Мастер-класс бәйгесе

Опубликовано 22.02.2019 - 22:23 - Шәфигуллина Гөлгенә Рифкать кызы

Мастер-класс бәйгесенә материаллар

Скачать:

Вложение	Размер
эссе	16.61 КБ
бәяләмә	19.99 КБ
Заявка	14.35 КБ
Нәтиҗәлелек	40.56 КБ
эш программасы	292 КБ
6нчы сыйныфта әдәбияттан эш программасы	130.52 КБ
7нче сыйныфта әдәбияттан дәрес эшкәртмәсе	33.88 КБ
6нчы сыйныфта дәрес эшкәртмәсе	48.97 КБ
Мастер-класс эшкәртмәсе	29 КБ

Предварительный просмотр:

“Минем педагогик осталыгым”

Уйлар, уйлар...

Алар ирексездән мине самими балачакка, онытылмас мәктәп елларына алып кайталар...

Беренче Укытучым! Елмаеп, синең күңелеңне күреп, кызыклы һәм мавыктыргыч сөйләме, ягымлы тавышы белән дәрес аңлата. Шулчак үзең дә сизмәстән бөтен күңелең белән белем диңгезендә йөзә башлыйсың. Нинди илаһи, бөек көчкә ия соң бу мөгаллимнәр?! Бик кыска гына вакыт аралыгында бөтен укучыңны хыял диңгезенә, белем иленә алып керә аласың икән, димәк, син чын укытучы, синнән бәхетле кеше юк.

Беренче дәрес! Нидер өмет итеп, курку һәм ышаныч белән караган күзләр. Беренче укучылар! Беренче чыгарылыш!

Ул елларга инде уналты ел вакыт үтеп тә киткән... Шул вакыт эчендә күпме буын алмашынган, ничәмә-ничә дәрес бирелгән?! Әмма бүген дә якты хыяллар белән дәрескә керәсең, укучыларның сорауларына җавап табарга тырышасың.

Бүгенге заманда укытучы тирән белемле, иҗади эшләүче, заманча эш алымнарын, яңа чараларны кулланып эш итә белергә тиеш. Укучы өчен ул-тәрбияче, киңәшче, сердәшче, якын дус, белем бирүче мөгаллим дә.

Дөрестән дә, укытучы һөнәре-искиткеч. Ул бик таләпчән, җаваплы һөнәр. Һәр укучысының балачагын үзенчәлекле, истәлекле итүдә, бер-берең белән дус яшәүдә, авырлыкларны җиңеп чыгарга өйрәтүдә, тирән белем туплауда укытучының өлеше зур. Һәр бала үзенә бер шәхес, аларның һәрберсенең үз сәләте бар. Менә шуларны күреп, һәрберсенә якын килеп эш итәргә тиеш син. Балаларның күзләрендә өмет, кызыксыну теләге күрү-минем өчен иң кадерле минутлар алар. “Дәрес беткәнне сизми дә калдык!”-дигән сүзләре минем укучыларда кызыксыну хисе уята алуымны дәлилли. Әлеге сүзләр мине канатландыра. Алдагы дәресләргә дә бар көчеңне куеп әзерләнергә керешәсең.

Замана укучысына әзер белемнәрне үзләштерү һәм тиешле күнекмәләр булдыру гына җитми. Иҗади, мөстәкыйль, җаваплы булырга өйрәтү бурычы барлыкка килде. Укыту материалының эчтәлеген һәр укучының сәләтенә туры килерлек итеп сайларга һәм төзергә кирәк. Татар теле, әдәбияты фәннәрен укытуда компьютер, мультимедияле проектор, интерактив тактадан файдаланам. Алга куйган максатымны тормышка ашыруда үзбелемемне күтәрү өстендә эш алып барам. Хокукый-норматив документларны өйрәнү, дәресләрдә Сингапур методикасы элементларын куллану, интернет-чыганаклардан эзәнү, мәктәп, район күләмендә тәҗрибә уртаклашу, республика семинарларында катнашу кебек эш төрләреннән файдаланам.

Дәресләрне федераль белем бирү стандартларына яраклаштырып алып барырга тырышам. Укучыларга белем һәм тәрбия бирүдә проект эшчәнлеген, сәнгатьле сөйләмүстерү, эшчәнлекле якын килү алымын кулланам.

Укучыларымның куанычы- минем дә олы шатлыгым.

Миңа сорау бирсәләр

“Бәхет ни ул?-дисәләр,

Бәхет шушы: -Укучылар

Кеше булып үссәләр.

Укучыларның мөгаллименең өмет-хыялларын аклаулары -чын мәгънәсендә олы бәхет, зур шатлык бит ул!

Киләчәктә укучыларым аңлы, белемле,замана таләп иткән һөнәрләргә ия булып, туган илебезнең зыялы алмашлары булса иде!

Предварительный просмотр:

“Туган тел” мастер-класс бәйгесендә катнашучы

Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп мәктәбенең

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Шәфигуллина Гөлгенә Рифкать кызының педагогик эшчәнлегенә бәяләмә

Шәфигуллина Гөлгенә Рифкать кызы 2007нче елдан алып Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп мәктәбендә эшли. 2012нче елдан башлап татар теле һәм әдәбияты фәннәреннән белем һәм тәрбия бирә.

Шушы вакыт эчендә ул үзен укучыларны, эшен яратучы оста педагог итеп танытты.

Аның дәресләре укучыларда зур кызыксыну уята, чөнки Гөлгенә Рифкать кызы дәресләргә зур хәзерлек белән керә. Компьютер технологиясен кулланып, интерактив чаралардан файдаланып дәресләрне кызыклы һәм мавыктыргыч итеп оештыра. Төрле мультимедиа ресурсларда бирелгән мәгълүматларны файдалана. Интерактив китаплар, дискларны еш куллана.

Укытучы үз-үзен тотышы, эмоциональ сөйләме белән укучыларда туган җиргә, туган телгә мәхәббәт, ата-анага, өлкәннәргә карата шәфкатьлелек хисләре тәрбияли. Ул укучыларның мөстәкыйль рәвештә фикерләү сәләтен үстерүгә, грамоталы язуларына һәм сәнгатьле укуларына нык игътибар итә. Балаларга шәхес буларак каравы нәтиҗәсендә укытучының укучылар арасында авторитеты зур. Укучылар аны яраталар, үз итәләр. Ул аларның өлкән дусты да, киңәшчесе дә, сердәше дә.

Гөлгенә Рифкать кызы район татар теле һәм әдәбияты укытучылары өчен ачык дәресләр, сыйныфтан тыш чаралар күрсәтә, семинарларда чыгыш ясый.

Мәктәптә сәләтле укучыларны ачыклау һәм аларның талантын тагын да үстерү юнәлешендә максатчан эш алып барыла. Бу өлкәдә укытучының да үз эш алымы бар. “Сәләтле балалар белән эшләү программасы” нигезендә мәктәпнең иң сәләтле укучылары белән индивидуаль эшли, аларның белемен күтәрү өчен зур тырышлык куя.

Сәләтле балалар белән юнәлешле эшләгәнлектән укучылары район, республика конкурсларында уңышлы гына чыгыш ясыйлар.

Укучыларының конкурсларда, фәнни-тикшеренү конференцияләрендә катнашу нәтиҗәсе:

№	Чараның исеме	Вакыты	Укучының исем-фамилиясе	Нәтиҗәсе
1	Салих Сәйдәшев исемендәге фәнни-гамәли конференциянең район туры	2013	Дәүләтшина Алия Әмир кызы	1 урын
2	“Татарларга тылмач кирәк”/ “Татарам нужны переводчики»-Икенче олимпиада (республика)	2013	Камалтдинова Рания Рамил кызы	Катнашучы сертификаты
3	«Ватан» халык иҗаты фестиваленең район этабы	2013	6нчы сыйныф укучылары	2 урын
4	Татар композиторы Фәрид Яруллинның 100 еллыгы уңаеннан үткәрелгән “Дулкыннар” конкурсының район этабы	2014	Хафизова Сөмбел Наил кызы	1 урын
5	Татар композиторы Фәрид Яруллинның 100 еллыгы уңаеннан үткәрелгән “Дулкыннар” конкурсының республика этабы	2014	Хафизова Сөмбел Наил кызы	“Иң яхшы катнашучы” сертификаты
6	“Ел укучысы-2014” конкурсының район этабы	2014	Хафизова Сөмбел Наил кызы	«Упорство и вдохновение» номинациясендә җиңүче
7	“Киләчәккә билет” конкурсының район этабы	2014	Хафизова Сөмбел Наил кызы	“Минем киләчәк һөнәрем” номинациясендә актив катнашучы
8	“Россия халыклары телләре” –республика фәнни-гамәли конференциясе	2015	Хафизова Сөмбел Наил кызы	катнашучы
9	Татар шагыйре Хәсән Туфанның 115 еллыгына багышланган “Дулкыннар” конкурсының район этабы	2015	Хафизова Сөмбел Наил кызы	3 урын
10	Г.Тукай исемендәге 5нче Бөтенрәсәй сәнгатьле сөйләүчеләр бәйгесенең муниципаль этабы	2015	Хафизова Сөмбел Наил кызы	1 урын
11	Г.Тукай исемендәге 5нче Бөтенрәсәй сәнгатьле сөйләүчеләр бәйгесе	2015	Хафизова Сөмбел Наил кызы	Катнашучы дипломы
12	“Шәвәли оныклары” исемле төбәкара иҗади бәйге	2016	Вафина Адилә Илфат кызы	1 урын

Укытучы инновацион технологияләр, яңа алымнар ярдәмендә укучыларны мөстәкыйль эшчәнлеккә җәлеп итә, аларда фәнгә кызыксыну тәрбияли. Тырыш, эзләнүчән мөгаллимә укучыларның белем дәрәҗәсен тикшерү максатыннан, тестлар үткәрә, һәр укучыга ижади якын килә, аларны шәхес итеп карый. Укучыларның алларына максат куярга өйрәтә. Сәләтләрен, фантазияләрен, талантларын үстерергә ярдәм итә. Шуның нәтиҗәсе буларак, Гөлгенә Рифкать кызының укучылары ел саен район олимпиадаларында призлы урыннар яулыйлар.

Укучыларның олимпиадаларда катнашу күрсәткечләре:

№	Фәннең исеме	Вакыты	Укучының исем-фамилиясе	сыйныф	Нәтиҗәсе
1	Татар теле фәне буенча үткәрелгән олимпиаданың муниципаль этабы	2013	Миннуллина Налия Илнур кызы	11	3 урын
2	Татар теле фәне буенча үткәрелгән олимпиаданың муниципаль этабы	2014	Мухаметзянов Илмир Фирдус улы	9	1 урын
3	Татар теле фәне буенча үткәрелгән олимпиаданың муниципаль этабы	2015	Мухаметзянов Илмир Фирдус улы	9	1 урын
4	Татар теле фәне буенча үткәрелгән олимпиаданың муниципаль этабы	2015	Вафина Адилә Илфат кызы	4	призер
5	Татар теле фәне буенча үткәрелгән олимпиаданың муниципаль этабы	2015	Миннуллин Илсур Илнур улы	6	призер
6	Татар әдәбияты фәне буенча үткәрелгән олимпиаданың муниципаль этабы	2015	Гыймадиева Инзилә Шамил кызы	9	призер
4	Татар әдәбияты фәне буенча үткәрелгән олимпиаданың республика этабы	2015	Гыймадиева Инзилә Шамил кызы	9	призер
5	Татар теле фәне буенча үткәрелгән олимпиаданың муниципаль этабы	2016	Вафина Адилә Илфат кызы	5	призер

Бүгенге көндә Гөлгенә Рифкать кызы Мәгариф өлкәсендә булган яңалыклар белән танышып, үз хезмәтендә кулланырга, белем һәм тәрбия бирү процессында файдаланырга тырыша.

Укытучы туктаусыз эзләнә, педагогик осталыгын даими камилләштерә.

Мәктәп директоры Гилманов Р.Р.

Предварительный просмотр:

Татар теле һәм әдәбияты укытучыларының

республикакүләм “Мастер-класс” бәйгесенең

район этабында катнашу өчен

Заявка

Район

Белем бирү учреждениесенең

юридик исеме, адресы, телефоны

Укытучының фамилиясе, исеме, әтисенең исеме, телефоны

Укытучы турында мәгълүмат(вазыйфасы, кв. категориясе, гомуми эш стажы,)

Материаллар урнаштырылган шәхси яки мәктәп сайтына сылтама

Апас муниципаль районы

Татарстан Республикасы Апас муниципаль районы "Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп гомуми белем бирү мәктәбе" гомуми белем муниципаль бюджет учреждениясе,

Апас районы, Бакырчы авылы, Гагарин урамы, 1нче йорт

88437638510

Шәфигуллина Гөлгенә Рифкать кызы

89033445031

Татар теле һәм әдәбияты укытучысы, I категорияле,

Гомуми эш стажы-16

соңгы эш урынындагы стаж-10

https://edu.tatar.ru/apastovo/b-bakyrchi/sch/page135317.htm

Директор Р.Р.Гильманов

Предварительный просмотр:

Результативность работы учителя татарского языка и литературы

МБОУ “Бакрчинская ООШ”

Шафигуллиной Гульгуны Рифкатовны

Проведенные открытые уроки, занятия, мероприятия

№	Тема, класс (группа, курс)	Уровень (образовательное учреждение, район, город, межрегиональный, республиканский, федеральный, международный уровень)	Вид, тематика, место проведения методического мероприятия, в рамках которого проводилось открытый урок, занятие, мероприятие (заседание методического объединения, предметная неделя, семинар, конкурс и др.)	Дата
1.	“Вакыт тәгәрмәче буйлап сәяхәт”	районный	Открытое внеклассное мероприятие в рамках конкурса театров здоровья на базе Бакрчинской средней школы с участием представителей отдела образования	2012
2.	«Бөек Җиңүгә 67 ел»	районный	Открытое литературное мероприятие в рамках празднования 67-й годовщины Победы на базе Бакрчинской средней школы с участием представителей районного совета.	2012
3.	“Сәнгатьле сөйлә!”	районный	Открытое литературное мероприятие в рамках Республиканской акции “Сәнгатьле сөйлә!” на базе “Сәләт” с участием представителей районного совета	2012
4.	“Әниләрне котлый җирдә һәрбер бала”	районный	Открытое литературно-музыкальное мероприятие в рамках празднования Дня матери на базе Бакрчинской средней школы с приглашением родителей	2012
5.	“Бәйрәмегез белән, хөрмәтле өлкәннәребез”	образовательное учреждение	Открытое литературно-музыкальное мероприятие в рамках декады пожилых людей на базе Бакрчинской средней школы с приглашением учителей-ветеранов, работников школы	2012
6.	“Шәүкәт Галиевкә-85 яшь”	республиканский	Открытое внеклассное мероприятие в рамках празднования юбилея великого поэта Ш.Галиева на базе Бакрчинской средней школы с участием представителей районного совета, общественной организации писателей	2013
7.	Габдулла Тукай иҗаты буенча “Тамчы-шоу”	образовательное учреждение	Открытое литературное мероприятие в рамках празднования юбилея великого поэта Г.Тукая на базе МБОУ “Бакрчинская СОШ”	2013
8.	«Бөек Җиңүгә 68 ел»	районный	Открытое литературное мероприятие в рамках празднования 68-й годовщины Победы на базе Бакрчинской средней школы с участием представителей районного совета.	2013
9.	«Хәбәрлек сүзле сүзтезмәләр, бифункциональ кушымчалар»	республиканский	Открытый урок по татарскому языку в рамках изучения процесса организации преподавания татарского языка, проведенный на базе Бакрчинской средней школы с участием представителей ИРО РТ Музафаровой М. Г	2013
10.	«Раслау һәм инкяр җөмләләр»	районный	открытый урок по татарскому языку в рамках реализации проекта «Преобразование обучения в XXI веке”, проведенный на базе Бакрчинской средней школы с участием представителей Отдела образования Апастовского муниципального района Республики Татарстан Исмагиловой Р.Р.	2013
11.	«Иярчен ия һәм иярчен хәбәр җөмләләр, алар янында тыныш билгеләре»	районный	открытый урок по татарскому языку в рамках изучения преподавания татарского языка, проведенный на базе Бакрчинской основной школы с участием представителя Отдела образования Апастовского муниципального района Республики Татарстан Хасановой И.Х.	2014
12.	“Мәктәпкә Шәүкәт Галиев исеме бирелү тантанасы”	республиканский	Открытое внеклассное мероприятие в рамках празднования юбилея поэта Ш.Галиева на базе Бакрчинской основной школы с участием представителей районного совета, общественной организации писателей	2014
13.	Ф. Яруллинның “Бер өмет” шигырен анализлау	зональный	открытый урок по татарской литературе в рамках межрегионального сотрудничества, проведенный на базе Бакрчинской основной школы с участием учителей татарского языка и литературы Апастовского района и Чувашской Республики.	2015
14.	“Авылдашыбыз Шәүкәт Галиев-безнең горурлык”	зональный	Открытое внеклассное мероприятие в рамках празднования юбилея поэта Ш.Галиева на базе Бакрчинской основной школы с участием учителей татарского языка и литературы Апастовского района и Чувашской Республики.	2015
15.	“130-летие со дня рождения Г.Тукая”	школьный	Открытое внеклассное мероприятие в рамках празднования юбилея великого поэта Г.Тукая на базе Бакрчинской основной школы с участием учителей МБОУ «Бакрчинская ООШ»	2016
16.	“Шәүкәт Галиевкә-88 яшь”	школьный	Открытое внеклассное мероприятие в рамках празднования юбилея поэта Ш.Галиева на базе музея Шауката Галиева.	2016

Проведение, участие в семинарах

№	Тема выступления	Уровень (образовательное учреждение, район, город, зональный, республиканский, федеральный, международный уровень)	Тема семинара, кем и для кого организован,место проведения	Дата
1.	“Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә шәхес тәрбияләү	районный	Выступление на секции учителей татарского языка и литературы августовской конференции педагогических работников школ Апастовского района по теме «Белем һәм тәрбия бирүдә яңа технологияләрне эффектлы кулланып, милли үзаңны үстерү» на базе МБОУ «Апастовская СОШ»	2012
2.	“Укучыларның танып-белү мөмкинлекләрен үстерү, дәресләрдә информацион технологияләр куллану”	образовательное учреждение	Выступление на заседании педагогического совета Бакрчинской средней школы по теме “Хәзерге заман дәресе” на базе МБОУ “Бакрчинская СОШ”	2012
3.	“Баланы мактау һәм җәза бирү”	образовательное учреждение	Выступление на родительском собрании Бакрчинской средней школы по теме “Укучыларга белем һәм тәрбия бирүдә гаиләнең роле”	2013
4.	“Внеурочная деятельность в контексте ФГОС”	федеральный	участие в вебинаре по теме “Внеурочная деятельность в контексте ФГОС” проведенном издательством “Просвещение”	2014
5.	“Воспитание социально-активных граждан общества”	районный	выступление на секции заместителей директоров по воспитательной работе по теме “Современные тенденции развития системы воспитания” проведенном МКУ “Отдел образования Исполнительного комитета Апастовского муниципального района Республики Татарстан”	2014
6.	“Стратегия развития воспитания обучающихся в РТ на 2015-2025 годы. Современные программы по формированию граждансокй идентичности детей и подростков”	республиканский	Участие в республиканском семинаре-совещания по теме “Стратегия развития воспитания обучающихся в РТ на 2015-2025 годы” проведенном МО и Н РТ АНОО “Центр образования “Егоза” в г.Казани	2015
7.	«Регламент посещения уроков, внеклассных мероприятий»	районный	выступление в районном семинаре-совещания заместителей директоров по воспитательной работе проведенном МКУ “Отдел образования Исполнительного комитета Апастовского муниципального района Республики Татарстан”	2016
8.	«Татар теленнән сайлап алу имтиханына әзерлек үзенчәлекләре”	районный	Выступление на семинаре учителей татарского языка и литературы по проблеме “Подготовка к ОГЭ и ЕРТ по татарскому языку в 9 классе”, проведенном на базе МБОУ “Мурзинская СОШ” Апастовского муниципального района Республики Татарстан.	2016
9.	“Приемственность на уроках татарского языка и литературы”	зональный	Проведение семинара по теме “Особенности подготовки к олимпиадам по татарскому языку и литературе в условиях реализации приемственности” с участием учителей татарского языка и литературы Апастовского района и Чувашской Республики на базе МБОУ “Бакрчинская ООШ”.	2015
10.	“Профилактика вредных превычек”	школьный	выступление на родительском собрании Бакрчинской основной школы по теме “Организация учебно-воспитательного процесса за 2016-2017 учебный год”	2016

3. Методические публикации

№	Тема (название), вид публикации, количество страниц	Уровень (образовательное учреждение, муниципальный, республиканский, федеральный, международный уровень)	Где напечатана (наименование научно-методического издания, учреждения, осуществлявшего издание методической публикации	Год издания
1	Страничка на сайте школы «Электронное образование в Республике Татарстан»	республиканский	https://edu.tatar.ru/community/index/5410 Класстан тыш чараларда куллану өчен Хокук саклау органнары белән очрашу-“Язмышыбыз үзебезнең кулда” «Сәламәтлек театры» “Баланы мактау һәм җәза бирү” «2011-2016 уку елына “Сәламәтлек” программасы”	2012
2	Методический материал “Хәбәрлек сүзле сүзтезмәләр, бифункциональ кушымчалар”	федеральный	Публикация на сайте Альянс учителей http://teachersalliance.ru/index.php/biblioteka/tatar-tele/762-kh-b-rlek-s-zle-s-ztezm-l-r-bifunkional-kushymchalar-7-klass?hitcount=0	2014
3	Методический материал “Раслау һәм инкяр җөмләләр”	республиканский	Публикация на сайте интернет-портала учителей Республики Татарстан http://www.teacher-rt.ru/load/tatar_tele/d_res/raslau_m_inkjar_ml_l_r/55-1-0-3064-	2014
4	Мастер класс бәйгесенә материаллар	республиканский	https://edu.tatar.ru/apastovo/b-bakyrchi/sch/page135317.htm	2016

Результаты участия в конкурсах (конкурс в рамках реализации приоритетного национального проекта «Образование», конкурсы профессионального мастерства, методические конкурсы и др.)

№	Название конкурса	Уровень (образовательное учреждение, район, город, республиканский, федеральный, международный уровень)	Результат	Год участия
1.	«Учитель года – 2012»	образовательное учреждение	участие	2012
2.	«Учитель цифрового века»	общероссийский	диплом	2012
3.	«Лучшая методическая разработка -2013 года»	республиканский	участник	2013
4.	Методическая разработка “Хәбәрлек сүзле сүзтезмәләр”	международный	диплом	2014
5.	Всероссийский конкурс мастер-класса учителей родного языка и литературы «Туган тел»	муниципальный	Грамота победителя в номинации «Автор лучшей визитной карточки»	2016

Другое (участие в проектах, в том числе по созданию новых образовательных программ, учебников, социально-значимых инициативах, мероприятиях педагогических сообществ, руководство педагогических практикой студентов педагогических учебных заведений и др.)

№	Вид, тема (название или описание) мероприятия	Уровень (образовательное учреждение, муниципальный республиканский, федеральныймеждународный уровень)	Год
1	Информационная система «Электронное образование РТ» реализация проекта «Электронный журнал- Электронный дневник»	республиканский	с 2010 года
2	Участие в общероссийском проекте “Школа цифрового века”	всероссийский	2012г.
3	Участие в проекте «Источник знаний» в интернет портале ProШколу.ru	федеральный	2013г.
4	Участие в обучающем семинаре ГАОУ ДПО «Институт развития образования Республики Татарстан» «Формирование универсальных учебных действий на уроках родного языка»	республиканский	2014
5.	Участие в обсуждении плана мероприятий по реализации «Концепции развития национального образования в Республике Татарстан до 2030 года».	районный	2016

Результаты сдачи ГИА по преподаваемому предмету аттестуемого работника

( для учителей общеобразовательных предметов)

Учебный год

Предмет

Численность участников ГИА

Качество обученности по итогам ГИА

(% учащихся, получивших оценки «4» и 5» по итогам ГИА,

в общей численности участников ГИА)

Успеваемость по итогам ГИА

(% учащихся, не набравших минимальное количество баллов и получивших оценку «2», в общей численности участников ГИА)

2015-2016

Татарский язык ЕРТ

100

2015-2016

Татарский язык ОГЭ

100

Результаты республиканского тестирования учащихся 4, 6, 8, 10 классов

(для учителей общеобразовательных учреждений)

Учебный год	Предмет	Класс	Численность участников республиканского тестирования, % от общей численности учащихся	Численность обучающихся, не справившихся с тестированием, % от обшей численности участников тестирования	Средний процент выполнения
2015-2016	Татарский язык	4	3	0	88%
2015-2016	Татарский язык	6	6	0	78%

8. Результаты учебно-воспитательной работы за последние 3-5 лет

8.1. Результаты участия обучающихся в очных предметных олимпиадах (для учителей и преподавателей)

Предмет	Уровень (образовательное учреждение, район, город, республиканский, федеральный, международный уровень)	Результат (занятое место)	Дата проведения олимпиады	Документы (материалы) подтверждающие результаты (при наличии высоких результатов)
Татарский язык Татарская литература	Районный	3 е место участие	2012г.	Грамота
Татарский язык Татарская литература	Районный	участие	2013г.
“Татарга тылмач кирәк!”	республиканский	участие	2013	сертификат
Татарский язык и Татарская литература	районный	Победитель участие	2014	диплом
Татарский язык и Татарская литература	Районный Районный республиканский	Победитель+2 призера призер призер	2015	грамоты диплом
Татарский язык и Татарская литература	районный	Призер участие	2016	протокол

8.2. Результаты участия обучающихся в научно-практических конференциях

Тема конференции, кем организована, дата проведения	Тема выступления	Уровень (образовательное учреждение, район, город, республиканский, федеральный, международный уровень)	Результат (занятое место)	Документы (материалы) подтверждающие результаты (при наличии высоких результатов)
Телепередача Интеллектуальная игра «Тамчы-шоу» 2012г.	«Атмосфера»	Республиканский	2 место	грамота
Республиканская научно-практическая конференция, посвященная творчеству Салиха Сайдашева	“Салих Сәйдәшевнең иҗади мирасын өйрәнү”	районный	1 место	грамота
Республиканская научно-практическая конференция, посвященная творчеству Салиха Сайдашева	“Салих Сәйдәшевнең иҗади мирасын өйрәнү”	республиканский	участие
научно-практическая конференция	“Авылыбызның саф сулы чишмәләре”	образовательное учреждение	участие
Научно-практическая конференция “Языки народов России”	“Туган телем-татар теле! Киләчәгең бармы?”	республиканский	участие

8.3. Результаты участия обучающихся (воспитанников) в конкурсах, смотрах, концертах, соревнованиях и др. мероприятиях по предмету (профилю образовательной программы, реализуемой педагогическим работником) как в очной, так и в дистанционной форме

