубут отчуоттуур кэнсиэри.

Петрова В.Д. биллэрэр: Россия үөрэҕириитин Бочуоттаах үлэһитэ, Саха Республикатын Үөрэҕириитин туйгуна, учууталлар учууталлараТарбахова А.А. тылларыгар, Алексей Калининскай мелодиятыгар оскуола своднай хорун толоруутугар “ Дьохсоҕоммут биһиэнэ”. Хору салайар Изабелла Жараева.

(Хор ыллыыр).

Петрова В.Д. биллэрэр: Алексей Калининскай суруйуутугар “Үөрэх кыһата”. Истиҥ хор толоруутугар.

Хор ыллыыр. Хордаан баран ырыаһыттар тыаһа суох тахсан бараллар. Сцена кэнниттэн Н. Королева толоруутугар “Маленькая страна” ырыа иһиллэр. Бастакы кылаас оҕолоро ким мээчиктээх, ким шариктаах, скакалкалаах тахсан сценаҕа оонньууллар. Музыка сыыйа кыччыыр, ыытааччылар тахсаллар.

1 ыытааччы: Үтүө киэһээнэн дьоһун –мааны Дьохсоҕоммут олохтоохторо!

2 ыытааччы: Эһиги хаһан эмэ сылдьыбыккыт дуо кустук өҥнөөх дьикти дойдуга? Онно сибэккилэр дьиэрэҥкэй тэбэллэр, онно халлаан өҥө мэлдьи күп күөх, онно үрүҥ көмүс күөллэргэ кыһыл көмүс балыкчаан күөнэхтэнэ оонньуур.

3 ыытааччы: Онно мин сылдьыбытым, лыахтыын дьиэрэҥкэй тэппитим, кыһыннары сайыннары чыычаах ырыатын истибитим,  дьэрэкээн сибэкки миинньигэс сытынан тыыммытым.

4 ыытааччы: Ол мин кустук өҥнөөх оҕо сааһым дойдута! Эһигини барыгытын ыҥырабыт оҕо саас дьоллоох дойдутугар!  Дьохсоҕон орто оскуолатын үөрэнээччилэрин уонна коллективын кэнсиэрин сэргээн истиҥ. Сэҥээрэн көрүҥ!

Ыытааччылар тахсан истэхтэринэ “Эҕэрдэ үҥкүүтун” музыката тыаһыыр. Үҥкүүһүттэр киирэллэр.

Үҥкүү бүппүтүн кэннэ микрофон таһар уолаттар микрофоннары киллэрэн уураллар. Хоһоон ааҕар уолаттар ыытааччы биллэрэ турдаҕына тахсаллар.

1 ыытааччы:  Мин дууһам ыллыыр,

                          Күөх халлаан ыллыыр,

                          Күөрэгэйим эмиэ ыллыыр!

Үһүс кылаас үөрэнээччилэрин толоруутугар ырыа, “Сиргэ эйэ күннээтин ”.

2 ыытааччы:  Уйэлээх аас түптэм буруота

                          Алааһым урдугэр ыйанна

                          Таатталыы доҕуһуол ойдуота

                         Сүрэхпэр дьол буолан ыллаата.

Санкт Петербург куоракка ыытыллыбыт “Невские перспективы” бутун аан дойдутааҕы фестиваль Гран при хаһаайыннара “Сандаар” бөлөх. “Таҥалай ырыата” бэлэмнээтэ Анна Константинова.

4 ыытааччы:  Музыка муоратыгар уйдаран,

                          Долгуҥҥа дуоһуйа хаамабын,

                          Сайыҥҥы салгыҥҥа дайдаран,

                          Күлүмнэс урсуҥҥа көтөбүн!

Эһиги иннигитигэр  “Кэрэчээнэ” мода студиятын кыргыттара. Салайааччы Ирина Захарова.

1 ыытааччы:    Эргий, эргий эдэр саас,

                            Эрчимнээх эдэр саас!

                             Оҕо саастыын арахсан,                          

                             Уһун олох суолугар

                            Эрэллээхтик киириэҕиҥ!

Оскуола выпускниктарын толоруутугар “Вальс”.

1 ыытааччы:  Өбүгэм үгэһигэр эргиллэн

                          Сахабынан киэн туттабын!

                          Сайдыыга сөп түбэһэ эриллэн

                          Аан дойдулуун тэҥ турабын!

“Күнчээн” фольклорнай бөлөх толоруутугар норуот ырыата“Дьаакып”.

2 ыытааччы:  Ок-сиэ, тоҕо баҕас кэрэтэй,

                          Эргиччи аан дойду ыллыыра,

                          Ок-сиэ, тоҕо баҕас үөрүүтэй –

                          Үрүҥ күн сүрэҕи алгыыра!

Истиҥ, республикатааҕы “Кэскил” оҕо хаһыатын 80 сыллаах сүлүөтүн лауреата Айта Яковлева. Далаана репертуарыттан “Сайылыкка сынньалаҥ”.

3 ыытааччы:  Саха урааҥхай

                          Саргытын салайсар,

                          Дэлэй ыһыаҕы дэлэтэр,

                          Дохсун оонньууну олохтуур,    

                          Лыҥкынас тыастаах,

                          Хоҥкунас хоһоонноох

                          Хомус барахсан!

Фольклорнай бөлөх толоруутугар хомуска сахалыы матыыптар. Салайааччы Анна Константинова.

4 ыытааччы: Оскуолабытыгар  “Кэскил” оҕо тэрилтэтэ ситиһиилээхтик үлэлиир. Араас таһымнаах тэрээһиннэргэ куруутун көхтөөхтүк кыттар.  Сыанаҕа ыҥырабыт “Дьохсоҕон дьиктилэрэ” КВН хамаандатын

 1 ыытааччы:  Оҕо саас олох саамай –

                           Дьоллоох кэрдииһэ,

                           Оҕо саас күммүт аалай –

                          Сарыал кыыһар көмүһэ.

Алын сүһүөх кылаас оҕолорун толоруутугар “Полька”. Салайааччы Ольга Федорова.

2 ыытааччы:   Оо, Сахам сирэ барахсан,

                           Эн тыйыс айылҕаҥ– мин уйам,

                           Оо, Сахам сирэ барахсан,

                           Эн ырыаҥ – мин кутум!

Сайа тылларыгар, Ангелина Файрушина матыыбыгар “Сахам сирэ”. Толорор дьахталлар ансамбллара.

3 ыытааччы:    Киһи ис эйгэтэ куйаартан киэҥ,

                            Кэрэ эйгэ кистэлэҥин

                            Кэнчээрибэр көрөбүн.

Ирина Захарова салалтатынан “Авангард” модата.

4 ыытааччы:    Дорҕооммун тэтиммэр битийэн,

                            Сүрэҕим тэбиитин биэрэбин,

                           Музыкам ыраата көттүн дуу,

                           Ис иэйиим туругун тиэртин дуу...

“Сандаар” бөлөх толоруутугар “Күпсүүр доҕуһуола”. Салайааччы Анна Константинова.

1 ыытааччы:   Оҕолуу истиҥник истэрбит,

                        Ордугу, кэрэни билэрбит

                        “Бони М” чаҕылхай талаанын

                       Таайбыппыт сүүс кыымтан арааран.