Вид, название мероприятия	Уровень (образовательное учреждение, район, город, республиканский, федеральный, международный уровень)	Результат (занятое место)	Дата проведения	Документы (материалы) подтверждающие результаты (при наличии высоких результатов)
Республиканский конкурс-акция «Беренче сыйныф укучысына мәктәпкә килергә ярдәм ит!» в номинации «Иҗади эш»	муниципальный	2 место	2012	грамота
Всероссийский конкурс «Россия патриотларын үстерәбез», посвященный Дню воинской славы России, 200-летию со дня Бородинского сражения русской армии под командованием М.И.Кутузова с французской армией в 1812 году в номинации «Творческая папка» на татарском языке	муниципальный	2 место	2012	грамота
Конкурс сочинений на татарском языке, посвященный 125- летию со дня рождения великого драматурга, актера, режиссера Карима Тинчурина.	муниципальный	участие	2012
Турнир ораторов «Сәнгатьле сөйлә!» в номинации “Иң кызыклы чыгыш” на татарском языке	муниципальный	номинация “Самое юмористическое выступление”	2012	грамота
Финальный конкурс «Татар егете-2013», «Татар кызы-2013»	муниципальный	участие	2013	благодарственное письмо
Олимпиада по татарскому языку	Муниципальный	3 место	2013	грамота
Литературно-творческий конкурс «Илһам чишмәсе» в номинации «Творческие стихи»	муниципальный	участие	2013
Научно-практическая конференция С.Сайдашева в номинации “Исследовательская работа” по теме “Тарихи-мәдәни мирасыбызны барлыйбыз”	муниципальный Республиканский	Победитель,	2013	грамота Участник
Конкурс сочинений «Наркотикларсыз тормыш» на татарском языке	муниципальный	2 место	2013	грамота
Вторая олимпиада “Татарларга тылмач кирәк”/ “Татарам нужны переводчики»	республиканский (очная)	участие	2013	сертификат участника
Конкурс «Дулкыннар», посвященный 100-летию со дня рождения татарского композитора Фарида Яруллина в направлении «Художественное слово»	Районный тур республиканского конкурса Республиканский	1 место участие	2014	грамота Сертификат «самый лучший участник»
Конкурс «Ученик года-2014»	Муниципальный этап республиканского конкурса	победитель в номинации «Упорство и вдохновение»	2014	грамота
Конкурс сочинений на татарском языке «Билет в будущее» в номинации «Моя будущая профессия»	муниципальный	победитель в номинации «Активный участник»	2014	грамота
V Всероссийский конкурс чтецов имени Г.Тукая	муниципальный	победитель	2015	грамота
V Всероссийский конкурс чтецов имени Г.Тукая	всероссийский	участие	2015	диплом участника
Конкурс «Дулкыннар», посвященный 115-летию со дня рождения татарского поэта и писателя Хасана Туфана в направлении «Художественное слово»	муниципальный	призер 3 место	2015	грамота
Конкурс художественного слова “Яттан сөйлә Тукай шигырьләрен-Шушы булыр иң зур бүләгең”	муниципальный	Победитель 1 место	2016	грамота
Конкурс чтецов “В сердцах благородных доныне живешь...” посвященного 130-летию Г.Тукая	муниципальный	Призер 2 место	2016	грамота
Зональный этап творческого конкурса «Шәвәли оныклары»	зональный	победитель	2016	грамота

Предварительный просмотр:

Апас муниципаль районы

Муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе

“Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп гомуми белем бирү мәктәбе”

“Каралды”

Методик берләшмә утырышы

Беркетмә №1

“___”__________2015 ел

_________И.Д.Садриев

“Килешенде”

Укыту – тәрбия эшләре буенча директор урынбасары

_________М.С.Хафизова

“___”_________2015 ел

“Раслыйм”

Мәктәп директоры

____________

Л.А.Сагдиева

“___”________2015 ел

ТАТАР ТӨП ГОМУМИ БЕЛЕМ БИРҮ МӘКТӘБЕНЕҢ

9 НЧЫ СЫЙНЫФЫ ӨЧЕН

2015 – 2016 нчы уку елына

ТАТАР ТЕЛЕННӘН ЭШ ПРОГРАММАСЫ

Төзүче:

Г.Р.Шәфигуллина,

икенче квалификацияле

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

I.Аңлатма язуы

Татар теленнән гомуми белем бирү буенча 9 нчы сыйныфта эш программасы түбәндәге норматив документларга нигезләнеп эшләнде:

Россия Федерациясе Мәгариф министрлыгының 2004 нче елның 5 нче мартында чыккан гомуми белем бирү турындагы дәүләт стандартының федераль компоненты(2015 нче елның 23 нче июнендәге үзгәртүләре белән);

Татарстан Республикасы Апас муниципаль районы МГББУ “Бакырчы урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең төп гомуми белем дәүләт стандартының федераль компонентын гамәлгә ашыручы төп белем программасы
Татарстан Республикасы Апас муниципаль бюджет гомумбелем бирү учреждениесе “Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп гомуми белем бирү мәктәбе” педагогик коллективы 2015 нче елның 1 сентябрендәге 1 нче номерлы карары буенча кабул ителгән “2015-2016 нчы уку елына укыту планы”.

Эш программасы Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан расланган “Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле, 5-11нче сыйныфлар, Казан: Мәгариф,2010 нчы ел программа”сы һәм татар телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләре өчен ана теленнән 5-9 нчы сыйныфлар өчен программма(Төзүче-авторлар: Г.Р.Галиуллина, М М.Шәкүрова -Казан: 2013) нигезендә төзелде.

Татар теленнән гомуми төп белем максатлары:

-укучыны ана телендә укырга, сөйләм теленең төрле формаларын язарга, мәктәптән соң ана телен һәм башка фәннәрне татар телендә үзләштерергә әзерләү;

-башлангыч мәктәптә ана теленең фонетик, орфоэпик, орфографик, грамматик нигезләреннән алынган белемнәрне өлешчә кабатлап, катлаулы формаларын өйрәнүне дәвам итү;

-әдәби телдә дөрес сөйләү һәм сөйләшү алымнарын үзләштерү;

-сүзлек составындагы төрки, татар һәм башка телләрдән кергән сүзләрнең мәгънәсен аңлап, урынлы куллана белергә өйрәтү;

-сүз ясалышы һәм җөмлә төзелеше калыпларын төшендерү;

-һәр сүз төркеменең мәгънәсен аңлатып, төрләнеш үзенчәлекләрен, җөмләдәге функциясен өйрәтү;

-гади, тезмә һәм иярченле кушма җөмлә составында кисәкләрнең, эндәш һәм кереш сүзләрнең, аерымланган хәлләрнең, аныклангычларның, гомумиләтерүче сүзләрнең булу мөмкинлеген, янында куелган тыныш билгеләренең җөмләдәге интонацияне бирүдәге аңлату;

Татар теленнән гомуми төп белем бурычлары:

-өйрәтү характерындагы язма эшләрне (грамматик биремле күнегүләр, диктант, изложение, сочиненияләр, хат, эш кәгазьләре) башкару методиканы өйрәтү;

-язма эшләрне башкарганда, тормышта очраган төрле күренешләрне, кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләргә, әдәби тексттагы геройларга һ.б. мөнәсәбәтен белдерергә өйрәтү;

- халкыбызның милли һәм рухи ядкарьләренә карата патриотик, башка халыкларның милли һәм рухи байлыгына толерантлык рухында тәрбияләү;

-укучыны үз сөйләмен һәм башка кеше сөйләмен бәяли белергә өйрәтү;

9 нчы сыйныфларда татар теле программасы укучылар үзләштерергә тиешле мәсьәләләр һәм темаларны гомумән күрсәтү белән чикләнә. Эш программасы аны тулырак ача. Аларның эчтәлеге дәреслекләрдә ачыла. Укучыларның белем дәрәҗәсенә карап, укытучы программа материалын төрләндерергә мөмкин. Дәресләрне үткәрү методлары һәм алымнарын, материалның характерына, күрсәтмә әсбапларның төренә, техник чараларның булу- булмавына карап, укытучы үзе сайлый, кайбер темаларны үтәргә - азрак, кайберләренә күбрәк вакыт бирә ала. Ләкин укучылар төп төшенчәләрне, терминнарны һәм билгеләмә - кагыйдәләрне аңлы рәвештә үзләштерергә тиешләр. Өй эшләренең күләме дәрестә башкарылганның өчтән бер өлешеннән артмаслык итеп билгеләнә. Яңа материал аңлатуны әңгәмә рәвешендә алып бару хәерлерәк. Дәрестә кыска гына диктант, изложение яки сочинениеләр дә яздырыла. Боларга гадәттә 7-10 минут вакыт бирелә, алар шул ук дәрестә тикшерелергә дә мөмкин. Болардан тыш һәр сыйныфта тагын өйгә эш итеп 2-4 сочинение бирелә.

Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгының 2012 нче елның 9 нчы июлендә чыккан 4554/12 нче номерлы “Татарстан Республикасының гомумбелем учреждениеләрендә башлангыч һәм төп гомуми белем бирүнең базислы укыту планы”буенча 9 нчы сыйныфларга татар теле атнага 2 сәгать,әдәбият 2 сәгать күләмендә каралган. Мәктәпнең укыту планы буенча да татар телен укытуга 2 сәгать,әдәбиятка 2 сәгать карала. 9 нчы сыйныфта татар телен укыту елга 34 атна исәбеннән чыгып төзелгән,6 көнлек укыту атнасында бер дәрес 45 минут дәвам итә.Белем бирү эчтәлегенең мәҗбүри минимумы курс эчтәлеген тыгызлау нәтиҗәсендә үтәлә.

Татар теле : Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 9 нчы сыйныфы өчен дәреслек/М.З.Зәкиев,С.М.Ибраһимов-Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2015 нче ел.

9 нчы сыйныфта татар теленнән белем бирү программасын үзләштерү еллык билге формасындагы арадаш аттестация белән тәмамлана.

II. Укыту фәненең эчтәлеге .

Үткәннәрне тирәнәйтеп кабатлау

Фонетика

Сөйләм авазлары, аларның кулланылышы. Авазларның охшашлануы, чиратлашуы, йотылуы. Авазлар чиратлашуның мәгънә үзгәрешенә китерүе.

Дөрес сөйләү һәм язу: сүзнең әйтелеше һәм язылышы, сүз ярдәмендә белдерелгән мәгънә.

Лексикология-

Сүз, сүзлек составы. Сүзнең лексик һәм грамматик мәгънәләре. Синоним, антоним, аноним сүзләр. Фразеология. Профессионализм һәм диалектизмнар. Неологизм һәм архаизмнар. Алынмалар, аларның чыганаклары, үзләштерелеше. Лексик берәмлекләрне туплау, мәгънәләренә аңлатма бирү – лексикография. Сүзлекләрнең төрләре.

Морфология

Сүз ясалышы. Тамыр сүз, ясалма сүз, парлы, тезмә һәм кыскартылма сүзләр.

Сүз төркемнәре, аларның җөмлә төзүдәге әһәмияте.

Кушымчалар, аларның җөмлә төзүдәге әһәмияте. Кушымчаларның язылышы.

Синтаксик берәмлекләр һәм тыныш билгеләре.

Гади җөмлә синтаксисы

Сүзләр арасында мәгънә мөнәсәбәтләре: ияртүле һәм тезүле бәйләнеш, ияртүче һәм иярүче компонент; хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәт;җөмләдә тезүле һәм ияртүле бәйләнешне тәэмин иткән чаралар. Җөмләдә куш – ның , теркәгечләрнең, кисәкчәләрнең, бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең язылышы; составында аерымланган кисәге, аныклагычы, тиңдәәш кисәкләре, гомум – че сүзе, өстәлмәсе булган җөмләләр, аларда тыныш билгеләре.

Кушма җөмлә төрләре -

Җөмләләр арасында тезүле һәм ияртүле бәйләнеш: тезмә һәм иярченле кушма төмләләр; теркәгечле һәм теркәгечсез тезмә кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре; аналитик һәм синтетик иярчен җөмләле кушма җөмләләр, тыныш билгеләре

Стилистика һәм сөйләм культурасы

I. Әдәби тел һәм аның стильләре. Язма һәм сөйләмә стиль. Функциональ стильләр: матур әдәбият стилеһәм аның лексик, грамматик үзенчәлекләре; көндәлек матбугат стиле һәм аның үзенчәлекләре; фәнни стиль һәм аны үстерү өчен кирәкле шартлар; эш кәгазьләренә хас үзенчәлекләр; эпистоляр стиль һәм аның телебез тарихында тоткан урыны.

Сөйләмдә синонимнарны куллану. Грамматик синонимнар һәм аларның төрләре: морфологик һәм синтаксик синонимнар. Морфологик синонимнарны сөйләмдә куллану үзенчәлекләре.Синтаксик синонимнарның үз эчендәге төрләре.Аналитик һәм синтетик иярчен җөмләләр синонимлыгы. Тезмә кушма җөмләләрне синонимик куллану.

Синтаксик калькалар һәм аларны сөйләмдә куллану.

Сөйләм культурасы һәм аның нигезләре. Сөйләмгә куела торган таләпләр:1) сөйләм төгәл булсын, 2) сөйләм аңлаешлы булсын, 3)сөйләм саф булсын, 4) сөйләм җыйнак булсын, 5) сөйләм аһәңле булсын

Тел турында гомуми мәгълүмат

I. Телнең иҗтимагый әһәмияте. Тел үсеше турында гомуми мәгълүмат. Татар әдәби теле нормаларының борынгыдан ук үсеп килеше. Милли татар әдәби теле формалашу. Хәзерге татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре. Ике теллелек. “Татарстан халыклары телләре турында” Татарстан Законы.

Тел гыйлеменең әһәмиятле төп бүлекләре.

II. Татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләрен төгәл күз алдына китерү, тел үсеп торсын өчен, аның көндәлек кулланылышын тәэмин итү юлларын үзләштерү. Тел гыйлеменең башка фәннәр белән бәйләнешен аңлата белү.

Кабатлау һәм контроль

Бәйләнешле сөйләм үстерү

III. Календарь – тематик бүленеш

№

Дәрес темасы

Сәгаь саны

Үтәлү вакыты

Дәрес тибы

Контроль төре

Укучылар эшчәнлеге

яки укыту эшчәнлеге төрләре

Материал үзләштерүнең көтелгән нәтиҗәләре

Өй эше

1 нче чирек

ҮТКӘННӘРНЕ ТИРӘНӘЙТЕП КАБАТЛАУ(24сәгать)

Фонетика. Сөйләм авазлары. Фонетиканы өйрәнү объектлары һәм юнәлешләре

4/09

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

7 нче бит: 1-8 нче сораулар.

ЭД: Фонетика. Орфоэпия. Графика. Орфография → Сузык аваз үзгәрешләре → Контроль тест.

Фонетик зарядка.

Дәреслек өстендә эшләү. Конспектлау методикасы белән таныштыру. Үтелгән материал буенча сорауларга җавап алу.

Җөмләләрне уку һәм аваз үзгәрешләрен билгеләү.

Сүз, җөмлә, текст транскрипциясен язу.

Татар телендәге аваз үзгәрешләрен аңлый һәм аңлата алу.

п.1. 7-8 битләр, 6нчы күнегү

п.2. 11нче күнегү, 13нче битне укырга, истә калдырырга

Авазлар һәм аларның кулланылышы. Сөйләмдә аваз үзгәрешләре.

http://gzalilova.narod.ru/tattele_fonetika_taratu.dochttp://gzalilova.narod.ru/tattele_fonetika_taratu.dochttp://gzalilova.narod.ru/tattele_fonetika_taratu.doc

5/09

Сузык һәм тартыкларны язуда күрсәтү. Дөрес итеп әйтү һәм язу

10/09

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

20 нче бит: сорауларга җавап бирү. Тест эшләү.

ЭД: Фонетика. Орфоэпия. Графика. Орфография → Орфография →

Фонетик зарядка.

Сүзләрне иҗекләргә бүлеп, аларның төрләрен әйтү. Сүзләргә фонетик анализ ясау. Татар орфограиясенең төп принциплары белән танышу. Орфографик һәм орфоэпик сүзлекләр белән индивидуаль эш.

Сузык һәм тартык авазларны дөрес итеп әйтү һәм язуда күрсәтә алу. Татар орфографиясенең төп принциплары белән таныш булу.

15битне укырга

18 бит, сорауларга җавап

Татар орфографиясенең төп принциплары

11/09

Тикшерү диктанты.

(кереш)

17/09

Диктант язу, грамматик биремнәрне мөстәкыйль эшләү

Орфография һәм тыныш билгеләре кагыйдәләрен дөрес кулланып мөстәкыйль язу күнекмәләре булу.

Тикшерү диктанты

§3. Сүз. Сүзлек составы. Сүзнең лексик һәм грам. мәгънәсе, бер һәм күп мәгънәле сүзләр, сүзләрнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре.

Татар теленең сүзлек составы

18/09

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

23 нче бит: сорауларга җавап бирү.

ЭД: Лексикология һәм фразеология → Сүзләрнең төп һәм күчерелмә мәгънәләре. Күчерелмә мәгънәләрнең төрләре → Контроль тест.

Укытучы сөйләме.

Сорауларга җавап бирү.

Синоним, омоним, антонимнарны табу, билгеләмәләрен әйтү.

Тексттан архаизм, алынма сүзләрне, диалектизм һәм профессионализмнарны табып язу.

Сүзләрнең лексик һәм грамматик мәгънәләрен билгеләү.

Мисаллардан фразеологик әйтелмәләрне табу һәм мәгънәләрен аңлату.

Тел сүзлек составының лексика дип йөртелүе. Лексика турындагы фәннең лексикология дип аталуы.

Сүзнең лексик һәм грамматик мәгънәләре. Синоним, омоним, антонимнар.

20 биттәге сүзләр

Синоним. Омоним. Антоним сүзләр. Паронимнар

24/09

Фразеология. Профессионализм һәм диалектизмнар.

25/09

.Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

23 нче бит: сорауларга җавап бирү.

ЭД: Лексикология һәм фразеология → Контроль тест.

Укытучы сөйләме.

Сорауларга җавап бирү.

Тексттан архаизм, алынма сүзләрне, диалектизм һәм профессионализмнарны табып язу.

ЭД: Лексикология һәм фразеология Күнегүләр.

Фразеология фәне.

Фразеологизмнар.

Безнең яктагы диалекталь сүзләр

өлкән яшьтәге кешеләрнең сөйләмен язып алырга.

Неологизм һәм архаизмнар.

Алынмалар, аларның чыганаклары, үзләштерелеше.

1/10

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Укытучы сөйләме.

Сорауларга җавап бирү.

Тексттан архаизм, алынма сүзләрне табып язу.

19 нчы күнегү

§4. Лексик берәмлекләрне җыю һәм аларның мәгънәләренә аңлатма бирү

2/10

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

30 нчы бит: сорауларга җавап бирү.

Аңлатмалы, энциклопедик, этимологик, тәрҗемәле сүзлекләр белән эшләү.

Аңлашылмаган сүзләрнең мәгънәләрен язу.

Практик эш.

Сүзлекләр төзү турындагы фәннең лексикография дип аталуы. Аңлатмалы, телара сүзлекләр

25 нче күнегү.

27 бит

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Изложение (№1).

8/10

Бәйләнешле сөйләм үстерү.

Изложениене мөстәкыйль язу.

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу, акка күчерү.

Сөйләм һәм язма телен, хәтер һәм фикерләү сәләтен үстерү, рухи дөньяңны баету өстендә эшли белү.

Өйрәтү хар- гы изложение

п.5.Сүзләрнең ясалыш буенча төрләре

9/10

Терәк схемалар һәм таблицалар буенча укучылар аңлатмасы

Тест эшләү.

Сүзлек диктанты.

Бирелгән сүзләрнең мәгънәле кисәкләрен табу, төзелеше ягыннан тикшерү.

Сүз ясалышы ысулларының һәрберсенә мисаллар уйлап язу. Тексттагы тамыр һәм ясалма сүзләрне аерып әйтү, ясалма сүзнең тамырын һәм кушымчасын билгеләү.

Сүзләрне ясалышы һәм төзелеше ягыннан тикшерү.

Сүз ясалышы һәм сүз төзелеше мәсьәләләрен өйрәнә торган бүлекнең сүз ясалышы дип аталуын, татар теленең сүз ясалышы юл-ын белү.

26 к-ү

§5. Ясалыш буенча сүз төрләре һәм аларның язылышы.

15/10

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Сүзләрне төзелеше ягыннан анализлый белү.

29 к-ү, №2 бирем

§6. Сүз төркемнәре, мөст. мәгънәле сүз төркемнәре

http://gzalilova.narod.ru/test6kltatyaz.html

16/10

Терәк схемалар һәм таблицалар буенча укучылар аңлатмасы

Диктант – 10 мин.

Эзләнү, тикшеренү ысулы: аңлатмалы сөйләү, чагыштыру, әңгәмә үткәрү. Сүзләргә морфологик анализ ясау.

ЭД: Морфология.

Тел гыйлеменең

аерым тармагы буларак морфологиянең

сүз төркемнәре

Сүз төркемнәрен кабатларга

§6 Ярдәмче сүз төркемнәре.

II.Сүзләрне, җөмләләрне үзара бәйләүче сүз төркемнәре.

III. Модаль мәгънә белдергән сүз төркемнәре

22/10

Белем һәм күнекмә- ләрне камилләште-рү дәресе.

ЭД: Морфология.

Теркәгеч, бәйлек, кисәкчә, ымлык,

аваз ияртеме, хәбәрлек сүзләрнең грамматик билгеләре

п 6.

31-32 к-ү

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Контроль сочинение (№2).

23/10

изложение

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу, акка күчерү.

Сөйләм һәм язма телен, хәтер һәм фикерләү сәләтен үстерү, рухи дөньяңны баету өстендә эшли белү.

кабатларга

§7. Кушымчалар, аларның язылышы

29/10

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

42 нче бит: сорауларга җавап бирү.

Тест эшләү.

Сүзләрдәге кушымчаларның функцияләрен аңлату.

Сүзләргә тиешле кушымчаларны куеп язу.

Кушымчаларның кайсы сүз төркеменә ялгануын әйтү.

Төрләндергеч кушымчаларның морфологиягә каравын аңлау, ясагыч, төрләндергеч 1нче блок http://gzalilova.narod.ru/kushimcha01.html ; 2 нче блок http://gzalilova.narod.ru/kushimcha02.html 3 нче блок http://gzalilova.narod.ru/kushimcha03.htm

п 7.37 нче күнегү

Кушымчаларның язылышы

30/10

40 нчы күнегү, кушымчаларның төрләрен күрсәтергә.

п.8. Синтаксик берәмлекләр һәм тыныш билгеләре

12/11

п8

2 нче чирек.

§8-9. Гади җөмлә синтаксисы. П.10-11-12. Тыныш билгеләре

13/11

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Тест эшләү (Татар теленнән тестлар. Синтаксис / Ф.С.Сафиуллина, Г.Ә.Нәбиуллина. – Казан: “Яңалиф” нәшрияты. – 2006. – 14-17 нче бит.)

Укытучы аңлатмасы.

Бирелгән сорауларга җавап бирү.

Җөмләдән сүзтезмәләрне аерып язу.

Җөмләдән баш һәм иярчен кисәкләрне билгеләү.

Тел гыйлеменең бер тармагы буларак,синтак- сисның сөйләм төзелешен өйрәнүен белү. Ияртүле һәм тезүле бәйләнеш, ияртүче һәм иярүче компонент; хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәт турында мәгълүматлы булу.

п 8,9, 10-12. Укырга, сөйләргә әзерләнергә.

§13-14. Составында аерымланган кисәге, аныклагычы булган җөмләләрдә тыныш билгеләре.

19/11

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Диктант – 7 мин.

Аерымланган кисәкләрне табу, алар янында тыныш билгеләренең куелышын аңлату.

Тексттан аныклагычларны табу, алар янында тыныш билгеләренең куелышын дәлилләп күрсәтү.

Ярым хәбәрлеккә ия булган хәл кисәкләр ияртүче сүздән ераклаштырылган булсалар, аларны өтер белән аера белү.

п 13,14.

55 нче күнегү.

§15-17. Составында гомумиләштерүче сүзе, кереш яки эндәш сүзе, өстәлмәсе булган җөмләләрдә тыныш билгеләре.

20/11

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Тикшерү диктанты -7 мин.

Текстан өстәлмәләрне табу, тыныш билгеләренең куелышын аңлату. Күнегүдә бирелгән эндәш һәм кереш сүзләр янында тыныш билгеләренең куелышын дәлилләп күрсәтү.

Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләрен аңлату.

Эндәш сүзләр янында өтер, өндәү билгесе куелу очракларын, тиңдәш кисәкләр янында өтер, сызык, ике нокта куелу очракларын белү.

П.15-17. Белемегезне тикшерегез: http://gzalilova.narod.ru/test7kltatyaz.html

Гади җөмләдә кушымчаларның, теркәгеч, кисәкчә, бәйлек, бәйлек сүзләрнең язылышы.

26/11

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Кабатлау, күнегүләр эшләү (Шакирҗанова Ә.Б. Татар орфографиясенең кыен очраклары һәм укучыларның грамоталылыгын күтәрү юллары. Методик кулланма. – II басма. – Казан: РИЦ “Школа”, 2009).

Кушымча, теркәгеч, кисәкчәләрне, бәйлек һәм бәйлек сүзләрне дөрес язу.

Язма эшкә әзерләнергә.

Контроль диктант

27/11

Контроль диктант

Диктант язу, грамматик биремнәрне мөстәкыйль эшләү

Орфография һәм тыныш билгеләре кагыйдәләрен дөрес кулланып мөстәкыйль язу күнекмәләре булу.

§18. Кушма җөмләдә тыныш билгеләре

3/12

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Тест эшләү (Татар теленнән тестлар. Синтаксис / Ф.С.Сафиуллина, Г.Ә.Нәбиуллина. – Казан: “Яңалиф” нәшрияты. – 2006. – 47-59 нчы бит).

Җөмләләрне күчереп язу, бәйләүче чараларны һәм тыныш билгеләренең куелышын җөмлә төреннән чыгып аңлату. Схема төрләрен искә төшерү, төзү.

Кушма җөмләдә тыныш билгеләре куелышының җөмләләрнең бәйләнеш төренә (синтаксик төзелеш) һәм синтетик, аналитик төзелешкә бәйле булуын белү.

Кагыйдәләрне искә төшерергә.

§19. Тезмә кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.

4/12

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Диктант – 7 мин.

ЭД: Синтаксис һәм пунктуация → Тезмә кушма җөмләләрне кабатлау өчен күнегүләр, тестлар һәм теоретик сораулар

Тезмә кушма җөмләләрне күчереп язу, бәйләүче чараларны һәм тыныш билгеләренең куелышын җөмлә төреннән чыгып аңлату.

Схема төрләрен искә төшерү, төзү.

ЭД: Синтаксис һәм пунктуация → Тезмә кушма җөмләләрне кабатлау өчен күнегүләр, тестлар һәм теоретик сораулар.

Тезмә кушма җөмләдә өтер, сызык куелу очракларын белү, мисаллар ярдәмендә аңлата алу.

п.19. 56 нчы күнегү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Изложение (№2).

10/12

Бәйләнешле сөйләм үстерү.

Изложениене мөстәкыйль язу.

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу.

Сөйләм һәм язма телен, хәтер һәм фикерләү сәләтен үстерү, рухи дөньяңны баету өстендә эшли белү. Орфография һәм тыныш билгеләре кагыйдәләрен дөрес кулланып мөстәкыйль язу күнекмәләре булу.

§20-21. Синтетик иярченле кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.

11/12

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Диктант –

7 минут.

ЭД: Синтаксис һәм пунктуация → Синтетик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре → Контроль тест.

Синтетик иярченле кушма җөмләләрне күчереп язу, бәйләүче чараларны һәм тыныш билгеләренең куелышын җөмлә төреннән чыгып аңлату.

Баш җөмлә белән ичрчен җөмлә арасында тыныш билгеләре куелмау очрагын аңлату.

Схемаларын төзү.

ЭД: Синтаксис һәм пунктуация → Синтетик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре.

Иярченле кушма җөмләдә тыныш билгеләрен дөрес куя белү. Синтетик иярченле кушма җөмләдә өтер, сызык куелу һәм тыныш билгеләренең куелмый торган очракларын аңлый һәм аңлата алу.

п.20,21.

§22. Аналитик иярченле кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.

17/12

18/12

Белем һәм күнекмә- ләрне камилләште-рү дәресе.

ЭД: Синтаксис һәм пунктуация → Аналитик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре → Контроль тест.

Аналитик иярченле кушма җөмләләрне күчереп язу, бәйләүче чараларны һәм тыныш билгеләренең куелышын җөмлә төреннән чыгып аңлату. Схема төрләрен искә төшерү, төзү.

Аналитик иярченле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен дөрес куеп яза белү.

70 нче күнегүдә баш һәм иярчен җөмләләрне табарга.

п. 23. Кушма җөмлә эчендәге тыныш билгеләрен кабатлау

24/12

Белем һәм күнекмә- ләрне камилләш. дәресе.

Кушма җөмлә эчен дә тыныш билгеләре куелышына күнегүләр эшләү. Анализ ясау.

Кушма җөмлә эчендәге тыныш билгеләре дөрес куеп яза белү.

п.23 79 к-ү

Б.С.Ү. Контроль сочинение.№2

25/12

Белемнәрне гомумиләштерү һәм системалаштыру дәресе

Сочинение элементлры белән изложение

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу, акка күчерү.

ТДИ вариантлары

Хаталар өстендә эшләү.Үткәннәрне ныгыту.

14/01

3 нче чирек

СТИЛИСТИКА ҺӘМ СӨЙЛӘМ КУЛЬТУРАСЫ

§24. Әдәби сөйләм һәм аның стильләре.

15/01

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре бирү. Таблица ясау.

ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Сөйләм стильләре → Күнегүләр.

Билгеле бер телдә сөйләшүче кешеләрнең фикерне аңлаешлы итеп һәм гасырлар буена урнашып килгән таләпләрне бозмыйча, төгәл итеп сөйләүләренә әдәби сөйләм дип әйтүне, телдәге стильләрне өйрәнә торган фәннең стилистика дип аталуын белү

Стильләрне укырга.п.24

§25. Сөйләм стиленең төрләре һәм үзенчәлекләре.

Әдәби стиль

21/01

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

88 нче бит:

1-5 нче сорауларга җавап бирү.

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре бирү.

Өзекләрне укып, аларның кайсы стильгә каравын һәм нинди лексик, синтаксик үзенчәлекләргә ия булуын ачыклау.

Өзекләр китерү. Таблица ясауны дәвам итү.

Сөйләм стиленең төрләре һәм үзенчәлекләре турында тулы күзаллау булу.

Әдәби стиль турында аңлата белү. Әдәби стильдә барлык әдәби әсәрләрнең язылуын аңлау һәм аңлата белү.

.§25 Публицистик стиль

22/01

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре бирү.

Өзекләрне укып, аларның публицистик стильгә каравын һәм нинди лексик, синтаксик үзенчәлекләргә ия булуын ачыклау. Өзекләр китерү. Таблица ясауны дәвам итү.

ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Иҗтимагый-публицистик стиль.

Публицистик стильдә газета-журнал мәкаләләре, тәнкыйть материаллары, һәртөрле өндәмәләр, юлъязмалар, очерк,

фельетоннарның иҗат ителүен белү.

Газета укырга.

Фәнни стиль

28/01

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

ИР белән эш: Низамов И.М.-ның “ Ничек әйтергә? Ничек язарга?: Татар интонациясе һәм аны язуда белдерүнең кайбер мәсьәләләре” (http://www.tatknigafund.ru/books/1865 ) яки Юсупов Р.А.-ның “Икесен дә яхшы бел” китабыннан (http://www.tatknigafund.ru/books/1835) бер мәкаләнең конспектын язу.

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре бирү.

Өзекләрне укып, аларның фәнни стильгә каравын һәм нинди лексик, синтаксик үзенчәлекләргә ия булуын ачыклау.

Аерым стильгә караган өзекләр китерү. Таблица ясауны дәвам итү.

Яки ИР белән эшләү: “Таткнигофонд” сайтында ( http://www.tatknigafund.ru/) теркәлү һәм фәнни мәкаләнең конспектын ясау күнегүләре.

ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Фәнни стиль.

Фәнни стильдә гыйльми мәкалә, китаплар, белешмә, дәреслекләр, диссертацияләр язылуын, аның башка стильдән махсус фәнни терминнарның күбрәк кулланылуы, сүзләрнең туры, төгәл мәгънәсендә бирелүе белән аерылып торуын белү.

Фәнни текстларның конспектын яза алу.

Рәсми стиль, аңа хас үзенчәлекләр

Эш кәгазьләре үрнәкләре.

Үтенеч һәм ышаныч язу

29/01

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

Эш кәгазьләре үрнәкләрен язарга.

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре бирү.

Өзекләрне укып, аларның рәсми стильгә каравын һәм нинди лексик, синтаксик үзенчәлекләргә ия булуын ачыклау.Аерым стильгә караган өзекләр китерү. Таблица ясауны дәвам итү. ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Рәсми эш кәгазьләре стиле.

Рәсми стильдә юридик эш кәгазьләре язылуын белү. Үтенеч һәм ышаныч кәгазен мөстәкыйль рәвештә яза белү.

§25. Сөйләмә стиль

4/02

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре бирү.

Өзекләрне укып, аларның кайсы стильгә каравын һәм нинди лексик, синтаксик үзенчәлекләргә ия булуын ачыклау.

Сөйләмә стильнең әдәби тел нормаларын үзләштергән кешеләрнең көндәлек аралашулары вакытында кулланылуын белү.

Диктант (№3).

5/02

Контроль дәрес.

Орфография һәм тыныш билгеләре кагыйдәләрен дөрес кулланып мөстәкыйль язу күнекмәләре булу.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Сочинение (№3).

11/02

Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе.

Изложениене мөстәкыйль язу

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу

-43

§26. Стилистиканың нигезе буларак синонимия. Морфологик синонимнар һәм аларны сөйләмдә куллану үзенчәлекләре.

12/02

18/02

Катнаш дәрес.

Синонимнарның төрләрен билгеләү.

Нокталар урынына тиешле синонимнарны куеп язу.

Төп мәгънәләре охшаш булган сүзләр, фразеологик әйләнмәләр, сүз формалары, сүзтезмәләр, җөмләләрнең синоним дип аталуын белү. Тулы синонимнар, стилистик синонимнар, мәгънәви синонимнар турында мәгълүматка ия булу. Барлык төр синонимнар җыелмасының синонимика дип аталуын белү.

26 п.-ны укырга

91 к-ү

§27. Синтаксик синонимнар һәм аларның төрләре (82-83 нче битләр).

19/02

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресләре.

96 нчы биттәге сорауларга җавап бирү.

Ике составлы җөмләләрнең бер составлы синонимнарын (һәм киресенчә) төзеп, парлап язу.

ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Сүзтезмәләр синонимлыгы.

Мәгънәләре һәм функцияләре белән бер-берсенә якын, бәйләүче чаралар белән генә аерыла торган сүзтезмә һәм җөмләләрнең синтаксик синоним дип аталуын белү.

“Синонимия” темасы буенча мөстәкыйль эш.

25/02

Контроль дәрес.

Үтелгән материалның тулысынча үзләштерелүе.

§27. Синтетик һәм аналитик җөмләләрнең синонимлыгы 83-84 нче битләр).

26/02

3/03

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресләре.

Аналитик төзелмәләрнең синтетик, синтетик төзелмәләрнең аналитик синонимнарын төзеп язу.

ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Аналитик һәм синтетик төзелмәләрнең синонимлыгы.

Синтетик һәм аналитик җөмләләрне үзара синоним буларак куллана белү.

укырга, 96 к-ү

сорауларга җавап

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Контроль изложение (№3).

4/03

Контроль дәрес.

Изложениене мөстәкыйль язу

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу.

Лексик һәм грамматик калькалар, аларның татар сөйләмендә кулланылышы.

Сочинение язу. ТДИ-на әзерлек

10-11/03

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Лекция. Әңгәмә-бәхәс. “Сөйләм теле калькалары” фәнни мәкаләсе буенча практик эш. (Абдуллина Р.С. Стилистика һәм сөйләм культурасы мәсьәләләре. –

Лексик һәм грамматик калькалар турында мәгълүматка ия булу, аларның татар сөйләмендә кулланылышын белү.

Конспект һәм тезис турында төшенчә.Аларны төзү күнегүләре

17/03

§28. Сөйләм культурасы һәм аның нигезләре.Сөйләм төгәл булсын.

18/03

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре. Синонимнарны искә төшереү, аларның кирәклесен сайлап җөмләләрне үзгәртүгә, ияртүче сүзгә карап җөмләдәге сүз тәртибен үзгәртүгә күнегүләр эшләү.

ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Әдәби сөйләмгә куелган таләпләр.

Сөйләм культурасының кешедә культураның бер билгесе булуын аңлау. Сөйләм төгәл булсын өчен, һәр сүзнең җөмләдәге үз урынын ачык күзаллау кирәклеген белү.

99 к-ү

§29Сөйләм аңлаешлы булсын.

31.03

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре. Синонимнарның төп мәгънәләрен һәм мәгънә аерымлыкларын билгеләү.

ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Әдәби сөйләмгә куелган таләпләр.

Сөйләм аңлаешлы булсын өчен, җөмләнең төзек булуын, кабатлауларның булмавын, туган тел үзенчәлекләрен искә алу кирәклеген аңлау.

102нче күнегү

4 нче чирек

§30. Сөйләм саф булсын.

1/04

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре. Өзек ләрне укып, сөйләм сафлыгына зыян китерә, боза торган сүзләрне таба белү, авторның нинди максат белән бу рәвешле язуын аңлату.

Сөйләм сафлыгына ирешү өчен, туган телне, аның байлыгын яхшы үзләштерү һәм шул байлыктан, гаҗәеп зур һөм кыйммәтле хәзинәдән оста һәм сак файдалана белү кирәклеген белү.

Район газетасына күзәтү. Үз сөйләмебезгә игътибарлы булу.

105 к-ү

§31. Сөйләм җыйнак булсын.

7/04

Белем һәм күнекмәләрне камилләштерү дәресе.

Җөмләләрне җыйнаклык таләбеннән чыгып үзгәртеп язу.

ЭД: Стилистика һәм сөйләм культурасы → Әдәби сөйләмгә куелган таләпләр.

Сөйләм аңлаешлы булсын өчен, җөмләнең төзек булуын, кабатлауларның булмавын, туган тел үзенчәлекләрен искә алу кирәклеген белү.

107 к-ү

§32 Сөйләм аһәңле булсын.

8/04

Укытучы сөйләме, конспектлау күнекмәләре. Аһәңнең бозылуы сөйләмдәге аерым өлешләрнең кимчелегеннән җыелуын тикшерү. Вакытлы матбугат белән эшләү.

Укучыны җәлеп итәр өчен, сөйләмнең аһәңле, матур яңгырашлы булуы кирәклеген белү.

сорауларга җавап

Б.С.Ү. Иҗади сочинение.(№4)

14/04

Иҗади изложение

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу, акка күчерү.

ТЕЛ ТУРЫНДА ГОМУМИ МӘГЬЛҮМАТ(10 сәгать)

§33. Тел үсеше турында гомуми мәгълүмат. Тел, җәмгыять, фикерләү.

15/04

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

111 нче биттәге сорауларга җавап бирү.

Укытучы аңлатмасы.

Күнегүләр эшләү.

Милли телнең иҗтимагый тормыштагы әһәмиятен аңлау, телне саклау – милләтне саклауның төп өлеше икәнен үзләштерү

п.33. Укырга.

§34-35. Тел һәм тарих. Хәзерге татар милли әдәби теленең тамырлары.

21/04

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

113 нче биттәге сораулар нигезендә әңгәмә.

117 нче бит:

1-7 нче сораулар.

Укытучы аңлатмасы. Аңлатманың кыскача эчтәлеген язу. Күнегүләр эшләү.

Тел белән тарихның үзара мөнәсәбәтен ачык күзаллау. Хәзерге татар милли әдәби теленең тамырларын белү.

Сорау һәм биремнәргә җаваплар әзерләргә.

§36. Татар милли әдәби теленең барлыкка килүе,үсеш үзенчәлекләре

Сочинение язу. ТДИ на әзерлек

22/04

28/04

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

119 нчы бит: 1-6 нчы сораулар.

Укытучы аңлатмасы.

Күнегүләр эшләү.

Татар милли әдәби теленең ничек барлыкка килүен аңлау һәм аңлата белү.

п.36. Укырга, сөйләргә өйрәнергә.

112 к-ү

§37. Татар сөйләмә теленең диалектлары.

29/04

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

124 нче бит:

1-11 нче сорауларга җавап бирү.

Укытучы сөйләме. Аңлатманың кыскача эчтәлеген язу. Язмаларның кайсы диалектка каравын билгеләү, бу диалектның әдәби әйтелештән аермаларын таба белү.

Татар теленең диалектлары һәм сөйләшләре турында гомуми төшенчәгә ия булу:

үзенчәлекле җирле сөйләмнең диалект дип аталуын, татар сөйләмә теленең өч зур диалекттан торуын, әлеге диалектларның үзенчәлеген белү.

сөйләргә

Контроль диктант (№4).

5/05

Контроль дәрес.

Грамматик биремле диктантны мөстәкыйль язу.

Орфография һәм тыныш билгеләре кагыйдәләрен дөрес кулланып мөстәкыйль язу күнекмәләре булу.

§38-39. Икетеллелек. “Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” ТР Законы. Хәзерге татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре.

6/05

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

132 нче бит:

1-11 нче сорауларга җавап бирү.

135 нче бит: 1-12 нче сорауларга җавап бирү.

Сүзлек диктанты - 7 мин.

Текстларны укып, татар-гарәп, татар-рус ике теллелеге йогынтысын аңлату. “Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” Татарстан Республикасы Законыннан өземтәләрне укып өйрәнү, кыскача эчтәлеген язу.

Кемнең дә булса ике телдә сөйләшә, аңлаша алуының ике теллелек (билингвизм) дип аталуын елү

сөйләргә

§40. Тел гыйлеменең әһәмияте, төп бүлекләре.

12/05

Яңа материалны өйрәтү дәресе.

140-141 нче битләр:

1-11 нче сорауларга җавап бирү.

Укытучы сөйләме. Сорауларга җавап бирү. Схема төзү.

Тел гыйлеме - тел турындагы фән. Аның гомуми тел белемендә лингвистика дип йөртелүен, тел гыйлеменең төп тармакларын белү.

п.40. Укырга.

Б.С.Ү. Контроль изложение(№4)

13/05

Изложениене мөстәкыйль язу.

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу, акка күчерү

Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләре хисабына. Тестлар ярдәмендә татар теленнән белем сыйфатын тикшерү, белемнәрне балларда бәяләү

19/05

Белемнәрне гомумиләштерү һәм системалаштыру дәресе

ДЙАның А һәм В вариантлары буенча мөстәкыйль эшләү.

Алган белемнәрне гамәлдә куллану күнекмәләренә ия булу.

Б.С.Ү. Сочинение

§41. Кабатлау һәм имтиханга әзерлек.

20/05

Белемнәрне гомумиләштерү һәм системалаштыру дәресе.

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү һәм сөйләп карау. Караламага язу, акка күчерү ДЙАның А һәм В вариантлары буенча мөстәкыйль эшләү.

Сөйләм һәм язма телен, хәтер һәм фикерләү сәләтен үстерү

IV. Укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр

татар теленең алфавитын белү, хәреф- аваз төшенчәсен аңлау;
сүзнең язылу һәм әйтелү үзенчәлекләрен белү;
сүз төркемнәре белән белдерелгән мәгънәләрне аеру;
сүзнең язылыш төрләрен билгеләү;
җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре арасындагы мөнәсәбәтләрне аңлау, бәйләнеш чараларын күрсәтә белү;
раслау һәм инкарь җөмләләрне төзи белү, җөмлә төрләрен аера, җөмләләрне тиешле интонация белән укый алу;
авазларга характеристика бирү;
сүзләргә хәреф- аваз анализы ясау;
күчереп ясау, фонетик, морфологик, синтаксик биремле күнегүләрне үтәү;
тыңлап, укып аңлау; гади җөмләләр белән җавап бирү;
текстның эчтәлеген үз сүзләре белән сөйләп аңлату;
текст эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирү;
текст эчтәлегенә, башкалар сөйләменә карата үз фикерен дөрес итеп әйтергә өйрәтү;
татар теленнән алган белемнәрен башка фәннәрне үзләштергәндә файдалана алу.

V. Укучыларның белемнәрен бәяләү нормалары.

Язма эшләрне бәяләү

№

Таләпләр

Билге

Таләп ителгән күләмдәге сүзләр (текст) тиешле тизлектә укылса, ләкин кайбер сүзләрнең

әйтелешендә фонетик, орфоэпик үзенчәлекләр тиешенчә үтәлмәсө, ягъни:

- кайбер сүзләрне укыганда, сүзләрнең укылыш үзенчәлекләре орфоэпик нормаларга туры килмәсә;

- сөйләмнең структур бүленешендә кайбер хаталар булса;

- җөмләне укыганда, интонацион яктан 1— 2 төгәлсезлек җибәрелсә;

Укытучының сорауларына төгәл җавап бирелсә;

«4»ле

билгесе

куела.

Уку тизлеге вакыт чикләренә сыймаса һәм уку барышында 3—4 фонетик, 2—3 орфоэпик

хата җибәрелсә;

Текст сөйләм берәмлекләренә тиешенчә бүленмәү сәбәпле, интонация төгәл бирелмәсә;

Текстны аңлап та, сорауларга бирелгән җавапларда төгәлсезлекләр булса;

«3» ле

билгесе

куела.

Тиешле тизлектә уку күнекмәләре булмаса;

Уку барышында үтелгән орфограммаларда төгәлсезлекләр күп кабатланса;

Уку барышында җибәрелгән фонетик, орфоэпик, интонацион хаталар текст эчтәлеген

аңлауга комачауласа;

Текст эчтәлеге буенча бирелгән сорауларга өлешчә генә җавап алынганда;

«2»ле

билгесе

куела.

Укучыларның белемнәрен бәяләү нормалары.

Контроль диктантларны бәяләү

Сыйныф

Сүзләр саны

Уку елы башында

Уку елы ахырында

140

150

Бер минутка уртача язу тизлеге

Сыйныф	Сүз саны	Хәреф саны
IX	16-17	90-95

Контроль диктантлар түбәндәгечә бәяләнә:

№	Таләпләр	Билге
1.	Орфографик һәм пунктуацион хаталар булмаган эшкә Искәрмә. Орфографик ( яки пунктуацион) хаталы пөхтә башкарылган эшкә яки бер үк хата бер үк сүзләрдә кабатланса һәм пунктуацион бер хаталы эшкә	“5”ле билгесе куела. “5”ле билгесе куела ала.
2.	1 орфографик, 1 пунктуацион хаталы булган эшкә Искәрмә. 1 орфографик, 2 пунктуацион хаталы эшкә яки орфографик хаталары булмыйча, 3 пунктуацион хатасы булган эшкә, яки бер төрдәге 2 орфографик һәм 1 пунктуацион хаталы булган эшкә	“4”ле билгесе куела. “4”ле билгесе куела ала.
3.	2 орфографик, 1-3 пунктуацион хаталы, 2 төзәтүле эшкә Искәрмә. 4 пунктуацион, 1 орфографик хаталы эшкә яки бер төрдәге 5 орфографик, 4 пунктуацион хаталы эшкә	“3”ле билгесе куела. “3”ле билгесе куела ала.
4.	5 орфографик, 5 пунктуацион хаталы, 4 төзәтүле эшкә	“2”ле билгесе куела.
5.	6-7 орфографик, 4-5 пунктуацион хаталы, берничә төзәтүле эшкә	“1”ле билгесе куела.

Сүзлек диктантын бәяләү.

Сүзлек диктантының күләме түбәндәгечә бәяләнә:

Сыйныф	Сүзләр саны
IX	35-40

Хатасыз башкарылган эшкә “5”ле, бер- ике хаталы эшкә “4”ле, өч яки дүрт хаталы эшкә “3”ле билгесе куела.

Изложениене бәяләү.

Сыйныф

Изложениеләр саны

Уку елы башында

Уку елы азагында

Текстның

күләме

Язманың

күләме

Текстның

күләме

Язманың күләме

2(1)

450-475

220-240

475-500

240-250

Изложение түбәндәгечә бәяләнә

№	Текстның бирелеше	грамоталылыгы	билге
1.	Текст, планга нигезләнеп ( яки плансыз), эзлекле бирелгән; стиль бердәмлеге сакланган; фактик һәм техник хаталар юк.	1 орфографик яки пунктуацион (яки грамматик) хата бар.	“5”ле билгесе куела.
2.	Тексттагы хикәяләү агышы бирелгән эзлеклелек белән тулысынча тулы килми; стиль бердәмлегендә хилафлык сизелә; язмада 1 фактик, 1 техник хата җибәрелгән.	2 орфографик, 1пунктуацион (яки 1 грамматик) хата бар.	“4”ле билгесе куела.
3.	Текст язмада эзлекле бирелмәгән, стиль бердәмлеге сакланмаган. Сүзләр бәйләнешендәге төгәлсезлекләр җөмләнең мәгънәсен бозуга китергән. Язмада 1 фактик, 2 техник хата җибәрелгән.	3 орфографик, 2 пунктуацион, 1 грамматик хата бар.	“3”ле билгесе куела.
4.	Тексттагы эзлеклелек язмада сакланмаган; стиль бердәмлеге юк; сүзләр һәм җөмләләр бәйләнешендә хаталар бар; фактик һәм техник хаталар күп.	Орфографик хаталарның саны өчтән, пунктуацион хаталарның саны икедән, грамматик хата ларның саны өчтән артык.	“2”ле билгесе куела.
5.	Тексттагы эзлеклелек язмада сакланмаган; сүзләр һәм җөмләләр бәйләнешендә җибәрелгән хаталар текстның эчтәлеген аңлауны кыенлаштыра, техник хаталар бик күп.	Төгәлсезлекләр “2”ле кую нормасыннан артып китә.	“1”ле билгесе куела.

Сочинениеләрне бәяләү

№	Эшнең эчтәлеге һәм теле	грамоталылыгы	билге
1.	Эчтәлек темага туры килә; язмада фактик ялгышлар юк; план буенча ( яки плансыз) эзлекле язылган; теле бай, образлы; стиль бердәмлеге сакланган.	1 орфографик яки пунктуацион (яки грамматик) хата бар.	“5”ле билгесе куела.
2.	Язманың эчтәлеге темага нигездә туры килә, ул дөрес ачылган; 1 фактик хата җибәрелгән, хикәяләү эзлеклелегендә артык әһәмияте булмаган бозу сизелә; тулаем алганда, теле бай, образлы; стиль, бердәмлеге сакланган.	2 орфографик, 2 пунктуацион һәм 2 грамматик ялгыш бар.	“4”ле билгесе куела.
3.	Эчтәлекне бирүдә мөһим читләшүләр бар; ул нигездә дөрес, ләкин фактик төгәлсезлекләр очрый, хикәяләү эзлекле түгел; теленең ярлылыгы сизелеп тора; синонимик сүзләрне аз куллана, бертөрлерәк синтаксик төзелмәләр файдалана, образлы түгел, сүз куллануда ялгышлар җибәрә; стиль бердәмлеге сакланып җитмәгән..	3 орфографик, 3 пунктуацион, 3 грамматик ялгыш бар.	“3”ле билгесе куела.
4.	Тема ачылмаган; фактик төгәлсезлекләр күп; планга туры килми, эзлеклелек бозылган; теле ярлы; сүз куллану ялгышлары еш очрый; стиль бердәмлеге юк.	7 орфографик, 7 пунктуацион һәм грамматик ялгышлар бар.	“2”ле билгесе куела.
5.	Төгәлсезлекләр билгесе “2”ле кую нормасыннан артып киткән.	Ялгышлары “2”ле кую нормасыннан артык.	“1”ле билгесе куела.

VI. Әдәбият исемлеге.

Дәреслек. М.З.Зәкиев, С.М.Ибраһимов. - Татар теле, 9 нчы сыйныф.-Казан: Мәгариф, 2008.
Татар теленнән күнегүләр һәм тестлар.-Казан: Яңалиф, 2006
Бердәм республика имтиханына әзерләнү өчен ярдәмлек.Татар теле.-Казан: РИЦ “Школа”, 2008
Эш кәгазьләре үрнәкләре. З.В.Валиев.-Казан: Татар китап нәшрияты
Татар теле. Бердәм республика имтиханына әзерлек өчен кулланма.-Казан: РИЦ “Школа”, 2007
Татар теле: Кагыйдәләр, күнегүләр:Урта гомуми белем бирү мәкт. өчен.Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова.-Казан:Мәгариф, 2007
Татар теленнән тестлар: Уку-укыту ярдәмлеге.Н.В.Максимов.-Казан: Мәгариф, 2008
Урта мәктәптә татар теле укыту: Фонетика. Морфология: Укытучылар өчен методик кулланма. Н.В Максимов.-Казан: Мәгариф, 2004
Урта мәктәптә татар теле укыту:Кушма җөмлә синтаксисы: Укытучылар өчен методик кулланма. Н.В Максимов.-Казан: Мәгариф, 2005
Урта мәктәптә татар теле укыту: Гади җөмлә синтаксисы: Укытучылар өчен методик кулланма. Н.В Максимов.-Казан: Мәгариф, 2008

Кушымта

(контроль диктант)

Табигать ул - безнең дәү әниебез

Табигать – безне үз бишегендә тирбәтеп үстергән әйлән-тирә мохит.

Ә без кеше кадәр кеше үзе табигать баласы булуын да онытып җибәрәбез. Табигатьне, күбесенчә, суларга һава, эчәргә су, өйләребезне җылытырга утын, күмер, газ биреп торучы чимал склады итебрәк кенә карыйбыз. Адәм баласының рухи тормышына һәрдаим тәэсир итеп торучы зур көч булу җәһәтеннән без табигатьне гафу ителмәслек дәрәҗәдә сирәк искә төшерәбез. Кешенең холкына-фигыленә, аның нинди дә булса сәләте ачылуга, шәхес буларак, нинди булып өлгерүенә, гомумән, бөтен җәмгыятьнең яшәешенә табигатьнең йогынтысы ифрат зур. Моны гади генә мисалларда да күрергә мөмкин. Мәсәлән, бакчачылар, ат караучылар, озак еллар буе урман хуҗалыгында эшләүчеләр, умартачылар, гомумән, табигатькә якынрак яшәүчеләр гадәттә сабыр, гадел, күркәм холыклы, һәр җан иясенә ярдәм итәргә әзер торучы иркен күңелле, мәрхәмәтле кешеләр булалар. Табигатьне мин дәү әниләргә охшатыр идем. Дөньяда озак яшәгән, үз гомерендә күпне күреп, бай тормыш тәҗрибәсе туплаган дәү әниләр, әби-бабайлар азмыни? Алар бит үзләренең балаларына, бөтен нәсел-нәсебенә акыллы киңәшләр биреп, тормышларын ямьләндереп торалар. Шулар шикелле табигать тә безне һәрдаим яхшылыкка өйрәтә.