Айна Саввина, Иннокентий Баснаев толорууларыгар ретро үҥкүү.

2 ыытааччы:   Олонхонон дураһыйар буоламмын

                           Санаам миэнэх далааһыннаах,

                           Олоҥхо - олох төрдө!

                           Олоҥхо - сайдыы чыпчаала!

Реас Кулаковскай “Орто дойду олохтооҕо Ордьоот оҕонньор” олоҥхотун толороллор, Анемподист Иванович Софронов – Алампа төрөөбүтэ 130 сылыгар аналлаах улуустааҕы олонхо куонкурсугар 3-с степеннээх дипломаннара, “Күнчээнэ” фольклорнай бөлөх оҕолоро. Салайааччы Анна Константинова.

3 ыытааччы:   Сибэккинэн симэммит

                           Айыы кэрэ куотаҕын,

                           Айылҕаттан айыллыбыт

                           Аанньал кэрэ буолаҕын.

”Кэрэ куо” муода студията. Салайааччы Виктория Бысыина.

4 ыытааччы:   Мин ырыам мөһүүрэтэ – дьүһүлгэнигэр,

                           Мин ырыам уут сүмэтэ – ис киэргэлигэр,

                           Мин ырыам үйэлээх ситимэ – кэрэтигэр,

                          Мин ырыам тэбэр тэтимэ – иэйиитигэр!

Ыллыыр Милена Петрова. Нарыыйа Иванова репертуарыттан “Уһугунна ньургуһун”.

1 ыытааччы:   Кынтаҕар быһыылаах  

                           Кылбаҕар дьүһүннээх

                           Кыҥкынас ырыалаах,

                           Кынаттаах кыыл

                           Кыталык барахсан!

Үҥкүүһүттэр бөлөхтөрүн толоруутугар “Кыталык”. Үҥкүүнү туруорда Анжела Афанасьева.

Ыытааччы:  Көрсүҥ, “Кэскил” оҕо түмсүүтүн көрдөөх көкөттөрүн!

2 ыытааччы:   Көрөн – истэн,

                           Күлэн- оонньоон

                           Күөкэрдээхтээн,

                           Буккуйан  - таккыйан

                           Бутуйан – таһыйан

                           Буккуллаахтаан

                           Чабырҕахсыт да оҕолор!

“Бастакы хардыы” иһинэн норуоттар икки ардыларынааҕы Майаҕа ыытыллыбыт “Бриллиантовые нотки” 4-с республикатааҕы конкурс – фестиваль лауреаттара “Күнчээн” фольклорнай бөлөх толоруутугар чабырҕах.

3 ыытааччы:   Үҥкүү алыптаах эйгэтэ. Өрүү эдэр, өрүү сөхтөрөр айылгылаах. Үнкүүһүттэр бөлөхтөрүн толоруутугар “Оһуор” үҥкүүтэ.

4 ыытааччы:   Оҕо сааһы оҕуурдаан тутаммыт

                           Оһуохайдаан эрэбит,

                           Эдэр сааһы эрийэн ыламмыт

                           Эһиэкэйдээн тэйэбит!

(Оһуокайы таһаарар_______________________________________________ Иван Потапов).

Ыытааччылар оһуохайдьыттар иннилэригэр тахсан тураллар:

1 ыытааччы:   Күндү көрөөччүлэрбит! Манан “Кустук өҥнөөх оҕо саас” кэнсиэрбит түмүктэннэ.

2 ыытааччы:    Кэнсиэри бэлэмнээтилэр Анна Сыромятникова, Октябрина Аввакумова, үҥкүүнү туруордулар Саргылана Охлопкова, Василиса Петрова, Ольга Федорова, сыананы киэргэттилэр Ирина Захарова, Виктория Бысыина, Наталья Рожина, Фольклор Анна Константинова, хору салайда Изабелла Жараева, сценарийы суруйдулар Мария Сивцева, Лариса Саввина, Музыка, уот-күөс Айна Саввина, Егор Можаров.

3 ыытааччы:    Махтанабыт чугдаарар оҕо саас дьоллоох түһүлгэтигэр кэлэн ыалдьыттаабыккытыгар!

4 ыытааччы:    Баҕарабыт бар дьоммутугар ыраас халлааны, чаҕылхай күнү!

4 ыытааччы:   Куруук бу курдук үөрүү-көтүү, ырыа-тойук аргыстаах сылдьыҥ!

 Бары:  Көрсүөххэ диэри, күндү доҕоттор!                       

А.И. Софронов –Алампа 130, П.И. Васильев 110, А.К. Андреев 115, Д.А.Петров 95 сылларын көрсө Дьохсоҕон нэһилиэгин “Улуу дьоммутун уруйдуубут” үбүлүөйдээх  ыһыаҕын сценарийа

Ыытааччылар:

1.

2.

Буолар күнэ: бэс ыйын 18 күнэ 2016 с.

Саҕаланар:  сарсыарда 11 чаастан

Буолар сирэ: М. Н. Тихонов аатынан сынньалаҥ паарката

Кыттар дьоно: Түһүлгэни ыраастыыр далбар хотуттар, алгысчыт, күпсүүрдьүт уолаттар, арыалдьыттар: 8 кыыс, 9 уол. Дуораанньыттар, оһуохайдьыттар.

Аһыллыы олуктара:

• Мустуу
• Түһүлгэни ыраастааһын
• Күпсүүрдьүттэр
• Алгыс
• Кымыһынан, алаадьынан  айах тутуу
• Сахалыы таҥастаахтар парадтара
• Олбохтоохтор үҥкүүлэрэ
• Нэһилиэк баһылыгын эҕэрдэтэ
• Дьүһүйүү “Ийэ сирбэр эргиллиэм” Алампа туһунан текст
• “Куорсун” түмсүү анабыл хоһоонноро
• Торжественнай чаас
• Дьохсоҕон кыыһын “Сыыдам сырыылаах Дуула бухатыыр” олоҥхотуттан быһа тардыы
• Эҕэрдэ кэнсиэр

 Түһүлгэ оҥоһуута:

Түһүлгэ – ыһыах аһыллыытын туома толоруллар сирэ, дьон-сэргэ кэлэригэр сиэрэ ситэн, санаа саатыыр гына оҥоһуллан, киэргэтиллэн турар.

Сцена утары ытык уот оттуллар холумтана, ол аттыгар тирии тэллэхтэргэ, олбохторго сиэргэ туттуллар куурбут тымтыктарынан, сылгы сиэлинэн  толору кымыстаах чорооннорунан, иьиттээх саламаатынан, арыылаах алаадьынан ситэриллибит.

  Сцена анныгар сахалыы дорҕоон таһаарар тэриллэр: табыктар, күпсүүрдэр ууруллубуттар.

Сцена кэтэҕэр үбүлүөйдээх дьоммут мэтириэттэрэ ыйаммыттар.

Түһүлгэ төгүрүччү сиэллээх саламанан тардыллыбыт.