(Г. Бәшировтан)

“Мәгариф” журналы №4, 2013 нче ел

Бирем : 3 нче җөмләгә морфологик – синтаксик анализ ясарга

Арадаш аттестация эшен бәяләү:

1. Эш пөхтә башкарылса, хатасы булмаган эшкә “5” ле куела. (Бер – орфографик, ике пунктуацион хата булырга мөмкин.)

2. Ике орфографик, ике пунктуацион яки бер орфографик, дүрт пунктуацион хаталы эшкә “4” куела.

3. Дүрт орфографик, дүрт пунктуацион яки өч орфографик, алты пунктуацион хаталы эшкә “3” куела.

4. Алты орфографик, биш пунктуацион яки биш орфографик, сигез пунктуацион хаталы эшкә “2” куела

Предварительный просмотр:

Татарстан Республикасы Апас муниципаль районы

“Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп гомуми белем бирү мәктәбе”

гомуми белем муниципаль бюджет учреждениесе

“Каралды”

Методик берләшмә утырышы

Беркетмә №1

“___”__________2015 ел

___________И.Д.Садриев

“Килешенде”

Укыту – тәрбия эшләре буенча директор урынбасары

___________М.С.Хафизова

“___”___________2015 ел

“Раслыйм”

Мәктәп директоры

______Л.А.Сагдиева

“___”_________2015 ел

ТӨП ГОМУМИ БЕЛЕМ БИРҮ МӘКТӘБЕНЕҢ

6 НЧЫ СЫЙНЫФЫ ӨЧЕН

2015 – 2016 нчы уку елына

ӘДӘБИЯТТАН ЭШ ПРОГРАММАСЫ

Төзүче:

Г.Р.Шәфигуллина,

икенче квалификацияле

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

I. Аңлатма язуы.

Татар әдәбиятыннан гомуми белем бирү буенча 6 нчы сыйныфта эш программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:

Россия Федерациясе Мәгариф һәм Фән министрлыгының 2010 нчы елның 17 декабрендә чыккан 1897 нче номерлы приказы буенча расланган төп гомуми белем бирү федераль дәүләт стандарты (2015 нче елның 8 нче апрелендәге үзгәртүләре белән;
Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан расланган “Татар телендә гомуми төп белем бирү мәктәпләре өчен татар әдәбиятыннан авторлык (эш) программа”сы (5-9) төзүче-авторлары: Ф.Ә.Ганиева, М.Д. Гарифуллина (Казан, 2014);
Татарстан Республикасы Апас муниципаль районы МГББУ “Бакырчы урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең төп гомуми белем дәүләт стандартының федераль компонентын гамәлгә ашыручы төп белем программасы
Татарстан Республикасы Апас муниципаль бюджет гомумбелем бирү учреждениесе “Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп гомуми белем бирү мәктәбе” педагогик коллективы 2015 нче елның _1_ сентябрендәге 1 нче номерлы карары буенча кабул ителгән “2015-2016 нчы уку елына укыту планы”.

Ф.Ә.Ганиева, М.Д Гарифуллина тарафыннан төзелгән “Әдәбият. 6 нчы сыйныф” (Казан, Татарстан китап нәшрияты, 2014) уку әсбабын кулланабыз.

Татар әдәбиятын укытуның максаты һәм бурычлары

Урта сыйныфларда әдәбиятны укытуның төп максаты булып матур әдәбият әсәрләрен форма һәм эчтәлек берлегендә аңларга һәм анализларга өйрәтү, логик фикерләү сәләтен үстерү һәм камилләштерү, балаларның рухи дөньяларын баету тора. Бу процесс өч – гамәли, гомуми белем бирү, тәрбияви - яссылыкларны берләштереп алып барылырга тиеш. Әлеге максат түбәндәге бурычларны алга куя:

укучының төп әдәби-тарихи мәгълүматларны һәм әдәби-теоретик төшенчәләрне белүенә ирешү һәм анализ барышында кулланырга күнектерү;
укучыда матур әдәбият әсәрләрен мөстәкыйль уку ихтыяҗы булдыру;
укучының телдән һәм язма сөйләмен үстерү;
укучыда үз милләтенә, аның әдәбиятына, мәдәниятенә карата хөрмәт, дөньяга гуманлы караш, гражданлык тойгысы, патриотизм хисләре, үз милләтенең, шушы төбәктә яшәүче башка халыкларның мәдәни кыйммәтләренә хөрмәт хисләре тәрбияләү.
Өйрәнелгән әдәби әсәрләрне чорларның үсеш тәртибендә системалы итеп күзалларга ярдәм итү.
Әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын билгеләргә өйрәтү.
Әдәби әсәрне өлешчә анализлау күнекмәләре булдыру.
Шигъри текстларны яисә чәчмә әсәрләрдән өзекләрне ятлату.
Укучының мөстәкыйль фикерләвен, гомумиләштереп нәтиҗәләр ясау сәләтен үстерү.

Татар әдәбиятыннан белем бирү программасын үзләштерү еллык билге формасындагы арадаш аттестация белән тәмамлана.

Әдәбият предметының укыту планында тоткан урыны

5-8 нче сыйныфларда уку атнасы – 35 атна,

Укыту планы буенча әдәбият дәресләре атнага 2 сәгать укытыла. Мәктәп компонентыннан 1 сәгать бирелү сәбәпле, 6 нчы сыйныфта әдәбият дәресе 3 дәрес исәбеннән, уку елы буена 105 сәгать укытыла.

Әдәбият укытуга - 58 сәгать

Дәрестән тыш укуга – 4 сәгать

Сөйләм үстерү – 8 сәгать

Сайлап алу-35 сәгать

Сөйләм үстерү дәресләрендә сочинение, образга характеристика, әдәби әсәргә бәя язарга өйрәтү күздә тотыла.

Һәр сыйныфта сочинениеләр саны түбәндәгечә тәкъдим ителә: 6 нчы сыйныф – 4 сочинение

II. УКЫТУНЫҢ ПЛАНЛАШТЫРЫЛГАН НӘТИҖӘЛӘРЕ

Уртасыйныфларда татар әдәбиятын укытуның гомуми (метапредмет) нәтиҗәләре түбәндәгеләр:

укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру, әдәбиятка мәхәббәт тәрбияләү;
сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм беркетә килгән хәзинә буларак кабул итәргә өйрәтү;
язу һәм сөйләм осталыгын үстерү, мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, материалны төркемли, үз фикерен дәлилли, кирәк икән – үзгәртә-төгәлләштерә, нәтиҗәләр чыгара, материалны гомумиләштерә белергә, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алырга һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләргә күнектерү;
баланың үз эшчәнлеген һәм әйләнә-тирәдәге тормышны мөстәкыйль бәяли белүенә, мөстәкыйль карарлар кабул итә һәм аларны җиренә җиткереп үти алуына ирешү;
төрле чыганаклар белән эшләргә, аларны табарга, мөстәкыйль рәвештә кулланырга, төркемләргә, чагыштырырга, анализларга һәм бәяләргә өйрәтү.

Урта сыйныфларда татар әдәбиятын укытуның предмет нәтиҗәләре түбәндәгеләр:

Танып-белү өлкәсендә:

аерым төр һәм жанрга караган әсәрләрне аңлап укый һәм кабул итә, эчтәлеген кабатлап (аерым очракларда текстны яттан) сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;
укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү;
укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе;
әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгарып, укыган буенча тезислар һәм план төзү, геройларга характеристика бирү,сюжет, композиция үзенчәлекләрен, махсус сурәтләү чараларының ролен билгеләү күнекмәсе булдыру;
укыган әсәр буенча фикер алышуда катнашырга, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларын расларга һәм дәлилләргә, әдәбият белеме төшенчәләренә мөрәҗәгать итәргә өйрәтү.

бәяләү өлкәсендә:

милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итәргә өйрәтү;
әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;
өйрәнелгән әсәрләрне шәрехли белүенә ирешү;
автор позициясен ачыклый алу һәм аңа үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсен формалаштыру.

эстетик яктан:

әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү;
баланың әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел-сурәтләү алымнарының, образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белүенә ирешү;
рус һәм татар телендәге әдәби әсәрләрне чагыштырып бәяләргә, геройларның, әхлакый идеалларның охшаш һәм аермалы якларын билгеләргә өйрәтү.

Шәхси нәтиҗәләр арасында түбәндәгеләре аерым әһәмияткә ия:

укучының җаваплылык хисен активлаштыру;
укуга һәм хезмәткә уңай мөнәсәбәт булдыру;
баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү;
әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү;

төрле чыганаклардан (сүзлекләр, энциклопедияләр, интернет-ресурслар һ.б.) танып-белү һәм коммуникатив ихтыяҗларны канәгатьләндерерлек мәгълүматлар табарга күнектерү.

Формалаштырылган белем-күнекмәләр (уку елы башына)

Башлангыч гомуми белем бирү этабын үткән укучылар аңлап, дөрес, сәнгатьле, кычкырып һәм эчтән уку күнекмәләренә ия.

Укучы:

укылган текстның эчтәлеген аңлый һәм аның темасын билгели ала;
әсәрнең мәгънәле кисәкләре арасындагы бәйләнешләрне ачыклап, төп фикерне билгели, аны үз сүзләре белән әйтеп бирә;
укылганга тулы, кыска һәм рәсемле план төзи;
укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли ала; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә;
хикәянең башламын, мөмкин булган дәвамын һәм ахырын уйлап чыгара ала;
текстта автор һәи катнашучыларның сүзләрен, табигать һәм көнкүреш тасвирламаларын аерып күрсәтә;
мөстәкыйль рәвештә яки укытучы ярдәмендә әсәрнең төп геройларына бик гади характеристика бирә ала;
укытучы һәм сыйныфташлар укыган әсәрнең, сабакташ җавабының эчтәлеген аңлап һәм тулы үзләштерә;
һәртөрле башкарылган эшнең, биремнең үтәлешен бәяли ала;
яттан 15 тән дә ким булмаган шигырь белә;
2-3 зур күләмле әсәрнең (фольклор һәм мәшһүр язучыларның әсәрләре) исемен, темасын әйтә, сюжетларын бәян итә ала;
6-7 халык әкиятенең эчтәлеген, 10 нан артык мәкаль һәм әйтем, 2-3 тапкыр тәгъбир (аларның мәгънәсен аңлап, ситуациядә урынлы кулланып) белә;
бер минутка 85-95 сүздән торган текстны дөрес итеп укый, эчтәлеген аңлый һәм сөйли ала.

Формалаштырылырга тиешле белем-күнекмәләр (уку елы ахырына)

Сүз сәнгатенең образлы табигате турында күзаллау булу.
Классик әдипләребезнең тормыш һәм иҗат юлларыннан төп фактларны белү.
Өйрәнелгән төп әдәби-теоретик төшенчәләрне белү.
Әдәби текстның сюжетын сөйли белү.
Өйрәнелә торган әсәрнең аерым эпизодын (яисә күренешне) анализлый алу.
Әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын ачыклый белү.
Әдәби әсәрләрне чагыштыра белү.
Әдәби әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә өйрәнелгән әсәрләрне (өзекне) сәнгатьле итеп уку.
Өйрәнелгән әсәргә дәлилле рәвештә үз мөнәсәбәтеңне белдерү.
Рус һәм татар телендәге уртак һәм милли үзенчәлекләрен билгеләү, әхлакый кыйммәтләрнең чагылышын чагыштырып бәяләү.
Татар һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һәм язмача фикереңне белдерү, аларга бәя бирү.
Диалогта яисә бәхәстә катнашу.
Сүз сәнгатенең аерым күренешләре белән мөстәкыйль танышу һәм аларның эстетик кыйммәтен бәяләү (класстан тыш вакытта әсәр укуга ихтыяҗ булу).
Татар әдәби теленең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү күнекмәсенә ия булу.

6нчы сыйныфларда әдәбиятны укыту елга 35 атна исәбеннән чыгып төзелгән.

III. Әдәбият фәненең эчтәлеге

Мифлар. Дөньяны үзләштерүнең беренче баскычы буларак мифология.

Мифларда табигатьнең , чынбарлыкның һәм яшәешнең закончалыкларын ачарга

омтылу. Дөнья халыклары тудырган мифлар һәм татар халкы иҗат иткән мифлар.

“ Алып кешеләр”.” Җил иясе җил чыгара” мифлары.

Практик дәрес. Тема: Әдәби әсәр. Эчтәлек һәм форма. Образлар системасы.

әдәби алымнар, тел-сурәтләү чаралары. Матур әдәбият һәм башка сәнгать төрләре

арасында образ иҗат итү үзенчәлеге.

К.Насыйриның «Әбүгалисина» повесте. Эпик төр жанры буларак хикәябелән уртаклыгы, аермасы. Тасвирланган вакыйгалар, күренешләр. Төп геройлар, ярдәмче персонажлар, җыелма образлар. Хикәяләүче автор образы; автор позициясе.

Г.Ибраһимовның «Алмачуар» хикәясе.

Конфликтка бәйле сюжет элементлары. Тема, проблема, идея. Тасвирланган вакыйгаларда, геройлар язмышында һәм әсәрнең исемендә автор идеалының чагылуы. Әсәрдә сурәтләнгән чор картинасы. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую. Тел–стиль чаралары (троплар). Әдәби сөйләм: хикәяләү, сөйләшү (диалог), сөйләү (монолог).

Г.Рәхимнең «Яз әкиятләре» хикәясе. Эпик жанр - хикәя. Образ, символ, деталь, аллегория. Табигать образы, әйбер образы. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст.

Дәрдемәнднең «Видагъ»,“Каләмгә хитаб” шигырьләре. Замандаш шагыйрь- ләр арасында үзенчәлекле урын алган фәлсәфи лирикасы, хис- кичерешләрен,уй- фикерләрен чагылдырган образлар, сурәтләүләр.

С Рәмиевнең «Уку»,“Авыл” шигырьләре. Лирик герой образы. Табигатьне тасвирлавында романтик күтәренкелек. Тормышка һәм үзенә ышаныч белән, сокланып каравы. Яктылыкка чакыру - өндәү пофосы.

Г.Камалның «Беренче театр» комедиясе. Көлке ситуациягә корылган вакый- га. Әсәрнең төп һәм ярдәмче геройлары. Хикәяләү һәм шигъри сөйләмнән аермалы буларак, әсәр теленең диалог һәм монологларга корылган булуы.

Г.Тукай. «Исемдә калганнар». Татар әдәбиятында беренче автобиографик әсәр булуы, язылу тарихы. Тукайның кешеләргә, үз язмышына, яшәгән чорына мөнәсәбәте чагылу. Тормыш юлының иҗаты белән аерылгысыз бәйләнеше.

Практик дәрес. Тема: Лирик жанрлар: пейзаж лирикасы; табигать образлары. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар). Тезмә сөйләм үзенчәлекләре.

Һ.Такташның “Урман”,“Пи-би-бип”,”Болай гади җыр гына” шигырьләрендә лирик герой, образлар системасы, сурәтләү чаралары.

И.Газиның «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясе. Сурәтләү обьекты, хикәяләүче образы, сурәтләү алымнары.

Р.Батулланың «Имче», “Көчек”,”Чагыр” хикәяләре. Тукайның балачагы турында автор уйланмалары, күзаллавы.

Ф.Яруллинның “Ак төнбоек” хикәясе. Вакыйга, геройлар. Конфликт һәм сюжет этаплары. Хикәяләү алымнары.

Р.Миңнуллинның ”Энекәш кирәк миңа!”, “Әни, мин көчек күрдем”, “Шундый минем туган ягым”, “Кайтыйк ла үзебезгә!” шигырьләре. Балачакны гәүдәләндергән образлар; әсәр геройлары һәм лирик герой образы, аларның хис-кичерешләре. Сурәтләү чаралары.

Лиро-эпик жанр – баллада. Образлар системасы: табигать, тереклек, кеше образларының эстетик мәгънәләре, роле. Кискен каршылыкка, уйланмалылыкка корылган булу, вакыйгалар хәрәкәте һәм конфликтның үзенчәлекле чишелеше. Символ һәм аллегория алымнары.

М.Җәлил. «Сандугач һәм чишмә» балладасы. Әсәрнең төзелеше, геройлары. Символик образлар, халык авыз иҗаты белән аваздашлык.

Илдар Юзеев. “Бакчачы турында баллада”,“Йолдыз кашка турында баллада”. Фантастик вакыйгаларда һәм символик образларда реальлекне тасвирлау. Героик яңгыраш, образлар системасы.

Эпик төр жанры – роман. Сюжет һәм композиция үзенчәлеге; катлаулы, каршылыклы тормыш күренешләре; геройларның язмышларын, кичерешләрен тулыитеп тасвирлау.

Ә.Фәйзи “Тукай” романы (өзекләр). Язучының тормышы һәм иҗатытурында кыскача белешмә. Тукайның тормыш юлын өйрәнү һәм романның язылу тарихы. “Исемдә калганнар” әсәре һәм Г. Тукайның тулы биографиясе белән бәйләп нәтиҗәләр ясау.

Бәйләнешле сөйләм үстерү.

Ятлау өчен тәкъдим ителгән әсәрләр:

1. И. Гази.”Кояш артыннан киткән тургай” хикәясенең “Күренер-күренмәс кенә...” дип башланган һәм аннан соңгы өч абзацы.

2. Р.Миңнуллинның “Шундый минем туган ягым” шигыре.

3.И.Юзеевның “Йолдыз кашка турында баллада”сы.

4.Ф.Яруллинның “Бер өмет” шигыре.

Инша язу өчен үрнәк темалар:

1. Әбүгалисина белән Әбелхарис язмышыннан мин нинди нәтиҗәләр ясадым?

2. Габдулла Тукай образын гәүдәләндергән сәнгать әсәрләре.

3. Табигать образларында кеше характерының сыйфатлары (Г.Рәхимнең “Яз әкият- ләре”, мәсәлләр һәм балладалар мисалында).

4.Мин кемнәрдән үрнәк алам?

Дәрестән тыш уку:

1. Ф.Яруллин. “Урман әкияте” хикәясе.

2. И.Гази. “Өч Мәхмүт” хикәясе.

3. М.Җәлил. “Ана бәйрәме” шигыре.

4. Л.Шагыйрьҗан. “Тукай тавышы” поэмасы.

VI. УКЫТУ ТЕМАТИК ПЛАН

Әдәбият укытуга - 58 сәгать

Дәрестән тыш укуга – 4 сәгать

Сөйләм үстерү – 8 сәгать

Сайлап алу-35 сәгать

Сөйләм үстерү дәресләрендә сочинение, образга характеристика, әдәби әсәргә бәя язарга өйрәтү күздә тотыла.

Һәр сыйныфта сочинениеләр саны түбәндәгечә тәкъдим ителә: 6 нчы сыйныф – 4 сочинение

№	Темалар	Әсәрне өйрәнү- с. саны	Дәрестән тыш уку	БСҮ	Әдәбият теориясе	Сайлап алу дәресе
1	Мифлар	1			Дөньяны үзләштерүнең беренче баскычы буларак мифология.
2	“Алып кешеләр”, “Җил иясе җил чыгара” мифлары.	2			Мифларда табигатьнең , чынбарлыкның һәм яшәешнең закончалыкларын ачарга омтылу. Дөнья халыклары тудырган мифлар һәм татар халкы иҗат иткән мифлар.
3	Практик дәрес. Тема: Әдәби әсәр. Эчтәлек һәм форма. Образлар системасы, әдәби алымнар, тел-сурәтләү чаралары. Матур әдәбият һәм башка сәнгать төрләре арасында образ иҗат итү үзенчәлеге.	2			Образлар системасы, әдәби алымнар, тел-сурәтләү чаралары
4	К.Насыйриның «Әбүгалисина» повесте.	4			Эпик төр жанры буларак хикәябелән уртаклыгы, аермасы. Тасвирланган вакыйгалар, күренешләр. Төп геройлар, ярдәмче персонажлар, җыелма образлар. Хикәяләүче автор образы; автор пози - циясе.
5	Б.с.ү. Сочинение. “Әбүгалисина белән Әбелхарис язмышыннан мин нинди нәтиҗәләр ясадым?”			1
6	Г.Ибраһимовның «Алмачуар» хикәясе.	5			Конфликтка бәйле сюжет элементлары. Тема, проблема, идея. Тасвирланган вакыйгаларда, геройлар язмышында һәм әсәрнең исемендә автор идеалының чагылуы. Әсәрдә сурәтләнгән чор картинасы.Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую. Тел–стиль чаралары (троплар). Әдәби сөйләм: хикәяләү, сөйләшү (диалог), сөйләү (монолог).
7	Г.Рәхимнең «Яз әкиятләре» хикәясе.	2			Эпик жанр - хикәя. Образ, символ, деталь, аллегория. Табигать образы, әйбер образы.Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст.
8	Б.с.ү. Сочинение. “Табигать образларында кеше характерының сыйфатлары (Г.Рәхимнең “Яз әкиятләре”, мәсәлләр һәм балладалар мисалында).”			1
9	Дәрдемәнднең «Видагъ»,“Каләмгә хитаб” шигырьләре.	2			Замандаш шагыйрьләр арасында үзенчәлекле урын алган фәлсәфи лирикасы, хис-кичерешләрен, уй- фикерләрен чагылдырган образлар, сурәтләүләр.
10	С Рәмиевнең «Уку»,“Авыл”шигырьләре.	2			Лирик герой образы. Табигатьне тасвирлавында романтик күтәренкелек. Тормышка һәм үзенә ышаныч белән, сокланып каравы. Яктылыкка чакыру - өндәү пофосы.	С.Рәмиев шигырь-ен яттан сөйләү 1
11	Г.Камалның «Беренче театр» комедиясе.	4			Көлке ситуациягә корылган вакыйга. Әсәрнең төп һәм ярдәмче геройлары. Хикәяләү һәм шигъри сөйләмнән аермалы буларак, әсәр теленең диалог һәм монологларга корылган булуы.	кабатлау тест эше 1
12	Г.Тукай. «Исемдә калганнар».	5			Татар әдәбиятында беренче автобиографик әсәр булуы, язылу тарихы. Тукайның кешеләргә, үз язмышына, яшәгән чорына мөнәсәбәте чагылу. Тормыш юлының иҗаты белән аерылгысыз бәйләнеше.	проект эше-2 “Тукай иленә сәяхәт” 1
13	Практик дәрес. Тема: Лирик жанрлар: пейзаж лирикасы; табигать образлары.	2			Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар). Тезмә сөйләм үзенчәлекләре.	шигырьләргә анализ ясау 1
14	Һ.Такташның “Урман”,“Пи-би-бип”,”Болай гади җыр гына” шигырьләре.	4			Шигырьләрендә лирик герой, образлар системасы, сурәтләү чаралары.	Һ.Такташ иҗаты 1 шигырь иҗат итү 1
15	И.Газиның «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясе.	3			Сурәтләү обьекты, хикәяләүче образы, сурәтләү алымнары.
16	Б.с.ү. Ятлау өчен тәкъдим ителгән әсәр: И. Гази.”Кояш артыннан киткән тургай” хикәясенең “Күренер-күренмәс кенә...” дип башланган һәм аннан соңгы өч абзацы.			1
17	Кл.тыш уку. И.Гази. “Өч Мәхмүт” хикәясе.		1			белемнәрне тикшерү1
18	Р.Батулланың «Имче», “Көчек”,”Чагыр” хикәяләре.	4			Тукайның балачагы турында автор уйланмалары, күзаллавы.
19	Ф.Яруллинның “Ак төнбоек” хикәясе.	3			Вакыйга, геройлар. Конфликт һәм сюжет этаплары. Хикәяләү алымнары.	Дуслар нинди була? Инша 2
20	Б.с.ү. Ятлау өчен тәкъдим ителгән әсәр:Ф.Яруллин “Бер өмет” шигыре.			1
21	Кл.тыш уку. Ф.Яруллин. “Урман әкияте” хикәясе.		1
22	Р.Миңнуллинның ”Энекәш кирәк миңа!”, “Әни, мин көчек күрдем”, “Шундый минем туган ягым”, “Кайтыйк ла үзебезгә!” шигырьләре.	3			Балачакны гәүдәләндергән образлар; әсәр геройлары һәм лирик герой образы, аларның хис-кичерешләре. Сурәтләү чаралары.	Р.Миннуллин шигырь-ен сәнг.уку 1
23	Б.с.ү. Сочинение.“Мин кемнәрдән үрнәк алам?”			1
24	Б.с.ү. Ятлау өчен тәкъдим ителгән әсәр:Р.Миңнуллин “Шундый минем туган ягым” шигыре.			1		шигырь иҗат итү -1
25	Лиро-эпик жанр – баллада.	1			Образлар системасы: табигать, тереклек, кешеобразларының эстетик мәгънәләре, роле. Кискен каршылыкка, уйланмалылыкка корылган булу, вакыйгалар хәрәкәте һәм конфликтның үзенчәлекле чишелеше. Символ һәм аллегория алымнары.
26	М.Җәлил. «Сандугач һәм чишмә» балладасы.	1			Әсәрнең төзелеше, геройлары. Символик образлар, халык авыз иҗаты белән аваздашлык.	М.Җәлил иҗаты 2
27	Кл.тыш уку. М.Җәлил. “Ана бәйрәме” шигыре.		1			М.Җәлил шигырен яттан сөйләү1
28	Илдар Юзеев. “Бакчачы турында баллада”,“Йолдыз кашка турында баллада”.	3			Фантастиквакыйгаларда һәм символик образларда реальлекне тасвирлау. Героик яңгыраш, образлар системасы.	белемнәрне тикшерү 1
29	Б.с.ү. Ятлау өчен тәкъдим ителгән әсәр:И.Юзеев “Йолдыз кашка турында баллада”сы.			1		И.Юзеев иҗаты 1
30	Эпик төр жанры – роман.	1			Сюжет һәм композиция үзенчәлеге; катлаулы, каршылыклы тормыш күренешләре; геройларның язмышларын, кичерешләрен тулы итеп тасвирлау.
31	Ә.Фәйзи “Тукай” романы (өзекләр). Язучының тормышы һәм иҗатытурында кыскача белешмә.	4			Тукайның тормыш юлын өйрәнү һәм романның язылу тарихы. “Исемдә калганнар” әсәре һәм Г. Тукайның тулы биографиясе белән бәйләп нәтиҗәләр ясау.	Ә.Фәйзи тормышы, “Тукай” романы 2
32	Кл.тыш уку. Л.Шагыйрьҗан. “Тукай тавышы” поэмасы.		1
33	Б.с.ү. Сочинение.“Габдулла Тукай образын гәүдәләндергән сәнгать әсәрләре.”			1		инша 1 Ш.Галиев иҗатын өйрәнү-4 хаталар өст.эш-1 практик д.-әсәрне анализлау-2 п.д.-шигыргә анализ-2 п.д.-образ-га харак.-а-2 алым-ны кабатлау-2, кабатлау-1
		58	4	8		35
	Барысы	105

V. КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИК ПЛАН

№	тема	с.с.	көтеләсе нәтиҗә			өй эше	дата
			көтеләсе нәтиҗә				п л а н	ф а к т
			предмет	метапредмет	шәхескә кагылышлы		п л а н	ф а к т
1	Дөньяны үзләштерүнең беренче баскычы буларак мифология. Мифларда табигатьнең , чынбарлыкның һәм яшәешнең закончалыкларын ачарга омтылу.	1	миф төшенчәсен аңлата белү	ТБУУГ: мифларның татар халкы тормышында әһәмиятен әйтә белү. КУУГ: парлап эшли белү. РУУГ:укытучы ярдәме белән эшне планлаштырырга һәм эшнең дөреслеген тикшерергә өйрәнү;	әхлакый-этик бәяләү ШУУГ: мәктәпкә уңай караш булдыру	сөйләргә әзерләнергә	2.09
2	Дөнья халыклары тудырган мифлар һәм татар халкы иҗат иткән мифлар. Алып кешеләр	1	Халык авыз иҗаты төрләрен, миф турында төшенчәне белү,	РУУГ: кабул ителгән карарларның дөреслеген мөстәкыйль рәвештә бәяләү, төрле үзгәрешләр кертү. ТБУУГ: үз фикерңне дәлилләү; белемнәрне иҗади эш вакытында куллана белү; КУУГ: телдән һәм язма сөйләмне төзи белү; иптәшләреңне һәм укытучыны ишетә һәм тыңлый белү;	укучының җаваплылык хисен активлаштыру;	“Алып кешеләр” мифын укырга.	3.09
3	“Зур кешеләр”, “Җил иясе җил чыгара” мифы.		Сәнгатьле уку күнекмәләре булу.	Регулятив: максатка ирешү юлларын планлаштыру Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив: төрле коммуникатив максатлардан чыгып, телдәге чараларны дөрес куллану, телдән һәм язма сөйләм күнекмәләренә ия булу, контексттан	әдәби мираска хөрмәт хисе тәрбияләү; чыгып, монолог төзү;	. ”Җил иясе җил чыгара”мифының эчтәлеген сөйләргә.	5.09
4	Практик дәрес. Тема: Әдәби әсәр. Эчтәлек һәм форма. Образлар системасы, әдәби алымнар, тел-сурәтләү чаралары		Сорауларга тулы һәм төгәл җавап бирә белү	Регулятив:эшчәнлек өчен эш урынын әзерләү; Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив:төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү.	Шәхси: укучының җаваплылык хисен активлаштыру;	1.Үзегез яраткан әсәрне мөстәкыйль анализларга өйрәнергә. 2.Сыйныфташлар алдында чыгыш ясарга әзерләнергә.	10.09
5	Матур әдәбият һәм башка сәнгать төрләре арасында образ иҗат итү үзенчәлеге.		Аудитория алдында чыгыш ясау күнекмәләре булдыру	Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә әйләндерү Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив: төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү.		Тормыш-чынбарлыкны чагылдыруда һәрберсенең үзенчәлекле алымнары, тасвирлаү чаралары булуы турында сөйләргә әзерләнергә..	11.09
6.	Каюм Насыйриның тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Әбугалисина” повесте. Эпос. Повесть турында төшенчә.		повесть төшенчәсен аңлата белү, мисаллар китерү	Регулятив: кабул ителгән карарларның дөреслеген мөстәкыйль рәвештә бәяләү, төрле үзгәрешләр кертү. Танып белү: предметларны чагыштыра, охшаш һәм аермалы якларын билгели белү; Коммуникатив: уртак эшчәнлек барышында үз фикереңне формалаштыра белү	Шәхси:“башкаларга карата түземлек” төшенчәсен кабул итү, аларның кадерен белү; фикерләре белән чагыштыру, дәлилли белү;	1. Укылган өлешнең кыскача эчтәлеген сөйләргә. 2. *Әсәргә иллюстрация ясарга. Төп образларга характеристика бирергә әзерләнергә.	12.09
7	К.Насыйри. «Әбүгалисина» повесте.			Регулятив: кабул ителгән карарларның дөреслеген мөстәкыйль рәвештә бәяләү, төрле үзгәрешләр кертү. Танып белү: предметларны чагыштыра, охшаш һәм аермалы якларын билгели белү; Коммуникатив: дәрестә һәм төрле ситуацияләрдә катнаша белү; үзеңнең эш-гамәлләреңне аңлата белү; парларда эшли белү.	Шәхси: “башкаларга карата түземлек” төшенчәсен кабул итү, аларның кадерен белү;	“Белемдә – көч” дигән темага өйдә әти-әниләр белән сөйләшү уздырырга.	17.09
8	К.Насыйриның «Әбүгалисина» повесте. Эпик төр жанры буларак хикәя белән уртаклыгы, аермасы.		әдәби төрләрне аера белү. Әсәрдә акыл көче, гыйлеме куәтен раслау.	Регулятив:эшчәнлек өчен эш урынын әзерләү; Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив:төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү.	Шәхси: әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү;	сорауларга җавап бирергә	18.09
9	Тасвирланган вакыйгалар, күренешләр. Төп геройлар, ярдәмче персонажлар, җыелма образлар. Хикәяләүче автор образы; автор позициясе		Әсәрдә автор әйтергә теләгән фикерне билгели алу	Регулятив: үз җавабыңны яки иптәшеңнең җавабын раслау өчен кагыйдәгә таянырга мөмкин икәнен аңларга; Танып белү: предметларны чагыштыра, охшаш һәм аермалы якларын билгели белү; Коммуникатив: дәрестә һәм төрле ситуацияләрдә катнаша белү; үзеңнең эш-гамәлләреңне аңлата белү; парларда эшли белү.	Шәхси: әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү;	“Белемдә – көч” дигән темага өйдә әти-әниләр белән сөйләшү уздырырга.	19.09	19.09
10	БСҮ. Инша. Әбүгалисина белән Әбелхарис язмышыннан мин нинди нәтиҗәләр ясадым?		әдәби образларга характеристика яза белү.	Регулятив:язу һәм сөйләм осталыгын үстерү, мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, материалны төркемли, үз фикерен дәлилли, кирәк икән – үзгәртә-төгәлләштерә, нәтиҗәләр чыгара, материалны гомумиләштерә белергә, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алырга һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләргә күнектерү Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив:төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү.	Шәхси: әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү;	“Алмачуар” хикәясен укый башларга.	25.09	19.09
11	Г.Ибраһимов иҗаты. «Алмачуар» хикәясе.		Әдәби әсәргә бәя язарга өйрәнү	Регулятив: эш өчен максат куя белү; Танып белү: әсәрләрне аңлап укый һәм кабул итә, эчтәлеген кабатлап (аерым очракларда текстны яттан) сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;		1.Гаделлек һәм гаделсезлек турында мәкальләр алып килергә. 2.Әсәрдәге берәр күренешне тасвирлап, рәсем ясарга.	25.09
12	БСҮ. «Алмачуар» хикәясен сәнгатьле уку.		Хикәяне сәнгатьле итеп укый белү	Регулятив: эш өчен максат куя белү; Танып белү: укыган әсәр буенча фикер алышуда катнашу Коммуникатив: төрле коммуникатив максатлардан чыгып, телдәге чараларны дөрес куллану, телдән һәм язма сөйләм күнекмәләренә ия булу		Образлар системасын төзергә.	26.09
13	«Алмачуар» хикәясе. Тасвирланган вакыйгаларда, геройлар язмышында һәм әсәрнең исемендә автор идеалының чагылуы. Әсәрдә сурәтләнгән чор картинасы.		Хикәяне укып өйрәнү	Танып белү: әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгарып, укыган буенча тезислар һәм план төзү, геройларга характеристика бирү, сюжет, композиция үзенчәлекләрен, махсус сурәтләү чараларының ролен билгеләү күнекмәсе булдыру; Регулятив:укытучы ярдәме белән эшне планлаштырырга һәм эшнең дөреслеген тикшерергә өйрәнү; әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү Коммуникатив: төрле фикерләрне, позицияләрне исәпкә алу, үзара яраклаштырырга омтылу;	Шәхси: әдип иҗаты белән кызыксындыру	56 нчы бит, 4 нче биремне үтәргә.	1.10
14	Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую. Тел–стиль чаралары (троплар).		Хикәяләү үзенчәлеген белү	Танып белү: укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү; Регулятив:укытучы ярдәме белән эшне планлаштырырга һәм эшнең дөреслеген тикшерергә өйрәнү; әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү Коммуникатив:сөйләм этикеты нормаларын үтәү:исәнләшә, саубуллаша, рәхмәт белдерә белү; парларда эшли белү	Шәхси:укучының җаваплылык хисен активлаштыру, әсәрдәге, рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итәргә өйрәтү	тропларны искә төшерергә	2.10
15	Әдәби сөйләм: хикәяләү, сөйләшү (диалог), сөйләү (монолог).		Анализ ясый белү	Регулятив:укытучы ярдәме белән эшне планлаштырырга һәм эшнең дөреслеген тикшерергә өйрәнү; Танып белү:тиешле мәгълүматны дәреслектән таба белү; Коммуникатив:башкаларның сөйләмен тыңлый һәм аңлый белү.	Шәхси: укуга карата кызыксыну хисе булу;	кагыйдәләрне искә төшерергә	3.10
16	Г.Рәхим тормышы, иҗаты. «Яз әкиятләре» хикәясе. Эпик жанр - хикәя.		Әсәрдә автор әйтергә теләгән фикерне билгели алу	Регулятив: үз җавабыңны яки иптәшеңнең җавабын раслау өчен кагыйдәгә таянырга мөмкин икәнен аңларга; Танып белү: укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе; үз фикерңне дәлилләү; белемнәрне иҗади эш вакытында куллана белү; Коммуникатив: телдән һәм язма сөйләмне төзи белү; иптәшләреңне һәм укытучыны ишетә һәм тыңлый белү;	Шәхси:күзаллый һәм хыяллана белү;	1.62 нче биткә кадәр укырга, сөйләргә. Төп геройларга карата үз мөнәсәбәтеңне белдерергә әзерләнергә.	8.10
17	Табигать образы, әйбер образы. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст. Образ, символ, деталь, аллегория.		Әсәрдә автор әйтергә теләгән фикерне билгели алу	Регулятив: үз җавабыңны яки иптәшеңнең җавабын раслау өчен кагыйдәгә таянырга мөмкин икәнен аңларга; Танып белү: предметларны чагыштыра, охшаш һәм аермалы якларын билгели белү; Коммуникатив: дәрестә төрле ситуацияләрдә катнаша белү; үзеңнең эш-гамәлләреңне аңлата белү; парларда эшли белү.	Шәхси: “башкаларга карата түземлек” төшенчәсен кабул итү, аларның кадерен белү;	сораулар әзерләргә	9.10
18	БСҮ. Инша.Табигать образларында кеше характерының сыйфатлары (Г.Рәхимнең “Яз әкият- ләре”, мәсәлләр һәм балладалар мисалында).		Әдәби әсәргә бәя язарга өйрәнү	Регулятив:укытучы белән берлектә яңа уку мәсьәләсе куя белү; куелган мәсьәне чишү өчен дөрес юл сайлый белү; Танып белү: Халык авыз иҗатындагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итәргә өйрәтү. Коммуникатив:күршең белән хезмәттәшлек итү;	Шәхси:укуга уңай караш булдыру;		10.10
19	Дәрдемәнд тормышы иҗаты «Видагъ» шигыре.			Регулятив:укытучы белән берлектә яңа уку мәсьәләсе куя белү; куелган мәсьәне чишү өчен дөрес юл сайлый белү; Танып белү: укучының классик әдипнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе; Коммуникатив:күршең белән хезмәттәшлек итү;	Шәхси:укуга уңай караш булдыру; Мөстәкыйль уку ихтыяҗы булдыру	Дәрдемәнд турында күренекле кешеләр әйткән фикерләрне дәфтәргә язарга.	15.10
20	“Каләмгә хитаб”. Замандаш шагыйрьләр арасында үзенчәлекле урын алган фәлсәфи лирикасы, хис- кичерешләрен, уй- фикерләрен чагылдырган образлар, сурәтләүләр.		Шигырь төзелешен белү	Регулятив :әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру Танып белү: Халык авыз иҗатындагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итәргә өйрәтү. Коммуникатив: уртак эшчәнлек барышында үз фикереңне формалаштыра белү, аны башкаларның фикерләре белән чагыштыру, дәлилли белү;	Шәхси :укуга һәм хезмәткә уңай мөнәсәбәт булдыру	С.Рәмиевнең биографиясен өйрәнергә.	16.10
21	С. Рәмиевнең «Уку» шигырьләре. Лирик герой образы.		Укыганны анализлый белү	Регулятив:укытучы белән берлектә яңа уку мәсьәләсе куя белү; куелган мәсьәне чишү өчен дөрес юл сайлый белү; Танып белү: әсәрләрне аңлап укый һәм кабул итә, эчтәлеген кабатлап (аерым очракларда текстны яттан) сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә	Шәхси:укуга уңай караш булдыру; алуга ирешү;	Туган авылның матурлыгын чагылдыручы шигырь язып карарга	17.10
22 23 +1	“Авыл”. Табигатьне тасвирлавында романтик күтәренкелек. Тормышка һәм үзенә ышаныч белән, сокланып каравы. Яктылыкка чакыру - өндәү пофосы. С.Рәмиев шигырьләрен уку, яттан сөйләү		Тел-сурәтләү чараларын таба белү	Регулятив: эш өчен максат куя белү; Укучылар тарафыннан белгән яки әлегәчә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү; Укучының белгәннәрен яки белергә тиешле күнекмәләрне Танып белү: укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алу; Коммуникатив:сөйләм этикеты нормаларын үтәү:исәнләшә, саубуллаша, рәхмәт белдерә белү; парларда эшли белү	Шәхси:Табигатькә карата уңай караш тәрбияләү, туган як табигатенең матурлыгын күрә белү; билгеләү.	“Авыл” шигырен ятларга (сайлап).	22.10 23.10
24	Г.Камал тормышы, иҗаты. «Беренче театр» комедиясе.		Интонация белән уку күнекмәләре булдыру	Танып белү:укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе Регулятив:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя	Шәхси: эшләү барышында үз-үзеңә төгәл бәя бирә алу. булдыру;	1.Татар сәхнәсендә иҗат итүче артистларны белеп килергә. 2.Республикабызда эшләп килүче театрлар тарихы турында мәгълүмат тупларга.	24.10
25 26 +1	БСҮ. «Беренче театр» комедиясен рольләргә бүлеп уку. Беренче чирекне йомгаклау контроль эше			Регулятив: үз җавабыңны яки иптәшеңнең җавабын раслау өчен кагыйдәгә таянырга мөмкин икәнен аңларга; Танып белү: үз фикереңне дәлилләү; белемнәрне иҗади эш вакытында куллана белү; Коммуникатив:төркемдә эшләгәндә бер-берсен тыңлый белү, сөйләшү барышында үз фикерен җиткерү, үзара килешү, алган мәгълүматларны куллана белү.	Шәхси: күзаллый һәм хыяллана белү;	Татар сәхнәсендә иҗат итүче артистларны белеп килергә.	29.10 30.10
27 28	Көлке ситуациягә корылган вакый- га. Әсәрнең төп һәм ярдәмче геройлары.		Комедияне таный белү	Танып белү:укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе Регулятив :әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру; Коммуникатив:Иптәшеңнең үз-үзен тотышы белән идарә итү, фикерне әйтә белү	Шәхси : театр сәнгате белән кызыксындыру	укырга	31.10 12.11
29	Драма төрләре. Хикәяләү һәм шигъри сөйләмнән аермалы буларак, әсәр теленең диалог һәм монологларга корылган булуы.		Эчтәлеген эзлекле итеп сөйли белү	Танып белү: драма әсәренең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру; Регулятив:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру	Шәхси: әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгарып, укыган буенча тезислар һәм план төзү, геройларга характеристика бирү, сюжет, композиция үзенчәлекләрен, махсус сурәтләү чараларының ролен билгеләү күнекмәсе булдыру;	.Г.Тукайның биографиясен өйрәнергә.	13.11
30	Г.Тукай. Тормышы, иҗаты.		Әсәрдә автор әйтергә теләгән фикерне билгели алу	Танып белү: укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе; Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру; Регулятив:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру	Шәхси: әдип иҗатына хөрмәт тәрбияләү	Г.Тукай биографиясен кабатларга.	14.11
31-32	«Исемдә калганнар». Татар әдәбиятында беренче автобиографик әсәр булуы, язылу тарихы.		Автор турында белгәннәрне искә төшерү	Танып белү: әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү Регулятив:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру	Шәхси: Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;	схеманы белергә	19.11
33	Тукайның кешеләргә, үз язмышына, яшәгән чорына мө- нәсәбәте чагылу.		Сорауларга тулы һәм төгәл җавап бирү	Коммуникатив: өйрәнелгән әсәрләрне шәрехли белүләренә ирешү Танып белү:укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе Регулятив:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру, әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;	Шәхси: әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү	Тукай шигырен укырга	20.11
34 35-36 +2	Г.Тукай тормыш юлының иҗаты белән аерылгысыз бәйләнеше “Г.Тукайның тормышы һәм иҗаты” исемле проект эшләү.		Әңгәмә корырга күнегү	Регулятив:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру; Танып –белү:әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү	1 шигырен ятларга	21.11 26.11 27.11
37	БСҮ. Тукай шигырьләрен сәнгатьле уку.			Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә әйләндерү; Танып белү: үз фикереңне дәлилләү; белемнәрне иҗади эш вакытында куллана белү; Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;	Шәхси:күзаллый һәм хыяллана белү;	тормыш юлын искә төшерергә	28.11
38 39	Практик дәрес. Тема: Лирик жанрлар: пейзаж лирикасы; табигать образлары. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую.		Әдәби алымнарны истә калдыру	Регулятив:төрле чыганаклар белән эшләргә, аларны табарга, мөстәкыйль рәвештә кулланырга, төркемләргә, чагыштырырга, анализларга һәм бәяләргә өйрәтү. Танып белү: укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү; Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;	Шәхси:шигъри әсәрләр белән кызыксындыру;	Шигырь төзелешенә бәйле закончылыкларны искә төшерергә.	3.12 4.12
40 41 +1	Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар). Тезмә сөйләм үзенчәлекләре. Шигырләргә анализ ясау (Ф.Яруллинның “Бер өмет” шигыре мисалында)		Әдәби әсәргә бәя язарга өйрәнү	Регулятив:укытучы белән берлектә яңа уку мәсьәләсе куя белү; куелган мәсьәне чишү өчен дөрес юл сайлый белү; Танып белү: баланың әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел-сурәтләү алымнарының, образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белүенә ирешү; Коммуникатив:күршең белән хезмәттәшлек итү;	Шәхси:укуга уңай караш булдыру;		5.12 10.12
+1 42 43-44	Һ.Такташ- батыр йөрәкле әдип. “Урман”,“Пи-би-бип” шигырьлә- рендә лирик герой, образлар системасы, сурәтләү чаралары.		Авторның тормыш юлы һәм иҗаты белән танышу	Регулятив:укытучы белән берлектә яңа уку мәсьәләсе куя белү; куелган мәсьәне чишү өчен дөрес юл сайлый белү; Танып белү: әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү; ; Коммуникатив:күршең белән хезмәттәшлек итү;	Шәхси:укуга уңай караш булдыру;	Шигырьләрен сәнгатьле итеп укырга өйрәнергә. Шигырьгә анализ ясарга.	11.12 12.12
45 -46 47 +1	Һ.Такташның ”Болай гади җыр гына” шигырендә лирик герой, образлар системасы, сурәтләү чаралары. Шигырь иҗат итү		Тел-сурәтләү чараларын таба белү.	Танып белү:укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе Регулятив:автор позициясен ачыклый алу һәм аңа үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсен формалаштыру Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;	Шәхси:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру, әдәбиятка мәхәббәт тәрбияләү;	сәнг. укырга	17.12 18.12 19.12
48	И.Газиның тормышы, иҗаты. «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясе. Сурәтләү обьекты, хикәяләүче образы, сурәтләү алымнары.		Укыганны анализлый белү	Регулятив: эш өчен максат куя белү; Танып белү: укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү; укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү;	Шәхси: әдәби әсәрләрнең эстетик тәрбия чарасы икәнен аңларга;	1.Хикәя нәрсә турында икәнлеген аңлатып чыгыш ясарга өйрәнергә. 2.Риторик сораулар кулланып, кечкенә хикәя язарга. 3. Өзекне ятларга.	24.12
49	И. Газиның «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясе. Сурәтләү обьекты, хикәяләүче образы.		Укыганны анализлый белү	Танып белү: укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе Регулятив:автор позициясен ачыклый алу һәм аңа үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсен формалаштыру Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;	Шәхси:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру, әдәбиятка мәхәббәт тәрбияләү;	сорауларга җавап	25.12
50	И.Газиның тормышы, иҗаты. «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясе. Сурәтләү алымнары.Риторик сорау.		Укыганны анализлый белү, сорауларга җавап алу	Танып белү: укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү; Регулятив:автор позициясен ачыклый алу һәм аңа үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсен формалаштыру Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;	Шәхси:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру, әдәбиятка мәхәббәт тәрбияләү;	Класстан тыш укуга әзерләнергә.	26.12
51 52 +1	КТУ. И.Гази “Өч Мәхмүт”. 2нче чирек тикшерү эше		Авторның тормыш юлы һәм иҗаты белән танышу	Регулятив:эшчәнлек өчен эш урынын әзерләү; Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив:төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү.	Шәхси: укуга һәм хезмәткә уңай мөнәсәбәт булдыру;	Өч Мәхмүткә характеристика бирергә	14.01 15.01
53	Р.Батулланың тормышы иҗаты. «Имче» хикәясе.		Сорауларга тулы һәм төгәл җавап бирергә күнегү	Регулятив:эшчәнлек өчен эш урынын әзерләү; Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив:төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү.	Шәхси: әдәби әсәргә карата кызыксыну уяту	1.Мөстәкыйль эшкә әзерләнергә	16.01
54	“Көчек” хикәясе. Тукайның балачагы турында автор уйланмалары, күзаллавы.		Эчтәлеген эзлекле итеп сөйли белү	Регулятив: кабул ителгән карарларның дөреслеген мөстәкыйль рәвештә бәяләү, төрле үзгәрешләр кертү. Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү;	Шәхси: әдәби әсәргә карата кызыксыну уяту	сөйләргә	21.01
55-56 57 +1	”Чагыр” хикәясе. Тукайның балачагы турында автор уйланмалары, күзаллавы. Тукай иленә сәяхәт-дәрес (интернеттан файдаланып)		Сәнгатьле сөйли белү, мөстәкыйль уку ихтыяҗы булдыру	Регулятив: кабул ителгән карарларның дөреслеген мөстәкыйль рәвештә бәяләү, төрле үзгәрешләр кертү Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив:төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү..	Шәхси: татар теленең байлыгын, матурлыгын аңлау; сөйләмне камилләштерүгә омтылу.	2.Г.Тукайның “Исемдә калганнар” әсәре белән Р.Батулла хикәяләрен чагыштырырга.	22.01 23.01 28.01
58	Ф.Яруллинның тормышы, иҗаты. “Ак төнбоек” хикәясе. Вакыйга, геройлар. Конфликт һәм сюжет этаплары. Хикәяләү алымнары.		Авторның тормыш юлы һәм иҗаты белән танышу	Регулятив:язу һәм сөйләм осталыгын үстерү, мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, материалны төркемли, үз фикерен дәлилли, кирәк икән – үзгәртә-төгәлләштерә, нәтиҗәләр чыгара, материалны гомумиләштерә белергә, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алырга һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләргәкүнектерү Танып белү:укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү;	Шәхси:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру, әдәбиятка мәхәббәт тәрбияләү; Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру;	“Бер өмет” шигырен ятларга.	29.01
59	“Ак төнбоек” хикәясе. Вакыйга, геройлар.		Төп мәгънәләрне табу, аңлата белү	Регулятив: баланың үз эшчәнлеген һәм әйләнә-тирәдәге тормышны мөстәкыйль бәяли белүенә, мөстәкыйль карарлар кабул итә һәм аларны җиренә җиткереп үти алуына ирешү; Танып белү: укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү;	Шәхси: шигъри әсәрләр белән кызыксындыру;	сорауларга җавап, геройларга характеристика	30.01
60 61 +1 62 +1	“Ак төнбоек” хикәясе. Вакыйга, геройлар. Хикәяләү алымнары. “Ак төнбоек” әсәре буенча “Дуслар нинди була?” исемле инша язу БСҮ. Сочинениеләрне бергәләп уку, тикшерү. Хаталар өстендә эш.		Төп мәгънәләрне табу, аңлата белү	Регулятив:укытучы белән берлектә яңа уку мәсьәләсе куя белү; куелган мәсьәне чишү өчен дөрес юл сайлый белү; Танып белү: әсәрләрне аңлап укый һәм кабул итә, эчтәлеген кабатлап (аерым очракларда текстны яттан) сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;	Шәхси:укуга уңай караш булдыру;	класстан тыш укуга әзерләнергә.	4.02 5.02 6.02
63	КТУ. Ф.Яруллин. “Урман әкияте хикәясе”.		Төп мәгънәләрне табу, аңлата белү	Регулятив:укытучы белән берлектә яңа уку мәсьәләсе куя белү; куелган мәсьәне чишү өчен дөрес юл сайлый белү; Танып белү: әсәрләрне аңлап укый һәм кабул итә, эчтәлеген кабатлап (аерым очракларда текстны яттан) сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү; Коммуникатив:күршең белән хезмәттәшлек итү;	Шәхси:укуга уңай караш булдыру;	Әсәрне укуны дәвам итәргә.	11.02
64	Р.Миңнуллинның тормышы, иҗаты. ”Энекәш кирәк миңа!”, шигыре.		Авторның тормыш юлы һәм иҗаты белән танышу	Регулятив: мөстәкыйль рәвештә үз вакытың белән идарә итү, аны контрольдә тоту; Танып белү: сурәт чаралары белән эшләү – сөйләмдә сүзләрнең күчерелмә мәгънәсен аңлау һәм җөмләләр төзү. Коммуникатив: оппонентка үз фикереңне тыныч, ачык итеп әйтә, дәлилли белү;	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү;	тормыш юлын өйрәнергә	12.02
65 66 +1	“Әни, мин көчек күрдем”, “Шундый минем туган ягым”, шигырьләре. Балачакны гәүдәләндергән образлар; әсәр геройлары һәм лирик герой образы, аларның хис-кичерешләре. Сурәтләү чаралары.		Әсәрнең идеясен билгели белү	Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә әйләндерү; Танып белү: әсәрне анализлау алымнарын үзләштерү Коммуникатив: үз фикереңне телдән яки язмача җиткерә белү.	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү;	сәнг. укырга	13.02 18.02
67	“Кайтыйк ла үзебезгә!” шигырьләре. Балачакны гәүдәләндергән образлар; әсәр геройлары һәм лирик герой образы, аларның хис-кичерешләре. Сурәтләү чаралары		Әсәрнең проб.бил белү	Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә әйләндерү; Танып белү: әсәрне анализлау алымнарын үзләштерү Коммуникатив: үз фикереңне телдән яки язмача җиткерә белү.	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү;	сурәтләү чараларын кабатларга Р.Миңнуллин “Шундый минем туган ягым” шигырен ятларга.	19.02
68 +1 69	Яттан сәнгатле сөйләү дәресе БСҮ. Шигырь язу серләре.		Интонация белән сөйләү күнекмәләре булдыру	Регулятив: язу һәм сөйләм осталыгын үстерү, мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, материалны төркемли, үз фикерен дәлилли, кирәк икән – үзгәртә-төгәлләштерә, нәтиҗәләр чыгара, материалны гомумиләштерә белергә, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алырга һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләргәкүнектерү Танып белү:укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөньясын бәяли алуына, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеруына ирешү;	Шәхси:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру, әдәбиятка мәхәббәт тәрбияләү;	1 шигырь язып карарга	20.02 25.02
70 71 +1 72 +1	Лиро-эпик жанр – баллада. Образлар системасы: табигать, тереклек, кеше образларының эстетик мәгънәләре, роле. Кискен каршылыкка, уйланмалылыкка корылган булу, вакыйгалар хәрәкәте һәм конфликтның үзенчәлекле чишелеше. Символ һәм аллегория алымнары М.Җәлил иҗаты. «Сандугач һәм чишмә» балладасы. Әсәрнең төзелеше, геройлары. Символик образлар, халык авыз иҗаты белән аваздашлык.		жанр төшенчәсен аңлата белү	Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә әйләндерү; Танып белү: әсәрне анализлау алымнарын үзләштерү Коммуникатив: үз фикереңне телдән яки язмача җиткерә белү.	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү;	дәфтәрдәге материалны укырга	26.02 27.02 3.03
73	М.Җәлил. «Сандугач һәм чишмә» балладасы. Әсәрнең төзелеше, геройлары. Символик образлар, халык авыз иҗаты белән аваздашлык.		Укыганны анализлый белү	Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә әйләндерү; Танып белү: әсәрне анализлау алымнарын үзләштерү Коммуникатив: үз фикереңне телдән яки язмача җиткерә белү.	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү;	сәнг.укырга	4.03
74 75 +1	КТУ. М.Җәлил. “Ана бәйрәме”. М.Җәлил шигырләрен яттан сөйләү		Укыганны анализлый белү	Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә Коммуникатив: төрле коммуникатив максатлардан чыгып, телдәге чараларны дөрес куллану, телдән һәм язма сөйләм күнекмәләренә ия булу, контексттан чыгып, монолог	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү; әйләндерү; Танып белү: әсәрне анализлау алымнарын үзләштерү төзү;	Әсәрнең теле турында сөйләргә өйрәнеп килергә.	5.03 10.03
76 77 +1	БСҮ. Инша. Мин кемнәрдән үрнәк алам? өченче чирек буенча тикшерү эше		Интонация белән сөйләү күнекмәләре булдыру	Регулятив:язу һәм сөйләм осталыгын үстерү, мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, материалны төркемли, үз фикерен дәлилли, кирәк икән – үзгәртә-төгәлләштерә, нәтиҗәләр чыгара, материалны гомумиләштерә белергә, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алырга һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләргә күнектерү Танып белү:укытучы һәм иптәшләре белән эшләгән эшләргә нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив: төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша	Шәхси: әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү; белү.	язып бетерергә	10.03 11.03
78 79 +1	Илдар Юзеев тормышы, иҗаты. “Бакчачы турында баллада”.			Регулятив:укучыда әдәби әсәрне аңлап укырлык, мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру Коммуникатив:әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру; Танып –белү:әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү	Шәхси: хезмәткә уңай мөнәсәбәт булдыру; әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен төшендерү;	1.Әсәрне укуны дәвам итәргә. .	12.03 17.03
80	”,“Йолдыз кашка турында баллада”. Фантастик вакыйгаларда һәм символик образларда реальлекне тасвирлау. Героик яңгыраш, образлар системасы.			Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә әйләндерү; Танып белү: әсәрне анализлау алымнарын үзләштерү Коммуникатив: төрле коммуникатив максатлардан чыгып, телдәге чараларны дөрес куллану, телдән һәм язма сөйләм күнекмәләренә ия булу, контексттан чыгып, монолог	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү; төзү;	2.Әсәрнең планын язарга. 3.И.Юзеев “Йолдыз кашка турында баллада”сын ятларга	18.03
81	“Бакчачы турында баллада” һәм ,“Йолдыз кашка турында балладалары”. Фантастик вакыйгаларда һәм символик образларда реальлекне тасвирлау. Героик яңгыраш, образлар системасы.		Укыганны анализлый белү	Регулятив: яңа максатлар кую, практик мәсьәләне танып-белүгә әйләндерү; Танып белү: әсәрне анализлау алымнарын үзләштерү Коммуникатив: төрле коммуникатив максатлардан чыгып, телдәге чараларны дөрес куллану, телдән һәм язма сөйләм күнекмәләренә ия булу, контексттан чыгып, монолог төзү;	Шәхси: баланың үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү;	Г.Тукай иҗатын искә төшерергә.	19.03
82-83 84 +1	Эпик төр жанры – роман. Сюжет һәм композиция үзенчәлеге; катлаулы, каршылыклы тормыш күренешләре; геройларның язмышларын, кичерешләрен тулы итеп тасвирлау. Ә.Фәйзи “Тукай” романы (өзекләр). Язучының тормышы һәм иҗаты турында кыскача белешмә.		Авт.тормыш юлы,иҗаты белән танышу	Танып белү: укучының классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белүе; Регулятив: максатка ирешү юлларын планлаштыру. Коммуникатив: төркемдә эшли белү – хезмәттәшлек мөнәсәбәтләре урнаштыру, продуктив хезмәткә омтылу, төркемдәге эшкә яшьтәшләреңне җәлеп итү, яшьтәшләрең һәм үзеңнән өлкәннәр белән нәтиҗәле, продуктив эшчәнлек оештыру;	Шәхси: төрле чыганаклардан (сүзлекләр, энциклопедияләр, интернет-ресурслар һ.б.) танып-белү һәм коммуникатив ихтыяҗларны канәгатьләндерерлек мәгълүматлар табарга күнектерү, кызыксыну уяту.	Индивидуаль биремнәр	31.03 1.04 2.04
85 86 +1	Ә.Фәйзи “Тукай” романы.	2	Төп мәгънәләрне табу, аңлата белү	Танып белү: баланың әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел-сурәтләү алымнарының, образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белүенә ирешү; Регулятив: максатка ирешү юлларын планлаштыру. Коммуникатив: төркемдә эшли белү – хезмәттәшлек мөнәсәбәтләре урнаштыру, продуктив хезмәткә омтылу, төркемдәге эшкә яшьтәшләреңне җәлеп итү, яшьтәшләрең һәм үзеңнән өлкәннәр белән нәтиҗәле, продуктив эшчәнлек оештыру;	Шәхси: әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү;	1.148-154 нче битләр (сөйләргә). 2.Әсәрдә нинди тормыш сурәтләнә? Сорауга җавап бирергә.	7.04 8.04
87	Ә.Фәйзи “Тукай” романы. Тукайның тормыш юлын өйрәнү һәм романның язылу тарихы. “Исемдә калганнар” әсәре һәм Г. Тукайның тулы биографиясе белән бәйләп нәтиҗәләр ясау.		Төп мәгънәләрне табу, аңлата белү	Танып белү: баланың әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел-сурәтләү алымнарының, образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белүенә ирешү; Регулятив: максатка ирешү юлларын планлаштыру. Коммуникатив: төркемдә эшли белү – хезмәттәшлек мөнәсәбәтләре урнаштыру, продуктив хезмәткә омтылу, төркемдәге эшкә яшьтәшләреңне җәлеп итү, яшьтәшләрең һәм үзеңнән өлкәннәр белән нәтиҗәле, продуктив эшчәнлек оештыру;	Шәхси: әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү;	.Сагыну хисе бу бүлектә ничек сурәтләнә? 4.	9.04
88	“Исемдә калганнар” әсәре һәм Г.Тукайның тулы биографиясе белән бәйләп нәтиҗәләр ясау.		Интонация белән уку күнекмәләре булдыру	Танып белү: баланың әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел-сурәтләү алымнарының, образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белүенә ирешү; Регулятив: максатка ирешү юлларын планлаштыру. Коммуникатив: төркемдә эшли белү – хезмәттәшлек мөнәсәбәтләре урнаштыру, продуктив хезмәткә омтылу, төркемдәге эшкә яшьтәшләреңне җәлеп итү, яшьтәшләрең һәм үзеңнән өлкәннәр белән нәтиҗәле, продуктив эшчәнлек оештыру;	Шәхси: әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булдыру, аның эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү;	“Габдулланың кичерешләре” дигән кечкенә күләмле сочинение язарга.	14.04
89 90 +1	БСҮ. Инша. Габдулла Тукай образын гәүдәләндергән сәнгать әсәрләре..		Авторның тормыш юлы һәм иҗаты белән танышу	Танып белү: милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итәргә өйрәтү; әдәби әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт һәм бәя булдыру; Регялятив: максатка ирешү юлларын планлаштыру; Коммуникатив: Үз фикереңне язмача җиткерә белү.	Шәхси: төрле чыганаклардан (сүзлекләр, энциклопедияләр, интернет-ресурслар һ.б.) танып-белү һәм коммуникатив ихтыяҗларны канәгатьләндерерлек мәгълүматлар табарга күнектерү.		15.04 16.04
91 92+1 93 +94+1 95+1	КТУ. Л.Шагыйрьҗан. “Тукай тавышы” поэмасы. Якташ шагыйребез Ш.Галиев шигырләрен уку, иҗаты белән танышу, музейга экскурсия шигырь иҗат итү дәресе		Эчтәлеген эзлекле итеп сөйли белү	Регулятив: укытучы белән берлектә яңа уку мәсьәләсе куя белү; куелган мәсьәне чишү өчен дөрес юл сайлый белү; Танып белү: әсәрләрне аңлап укый һәм кабул итә, эчтәлеген кабатлап (аерым очракларда текстны яттан) сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;	Шәхси:әдәби әсәрләр укуга кызыксыну уяту;	165 нче бит, 4 нче сорауга җавап әзерләргә. Биремне эшләүгә иҗади якын килергә.	21.04 22.04 23.04 28.04 29.04
96-97 + 1 98-99 +2 100-101 102-103 +2 104-105 +2	Тикшерү эше. хаталар өстендә эш. практик дәрес: әсәрне анализлау практик дәрес: шигырләрне анализлау практик дәрес: образларга чагыштырма характеристика бирү әдәби алымнарны кабатлау ел буена өйрәнелгән темаларны кабатлау		өйрәнелгән темалар буенча белемнәрне күрсәтә белү	Танып белү: үз фикерңне дәлилләү; белемнәрне иҗади эш вакытында куллана белү; Регулятив: биремнәрне үтәү, үтәлешенә үзбәя һәм үзара бәя кую; Коммуникатив: үз фикереңне формалаштыру, төрле коммуникатив максатлардан чыгып, телдәге чараларны дөрес куллану.	Шәхси:уку эшчәнлегендә үзбәя куя белү;	Каникулда әдәби әсәрләр укырга.	30.04 5.05 6.05 7.05 12.05 13.05 14.05 19.05 20.05 21.05

VI. Укучыларның белеменә, эш осталыгына һәм күнекмәләренә таләпләр:

Түбәндәге күнекмәләргә өйрәнә:

- әдәби әсәрне иҗтимагый һәм мәдәни тормыш күренешләре белән бәйлелектә карау;

- халык авыз иҗаты һәм матур әдәбиятның уртак сыйфатларын, үзенчәлекләрен белү;

- эчтәлек һәм форма берлеген аңлау;

- әсәрнең темасын, проблемасын, идеясен билгеләү;

- әдәби образларны (кеше, табигать һ.б.) тану;

- әдәби детальләрне таба белү;

- сурәтләү чараларын табу;

- әдәби төрләр, жанрларны таный һәм аера белү.

- сүз сәнгатенең образлы табигатен;

- милли әдәбиятның иң билгеле язучыларыннан Г.Тукайның, Г.Камалның, Г.Ибраһимовның, Ф.Әмирханның, Г.Исхакыйның, М.Җәлилнең, Ә.Еникинең тормыш юлы һәм иҗатының төп фактларын;

- өйрәнелгән әсәрләрнең эчтәлеген;

- сүз сәнгатенең образлы асылын;

- төп әдәби-теоретик төшенчәләрне;

- әдәби әсәр эчтәлеген кабатлап, аерым өлешләрен яттан сөйләү;

- әдәби әсәрне әдәбият теориясеннән мәгълүматлар файдаланып анализлау;

- әдәби әсәрнең аерым якларын элементларын җентекләп тикшерү һәм нәтиҗәләр чыгару;

- әдәби әсәрнең төр һәм жанрын билгеләү;

- әдәби әсәрләрне, аларның геройларын чагыштыру;

- геройларга характеристика бирү, автор позициясен ачыклау;

- сәнгатьле уку;

- әдәби әсәрләр хакында төрле характердагы иҗади эшләр башкару.

Түбәндәге күнекмәләрне үзләштерүгә мөмкинлек ала:

- әдәби әсәрнең эчтәлеген белү;

- әсәрдәге каршылыкны, төп фикерне табу;

- әсәр геройларына характеристика бирү;

- әдәби әсәр буенча план төзү;

- әсәргә карата үз фикереңне әйтә белү;

- бәйләнешле сөйләм булдыру;

- өйрәнелгән әсәрләр буенча яки бирелгән тема буенча сочинение яза белү;

- шигырьләрне сәнгатьле итеп уку;

- тәкъдим ителгән яки укучы үзе сайлаган әсәрләрне (шигырь, проза) яттан сөйләү.

УКЫТУНЫҢ ПЛАНЛАШТЫРЫЛГАН НӘТИҖӘЛӘРЕ

Танып-белү гамәлләре:

- әдәби әсәрне дөрес аңлап уку һәм анализлау;

- дөрес нәтиҗәләр чыгару, гомумиләштерү;

- сәбәп-нәтиҗә бәйләнеше булдыру;

- үз фикереңне исбатлый һәм яклый алырга күнектерү;

- әсәр хакында дөрес фикер йөртә алу.

Коммуникатив гамәлләр:

- иптәшеңне тыңлый, ишетә белү, ишеткәнен үз фикере белән чагыштыру;

- нәтиҗәгә килгәнче, төрле карашларны өйрәнү һәм дөрес юлны сайлау;

- үз фикереңне телдән һәм язма формада башкаларга җиткерә белү;

- килеп чыккан проблемаларны уртага салып хәл итү;

- төркемнәргә берләшү, бер фикергә килә белү;

- өлкәннәр һәм яшьтәшләрең белән продуктив уртак гамәл оештыру;

- текст буенча сораулар бирә белү.

Регулятив гамәлләр:

- дәреснең темасын, проблемасын, максатын мөстәкыйль таба белү;

- укыту проблемасын чишү;

- план буенча эшли белү;

- үз фикерләреңне мөстәкыйль дәлилләү;

- үзанализ һәм үзбәя булдыру.

VII. Гомуми төп мәктәбенең 5-9 нчы сыйныфларында укучыларның ана теленнән белем, осталык һәм күнекмәләрен бәяләү нормалары

Укучыларның белемнәрен бәяләү нормалары

№	Эшнең эчтәлеге һәм теле	Грамоталылыгы	Билге
1.	Эчтәлек темага туры килә; язмада фактик ялгышлар юк; план буенча (яки плансыз) эзлекле язылган; теле бай, образлы; стиль бердәмлеге сакланган.	1 орфографик (пунктуацион яисә грамматик) ялгыш бар	“5”ле билгесе куела.
2.	Язманың эчтәлеге темага нигездә туры килә, ул дөрес ачылган; 1 фактик хата җибәрелгн, хикәяләү эзлеклелегендә артык әһәмияте булмаган бозу сизелә; тулаем алганда, теле бай, образлы; стиль бердәмлеге сакланган.	2 орфографик, 2 пунктуацион һәм 2 грамматик ялгыш бар.	“4” ле билгесе куела.
3.	Эчтәлекне бирүдә мөһим читләшүләр бар; ул нигездә дөрес, ләкин фактик төгәлсезлекләр очрый, хикәяләү эзлекле түгел; теленең ярлылыгы сизелеп тора; синонимик сүзләрне аз куллана, бертөрлерәк синтаксик төзелмәләр файдалана, образлы түгел, сүз куллануда ялгышлар җибәрә; стиль бердәмлеге сакланып җитмәгән.	3 орфографик, 3 пунктуацион һәм 3 грамматик ялгыш бар	“3”ле билгесе куела
4.	Тема ачылмаган; фактик төгәлсезлекләр күп; планга туры килми, эзлеклелек бозылган; теле ярлы; сүз куллану ялгышлары еш очрый; стиль бердәмлеге юк.	7 орфографик, 7 пунктуацион һәм грамматик ялгышлар бар	“2”ле билгесе куела
5.	Төгәлсезлекләр “2”ле билгесе кую нормасыннан артып киткән.	Ялгышлары “2”ле билгесе кую нормасыннан артык.	“1”ле билгесе куела

Сочинениене бәяләү.

Укучыларның белемнәрен телдән бәяләү.

“5”ле шул вакытта куела: әгәр укучы программадагы барлык уку материалын тулы белсә, аны бик яхшы аңлаган һәм нык үзләштергән булса. Сорауларга (программа күләмендә) дөрес, аңлы һәм ышанычлы җаваплар бирсә, алынган белемнәреннән һәртөрле практик биремнәрдә үзлегеннән файдалана белсә, телдән биргән җавапларында һәм язма эшләрдә дөрес әдәби телдән файдаланса һәм ялгышлар ясамаса.

“4”ле шул вакытта куела: әгәр укучы программада таләп ителгән барлык материалны белсә, аны яхшы аңлаган һәм нык үзләштергән булса, сорауларга (программа күләмендә) авырсынмый җаваплар бирсә, алынган белемнәреннән һәртөрле практикада куллана белсә, телдән биргән җавапларында әдәби телдән файдаланса һәм тупас ялгышлар ясамаса, язма эшләрдә ялгышлар бик аз ясаса.

“3”ле шул вакытта куела: әгәр укучы программадагы төп уку материалын белгәнлеген күрсәтсә, белемнәрен практикада куллануда кайбер кыенлыклар сизсә һәм укытучының беркадәр ярдәме белән аларны җиңә алса, материалны сөйләгәндә телдән биргән җавапларында һәм сөйләм төзелешендә ялгышлар ясаса, язма эшләрдә ялгышлар җибәрсә.

“2”ле шул вакытта куела: әгәр укучы программа материалның күп өлешен белмәвен күрсәтсә, җавап биргәндә, кагыйдә буларак , укытучының юнәлдерүче сорауларына гына җаваплар бирсә, язма эшләрдә тупас ялгышлар ясаса.

“1”ле шул вакытта куела: әгәр укучы материалын белмәгәнлеген күрсәтсә.

Сыйныфлар

Икенче яртыеллыкта

Хәреф саны

Иҗек саны

Сүз саны

355-600

415-650

155-235

160-250

65-105

70-110

Укытуны матди-техник яктан һәм мәгълүмати яктан тәэмин итү

Укытуны матди-техник һәм мәгълүмати яктан тәэмин итү нигезенә түбәндәгеләр керә:

- белем һәм тәрбия бирү өчен барлык шартлар да тудырылган, санитария һәм янгыннан саклану нормаларына туры килгән уку бинасы булу;

- әдәбиятны өйрәнү өчен җитәрлек күләмдә дәреслекләр һәм өстәмә методик ярдәмлекләр белән тәэмин ителгән китапханә;

- электрон китапханә, башка электрон ресурслар, татарча сайтлардан куллану мөмкинлеге булган компьютер классы;

- лингафон кабинеты;

- электрон һәм басма күрсәтмә әсбаплар, дәреслекләр;

- мультимедиа укыту программалары, компьютер программалары;

- укучыларының белемнәрен тикшерү программалары;

- төрле типтагы сүзлекләр, энциклопедияләр;

- белешмә материаллар;

- балалар өчен чыгарылган газета һәм журналлар;

- интерактив тикшерү программалары;

- татар сайтлары (belem.ru; tatarile.org.com ).

Мәгълүмат һәм белем бирү чыганаклары

УМК

Укытучы өчен методик әдәбият

Укучы өчен әдәбият

Электрон дәреслекләр (ТСО)

1.Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан расланган “Татар телендә гомуми төп белем бирү мәктәпләре (V-IX сыйныфлар) өчен татар әдәбиятыннан авторлык (эш) программасы”, Ф.Ә.Ганиева, Л.Г.Сабирова, Казан, 2014 ел.

2.Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлы гы тарафыннан расланган “Татар телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар” (1- 11 нче сыйныфлар), Казан, Татарстан китап нәшрияты, 2011 ел.

1.. Заһидуллина Д.Ф. Әдәби әсәргә анализ ясау. – Казан: Мәгариф, 2005.

2. Заһидуллина Д.Ф Урта мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: Мәгариф, 2000.

3. Заһидуллина Д.Ф., Закирҗанов А.М. Татар әдәбияты: Теория. Тарих.– Казан: Мәгариф, 2006.

4. Исәнбәт Н.С. Татар халык мәкальләре. 3 томда. – Казан:Татар.кит.нәшр., 2010.

5. Татар әдәбияты тарихы. 6 томда. – Казан: Татар.кит.нәшр., 1983 – 2001.

6. «Фән һәм мәктәп», «Мәгариф» журналлары, “Мәгърифәт”, “Ачык дәрес” газеталары

1.Әдәбият белеме сүзлеге / төз.-ред. А.Әхмәдуллин. – Казан:Татар.кит.нәшр., 1990

2. Әдәбият белеме: Терминнар һәм төшенчәләр сүзлеге. – Казан: “Мәгариф”, 2007.

3. Әдипләребез: библиографик белешмәлек: 2 томда: 1 том/ төз. Р.Н.Даутов, Р.Ф.Рахмани. Казан: Татар.кит.нәшр., 2009.

4. Әдипләребез: библиографик белешмәлек: 2 томда: 2 том/ төз. Р.Н.Даутов, Р.Ф.Рахмани. Казан: Татар.кит.нәшр., 2009

5. Дастаннар. – Казан: Мәгариф, 2001.

Интернет ресурслар http://adiplar.narod.ru/ http://shigriyat.ru/ http://www.tatknigafund.ru/ http://miras.belem.ru/

http://belem.ru

http://lyaysan.ru/

Татар телен өйрәнү өчен материаллар: http://www.languagesstudy.com/tatar-links.html

Татар теленең фонетикасы: http://tatar.com.ru/fonetika.php http://www.tugantelem.narod.ru/ http://tatar.com.ru/ http://adiplar.narod.ru/ http://shigriyat.ru/ http://www.akiat.ru/ http://www.tatknigafund.ru/ http://miras.belem.ru/

Кушымта 1

6 нчы сыйныф өчен татар әдәбиятыннан

арадаш аттестация эше тексты.

Вариант 1

Халык авыз иҗатының нинди төрләрен беләсез?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Халык авыз иҗатының сүз сәнгате,көй, музыка сәнгате белән бәйле төре:

а) мәкаль

ә) җыр

б) табышмак

г) әкият

3.“Беренче театр” комедиясен кем язган?

а) Г. Тукай

ә) Г. Камал

б) Х.Туфан

Хәсән Туфан шигърияткә нинди яңалык алып килә? Аның нинди шигырьләрен беләсез?

_______________________________________________________________________

Ә.Фәйзинең “Тукай” романында вакыйга кайда бара? Ул анда ничә ел яши?

_______________________________________________________________________

“Белмим, кайсы таулар күкрәгеннән

Һәйкәлеңнең ташы, тимере,-

Тик син үзең- халык йөрәгеннән,

Халык мәхәббәте – синең исемең,

Халык гомере- синең гомерең” –

дигән шигырь юлларын Ә.Фәйзи кемгә багышлый?_______________________________

Кайсы шигырьне С.Рәмиев язган?

а) “Кайсыгызның кулы җылы?”

ә) “Уку”

б) “Шундый минем туган ягым.”

8. Кискен каршылыкка корылган, эзлекле итеп хикәяләп бирелгән бер вакыйга тасвирланган, геройлары җанландырылган табигать күренешләре(җир, таш, чишмә, кош, агач һ.б.) булган шигъри әсәр

а) җыр;

ә) баллада

б) поэма

г) әкият

Бу өзек кайсы язучының нинди әсәреннән алынган?

“Бу хикәя якты, азат көннәр өчен көрәш юлында һәлак булган иптәшләргә багышлана һәм түбәндәге юллар белән башлана:” Без түбәннән, тормышның төбеннән күтәрелдек. Кем күтәрде? Кайчан? Ничек? Сезгә менә шул турыда сөйләп бирергә телим...”

а) Л.Ихсанова “Наил белән Фаил”

ә) И.Гази “Өч Мәхмүт”

б) Г.Ибраһимов (“Кызыл чәчәкләр”)

10.“ Хәрәкәтсез калып тыңлаган партизаннар кузгалышып куйдылар. Тик берсе дә тынлыкны бозмады. Командир Мәрдән абзыйга кулы белән ишарә ясады. Мәрдән абзый, “ярый” дигән сыман, башын иде дә ярга таба китеп югалды. Костин фураж-касын салып чирәмгә куйды һәм, җиргә утырып, тиз – тиз генә итекләрен салырга тотынды”.

Бу әдәби геройлар белән без нинди әсәрдә очраштык. Аның авторы кем?

а) Л.Ихсанова – “Наил һәм Фаил”;

ә)Г.Гобәй – “Маякчы кызы”;

б)И.Гази – “Өч Мәхмүт”.

11.“ Шул елның көзендә, баерак хуҗалар кышлар өчен, малларын куып тауларга күчеп киткәч, безнең авылга солдат шинеле кигән бер егет килде. Мин аның шинелен бик яхшы хәтерлим, чөнки ул кара сукнодан тегелгән иде. Барлык юллардан читтә, каядыр таулар итәгендә утырган кечкенә авылга шинель кигән кешенең килүе үзенә күрә бер вакыйга булды.”

Бу өзек нинди әсәрдән?

а)Ч.Айтматов - “Беренче мөгаллим”

ә)Ә.Фәйзи - “Тукай”

б)Г.Ибраһимов - “Кызыл чәчәкләр”

12.“Җәй буе борчак, яңа бәрәңге, әвендә киптерелгән, төтен тәме сеңгән яңа арыш умачы ашап, капчык күтәреп, тән ныгып беткән – бүген әнә шул көчне кая куярга белгән юк. Кичә кичен генә мунча кергәнне сылтау итеп, бүген битен дә юмаган унбиш – уналты яшьлек малайлар училище коридорында колхоз тузанын кагалар. Менә коридорның бу почмагында Түбән Кенә малайлары. Барысы да чиста ыштырдан, яңа чабатадан. Менә зәңгәр сырмалар кигән Карадуган малайлары – һәммәсе кишер ашыйлар.”

Бу өзек кайсы әсәрдән дип уйлыйсыз?

а) Ә.Фәйзи – “Тукай”;

ә) Г.Ибраһимов – “Кызыл чәчәкләр”;

б) М.Мәһдиев – “Без – кырык беренче ел балалары”

Вариант 2

Көйнең үзенчәлегеннән чыгып җырлар ничә төркемгә бүленә?