Аһыллыы:

Дьон-сэргэ мустарыгар ыһыах дуораанньыттара сайын кэлиитин туһунан сахалыы ыһыах ырыатын тардан кэбиһэллэр. Хомус тыаһыыр. Түһүлгэни тула түптэ буруота унаарыйар.. Далбар хотуттар түһүлгэни боҕуруоскай отунан ыраастыыллар.

1 ыытааччы:

Кыыдааннаах кыһын ааһан,

Саймаархай самаан сайын саҕаланнаҕына,

Орто дойду улуу өрүһэ муус буулаҕатын булгурутан,

Көмүөлүн күүһүнэн үлтү күрдьэн хоту үрдэҕинэ,

Оччоҕо өҥ-быйаҥ үүнүүлээх хочолрго,

Күөх талах таманнаах күөл арыылара,

Аламай маҥан күн алгыстаах арчылара,

Мырааннар быыстарыгар сыламныы тааллахтарына,

2 ыытааччы:  

Сайын барахсан!

Бу көстөр күөх сайын эргиллэн

Далбарай чыычаах туйаара ыллыыр,

Дьикти кэмигэр мустан кэлэммит,

Уолан дьон уйан сүрэхпит,

Тоҕо өрүкүйбэт буолуой?

Тулаҥ барыта чэгиэн – чэбдик

Сибиэһэй салгынынан дуоһуйа тыыннаҕына

Бу дэлэгэйин, киэҥин-куоҥун,

Сырдыгын, ырааһын!

Кэрэ кэхммит эгийбитинэн

Уруй тылы этиэҕин!

Күөх сайын кэлбитинэн

Эҕэрдэлии көрсүөҕүҥ!

1 ыытааччы:

Уйгу ыһыаҕы олохтуу мустубут

Ыраах-чугас ытык дьоммут

Өрөгөй күнэ үүннэ!

Саргы дьаалы саҕаланна!

Өркөн өйдөөх, күлүмэх күүстээх

Дьоһун дьоммут бары кэлэн

Истэ-көрө сэргэҕэлээҥ!

2 ыытааччы:

Ытык Дьохсоҕоммут олохтоохторо, бар дьоммут! Бу бэйэлээх Ийэ сирбит чэлгийэ симэнэн турдаҕына, бу бэйэлээх күөх халлааммыт күлүмүрдүүр урсунуттан күөрэгэй барахсан көҥүллүк ыллыыр ырыата, сүргэни көтөҕөн, иһиллэ-кутулла турдаҕына, саха киһитин үгэһинэн ыһыах ыһан, оонньуу тэрийэн, уйгу түһэрэн эрдэхпит үчүгэйин!

1 ыытааччы:

Талааннаах түбэлээх Тааттаҕа, Дьоһун-мааны Дьохсоҕоҥҥо төрөөн - үөскээн ааспыт, өлбөөдүйбэт өйдөбүнньүк хаалларбыт улуу убайдарбыт:

Хомоҕой тыллаах хоһоонньут, ыллам тыллаах ырыаһыт, кэрэ кэпсээннээх кэрэһит Анемподист Иванович Софронов – Алампа төрөөбүтэ 130 сыла;

Коммунальнай хаһаайыстыба бастакы национальнай комиссара Ананий Кононович Андреев төрөөбүтэ 115 сыла;

Саха норуодунай, үтүөлээх артыыһа төрөөбүтэ Пантелеймон Иннокентьевич Васильев төрөөбүтэ 110 сыла;

 “Албан Аат” уордьан толору кавалера Д.А. Петров төрөөбүтэ 95 сыла.

2 ыытааччы:

Түөрт саха сайдыытын саҕаласпыт,

Билиини-сайдыыны бар дьоҥҥо тарҕатыспыт,

Араллааннаах аартыгы аһыспыт,

Уорааннаах олоҕу оломноспут,

Айылҕаттан анатан айыллыбыт,

Сахабыт саарыннарын,

Урааҥхайбыт улууларын,

Дьоһун дьоммутун үйэтитэр

Үрүҥ – тунах ыһыахпытын

Астахпыт буолуохтун!

Сүдү дьоммутугар

Сүһүөхпүтүгэр туран

Сүгүрүйдэхпит буолуохтун!

(А. Тарбахова тыл. А. Калининскай мел “Дьохсоҕон гимнэ” тыаһыыр, ыһыах дьоно турар, тэҥҥэ ыллаһар).

Күпсүүрдьүт уолаттар ыһыах дьонун уруйдаары сыана иннигэр бэлэм тураллар. Гимн бүттэ да тута күпсүйбүтүнэн бараллар.

Күпсүүрдьүттэр сыыйа тохтууллар, салгыы алгыска аналлаах сахалыы намыын музыка тыаһыыр. Ыраахтан кыталык лыҥкыныыра, туруйа турууктуура иһиллэр. Алгысчыт А.Н. Попов  хатыҥ лабаата тутуурдаах 8 кыталык кыыска, үрүҥ дэйбиирдээх 9 туруйа уолга арыаллатан, аргыый киирэр.

(Алгыс)

Алгыс бүттэҕинэ далбар хотуттар ыалдьыттарга саамал ыһыах кымыһынан айах туталлар. (Бу кэмҥэ хомус тыаһа дьүрүһүйэр).

Салгыы сахалыы таҥастаахтар парадка киирээри бэлэм тураллар.

1 ыытааччы:

Уйгу ыһыаҕы олохтуу мустубут

Сахалыы сайбаччы таҥныбыт

Самаан сайыны айхаллыы,

Дьохсоҕоммут дьоно иһэллээр!

Кырыа кыһын кыһалҕаларын этэҥҥэ туораан, түбүктээх  үлэ түмүгүттэн санаалыын дуоһуйан, инникигэ эрэллээх, бар дьонун батыһыннаран киирэн иһэр нэһилиэкпит баһылыга Петр Егорович Захаров.

(Сахалыы симэхтээх акка олорон баһылык Захаров П.Е. бар дьонун батыһыннаран киирэр).

Парад киирэр кэмигэр ыытааччылар ойоҕолуу туран үбүлүөйдээх дьону сырдаталлар:

2 ыытааччы:

Дэгиттэр талааннаах сүдү дьоммут, саха норуотугар оҥорбут үтүө дьыалалара үйэлэргэ умнуллуо суохтаах сыаналаныахтаах. Кинилэр уустук, ыарахан олоҕу тулуйбуттара, уйбуттара, норуоттарын туһугар айымньылаахтык үлэлээбиттэрэ барыбытыгар холобур эрэ буолар. Улуу убайдарбыт үтүө ааттарын үйэтитии - биһиги ытык иэспит.

1 ыытааччы:

Саха уус-уран литературатын төрүттэспит дьонтон биирдэстэрэ, саха театрын аҕалаатар аҕата, биллиилээх общественнай деятель Анемподист Иванович Софронов Алампа сахаларга соҕотох, Өксөкүлээх Өлөксөй, Ойуунускай соҕотохторун кэриэтэ, хатыламмат туспа суоллаах-иистээх.

... Алампа барахсан дэгиттэр үлэҥ

Улуукан дэтэргэ дьүөрэлээх

Тыл күүһүн баараҕай аҕата

Бар дьонтон улахан баһыыба!...

... Сүдү талааҥҥар сүгүрүйэ

Күн бүгүн норуотун умнубат,

Үйэттэн үйэҕэ астына

Кэнчээри ыччатын кэриэстиэ!

2 ыытааччы:

Ананий Кононович Андреев сахалартан бастакынан Свердловскайдааҕы коммунальнай университеты уонна Москубатааҕы промышленнай академияны бүтэрбитэ. Инженер-технолог диэн сэдэх идэни баһылаабыта. Үтүө суобастаах үлэһит буолан, оччотооҕу кэмҥэ Коммунальнай хаһаайыстыба бастакы национальнай комиссарыгар тиийэ үүммүтэ. Саха сиригэр коммунальнай хаһаайыстыба сайдарыгар үтүө саҕалааһыннары киллэрбитэ. Биһиги Ананий Кононович биир дойдулаахтара буоларбыт быһыытынан кини сырдык аатын үйэтитэргэ үлэлэһэбит. Киэн туттуоҕун, доҕоттоор, бастакы наркомунан, тумус туттар киһибитинэн! Оскуолабыт бастыҥ үөрэнээччилэрэ кини сырдык аатын үчүгэй үөрэхтэринэн, үрдүк көрдөрүүлэринэн ааттата туруохтара, үйэтитиэхтэрэ.

1 ыытааччы:

Саха норуодунай, үтүөлээх артыыһа Пантелеймон Иннокентьевич Васильев анал үөрэҕэ да суох буоллар, театр историятын, актерскай мастерство туһунан суруйуулары хасыһан ааҕара, үөрэтэрэ.  Эдэр учуутал саха суруйааччыларын айымньыларын «Таҥханы», «Кукаакы Кулубаны», «Дьадаҥы Дьаакыбы», «Ол Дьыллары», «Саһыл Сыһыыны» уо.д.а туруортаабыта. Пантелеймон Иннокентьевич театрга киирэн                                     аан бастаан оонньообут оруола П.А. Ойуунускай «Оҕоҕо баҕарбыт» комедиятыгар Ыналба оруола. Ити кэнниттэн театрга  турбут               испэктээктэргэ сүрүн оруоллары оонньотолообута. «Күөх Көппөҕө» - Көппө, «Иирбит Ньукууска» - Ньукуус, «Кыһыл Ойууҥҥа» - Оруос баай, «Бассабыык Баһылайга» - Бассабыык,  М. Горькай «Түгэххэ» - Барону. Онон театр коллективыгар бигэтик киирэн, араас характердаах уобарастары айар кыахтааҕын көрдөрбүтэ.

2 ыытааччы:

“Албан Аат” уордьан толору кавалера Дмитрий Ананьевич Петров бастакы Белоруссия фронугар тиийэн 65-с танковай биригээдэҕэ пулеметчик буолан, Белоруссияны, Польшаны босхолоһор, Арҕаа Буугу туорааһыҥҥа кыттар.

Хорсун быһыы туоһута-

Албан Аат уордьан

Модун, чиргэл түөһүн

Чиэстээхтик толорор.

Бастыҥ саллааты бар дьоно умнубат

Албан ааттаах геройу

Астына, киэн тутта ааттыыбыт,

Аар саарга аатырдан

Айхал тылларын аныыбыт!

Өрөгөй марша тыаһыыр. (Парад кыттыылаахтар эргийэн кэлэн сыана икки өттүгэр тураллар, эр дьон, оҕолор сыана иннигэр олороллор. Түөлбэ салайааччылара дьоннорун саамылыыллар).

“Саһарҕа”, “Илгэ”, “Эрчим” үҥкүү бөлөхтөрө  “Олбохтоохтор” үҥкүүлэрин толороллор.

1 ыытааччы:

Алексей Елисеевич Кулаковскай аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ Аннушка Дорофеева, Саша Татаринов, Эльза Саввина, Айнура Татаринова Алампаҕа анаабыт хоһооннорун ааҕаллар нэһилиэк депутаттара: Анна Сыромятникова, Лариса Попова, Герман Данилов, Анатолий Попов.

Алампаҕа сурук.

Улуу киһи, Алампа,

Эн айбыт айымньыларгар

Туох дьикти абылаҥ баарый?

Тугу сөҥүөрдэ кистиигин?

Хоһоонноргун аахтахпына, тоҕо эрэ

Үөһэ дабайа көтүөхпүн саныыбын.

Туох эрэ биллибэт дьикти

Мин тулабар оргуйар.

Аптаах тыллар мин кулгаахпар

Тохтоло суох кутуллаллар

Үөһээ мэҥэ халлаантан

Үтүөҕэ – кэрэҕэ абылыыллар.

Хоһоонуҥ эриэккэс кистэлэҥин

Кулгаахпар оргууйдук сипсийиий,

Айар – дьүһүйэр талааҥҥын

Аһан ыйан кулууй.

Аннушка Дорофеева. 5 кылаас.

***

Тылбын биэрэбин.

Үгүс хоһоону айан,

Элбэх ырыаны суруйан,

Хаалларбытыҥ эн

Алампа убайбыт,

Киэн туттар киһибит.

Эн тылларын дууһабын абылаан,

Эйэни, мичээри киллэрэр.

Эн кэрэкэ хоһоонноруҥ,

Кылбаарар Дьуунньаҕар

Анаммыт тылларыҥ,

Билиҥҥэ диэри тыыннаахтар.

Эн быраатыҥ, МИН

Тылбын биэрэбин

Саха тылын өрө тутан,

Эн хоһоонноргун тэнитиэм,

Ыччат сахаҕар тиэрдиэм!

Саша Татаринов. 8 кылаас.

***

Туойбутуҥ туһалаах эбит.

Кыра сааспыттан истэбин

Алампа диэн аламаҕай ааты...

Хоһуйар, айар аналлаах

Олорбута үһү сүдү киһи.

Кини хомоҕой хоһоонноох эбит,

Кини сиэдэрэй сэһэннээх эбит,

Кини күүстээх тапталлаах эбит,

Кини эрэйдээх олохтоох эбит...

Астына айымньытын аахтым,

Алааһыгар сырыттым,

Алаас уола Алампа убайбыт,

Айбытыҥ үйэлээх,

Туойбутуҥ туһалаах эбит.

Эльза Саввина. 6 кылаас.

***

Алампа, Алампа

Алаас уола Алампа.

Алампа, Алампа

Алаас уола Алампа,

Дэгиттэр талааннаах,

Хомоҕой хоһоонньут,

Үтүөкэн кэпсээнньит,

Уһулуччулаах драматург.

Эндирдээх-эриирдээх,

Эрэйдээх-муҥнаах тус  олоххун

Хоһооҥҥор, кэпсээҥҥэр

Ааҕан билэбит.

Саха литературат

Сайдарын туһугар,

Төрөөбүт тыл

Сүппэтин туһугар

Сахалыы тыыннаан

Саргылыы үлэлээбитин,

Чуо сурукка сыстан,

Чолбон сулустуу

Сыдьаайан ааспытын.

Алампа, Алампа

Алаас уола Алампа,

Үйэ – саас тухары

Аатыҥ ааттаныа,

Үйэ - саас тухары

Араас хоһоон ананыа!

Айнура Татаринова. 5 кылаас.

“Туймаада” ансамбль “Үрүҥ туллук мөлбөстүүр” ырыата тыаһыыр. “ Ийэ сирбэр эргиллиэм” дьүһүйүү саҕаланар.

“Аан дойдуга төрөөн – үөскээн, киһи буолан бэлиэ хаалларарым – ити айымньыларым буолаллар, ону сыа-сым курдук тутаннар, кэнэҕэски үөскүүр ыччакка билиһиннэрэллэрэ буоллар, мин дьолум ол буолуо этэ... ” диэн Алампа барахсан эппит тыллара туолуохтун. Алампаны ааҕыаҕыҥ, Алампаны үйэтитиэҕиҥ!

“Куорсун” литературнай монтаж. (Эппиэтинэстээх Другина Г.Н.)

Фанфар тыаһыыр. Ыһыах өрөгөйдөөх чааһа саҕаланар.(Нэһилиэк баһылыга, ыальыттар тыл этэллэр).

1 ыытааччы:

Саха киһитэ оһоҕун иннигэр олордоҕуна олоҥхоһут, оҕуһун миинэҕинэ ырыаһыт. Олоҥхолоон оҕонньор барахсан оллоонноон олорон эрэ олоҥхо номоҕо оҥостон Аан Ийэ дайды айыллыбытын, алаҕаркаан – тэтэгэркээн алтан араҕас далбардаммытын дьэрэкээн ойуу курдук дьэргэлдьитэн түстэҕинэ, эриэккэстик этэн-тыынан эҕилдьитэн киирдэҕинэ, унаар-мунаар көрбүт урааҥхай саха барахсан нохтолоох тойон сүрэҕэ долгуйан “Ноо!” – диирэ эбитэ үһү...

2 ыытааччы:

Дьохсоҕон нэһилиэгин “Куорсун” литературнай түмсүү көхтөөх чилиэнэ, поэзия хонуутугар эрэллээхтик үктэммит биир дойдулаахпыт Акулина Михайловна Егасова – Дьохсоҕон кыыһа суруйуутугар “Сыыдам сырыылаах Дуула Бухатыыр” олоҥхотуттан быһа тардыыны көрүҥ, истиҥ, сэҥээриҥ.

(Олоҥхо). Салгыы кэнсиэр.

«Тиһэх чуораан» бырааһынньык

сценарийа

Ыытааччылар: 1. Баснаев И.И.

2. Сыромятникова А.Н.

Кыттар дьоно: Петрова В.Д. – оскуола директора, Сивцева Я.И.- директоры үө.ч. солбуйааччы, 4,9,11 кылаастар салайааччылара, бастакы учууталлара, ыҥырыылаах ыалдьыттар., төрөппутэр.

        (Зал оҥоһуута: Задник. Туттуллар материаллар: Халлаан күөх задник, ватман кумааҕынан кырыллыбыт вагоннар, паровоз, ыллык суол, куорат, мас, сибэкки, дьиэ кэргэн, араас сайдыы бэлиэлэрин кердерер макеттар.

Выпускниктар: 11-с кылаастар көрөөччүлэргэ утары, задник иннигэр тураллар. Тохсустар туннук аннынан, кинилэр иннилэригэр төрдүстэр тураллар. Зал биир ойоҕоһугар экран, проектор, трибуна, ыытааччылар остуоллара уонна эҕэрдэлээччилэр.  Көрөөччулэргэ анаан икки эрээтинэн скамейка тардыллар. 1,2,3,5 кылаастар көрөөччүлэр уҥа өттугэр кылааһынан учууталларын кытта стройдаан тураллар. 6,7,8,10 кылаастар түннүк анныгар кылаастарын салайааччытын кытта стройунан тураллар. Кылаастар бары мероприятиены көрөр курдук клин бэрээдэгинэн туруохтаахтар. Көрөөччүлэри выпускниктартан салама эбэтэр лента быыһыыр).

Мероприятие саҕаланыан иннинэ экраҥҥа выпускниктар, оскуола тустарынан хаартысканан слайд көрдөрүллэр. Оскуола тематыгар сыһыаннаах музыка тыаһыыр.

Фанфар тыаһыыр. Ыытааччылар фанфар тыаһынан киирэн миэстэлэригэр олороллор.

1 ыытааччы: Бүгүн ыам ыйын 20 күнэ. Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын выпускниктарын киэҥ суолга атаарар бэлиэ куммут. Өрөгөйдөөх “Тиһэх чуораан” кунунэн  манна мустубут бары ыалдьыттарбытын эҕэрдэлиибит.

(“Учат в школе” тыаһынан ыытааччылар выпускниктары ыҥыраллар.)

2 ыытааччы: Эҕэрдэлии көрсүөххэйин бүгүҥҥү күммүт кэрэһиттэрин 4-с кылааһы бүтэрээччилэри. Үөрэнээччилэрин кытта киирэн иһэр кылаас салайааччыта биһиги оскуолабыт биир үопуттаах учуутала Саргылана Петровна Охлопкова. Төрдүс кылааһы быйыл уон икки оҕо бүтэрэр. Онтон   үчүгэй үөрэнээччитэ 8. Төрдүс кылааһы бүтэрээччилэр бүгүҥҥү күҥҥэ ситиһиилэрэ кырата суох. Ол курдук:

(Үөрэнээччилэр учууталларын кытта залы бочуоттаах эргиир оҥороллор уонна түннүк анныгар миэстэлэригэр киирэн тураллар).

(9-с кылаастар киирэр кэмнэригэр “Куда уходит детство” ырыа тыаһыыр)

1 ыытааччы: Ыҥырабыт 9-с кылаас выпускниктарын. Кылаас салайааччытынан үлэлиир оскуола биир бастыҥ, эдэр учуутала, директоры иитэр үлэҕэх солбуйааччы Октябрина Николаевна Аввакумова . Кылааска  үөрэнээччи баарыттан    -һа үчүгэй үөрэнээччи. Тохсус кылаас ситиһиитин туьунан кэпсээтэххэ:

Тохсустар учууталларын кытта залга бочуоттаах эргиир оҥорон баран төрдүстэр кэннилэригэр тиийэн тураллар.

(Фанфар тыаһыыр).

2 ыытааччы: Дохсун ытыс тыаһынан көрсүөххэйин бүгүҥҥү долгутуулаах күммүт саамай тутаах дьоннорун! Оҕо саастыын арахсар, олох киэҥ суолугар үктэнэр ытык күннэригэр оҕолорун арыаллаан киирэллэр выпускниктарбыт төрөппүттэрэ уонна кылаас салайааччыта, оскуолабыт эдэр, элбэҕи эрэннэрэр учуутала Саргылана Егоровна Яковлева. Кылааска 2 үөрэнээччи баарыттан иккиэн  үчүгэй үөрэнээччилэр. Киэн тутта кэпсиибит 11-с кылаас ситиһиилэрин:

(Выпускниктар бочуоттаах эргиир оҥорон баран задник иннигэр учуутталларын кытта тураллар. Төрөппүттэр көрөөччүлэри кытта баран олороллор).

  (Экраҥҥа улааппыт сир шарын ойуута онтон сулустаах халлаан көстөллөр. Сыыйа сулустар выпускниктар хаартыскаларыгар кубулуйаллар. Залга кыратык  «Куда уходит детство?» ырыа иһиллэр. Ол кэмҥэ:

1 ыытааччы: Аан дойду, биьиги олорор планетабыт сайдыыта барыта – киһи өйүн үлэтэ. Өй үлэтэ – бу сырдыктан хараҥаҕа тахсыы. Хас биирдии киһи бэйэтэ планета. Оҕолор, эһиги оскуолаҕа үөрэнэргит тухары планета курдук арыллаҥҥыт сайдаҕыт, улаатаҕыт, күүс уох эбинэҕит. Улаатан истэххит аайы өйдүүн санаалыын тупсаҕыт, киһи быһыытынан ситэҕит.

  (Экраҥҥа кыра сир шарын ойуута онтон сулустаах халлаан көстөллөр. Сыыйа сулустар төрдүстэр  хаартыскаларыгар кубулуйаллар).

2 ыытааччы: Эһиги иннигитигэр ыҥырабыт оскуола алын сүһүөҕүн выпускниктарын, кылаас салайааттын Саргылана Петровна Охлопкованы уонна бэһис кылааска кылаас сайааччытанан анаммыт Саргылана Егоровна Яковлеваны.

(Төрдүстэр учууталарыгар анаан хоһоон этэллэр):

Хаарчаана:   Хас биирдиибит олоҕор

                        Биирдэ эрэ баар эбээт.

Уйбаан:         Хаһан да умнуллубат

                        Бэйэбит бастакы кылааспыт

Айыына:       Бастакы учууталбыт,

                        Бастакы уруокпут,

Сахаяна:       Уонна лыҥкынас тыастаах

                        Бастакы чуорааммыт.

Рома:            Өйдүүбүн бастакы уруокпар

                        Чуглаарар чуорааным

                       Лыҥкыныы ыҥырбытын,

Регина:         Саамай күндү мин кылааспар

                       Сибэккилээх киирбиппин.

Сардаана:   Хас биирдии киһиэхэ

                      Маҥнайгы учуутала

Айсен:         Олус күндү буоллаҕа

                      Ол эрэн барыларыттан ордук

Бары:          Биһиги Саргылана Петровнабыт!

Дарияна:    Учууталбыт биһиэхэ олус күндү

                     Саамай мааны, саамай бастыҥ!

Вика:           Ааҕарга, суруйарга, суоттуурга

                     Салгыбакка үөрэттэ

Андрей:     Элбэх туһалаах дьарыкка,

                     Тутта-хапта сылдьарга

Маша:        Ыллыырга, үҥкүүлүүргэ

                     Киниттэн үөрэннибит.

Бары:         Перемена кэмигэр

                    Ыалдьыттыы, дьаарбайа кэлиэхпит,

                    Саҥа ылар маҥнайгы кылааскар

                    Тулууру, ситиһиини уонна табыллыыны

                    Саргылана Петровна эйиэхэ баҕарабыт!

1 ыытааччы: Эдьиийдэрин, убайдарын эҕэрдэлииллэр үһүс кылаас үөрэнээччилэрэ.

Афоня, Арсен:                                          С чего начинаются знания?

Ангелина:                                                  С картинки в твоем букваре

Андрей:                                                      С начального образования

Родион:                                                      И с первых звонков в сентябре.

Алена:                                                         Со школы они начинаются

Ньургун:                                                      На первой ступеньке крыльца,

Ира:                                                              И в школе они продолжаются,

Паша:                                                           А дальше не видно конца...

Вася, Артур:                                               С чего начинаются знания?

Афоня:                                                        Эйэҕэс эдьиийдэрбит,

                                                                      Улаата охсубут убайдарбыт!

Арсен:                                                         Эһиги эмиэ улааттыгыт,

                                                                      Начальнай оскуоланы бүтэрдигит.

Алена:                                                         Дьоһуннаах дьон буолан

                                                                      Улахан оскуолаҕа үөрэниэххит.

Ира:                                                             Наука төрүтүн силиһин – мутугун түөрүөххүт.

Вася:                                                            Куруутун мэлдьитин

                                                                      Дьаныһан үөрэтэн өйдүөххүт.

Ангелина:                                                  Атааххытын, мэниккитин

                                                                     Хаалларын биһиэхэ  

Паша:                                                          Улааппыт дьон быһыытынан

                                                                     Дьоһумсуйуҥ, мэниктээмэҥ.

Артур:                                                         Учууталларгыт үөрэтэллэрин

                                                                     Болҕойон үөрэтин.

Андрей:                                                     Үчүгэй сыананан

                                                                     Чиҥ, бигэ билиинэн.

 Ньургун:                                                   Төрөппүттэргитин үөрдүн!                        

                                                                     Учууталларгытын кынаттаан!

Андрей:                                                     Күн мэлдьи бу курдук

                                                                    Эһиэхэ чаҕылыйа тыктын!

 (Үһүстэр төрдүстэр иннилэригэр тахсан эҕэрдэлэрин этэллэр, сюрпризтарын биэрэллэр).

2 ыытааччы: Микрофону биэрэбит «А» буукубаттан са5алаан аа5арга-суруйарга, уустук ньымалары суоттуурга, кэрэни кэрэхсииргэ үөрэппит учуутталларыгар Саргылана Петровнаҕа уонна саҥа кылаастарын салайааччытыгар Саргылана Егоровнаҕа.

1 ыытааччы:  Төрдүстэрбит улааттылар, дьоһун дьон буолбуттар. Оҕо да улахан да киһи хаһан баҕарар баҕа санаата туолуон баҕарар.  Ол туһугар кыһаллар, элбэхтэ үлэлиир.

2 ыытааччы:  Оҕолорбут саҥа учууталлара Саргылана Егоровна “Капсула времени” диэн аптаах иһит аҕалла. Билигин оҕолорбут суруйан аҕалбыт баҕа санааларын бу аптаах иһиккэ угуохтара уонна 11-с кылааһы бүтэрэллэригэр ааҕыахтыра.

(Саргылана Егоровна аптаах еапсулаҕа оҕолор баҕа санааларын хомуйар).

(Экраҥҥа арыый улааппыт сир шарын ойуута онтон сулустаах халлаан көстөллөр. Сыыйа сулустар тохсустар  хаартыскаларыгар кубулуйаллар).

1 ыытааччы: Эһиги иннигитигэр 9-с кылааһы бүтэрэр выпускниктарбыт. Тыл барар экзамеҥҥа киирэр туһунан прикаһы ааҕарыгар директоры үөрэх чааһыгар солбуйааччы Сивцева Январита Ивановнаҕа.

(Сивцева Я.И. тахсан экзамеҥҥа киирии туһунан приказ ааҕар. Ол кэнниттэн тохсустар иннигэр тахсан партаҕа олорор курдук илиилэрин иннилэригэр уурунан олороллор. Уонна биирдии, биирдии:

1 оҕо:       Тоҕус сыл ааста

                  Оскуола боруогун атыллаабыппыт.

2 оҕо:       Оччолорго барыта саҥа, солун

                  Барыта күндү да эбит, оҕолоор...

3 оҕо:       Бастакы учуутал,

                  Бастакы уруок,

                  Саҥа доҕоттор.

                  Уонна бары кылааһынан бастакы уонна бастыҥ буоларга дьулуһарбыт.

4 оҕо:        Онтон ыла элбэх сыл ааста. Тоҕус сыл тухары элбэххэ үөрэннибит, биллибит, сайынныбыт.   Үөрэнэрбит таһынан, доҕордоһорго, бэйэ-бэйэни истэргэ үөрэннибит.  

5 оҕо:     Бааллар эбит үчүгэй үөрэхтээх буолан дьоммутун үөрдүбүт түгэммит, араас курэхтэргэ кыттан кыайыы өрөгөйүн билиибит.

6 оҕо:   Ханна барыай,  ардыгар мэниктээн сэмэлэнэн ылыы, сороҕор уруокпутун билбэккэ учууталбытын хомотуу.

7 оҕо:       Ол эрэн биһиги өйбүтүгэр, сүрэхпитигэр куруук баар учууталларбыт, эһиги үөрэппиккит, олоххо бэлэмнээх буоларга өрүү такайаргыт.

8 оҕо:        Ама умнар үһүбүөт, маҥнайгы учууталбытын Татаринова Тамара Ивановнаны, уөрэппит күндү учууталларбытын.

9 оҕо:      Үөрэтэр үтүөҕүтүгэр, үчүгэй бэйэҕитигэр, истиҥ тыл кэрэтин аныыбыт, махталбыт хаһан да бараныа суоҕа!

10 оҕо:    Уонна бары истэн турдаххытына мэктиэ тылбытын биэрэбит:

11 оҕо:    Мэлдьи үөрэ – көтө, дьоҥҥо туһалааҕы эрэ оҥоро сылдьыахпыт

12 оҕо:    Бары предметтэргэ салгыы кыһанан тураммыт үөрэниэхпит, олимпиадаларга араас күрэхтэргэ мэлдьи кыттыахпыт!

13 оҕо:    Мэлдьи эйэлээх, иллээх буолуохпут!

14 оҕо:    Уроктарга хаһан да хойутуохпут суоҕа.

15 оҕо:    Спортивнай рекордары куоһарарга кыһаллыахпыт!

(Кэнники икки оҕо саҥарар кэмигэр 8-тар тыаһа суох кэлэн ойоҕолуу тураллар.)

1 ыытааччы: Тохсус кылаастарга заменнарыгар ситиһиини баҕара, эҕэрдэлии кэллилэр ахсыс кылаас үөрэнээччилэрэ!

Үөрэнээччи:     Күндү тохсус кылааһы бүтэрэр выпускниктар, эһигини орто сүһүөх оскуоланы бүтэрэр экзамеҥҥа киирбиккитинэн эҕэрдэлиибит! Олоххутугар биир суолталаах тургутук күннэри этэҥҥэ ааһаргытыгар, экзаменнаргытыгар кыһаллан бэлэмнэнэргитигэр баҕарабыт. Инникитин да, куруук, маннык бары бииргэ тутуспутунан олоххутугар таба суолу тайанан этэҥҥэ сылдьаргытыгар!

(Ахсыс кылаастар бэйэлэрэ оҥорбут бэлэхтэрин биэрэллэр)

2 ыытааччы:  Оскуолабытыгар күн аайы араас бирикээс тахсар. Онтон билигин ааҕыллар бирикээс, күндү выпускниктарбыт, эһиэхэ аналлаах, олус улахан суолталаах. Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Дьохсоҕон орто оскуолатын 11-с кылааһын үөрэнээччилэрин экзамеҥҥа киллэрэр туһунан бирикээһи ааҕар директоры үөрэх чааһыгар солбуйааччы Сивцева Январита Ивановна.

(Сивцева Я.И. бирикээһи ааҕар).

1 ыытааччы:  Эҕэрдэлииргэ тыл биэрэбит оскуола директорыгар Петрова Василиса Даниловнаҕа.

(Директор эҕэрдэтин кэнниттэн ыытааччылар эҕэрдэлээччилэргэ тыл биэрэн иһэллэр. Бүтэһик төрөппүттэр тыл этэллэр).

2 ыытааччы:  Кыра бэйэҕитин улаатыннаран, эһиги тускутугар утуйар ууларын умнубуттар, үөрэнэргитигэр көмө-тирэх буолбуттар, кинилэр кимнээхтэрий? Ол эһиги төрөппүттэргит, эдьиийдэргит, убайдаргыт. Тылы биэрэбит төрөппүттэр ааттарыттан__________________________________________________________________________.

1 ыытааччы:  Сири симиир сибэккилэр, кып - кырачаан аанньаллар, бастакы кылаас үөрэнээччилэрэ эдьиийдэрин, убайдарын эҕэрдэлииллэр.

1 оҕо:                                Кундү 11-с кылааһы бүтэрэр выпускниктарбыт, эһигини оскуоланы бүтэрэр күҥҥүтүнэн эҕэрдэлиибит!

2 оҕо:                                  Биһиги, эмиэ эһиги курдук

                                             Өйдөөх, барына билэр, кыраһыабай

                                             Бары предметтэри баһылаабыт,

                                             Бастыҥ үөрэнээччи буолуохпутун баҕарабыт!

3 оҕо:                                   Биһиги төһө да кыра, бастакы кылаас үөрэнээччилэрэ буолбуппут иһин элбэҕи үөрэннибит, ааҕар, суруйар, суоттуур буоллубут. Уонна өссө да элбэҕи биллибит.

4 оҕо:                             Уонна эһигититтэн элбэх ыйытыылаахпыт. Болҕойүҥ!

5оҕо:                             Оскуолаҕа киирэр кирилиэскэ хас үктэл баарый?

6 оҕо:                             Иккис кылаастар кылаастарын салайааччыта ким диэний?

7 оҕо:                             Тохсус кылааска диэри хас сайын үөрэнэбитий? 

8 оҕо:                             Оскуолабытыгар барыта хас түннүк баарый?

1 оҕо:                             Үөрэх сылыгар барыта хас каникул баарый!

2 оҕо:                            Ханнык предмеккэ араас өҥү туттабытый?

3 оҕо:                           Эдьиийдэрбит маладьыастар, наһаа элбэҕи билэр эбиккит!

4 оҕо:                           Оскуолаҕытын бүтэрэргэ бэлэм буолбуккут!

(1-й кылаастар эҕэрдэ ырыаларын ыллыыллар).

1 ыытааччы:  Выпускниктарбытыгар, эһиэхэ анаан, эҕэрдэ эйэҕэһин этэ кэллилэр 10 кылаас үөрэнээччилэрэ.

1 оҕо:              Кунду, бииргэ алтыһа сылдьар доҕотторбут! Олоххутугар саамай эппиэттээх, саамай түбүктээх күннэргит тиийэн кэллилэр.

2 оҕо: Хаалбыт күннэргэ өрөйүҥ-чөрөйүҥ, кыһаллан бэлэмнэниҥ! Экзаменнаргытын ситиһиилээхтик туттаран, таптыыр идэҕитин баһылаан саҥа олох хаһаайыннара буолүҥ!

3 оҕо:      Ханнык да үлэттэн толлуман, үтүө суобастаахтык толоруҥ!

4 оҕо:      Билиҥҥигит курдук куруук ыраас суобастаах, үтүө сүрэхтээх, сырдык санаалаах болуҥ!

5 оҕо:      Доҕотторгутун хаһан да умнумаҥ, наада буоллаҕына көмөҕө кэлэргэ бэлэм буолуҥ!

6 оҕо:      Төрөөбүт дойдугут сайдарын туһугар үөрэниҥ, үлэлээҥ.  Хаһан да ханна да буолларгыт үмнумаҥ, үөрэммит оскуолаҕытын, үөрэппит учууталларгытын, бииргэ алтыспыт доҕотторгутун!

(Онустар бэйэлэрэ бэлэмнээбит бэлэхтэрин туттараллар).

2 ыытааччы:  Статистика этэринэн, биир үөрэнээччи, 11 сыл иһигэр ортотунан 8600 урокка сылдьар, 19200-тэ чуораан тыаһын истэр, 900-тэ контрольнай үлэ оҥорор, 12 кг кумааҕы суруйан барыыр. Ону таһынан сүүһүнэн ааҕыллар араас мероприятиеларга кыттар. Бачча элбэх статистическай дааннайы оҕолорбутун кытта тэбис тэҥҥэ, сүүрэн-көтөн үллэстибит киһинэн буолар модун санаалаах, нарын дууһалаах кинилэр кылаастарын салайааччыта. Кылаас салайааччыта буолар элбэх сыраны, тулууру, сатабылы, билиини ону таһынан кырата суох бириэмэни эрэйэр. Тылы биэрэбит оскуолабыт биир бастыҥ, элбэҕи эрэннэрэр учууталбытыгар Саргылана Егоровнаҕа, 11-с кылаас салайааччытыгар.

Яковлева С.Е.: Күндү оҕолорум, төрөппүттэрим, эһигини бу оскуоланы бүтэрбиккитин туоһулуур тиһэх чуорааны истэр ытык күҥҥүтүнэн эҕэрдэлиибин. Олох аҕыйах мүнүүтэнэн эһигини бүтэһик уруокка ыҥырар чуораан тыаһыа. Кунду оҕолорум, эһиэхэ баҕарыам этэ экзаменнаргытын ситиһиилээхтик туттаран, талбыт үөрэххитигэр киирэн эрэллээхтик олох устун хардыылыыргытыгар. Убаастабыллаах төрөппүттэрбит, бииргэ үлэлиир коллегаларым махтанабын эһиэхэ, куруук сүбэ-ама буоларгытыгар, бииргэ, биир сүбэнэн оҕолорбутун иитэн, үөрэтэн үөрэхпитин тумуктээн эрэрбитинэн.

Күндү оҕолорум өйдөөҥ:

• Саамай тулхадыйбат тулааһын – билии;
• Саамай көнө суол – үтүө суобастаах үлэ;
• Саамай хорсун быһыы – бэйэҥ алҕаскын билинии;
• Саамай дьону түмэр – эн дьоҥҥо итэҕэлин;
• Саамай эрэллээх доҕор – оҕо сааһын доҕоро;
• Саамай үчүгэй оскуола – Дьохсоҕон орто оскуолата.

Билигин мин оҕолорум убаастыыр учууталларыгар анаан вальс үҥкүүлүөхтэрэ.

(Вальс музыката тыаһыыр. Выпускниктар үҥкүүлүүллэр).

1 ыытааччы:  Бүгүҥҥү күммүт саамай долгутуулаах түгэнэ тиийэн кэллэ. Тылы биэрэбит бүгүҥҥү күн тутаах туоһуларыгар, оскуолабыт выпускниктарыгар.

(Фанфар тыаһыыр. Выпускниктар иннигэр тахсаллар уонна биирдии, биирдии тылларын этэллэр)

Маша: Айта иккиэн сиэттиспитинэн оскуолабытын бүтэрээри тиһэх чуорааммыт тыаһын истээри турарбыт эмиэ да олус үөрүүлээх, кыратык курус да буолар эбит ээ.

Айта: Аны, хаһан да, кыра оҕо буолан, оскуолабыт коридорунан сүүрбэппит.

Маша: Аны, хаһан да, учууталларбыт, кылааска, биһигини үөрэтэ диэн киирэн кэлбэттэр.

Айта: Аны, хаһан да, үтүрүһэ-анньыһан, оскуолабыт остолобуойугар уочараттаабаппыт.

Маша: Аны, хаһан да, оскуолабытыгар ыытыллар араас тэрээһиннэргэ долгуйа бэлэмнэммэппит.

Айта: Ол эрээри, үөрэммит хас биирдии уруокпут, оскуолаҕа сылдьыбыт хас биирдии чааспыт биһиэхэ күндү!

Маша: Умнуохпут дуо, ама, бастакы учууталбытын, бастакы үчүгэй сыанабытын, доҕотторбутун, убаастыыр учууталларбытын!

Айта: Махтанабыт эһиэхэ, күндү учууталларбыт, 11 сыл тухары үөрэтэн билиини биэрбиккитигэр, махтанабыт эһиэхэ Саргылана Егоровна үөрүүлээх да курус да күннэрбитигэр куруук аттыбытыгар бааргыттан

Маша:  махтанабыт төрөппүттэрбитигэр, тулуургут, биһиэхэ уостубат тапталгыт, хаһан да ааспат эрэлгит иһин!

Айта: Эрэннэрэбит, куруук иннибит диэки дьулуһуохпут диэн, эрэннэрэбит эһигини хаһан да умнуохпут суоҕа диэн!

2 ыытааччы:   Күн кэрэ киһиэхэ –

                           Учуутал эйиэхэ

                           Бүгүн мин сорунан,

                           Үчүгэй тыл кэрэтин

                           Хорсуннук сананан

                           Иннигэр турабын,

                           Махталбын этэбин          

                           Ырыабын ыллыыбын.

(Выпускниктар ырыалара. Илиилэригэр чуораан тутан тураллар. Ыллаан бүтэн баран учууталларын кытта залы биирдэ эргийэ хаамалар). Ол кэмҥэ:

1 ыытааччы:  Чуораан тыаһа чугдаар, чугдаар!

                          Чугаһынан, ырааҕынан,

                          Чугдаарар чуораан тыаһынан

                          Оҕо саастыын арахсан                          

                          Уһун олох суолугар

                          Эрэллээхтик киириэҕиҥ!

Билигин выпускниктарбытыгар анаан оскуола аатыттан бырааһынньыктааҕы сюрприз – торт!

 Манан эмиэ да үөрүүлээх да эмиэ да курус “Тиһэх чуораан” бырааһынньыкпыт түмүктэнэр. Оскуоланы бүтэрэр түмүк уруокка, чугдаарар чуораан тыаһынан ыҥырар бастакы учууталлара Охлопкова Саргылана Петровна. Баҕарабыт оҕолорбутугар, олох киэҥ аартыгар көнө суолу, эрэллээхтик иннигит диэки хардыылааҥ!

(Выпускниктар Алсу “Экзамены кончатся скоро” ырыанан тахсан бараллар.    Ыалдьыттар тарҕаһаллар .

Бүттэ.

Автор: Саввина Л.М. оскуола библиотекара.