а) 2

ә) 3

б) 4

2. “Халык күңеленең һич тә тутыкмас вә күгәрмәс, саф вә раушан көзгеседер.Бу бертөрле сихри көзгедер.” дип Г. Тукай халык авыз иҗатының кайсы төре турында әйткән?

а) әкият

ә) җыр

б) мәзәк

г) мәкальләр

3. Түбәндәге төркемнәрдән халык җырлары гына язылганын билгеләгез.

а) “Гөлҗамал”,”Ай былбылым”, “Сабан туе”;

ә) “ Әниемә”. “Җидегән чишмә”, “Мәтрүшкәләр”

4.“Беренче театр” комедиясендә яңалыкка омтылучылар

а) Хәмзә бай, Хабибрахман,Гафифә

ә) Фатих, Вәли, Факиһә

5. “Әй, авыл, син мең шәһәрдән

Мең кабат ямьле вә хуш:

Бер кеше юк бер урамда...

Нинди тын һәм нинди буш.

Нинди иркен, нинди рәхәт,

Нинди бар җир гөл генә;

Синдә төн дә юк, төнен дә

Бер болытлы көн генә.”

Китерелгән өзек нинди шигырьдән алынган, аның авторы кем?

а)”Каеннар сары иде” (Х.Туфан)

б)”Илдә ниләр бар икән” (Х.Туфан)

в)”Авыл” (С.Рәмиев)

6.“Тукай” романын кем язган?

а) Г. Ибраһимов

ә) Г. Камал

б) Ә. Фәйзи

7.“ Ил язмышының кара җилләре килеп кагыла аңа- Сталин лагерьларында уналты ел буена гаиләсеннән, туган җиреннән, әдәбияттан аерылып торырга мәҗбүр ителә ул.”

Китерелгән өзектә сүз кайсы шагыйрьнең тормышы турында бара?

а)Х.Туфан;

ә)Г.Ибраһимов;

б)С.Хәким.

8.“Кызыл чәчәкләр” хикәясендә вакыйгалар кайсы авылда бара? ___________________________________________________________ Бу өзек кайсы язучының нинди әсәреннән алынган?

“Әнә Агыйдел- үзе турында бик күп җырлар җырлаткан, әкиятләр сөйләткән ямьле Агыйдел! Аның өстеннән акрын гына сыек томан күтәрелә. Су читендә ялгыз көймә. Ул салмак кына чайкала. Ә әнә тегендә,Агыйделнең аргы як читендәге сирәк камышлыкта, түшен тәкәббер киереп, шул ук вакытта бик сакланып, аккош йөзә.”

а) Г. Ибраһимов “Кызыл чәчәкләр”

ә) М.Мәһдиев “Без кырык беренче ел балалары”

б) Г.Гобәй “Маякчы кызы”

10.“Без кырык беренче ел балалары” әсәренең жанры нинди?

а) хикәя

ә) повесть

б) роман

11.“Дүшәннең шәкертләре арасында яшькә иң олысы мин идем. Шуңадыр, ахры, бүтәннәрдән яхшырак укый да идем. Мөгаллимнең һәр әйткән сүзен, һәрбер күрсәткән хәрефен чын ихластан тыңлап, күңелемә салып бара идем. Минем өчен ул өйрәткәннәрне белүдән дә әһәмиятлерәк нәрсә юк иде.”

Бу өзек нинди әсәрдән? Кем турында сүз бара?

а)М.Мәһдиев”Без- кырык беренче ел балалары”

ә)Л.Ихсанова “Наил белән Фаил”..”

б)Ч.Айтматов - “Беренче мөгаллим”

12.“Әйбәт тә минем әби!, “ Ялкау ялы”, “Гайни” шигырьләренең авторы кем?

а) Ф.Яруллин

ә) Р.Миңнуллин

б) И.Юзеев

Предварительный просмотр:

Татарстан Республикасы Апас муниципаль районы

Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы урта мәктәбе

Татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Шәфигуллина Гөлгенә Рифкать кызы

7нче сыйныфта татар әдәбияты дәресенең технологик картасы

Класс: 7 класс

УМК: Әдәбият

Уку предметы: татар әдәбияты

Дәреснең тибы: яңа тема аңлату

Дәреснең темасы : Кәрим Тинчуринның “Мәдрәсәдә беренче көн” хикәясе

Белем бирү максаты:

“Мәдрәсәдә беренче көн” әсәре белән мөстәкыйль эшләү һәм анализ ясау күнекмәләрен камилләштерү.

Бурычлар:

сөйләм телен үстерү, фикерләү, чагыштыру, нәтиҗә чыгару кунекмәләрен камилләштерү.

УУГ(УУД) формалаштыру:

- Личностные УУД (шәхес буларак): тест эшләү барышында үзбилгеләмгә ия булу

- Регулятивные УУД (көйләгеч): Укучылар тарафыннан белгән яки әлегәчә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү; Укучының белгәннәрен яки белергә тиешле күнекмәләрне билгеләү.

- Коммуникативные УУД(коммуникатив):

Информация табуда һәм туплауда инициативалы бердәмлек

Иптәшеңенең үз-үзен тотышы белән идарә итү, фикерне әйтә белү

Тикшерү, иптәшеңнең эшчәнлеген бәяләү,үз фикереңне тулы әйтә белү

- Познавательные УУД (танып белү): төшенчәләрне билгеләү,нәтиҗәләрне чыгару;

логик фикерләү чылбырын төзү,

-эзләнүле һәм иҗади характердагы проблемаларны чишү юлларын мөстәкыйль табу.

Планлаштырылган нәтиҗәләр:

Дәрес буенча:

“Мәдрәсәдә беренче көн” хикәясенең эчтәлеген аңлау.

шәхси:

-эшләү барышында үз-үзеңә төгәл бәя бирү алу.

Предмет ара:

Укучылар тарафыннан белгән яки әлегәчә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү; Укучының белгәннәрен яки белергә тиешле күнекмәләрне билгеләү.

Информация табуда һәм туплауда инициативалы бердәмлек

Иптәшеңенең үз-үзен тотышы белән идарә итү, фикерне әйтә белү

эзләнүле һәм иҗади характердагы проблемаларны чишү юлларын мөстәкыйль табу.

Дәреснең этаплары

Укытучы эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

УУГ

1.Укыту эшчәнлеген оештыру.

Максат:

уңай халәт тудыру аша уку эшчәнлегенә әзерләү. 1 мин

Укучыларны сәламләү. Дәрескә әзерлекне тикшерү. Психологик әзерлек.

бер-берсен сәламлиләр.

дәрескә әзерлекне тикшерәләр

Коммуникатив УУГ

иптәшеңне тыңлый белү

2. Белемнәрне актуальләштерү

8 мин

Максат:

уйлау фикерәрен үстерү: язучыларның тормыш юлы буенча укучыларның белемнәрен тикшерү.

Игътибар! Әдәбият дәресен башлап җибәрәбез. Хәзер язмадан берничә язучының тормыш юлын тыңлыйбыз.

Сез һәрберегез дәфтәрләргә җавапны язасыз.
Җавапларны ян иптәшләр белән уртаклашабыз.
Укытучы соравы.

(Дәрдмәнд, Г.Исхакый, К.Тинчурин биографияләрен тыңлау)

-Рәхмәт. Без алдагы дәрестә кайсы язучының тормыш юлын өйрәндек?

-№1 парта 4нче номер җавап бирә.

-кара-каршы иптәшләребез белән К.Тинчуринның тормыш юлын искә төшерәбез. Башлый 1 һәм 3нче номерлар сөйли башлады.

(Тикшерү.-каршы як иптәшең нәрсә дип әйтте?)

-Алган белемнәребез югары сыйныфларда да кирәк булачак, шуңа күрә истә калдырырга тырышыгыз.

аерым гына, анннан партнерлар белән эш

каршы як күрше иптәшләр белән эшләү: К.Тинчурин тормыш юлын искә төшерү

Танып белү УУГ

Алдагы дәрестә алган белемнәрне системалаштыра белү.

Коммуникатив УУД: иптәшеңне тыңлау, үз фикереңне әйтә белү

3. Яңа темага кереш: 12 мин

Максат: теманы ачыклау.

-Төп өлеш:

Әсәрне уку.

Максат: Әсәрнең эчтәлеген һәм аңа хас үзенчәлекләрне таба белү

4.Ял итү: “Почмаклар”

3 мин

максат: эш төрен үзгәртү, геройларга характеристика бирү

-Укучылар, сезгә бер сорау бирәсем килә? Сез мәктәпкә нинди максат белән йөрисез? (аерым-аерым уйлау). Белемне тагын кайлардан, ничек алып була?

Укучылар, мәктәп сүзенең синонимнарын төркемнәрдә языгыз әле.

-уку йорты

- белем йорты

-мәдрәсә һ.б.

Нәрсә ул мәдрәсә?

Бүгенге дәрестә без нәрсә турында сөйләшәчәкбез? (..)Теманы билгеләү.

Дөрестән дә, К.Тинчуринның да мәдрәсә, белем алу турында язган әсәре бар. Бүгенге дәрестә без әсәрнең эчтәлеге белән танышырбыз.

Укучылар. Әсәрне уку барышында безгә таныш булмаган сүзләр очраячак. Әйдәгез аларны карап китик. (Укучылар аңлата)

Мәдрәсә – революциягә кадәрге уку йорты

Сәхра – мәдрәсәгә яңа килгән шәкерт

Сабак – дәрес

Хәлфә- укытучы

Укучылар. Хикәяне укый башлаганчы мин сезгә таблицалар таратам. 1нче графасын тиз генә тутырыгыз. Соңыннан төркемнәрдә эшләрбез.

Текстны укыганчы

Текстны уку барышында

Текстны укыганнан соң

1.Автор

2.Исеме

3.Прогноз: нәрсә турында сүз барыр?

1.Аңлашылмаган сүзләр

2.Автор нәрсә җиткерергә тели?

3.Төп геройлар

4.Төп фикер

1. Тема

2. проблеманы табу

(мисал белән дәлилләү

3.Автор фикере

4.Укучы фикере

5. Белем бирү-бүгенге көн күзлегеннән...

1.Кычкырып уку. (Беркүпме өлештән соң табицаның 2 графасын тутыру.

Укылган өлеш буенча әңгәмә)

2. Эчтән укып бетерү.

Укучылар. Сыйныфның 2 почмагына 2 төрле язу куелган.

1.-Беркатлы, гади

2. –Оста психолог

Сез үзегезгә нинди сыйфатлар хас дип саныйсыз? Дәфтәрләргә үзегезгә хас сыйфатны һәм сорауга җавапны да языгыз. Хәзер шул почмакка барып басабыз. Мин музыка җибәрәм, шул вакытта сез икенче як иптәшләрегез белән урталыкта биисез. Музыка туктала. Укучылар парлаша һәм үзләре ни өчен әлеге сыйфатны сайлауларын бер-берсенә сөйлиләр. Бииләр. Сорау: Хафизга кайсы үзлек хас? Шул якка барабыз. Һ.б.нәтиҗә ясау

һәр номер аерым-аерым эшли

-югары уку йортларыннан

-китаптан

-интернеттан

һ.б.

төркемнәрдә эш

билгеләү, җөмләләр төзү

дәреслек буенча эш.

Коммуникатив УУГ: иптәшеңне тыңлау

Танып белү УУГ: кирәкле информацияне таба белү

5. Ныгыту. 9 мин.

Максат: Укылган әсәрнең аңлау дәрәҗәсен билгеләү.

Тест эшләү.

5 мин

Үзбәя.

Әсәр белән эшләвебезне дәвам итәбез.

3.Төркемнәрдә таблицаның 3нче графасын тутыру.

4. Әңгәмә-бәхәс.

Тест эшләү:

1 . Хафизны мәдрәсәгә кем китерде?
әтисе
әнисе

абыйсы

2 . Хафизның апасы бармы?
юк
бар
белмим

3 . Хафизларның авылларында мунча бармы?
бар
юк
белмим

4 . Сезнең авылда нинди кош юк дип ярышалар?
карга
тутый кош
саескан

5. Хафизның әнисе ипи сала беләме?
юк
белә, әмма ипие уңмый
бик оста пешерә белә

6. Хафизның ипиен ашау өчен, аны нишләтәләр?
күзен бәйлиләр
чыгарып җибәрәләр
кыйныйлар

7. Хафиз үзе күпме ипи ашап кала?
аз гына
бер ипи
бөтенләй ашый алмый кала

8. Хафиз үзе дә яңа килгән малайларны кыерсытамы?
юк
әйе
бу турыда язылмаган

9. Хафиз бу вакыйгалардан соң елыймы?
әйе
юк
бу турыда язылмаган

Танып белү УУГ

укылган белемнәрне системалаштыра белү.

6. Рефлексия:

5 мин

Максат: үз эшчәнлегеңнең нәтиҗәсен бәяләү

Дәрес буенча фикерләрегез. (1 биткә язып укытучыга тапшыру) Әлеге фикерләрегез буенча алдагы дәресләрдә эшне планлаштырырга тырышырбыз.

кечкенә карточкаларга язу

Шәхес буларак УУГ

үз эшчәнлегеңнең нәтиҗәсен бәяли алу

7. Өй эше:

2 мин

“Явызлык явызлык тудыра“ дигән темага өйдә әти-әниләр белән фикер алышырга.

Регулятив УУГ

Бирелгән юнәлештә үзеңнең фикерләреңне әйтә белү

Предварительный просмотр:

Татарстан Республикасы Апас муниципаль районы

Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп мәктәбе

Апас муниципаль районы

һәм Чувашия татар теле һәм әдәбияты укытучылары

семинарында күрсәтелгән ачык дәрес

Татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Шәфигуллина Гөлгенә Рифкать кызы

2015-2016 нчы уку елы

6 нчы сыйныфта әдәбият дәресенең технологик картасы

Класс: 6 класс

УМК: Әдәбият, Ф.Ә.Ганиева, М.Д.Гарифуллина.

Уку предметы: әдәбият

Дәреснең тибы: яңа тема аңлату

Дәреснең темасы : Ф.Яруллинның “Бер өмет” шигырен анализлау.

Максат:

Ф.Яруллинның тормыш юлы белән кыскача таныштыру, “Бер өмет” шигыренә анализ ясау. Бурычлар:

укучыларның белемендә эзлекле бер система булдыру;

сөйләм күнекмәләрен үстерү;

укучыларны фикер йөртергә күнектерү;

УУГ формалаштыру:

-Предмет нәтиҗәләре: Ф.Яруллинның кыскача тормыш юлын белү, “Бер өмет” шигыренә анализ ясый алу.

- Шәхес буларак УУГ: тормышны ярату, киләчәккә өмет белән карау кебек сыйфатларга ия булу.

- Регулятив УУГ (көйләгеч): Белгән яки әлегәчә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү;

- КоммуникативУУГ:

Тема буенча оештырылган әңгәмәдә катнашу, үз фикереңне тулы итеп әйтә белү.

- Танып белү УУГ: тексттан өйрәнелгән төшенчәләрне билгеләү,нәтиҗәләрне чыгару;

-эзләнүле һәм иҗади характердагы проблемаларны чишү юлларын мөстәкыйль табу.

Планлаштырылган нәтиҗәләр:

Дәрес буенча:

-лирик әсәрләрне кыскача анализлый алуга ирешү.

шәхси:

-эшләү барышында үз-үзеңә төгәл бәя бирү алу.

Предмет ара бәйләнеш:

Татар теле, музыка, ИЗО

Дәреснең этаплары

Укытучы эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

1.Оештыру. Мотивлаштыру.

(1 мин)

-уңай психологик халәт тудыру

Максат:

уңай халәт тудыру аша уку эшчәнлегенә әзерләү.

-Исәнмесез, укучылар! Хәерле көн! Кәефләрегез ничек?

Барчабызга да хәерле дәресләр теләп, бер-беребезгә елмаеп сәлам биреп алыйк. (ян күршеләр, төркемдәге дуслар белән дә исәнләшү). Елмаю гомерне озайта диләр. Димәк, дәресебезне елмаеп башласак, көннәребез дә, дәресебез дә уңышлы үтәчәк.

бер-берсен сәламлиләр.

дәрескә әзерлекне тикшерәләр

2.Узган дәреснең УМ искә төшерү (5 мин.)

Максат:

уйлау, фикерләү сәләтләрен үстерү: язучылар һәм аларның әсәрләре буенча укучыларның белемнәрен тикшерү.

Бүгенге әдәбият дәресен башлап җибәрәбез, игътибарлы булыгыз. Башта узган дәресләрнең укыту мәсьәләләрен кабатлап үтәрбез.

Укучылар карточкаларны алалар, нинди язучы икәнен әйтәләр. Әлеге язучының әсәрен атыйлар. Әсәрдә күтәрелгән тема, проблема, идея төшенчәсенә кыскача күзәтү ясыйлар.

3.Яңа дәрескә УМ билгеләүгә әзерлек.

(2 мин)

Максат: таныш булмаган бирем аша яңа теманы ачыклау.

-теманы билгеләү:

УМ этапларын төзү

№6 карточка аша әңгәмә оештыру. Кемнең тормыш юлы турында сөйләнә? Бәлки рәсемен таныйсыздыр. (рәсем күрсәтү)

Димәк, бүгенге дәреснең темасын билгеләгез. (...)

Кыскача дәреснең этапларын төзик.

№6 карточка биреме аша язучы турында уйлыйлар. Кем икәнен ачыклыйлар. Укучыларга фотосы тәкъдим ителә.

-Ф.Яруллин турында сөйләшербез.

1этап: Кем ул Ф.Ярулин?

2 этап: Әсәрләренә күзәтү.

4. УМ этапларын адымлап чишү.

(5 мин)

1 этап:

Максат: эзләнү юлы аша укучылар тарафыннан Ф.Яруллин иҗатының мөһим үзенчәлекләрен билгеләүгә ирешү

1 этапны тормышка ашыру өчен, карточкалар аша эзләнү эше оештырабыз. Башладык.

Димәк, кем ул Ф.Яруллин?

Фәнис Яруллин 1938 елның 9 февралендә Татарстанның Баулы районы Кызылъяр авылында игенче гаиләсендә туган. Җидееллык белемне туган авылында ала, сигезенче сыйныфын Баулы урта мәктәбендә тәмамлый. Баулы элемтә конторасында монтер булып эшли башлый. 1957 елда Совет Армиясе сафларына чакырыла. Армиядә һава укчы радистлар мәктәбендә укый, спорт белән мавыга. Спорт күнегүләренең берсендә турниктан егылып, имгәнеп, гомерлеккә йөри алмас хәлдә кала.

1963 елда экстерн’ тәртибендә урта мәктәп программасы буенча имтихан тота, 1970 елда исә, читтән торып укып, Казан дәүләт университетының тарих-филология факультетын тәмамлый. Шул елларда шигырьләр, хикәяләр язарга керешә. 1964 елда авторның беренче мөстәкыйль китабы — «Мин тормышны яратам» исемле шигырьләр җыентыгы дөнья күрә.

1971 елда ул темасы бүгенге яшьләр тормышыннан алынып, сюжет нигезен автобиографик материаллар тәшкил иткән «Җилкәннәр җилдә сынала» исемле повестен тәмамлый. Бу повесте белән Фәнис Яруллин киң масса укучылар алдында таныла, әсәр русчага, казакъчага тәрҗемә ителә.

«Аерылмас дустым» һәм «Сулыш» шигъри җыентыклары өчен автор Татарстанның Муса Җәлил исемендәге комсомол премиясенә лаек булды. Аның «Әнә килә автомобиль» комедиясе Г. Камал исемендәге татар дәүләт академия театры сәхнәсенә менеп, берничә сезон рәттән өзлексез уйналып килде һәм тамашачыларда уңыш казанды.

Язучы 2011 елның 8 декабрендә Казан шәһәрендә вафат була.

Укучылар, Ф.Яруллин турында нинди мөһим мәгълүматларны истә калдырырга кирәк? Икенче дәреснең кабатлау этабына яңа язучы өстәлде.

Әлеге карточкалар сездә кала, шуңа күрә язучының биографиясен дәфтәргә язып тормыйбыз. (дәфтәр эченә кую)

Тормышы һәм иҗаты язылган карточкалар аша укучылар эзләнү эшен башкаралар.

-Ул язучы, шагыйрь, драматург.

Баулы районы Кызылъяр авылында туа. (...)

экстерн (уку йортында укымыйча гына үзлегеннән укып сынау бирүче)

туган авылы, армия елларында бәхетсезлеккә очравы, 1нче әсәре, автобиографик әсәре...

2 этапны чишүгә әзерлек:

Укучылар, 19 яшьлек егет гомерлек бәхетсезлеккә дучар булса да, язуын туктатмый, яңадан-яңа әсәрләрен иҗат итүен дәвам итә. Мондый батыр адымга нәрсә сәбәпче булган дип уйлыйсыз? Нинди сыйфатлар, каян үзендә шундый көч булдырган? Бу дөньяда кешене нәрсә яшәтә?

Дөрестән дә, өмет-хыяллары булмаса, Ф.Яруллин шулчаклы әсәрләрне иҗат итә алмас иде. Тормышта һәркемне өмет, хыяллар яшәтә. Без көн саен нәрсәгә дә булса өметләнәбез: акчалы кеше-машинага, йорт төзергә; акчасы булмаганы- баерга, эшсезе- эш табуга, авыру кеше –савыгуга, сәламәтләнүгә ышана.

Минем дә өметләрем бар. Мисал өчен, балаларым исән-сау үсеп, зур кеше булырлар, 9 класс укучыларым бик яхшы билгеләргә генә БРТ –ын, 4,6 класс укучыларым Министерство тестларын уңышлы гына тапшырырлар дип өметләнәм. Укучылар, ә сез нәрсәләргә өметләнәсез?

укучылар үзләренең фикерләрен әйтәләр:

-әнисе, туганнары, туган җирен, дөньяны ярату, хыяллар, өмет

Укучылар үз фикерләрен әйтәләр.

2 этап:

Шигырьне тыңлау.

(1мин)

Сүзлек эше.

(3 мин)

Төркемнәрдә эш:

(3 мин)

4.Интонация сайлау:

(2 мин)

Ф.Яруллинның да бу тормышта өметләре булган. Аларны белү өчен, игътибар белән “Бер өмет” шигырен тыңлыйбыз. Аңлашылмаган сүзләрне билгеләп барабыз. (Аңлатмалы сүзлектән мәгънәләрен үзлектән табу, дәфтәрләргә язу).

Төркемнәрдә эш:

1 төркем: Шигырьнең исеме нәрсәне аңлата? Лексик мәгънәсен билгеләгез, синонимнарын табыгыз.

2 төркем: Әдәби төрләрне искә төшерегез. Өйрәнеләсе теманың нинди төргә керүен билгеләгез. (лирик төрне кабатлаганда ятлаган шигырьләрен сөйләтү)

3 төркем: Шигырь төзелеше буенча кыскача тикшерегез.

Яхшы. Укучылар, әлеге шигырьне уку өчен, дөрес интонация сайлап алыйк, шуның буенча укып чыгарбыз.

Интонация: шатлану, сагыну, үкенү, сорау, таләп
итү , өндәү, сорау катыш өмет һ.б.

аудиоязмадан “Бер өмет” шигырен тыңлау.

Егерменче ноябрь.

Ф.Яруллин «Бер өмет»

Сүзлек эше:

Былбыл-сандугач

Иман-ышану, инану, ышаныч

Вөҗдан-намус

Инсан-кеше

Өмет- теләкләрнең киләчәктә булуына, чынга ашуына ышаныч. Уй,хыял, ышаныч.

Әд.төрләр-эпос, лирика,драма

Лирикага керә.

5 строфалы 4 тезмәле шигырь.

рифма –ааба

иҗек саны- 12гә 13 үлчәмле

Укучылар интон.-я сайлыйлар, 1шәр строфаны укып чыгалар.

5. Анализлау.

максат: 1строфаны уку һәм анализлау.

(2 мин)

6. Төркемнәрдә эш:

(8 мин)

(3 мин)

1. Көн тудымы, әллә нидер булыр төсле,
Куеныма былбыл килеп сыеныр төсле.
Куенымдагы шул былбылның моңнарында
Бөтен дөнья рәхәтләнеп коеныр төсле.

Яхшы. Әйдәгез, биремнәрне үтәп китик.

әдәби алымнар:

-кабатлау.

-былбыл моңы, дөнья коену, моңнарында коену-метафоралар.

Укучылар, шундый тәртиптә 2,3,4нче строфаларны тикшереп үтик.

2. Көн тудымы, әллә нидер булыр төсле,

Учларыма күктән алма коелыр төсле.

Ул алмалар, бәхет агачыннан өзелеп,

Алларымда тау-тау өелеп торыр төсле.

3. Көн тудымы, әллә ниләр булыр төсле,

Яннарыма дуслар җыелып торыр төсле.

Дусларымның җан җылысын тою белән,

Тәнемдәге авыруларым коелыр төсле.

4. Көн тудымы, әллә ниләр булыр төсле,

Сугышлардан дөнья кинәт тыелыр төсле.

Корыган агач яфрак ярып җибәрер дә,

Ботаклары җимешләрдән сыгылыр төсле.

5. Көн тудымы, әллә ниләр булыр төсле,

Ялгызлыкка чик киртәләр куелыр төсле.

Күңелләрдә иман, вөҗдан уяныр да,

Бөтен инсан бер Аллага сыеныр төсле.

Бик яхшы. Укучылар, 5 строфаның охшаш ягын билгеләгез.

әлеге кабатлаулар нәрсәне күрсәтә? (автор хисенең өметләнү дәрәҗәсен арттыра)

Төркемнәрдә эш:

1 төркем: лирик геройның өметләре сурәтләнгән юлларны табыгыз.

2 төркем: лирик геройның күңел газабын хәбәр иткән юлларны билгеләгез.

3 төркем: 2 бирем буенча да уйланыгыз.

Һәрбер өметнең лексик мәгнәсен аңлатыгыз.

Сорау: лирик герой үзе өчен генә кайгырамы?

шул юлларны табып укыгыз.

1нче төркем 1нче строфаны укып чыга. Бирем:

1 төркем: кыскача эчтәлеген сөйли.

2 төркем: сорау җөмләне таба, аңа җавап эзли.

3 төркем: бирелгән строфадан әдәби алымнарны таба.

һәр төркемгә 1шәр строфа бирелә.

әдәби алымнар:

күктән алма коела, тау-тау өелеп тора- гипербола

көн туу, бәхет агачы-метафора

җан җылысы, авырулар коелу-һ.б.

дөнья тыела, яфрак яру һ.б.

чик, киртә куела, иман, вөҗдан уяна, Аллага сыена-

1нче юллар кабатлана, һәрбер тезмәдә өмет иткән предметлар бар.

Укучылар төркемнәрдә эшли.

(былбыл килү, дуслар җыелу, бәхет агачы...)

(сугышлар бетү, ялгызлыктан котылу, корыган агач..)

былбыл-кош, иреклек кошы (д-к, ирекле булуны күздә тота)

алма-җимеш, ризык (гомер озынлыгы б-н бәйләп була)

дуслар-иптәшләр, яныңдагы киңәш-сердәшчеләр.

яфрак яру- терелү, яңару, үсү

сугыш-үлем, караңгылык

ялгызлык-сагыш, саргаю

иман, вөҗдан-яхшы сыйфатлар һ.б.

5.Ял итү минуты

(2 мин)

“Почмаклар” 3 мин

максат: эш төрен үзгәртү, укучылар яраткан төсләренә характеристика бирү аша, дәреснең алдагы этабына әзерләнәләр

Укучылар, кабинетның 4 ягында 4 төрле төс бирелгән. Сез кайсы төсне яратасыз, шуны сайлагыз. Мин дә сезнең белән ял итеп алыйм әле.

Соры- Билгесезлек

ак- бәхет, хыял, өмет

кара- үлем, сугыш, кибү

яшел-яшәеш, тереклек, сәламәтлек

укучылар төсләрне сайлыйлар. Ник сайлаганнары белән уртаклашалар. Аннан укытучы һәрбер төснең мәгънәсен аңлата. Укучылар яңадан почмакларны сайлыйлар, фикерләренең ник үзгәрүен аңлаталар.

6. УМ этабын адымлап чишүне дәвам итү. Шигырьне төсләр ярдәмендә күрсәтү. 3 мин

Максат: строфаларны төсләр белән күрсәтә алу күнекмәләрен булдыру.

-тикшерү

гомуми нәтиҗә ясау:

7. Үзбәя. 2 мин

Максат: Укучыларның белемен тикшерү

Укучылар, почмакларда сайлаган төсләребезне хәзер шигырь юлларында күрсәтербез. Лирик геройның халәтен төсләр югарылыгында тасвирлау.

Әгәр башка төсләрне дә кулланасыз икән, бик әйбәт.

Укучылар, язучы нинди тема буенча уйланган? Лирик герой кем? Теләсә-кайсы кеше мондый шигырьне иҗат итә аламы? Ни өчен?

Үз шигырендә нинди әдәби алымнар аша хисләрен укучыга җиткергән?

Идеясен әйтеп карагыз әле...

Укучылар! Хәзер мин сезгә карточкалар бирәм. Әлеге карточкалардагы тест биремнәрен эшләп алабыз.

ФӘНИС ЯРУЛЛИН ИҖАТЫ БУЕНЧА ТЕСТ

1. Фәнис Яруллин кайчан һәм кайда туа?

а) 5 февраль 1939 ел, Баулы;

б) 9 февраль 1938 ел, Кызылъяр;

в) 25 февраль 1938 ел, Казан;

2. Ф.Яруллин Баулыда кем булып эшли?

а)монтер;

б)инженер;

в)шофёр;

г)төзүче.

3. Беренче шигырь китабының исеме?

а) “Йөз аклыгы”;

б) “Тозлы тамчы”;

в) “Мин тормышка гашыйк”;

4. Автобиографик повесте ничек дип атала?

а) “ Мин тормышка гашыйк”

ә) “Җилкәннәр җилдә сынала”

5. Кайчан һәм кайда үлә?

а) 2011 елның 8 декабрендә Казанда

б) 2012 елның 8 декабрендә Казанда

в)2011 елның 8 декабрендә Кызылъярда

укучылар шигырь юлларын буейлар.

Соры- Билгесезлек

ак- бәхет, хыял, өмет

кара- үлем, сугыш, кибү

яшел-яшәеш, тереклек, сәламәтлек

Укучылар үзләренең эшләрен күрсәтеп, иптәшләре белән уртаклашалар, аңлаталар.

өмет, хыял темасы буенча уйланган. Лирик герой-автор үзе. Теләсә-кайсы шагыйрь мондый шигырьләр иҗат итә алмый. Үз җилкәсендә авырлыклар тойган кеше генә шулай уйлана ала.

Кабалау, метафора, гипербола...

авыр язмышка дучар булган кешеләрне игътибарсыз, ялгыз калдырмаска...

үзбәя.

Бәяләү

“5”- 5 б

“4”-4 б

“3”-3б

8. Рефлексия:

(1 мин)

Максат: үз эшчәнлегеңнең нәтиҗәсен бәяләү 2 мин

9. Өй эше: 1 мин

10. Йомгаклау:

2 мин

Укучылар, дәресебез ахырына якынлашып килә,

әйдәгез барыбыз да чыгу билетларын алыйк. Билетлар түләүле. Бәясе: сезнең фикерләрегез. Бүгенге дәрестә кайсы юнәлештә авырлыклар тойдыгыз, шулар хакында билгеләп калдырачаксыз. Алдагы дәрестә сезнең фикерләрне истә тотып, дәресебезне башлап җибәрербез.

20 ноябрь, 2015 ел

Бәясе: Сезнең фикерләрегез!

Әдәби алымнарны билгеләүдә авырлыклар тоям.
Интонация сайлауда кыенлыклар кичерәм.
Башка фикерләр:

Теләк: Язмыш синең тез астыңа китереп сукса, егылмас өчен якасына ябыш. Утларга салса, аннан да көчле ян, шул вакыт аның кызуын сизмәссең. Суларга ташласа, күбек булып өскә күтәрелмә, асылташ булып төпкә бат, ялтыравыңны күреп, чумып алырлар. Тузан итеп һавага күтәрсә, уңдырышлы туфрак булып җиргә төш. Карурманнарда адаштырса, кояшка карап юл сайла. Җилкәнеңне җилләр екса, йөрәгеңне җилкән итеп күтәр. Нинди генә очракта да җиңәргә тырыш. Көчле рухлылар гына максатларына ирешә алалар. Түземнәр генә бәхеткә лаек. Ф.Яруллин

Мин бүген сездән канәгать. Әйдәгез, бер-беребезне мактап алыйк.

Киләсе дәрескә өй эше: Сайлап эшләргә

“3” билгесенә:

Ф.Яруллин шигыренең 5нче строфасыннан әдәби алымнарны табарга.

билгесенә

“4” билгесенә:

теләсә нинди 1 шигырьгә анализ ясарга.

“5” билгесенә:

Ф.Яруллинга багышлап 1-2 куплет шигырь иҗат итәргә, анализларга.

Укучылар, Ф.Яруллин кебек көчле ихтыярлы, өметле булыгыз. Тормышта килеп туган каршылыкларны җиңә белергә өйрәнегез. Бу адымнарны ясаганда сезнең янәшәгездә әти-әниләрегез, сердәшчеләрегез- ышанычлы укытучыларыгыз булсын. Шуларга рәхмәт йөзеннән Ф.Яруллинның “Сез иң гүзәл кеше икәнсез” шигыренә язылган җырны башкарырбыз. Килгән кунаклар да безгә кушылса, тагын да күңелле булачак.

Дәрестә катнашуыгыз өчен зур рәхмәт. Әйдәгез иптәшләребезгә дә рәхмәт әйтеп, бер-беребезгә уңышлар теләп саубуллашыйк.

Билетларга үз фикереңне язу

Каршы һәм күрше иптәшләргә рәхмәт әйтү.

“Без уңганнар, без булганнар, без булдыклылар”

Җыр башкару.

Киләсе дәрескә өй эше: Сайлап эшләргә

“3” билгесенә:

Ф.Яруллин шигыренең 5нче строфасыннан әдәби алымнарны табарга.

“4” билгесенә:

теләсә нинди 1 шигырьгә анализ ясарга.

“5” билгесенә:

Ф.Яруллинга багышлап 1-2 куплет шигырь иҗат итәргә, анализларга.

_______________________________________________________________________

Киләсе дәрескә өй эше: Сайлап эшләргә

“3” билгесенә:

Ф.Яруллин шигыренең 5нче строфасыннан әдәби алымнарны табарга.

“4” билгесенә:

теләсә нинди 1 шигырьгә анализ ясарга.

“5” билгесенә:

Ф.Яруллинга багышлап 1-2 куплет шигырь иҗат итәргә, анализларга.

___________________________________________________________________________

Киләсе дәрескә өй эше: Сайлап эшләргә

“3” билгесенә:

Ф.Яруллин шигыренең 5нче строфасыннан әдәби алымнарны табарга.

“4” билгесенә:

теләсә нинди 1 шигырьгә анализ ясарга.

“5” билгесенә:

Ф.Яруллинга багышлап 1-2 куплет шигырь иҗат итәргә, анализларга.

_____________________________________________________________________________

Киләсе дәрескә өй эше: Сайлап эшләргә

“3” билгесенә:

Ф.Яруллин шигыренең 5нче строфасыннан әдәби алымнарны табарга.

“4” билгесенә:

теләсә нинди 1 шигырьгә анализ ясарга.

“5” билгесенә:

Ф.Яруллинга багышлап 1-2 куплет шигырь иҗат итәргә, анализларга.

_____________________________________________________________________________________________________

Предварительный просмотр:

Татарстан Республикасы Апас муниципаль районы Муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе “Шәүкәт Галиев исемендәге Бакырчы төп гомуми белем бирү мәктәбе”нең 1нче квалификацион категорияле туган (татар) тел һәм әдәбияты укытучысы Шәфигуллина Гөлгенә Рифкать кызының педагогик остаханә эшкәртмәсе

Тема: “Халык шагыйре Шәүкәт Галиевнең тормыш юлы һәм иҗаты”

(Язучы иҗатын өйрәнү дәресендә укучыларның коммуникатив осталыгын үстерүнең отышлы алымнары)

Педагогик тәҗрибәне презентацияләү.

Бүгенге көндә укучыларга заманча белем бирүнең максаты - компетентлы чыгарылыш сыйныф укучысын тәрбияләү, чөнки хәзерге җәмгыять коммуникатив компетенцияләренең югары дәрәҗәдә булган, мөстәкыйль һәм бәйсез кешегә ихтыяҗ кичерә. Заманча укытучы коммуникатив компетенция формалаштыруга ярдәм итәчәк шартлар тудырырга тиеш. Коммуникатив компетенция хәзерге вакытта мәктәпнең төп бурычларыннан берсе булган төп компетенцияләр төркеменә керә, чөнки укучыларның аралашу осталыгының югары дәрәҗәсе уку уңышына һәм адаптация процессына гына түгел, ә нәтиҗәле һәм имин киләчәк тормыш чыганагы да булып тора.

Мәктәп лингвистик (тел) осталыкны гына түгел, ә сөйләм һәм язма сөйләм культурасы, аралашуның төрле өлкәләрендә тел куллану кагыйдәләре һәм ысуллары белән дә бәйле булган коммуникатив компетенцияне формалаштыруны күз алдында тота. Укучыларны күзәтү безне билгеле бер нәтиҗәләргә китерә: хәзерге заман укучылары арасында аңлаешлы сөйләм төзергә бик үк сәләтле булмаган, аудитория алдында чыгыш ясаганда үз фикерләрен тулы, төзек җөмләләр белән дәлилли һәм үз карашларын исбатлый алмаганнары да бар. Күпчелек укучыларның сөйләме ким җөмләләрдән, жест-ишарәләрдән тора. Интернет-челтәрләр аша төрле смайликлар куллану аша үз хисләрен белдерәләр. Бу - тискәре күренеш, әлбәттә. Безнең бурыч - укучыларның сөйләм телен, фикерләү сәләтен үстерү, коммуникатив осталыкны арттыру. Алда саналганнар- замана таләбе буенча укытучының дәрескә әзерләнгәндә куела торган иң беренче бурычы.

Укучыларның аралашу осталыгы сөйләм үстерү, язучы белән танышу, рефлексия, әсәргә анализ ясау дәресләрендә тормышка ашырыла. Ә менә язучы иҗатын өйрәнү дәресе укучылар өчен бик үк яратып кабул ителми.

Әдәбият белгечләре һәм танылган методистлар, әдәбият укытуда язучы биографиясен өйрәнү кирәкле шарт булып тора, дип билгеләп үтәләр. Язучы тормышы белән танышканнан соң, укучылар шәхес һәм мохит арасындагы мөнәсәбәтләр, язучының дөньяга карашы һәм иҗатының үзара бәйләнеше турында аңлаешлы күзаллау гына түгел, ә конкрет тамаша алалар. Шунлыктан безнең бурыч булып, язучы иҗатын өйрәтү дәресен укучылар белән ике яклы аралашу аша кызыклы итеп оештыру тора.

Әлеге хезмәттә үз дәресемдә куллана торган алымнар мисал итеп китерелде, отышлы яклары күрсәтелде.

Югарыда әйтелгәннәрне истә тотып, Осталык дәресенең максатын түбәндәгечә билгеләдем:

Язучы иҗатын өйрәтү дәресендә туган(татар) тел һәм әдәбият укытучыларын коммуникатив-сөйләм компетенциясен үстерү (алымнарын куллануга) проблемасына җәлеп итү.

Бурычлар:

1. “Коммуникатив компетенция” (аралашу осталыгы) төшенчәсе буенча теоретик материалны системалаштыру һәм гомумиләштерү.
2. Язучы иҗатын өйрәнү дәресендә укучыларның коммуникатив-сөйләм компетенциясен үстерүгә ярдәм итә торган кайбер эш алымнарын тәкъдим итү.

3. Тәҗрибә уртакшашу аша үзбелемне күтәрү өстендә эшләү.

Шөгыльләр системасын тәкъдим итү

Кереш. Эшкә әзерлек.

Хәерле көн, хөрмәтле укытучылар. Сезне осталык дәресендә күрүемә мин бик шат. Уңышлы эш сәгатьләре теләп, эшчәнлегебезне башлап җибәрик.

“Комплимент” рефлексия алымын куллану:

Башта бер-беребезгә тулы матур җөмләләр белән теләкләр әйтеп, кәефләребезне күтәреп алыйк әле. Мин башлап җибәрәм: Хөрмәтле коллегалар, Сез бүген барыгыз да бик күркәм, берегездән - берегез чибәр! (...)

Афәрин. Әңгәмәбез күңелләрне күтәреп җибәрде, азрак аралашып та алдык.

Теманы билгеләүгә әзерлек.

Дәресләрдә укучылар белән мондый төрдәге (тулы, төзек җөмләләр кулланып) әңгәмәләрне оештырырга кирәкме? Ни өчен? (...)

Дөрес, бүгенге көндә укучыларның сөйләме ким җөмләләрдән, жест-ишарәләрдән тора. Интернет-челтәрләрдә төрле смайликлар куллану аша үз хисләрен белдерәләр. Бу - тискәре күренеш, әлбәттә. Безнең бурыч- укучыларның сөйләм телен, фикерләү сәләтен үстерү, коммуникатив осталыкны арттыру. Алда саналганнар- замана таләбе буенча, укытучының дәрескә әзерләнгәндә куела торган иң беренче бурычы.

Кайсы тип дәресләрдә әңгәмә формасын кулланабыз соң? (...)

Әлбәттә, барлык дәресләрдә дә өлешчә кулланыла, ә менә сөйләм үстерү, әсәргә анализ ясау, язучы иҗаты белән танышу дәресләрендә ешрак тормышка ашырыла.

Теманы ачыклау.

Димәк, осталык дәресебезнең темасы да “Язучы иҗатын өйрәнү дәресендә укучыларның коммуникатив осталыгын үстерүнең отышлы алымнары” дип атала. /Осталык дәресендә Критик фикерләү, коммуникатив технология алымнарыннан файдаланылды/.

Осталык дәресенең теоретик өлеше

Нәрсә соң ул коммуникатив осталык?

Беренчедән, әңгәмәдә катнаша алу сәләте. Икенчедән, үз фикереңне әйтә белү, аудитория алдында чыгыш ясау. Өченчедән, дискуссия алып бара белү, дәлилләү, исбатлау осталыгы.

Коммуникатив компетенция формалаштыру һәр дәрестә бара, әмма аны эшләү өчен иң уңайлы җирлек, минемчә, әдәбият дәресләре - үзенчәлекле аралашу дәресләре. Мин укытучы буларак, коммуникатив компетенцияләр формалаштырырга ярдәм итүче кайбер эш төрләре һәм алымнары, технологияләре белән сезне таныштырып китәм.

Коммуникатив технология сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре белән үзара бәйләнгән комплекслы укытуга таяна:

• тыңлау

• сөйләү

• уку

• язу.

Хөрмәтле коллегалар, Сез дәрестә сөйләм эшчәнлегенең нинди формаларын кулланасыз? (...)

Җаваплар: Укытучы һәм укучы белән әңгәмә, Сөйләү;

Парларда әңгәмә; Сорау төзү һәм иптәшеңә сорау бирү;

Төркемнәрдә уку-укыту әңгәмәсе; эчтәлек сөйләү; Бәхәс; Белдерү; Сорауларга җавап бирү; Рольле уен һ.б.

Бик яхшы. Коммуникатив компетенцияләр формалаштыруга ярдәм итүче дәресләр белән дә танышып китик инде:

Уен-дәрес

Дәрес-остаханә

Дәрес-диалог

Дәрес-аралашу

Дәрес-коммуникация-дәреснең яңа төре.

Шунысын да әйтергә кирәк, сөйләм үстерү дәреснең төрле этапларында тормышка ашырыла.

Практик эшчәнлек.

5.1.Укыту эшчәнлегендә куллана торган эш алымнары белән таныштыру. (шәхси тәҗрибә белән уртаклашу)

Коммуникатив эшчәнлекне үстерүдә Сез нинди технологияләр, кайсы алымнардан файдаланасыз? (компетентлы технология, проблемалы укыту технологиясе, критик фикерләү, коммуникатив технология һ.б....)

Бик яхшы.

Фокус- группа белән эш.

Инде игътибарыбызны слайдка яки алдыбызда яткан рәсемнәргә юнәлтик. Игътибар белән башта үзегез генә карагыз, уйлагыз. Бу рәсемнәрне барысын бергә нәрсә яки кем берләштерә? (Шәвәли, кыңгырау, “Сабантуй” газетасы, Бакырчы авылы, Котбетдин, “Әткәйгә хат” поэмасының 1 куплеты һәм башкалар)

Төркемнәрдә бер-берегезнең фикерләре белән уртаклашыгыз, исемен тәкъдим итегез.

Калган укытучылар игътибарына: музыка куела.(Ш.Галиевнең “Саумысыз, арышларым” шигыренә җыр) Әлеге музыканы ишеткәнегез бармы? Күз алдыгызга нәрсә килде? Эчтәлеге нидән гыйбарәт? Исеме ничек? Авторы кем? Фикерләрегезне 1 темага берләштерегез.

Фокус- группа җаваплары тыңлана (...)

Калган укытучыларның җавабы әйтелә. Тема уртаклыгы ачыклана.

Әлбәттә, бу рәсемнәр һәм музыка Ш.Галиев белән бәйле.

Бу эшчәнлек “Мозаик-ассоциатив чакыру» һәм “Музыкаль шкатулка” дип атала. Әлеге алымнар язучы иҗатын өйрәткәндә теманы ачыклауга ярдәм итә. Димәк, без Ш.Галиев иҗатын кыскача карап үтәчәкбез. Төгәлрәк әйткәндә, эшчәнлегебездә “Халык шагыйре Шәүкәт Галиев иҗаты”н өйрәнү мисалында төрле эш алымнары белән танышачакбыз.

Гадәттә, язучы тормышын өйрәнү укучылар өчен авыр, кызык түгел. Әлеге эшчәнлек белән укучыларны ничек кызыксындырасыз? (...)

Мин дә кайбер эш төрләрен тәкъдим итәм:

Фотога карап, язучыга бәя бирү. (фикерләү сәләтен үстерә)
Танылган шәхесләрнең язучы турында әйтелгән фикерләрен тәкъдим итү. Шулар аша язучыга бәя бирү, нинди икәнен ачыклау. (критик фикерләүне үстерә)
Язучының яшь һәм өлкән вакытта төшкән фотоларын чагыштыру. Уртак, аермалы якларын ачыклау. (чагыштыра белү, анализлау сәләтен үстерә)
Псевдонимы аша язучыга бәя бирү һ.б.

Иҗаты белән таныштырганда бик күп төрле коммуникатив осталыкны күтәрү алымнарын кулланып була. Мисал өчен,

“Икеләтелгән (ике) көндәлек”,”Квест”, “Вакыт аралыгындагы фикерләр” Рефлексия алымы, “Терәк конспект”, “Беләм. Телим. Белдем.”, “Тере журнал төзү”, “Рәссам белән янәшә”, “Инсерт”, “Аудио тыңлау”, “Вакыйгалар панорамасын төзү” алымы һ.б.

“Ике көндәлек” яки “Икеләтелгән көндәлек” алымы

Текстны беренче кат уку барышында укучылар укылган вакыйгаларга шәхси фикерләрен язып баралар.

Укучы игътибарын җәлеп иткән сүз яки вакыйга	Бу сүз яки вакыйга ни өчен мине кызыксындырды? Миндә нинди хисләр уятты?

Отышлы ягы:

“Ике көндәлек” укучыларга текстның эчтәлеген үз тәҗрибәләре белән тыгыз бәйләргә мөмкинлек бирә. Әлеге алымны өй эше итеп биреп җибәрергә дә мөмкин.

Үз фикерәрен дәлилләү аша, укучыларның сөйләм теле дә шома, уйлау күнекмәләре үсә.

Инсерт ысулы.

Ул катлаулы түгел. Бу ысулны икенче төрле “текстны тамгалау” дип атыйлар. Укучыларны тамга кую билгеләре белән таныштырып чыгарга кирәк, чөнки текстның кырыена тамгалар куеп барырга туры киләчәк.

˅ (галочка) тамгасын укучы тексттагы мәгълүмат белән күптәннән таныш булган очракта куя.

+ (плюс) тамгасын укучы үзенә таныш булмаган яңа мәгълүматны очратканда куеп бара.

‒ (минус) тамгасын укучы текстта очраган мәгълүматның үзе моңарчы беләм дип йөргән фикер белән туры килмәвен күргәч куя.

? (сорау) тамгасы белән укучы таныш булмаган мәгълүматны билгели. Ул моны белергә теләвен күрсәтә.

Икенче төрле таблицасы да бар (кечерәк сыйныфларга)

Миңа билгеле	Яңалык белдем

Бу ысулны куллануның уңышлы ягы шунда: укучы текстны пассив укымый, ә белергә, аңларга теләп, игътибар белән кат-кат укый. Язучы биографиясен өйрәнгәндә дә отышлы. Чөнки укучылар түбән сыйныфларда азмы-күпме язучыларның иҗаты белән танышкан булалар, югары сыйныфта исә яңа мәгълумат алалар.

Гадәттә, мин дәрестә “Аудио тыңлау”, “Терәк конспект” алымнарын икесен бергә кулланам.

Ш.Галиевнең биографиясе тыңлатыла. ( Ир кеше укыганны укучылар яхшырак кабул итәләр!!!). Укучылар үзлектән “Терәк конспект”ка җавапларны яза баралар. Соңыннан төркемнәрдә тикшереп, тулыландырып алалар. “Терәк конспект” белән сөйләргә өйрәнәләр. Бу алым укучыларны бер-берсе белән аралашырга этәрә, бәйләнешле сөйләм күнекмәсен, кабул итү сәләтен үстерә. Әлеге коммуникатив технологиядә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре (Тыңлау, язу, уку, сөйләү) үзара бәйләнгән комплекслы укыту тормышка ашырыла.

__(укучының исеме, фамилиясе)________ “Терәк конспект”
1	Язучының исеме (тулы исеме)
2	Туган һәм үлгән елы
3	Туган авылы, районы, республикасы
4	Әти-әнисенең исеме (бөтенесендә булмаска да мөмкин)
5	Балачагы



6	Беренче әсәре, шигыре
7	Кайсы газета-журналларда эшләве
8	Нинди тарихи вакыйгаларда катнашкан (сугыш...)
9	Әсәрләре, шигырьләре
10	Әдәбиятка алып кергән яңалыгы
11	Кайда үлгән (билгеле булса)

“Аудио тыңлау” алымы шулай ук укучыларның игътибарын җәлеп итә, чөнки бүгенге көндә укучылар музыкага еш тартылалар, телефон аша җыр тыңламаган бала сирәктер.

Күбрәк укучыларга таныш булган, дәрестә өйрәнелгән татарча җырларны тәкъдим итәм. Җырлары булмаса, шигырьләре аудиязмада тыңлатыла. Моның буенча да интернеттан күп материал табып була.

“Логик эзлеклелек” алымы-төрле проект эшләрен эшләгәндә дә, әдәбият дәресендә язучыларның биографияләрен өйрәнгәндә отышлы, әлбәттә, әдәбият фәне олимпиадаларына әзерләнгәндә ярдәм итә. Әлеге алымны кулланып, укучым “Г.Тукайның балачак сукмаклары” исемле схеманы төзеде, фәнни эшендә яктыртты. Халыкара фәнни-гамәли конференциядә катнашып, 1нче урынга лаек булды.

IV. Модельләштерү

5.2. Укытучылар белән практик эш

Сезнең барчагыз да Ш.Галиевнең иҗаты белән таныш. Шунлыктан сезнең белән “Вакыйгалар панорамасын төзү” алымын карап китик. Сезгә Ш.Галиев иҗаты белән бәйле вакыйгалар сурәтләнгән рәсемнәр бирелгән. (Бакырчы авылы күренеше, 1928, 2011, “Шәвәли” рәсеме, “Сабантуй” газетасы...)

Сез аларны тиешле эзлеклелектә урнаштырырга тиешсез. Соңыннан рәсемнәргә карап, эзлекле хикәя төзеп сөйләргә әзерләнегез. /Укучылар белән эшләгәндә эзлекле текстны аз сөйләшүче, әңгәмәдә пассив катнашучы укучыдан сөйләтергә кирәк/

Калган укытучылар белән эш:

“Псевдоним аша язучы турында сөйлә” (Шәвәли, Камырша, Котбетдин рәсеме һәм алар турында шигырьләр таратыла. Шәвәли шигыреннән авторның исемен-Ш.Галине табалар, кайда туганын да билгелиләр. Нинди образлар иҗат итүен, шагыйрьнең балалар язучысы икәнлеген ачыклыйлар)

Сүзне төркемнәргә бирү, нәтиҗә ясау (...)

Әлеге алымнарны куллану - укучыларны төркемнәрдә аралашып, бер-берсенең фикерен тыңлап, кимчелекләрне төзәтеп эш итәргә этәргеч бирә, пассив укучыларны да эшчәнлеккә тарта, кызыксынуларын арттыра.

V.Рефлексия

Бүгенге осталык дәресе сездә нинди фикерләр уятты икән? Әйдәгез, “Микрофон” алымы ярдәмендә күрсәтелгән тәкъдимнәрне дәвам итеп алыйк әле:

1. Коммуникатив-сөйләм компетенциясен формалаштыру-…

2. Мастер-класс миңа _________аңларга ярдәм итте.

3. ____________________хезмәттәшләремә киңәш итәр идем.

Уртак эшчәнлеккә йомгак ясыйк. Осталык дәресендә киңәш ителгән Критик фикерләү, коммуникатив технология алымнары укучыларның аралашу осталыгын, уйлау, критик фикерләү сәләтен үстерә, сөйләм үстерү, бигрәк тә язучы иҗатын өйрәтү дәресен кызыклы һәм мавыктыргыч итүдә отышлы роль уйный. Әгәр без дәрескә карата укучыларда кызыксыну уята алганбыз икән, димәк, алга куйган максат-бурычларыбыз да нәтиҗәле булачак.

Борынгы Конфуций сүзләре белән тәмамлыйсы килә:

“Искесенә мөрәҗәгать итеп, яңасын ачарга сәләтле кеше укытучы булырга лаек". Әгәр дә сез бу тормышта ниндидер әһәмиятле нәрсәгә дә булса ирешергә телисез икән, гамәлдә булу гына җитми – хыялланырга да кирәк; планлаштырырга гына кирәк түгел – ышанырга да кирәк. (А. Франс)

Шәүкәт Галиев иҗатыннан Сезгә «Истәлеккә төен» бүләк итәсем килә. (тарату)

Навигация

Мастер-класс бәйгесе

Скачать:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр: