Педагогические/ образовательные технологии

Опубликовано 05.04.2020 - 17:01 - Марина Ивановна Янданова

Использование образовательных технологий

Для реализации познавательной и творческой активности школьника в учебном процессе использую технологии, дающие возможность повышать качество образования, более эффективно использовать учебное время и снижать долю репродуктивной деятельности учащихся за счет снижения времени, отведенного на выполнение домашнего задания. Современные образовательные технологии ориентированы на индивидуализацию, дистанционность и вариативность образовательного процесса, академическую мобильность обучаемых, независимо от возраста и уровня образования.

В своей работе я использую элементы следующих педагогических технологий:

1. Проблемное обучение

Проблемное обучение - средство активации школьников в получении знаний. Использование проблемно-поисковых методов обучения позволяет педагогам решать задачи по формированию теоретических знаний учащихся, самостоятельности мышления детей, речи обучающихся.

2. Информационная технология.

Применение новых информационных технологий в школьном образовании -это требование сегодняшнего дня. Сегодня невозможно проводить уроки без применения электронных учебников, презентации уроков, материалов из интернета, поэтому часто использую на уроках материалы электронных учебников (электронный учебник по бурятскому языку).

3. Технология разноуровневого обучения.

Цель разноуровневого обучения - создать максимально разнообразную развивающую образовательную среду, выявить и использовать субъектный опыт учащихся, раскрыть индивидуальные способности школьника в динамике его личностного развития. В своей работе применяю разноуровневые контрольные работы, тесты, провожу работу по карточкам. Для закрепления материала даю разноуровневые задания. Готовясь к уроку, стараюсь творчески подойти к составлению плана урока. Чётко определяю учебные и воспитательные задачи, выделяю главное в изучаемом материале, подбираю учебно-наглядные пособия, определяю место и время их использования. Моя задача - научить детей самостоятельно выделять учебную задачу, видеть её за отдельными, не похожими друг на друга заданиями. Главное для меня - чтобы дети ушли с урока во всем разобравшись, не потеряв интереса к изучаемому предмету. На уроках бурятской литературы большое внимание уделяю нравственному воспитанию, потому что сегодня проблемы нравственного воспитания личности особенно актуальны. А литература способствует формированию представлений о добре и зле, о месте и назначении человека в окружающем мире, развивает высокие чувства. Она помогает понять жизнь людей, то чем они живут, понимать, что их волнует. Литература влияет на поведение и мировоззрение человека. На своих уроках стараюсь учить детей понимать человеческие радости и горести и сопереживать им, видеть и оценивать доброе и злое в характере человека. Своей главной задачей считаю научить читать художественное произведение, помочь вслушаться в ритм и музыку слов и фраз, интонацию и скрытый подтекст диалога, наслаждаться вдумчивым медленным чтением, вникать в смысл поэтической детали, зримо воображать художественный мир произведения. Мне хочется воспитать в лице своих учеников хороших читателей, способных увидеть глубины художественного текста, чтобы восприятие настоящей литературы вызывало у них эстетическое наслаждение, чтобы дети знали о своём родном крае, любили и уважали свою малую родину, обычаи и традиции своего народа и вместе с тем были толерантны и к людям других национальностей.

4. В своей педагогической деятельности использую технологию проектного обучения. Именно проектное обучение сегодня становится одним из средств, способных формировать ключевые компетенции (способность проявлять инициативу и работать самостоятельно, брать на себя ответственность; готовность замечать проблемы и искать пути их решения; уметь осваивать какие-либо знания и применять их для анализа новых ситуаций; уметь принимать решения). Проектная деятельность дает моим ученикам опыт, пригодный в любой сфере деятельности. Тем более возрастает ее роль, что многие современные области человеческой деятельности основаны на технологии проектирования, и приобретение учащимися опыта в проектировании в дальнейшем может служить хорошим основанием для будущей сферы профессиональной и социальной деятельности. Использование в урочной и неурочной деятельности технологии проектирования позволяет моим ученикам самостоятельно добывать знания из различного вида источников: Интернет-сайтов, книг, СМИ. Мне же приходится только направлять их деятельность: даю список литературы, перечень Интернет-сайтов, где можно найти необходимую информацию. Дети самостоятельно анализируют литературу, готовят проект, презентуют его. Как и любая исследовательская деятельность, проектно - исследовательская деятельность связана с решением учащимися исследовательской задачи и предполагает наличие основных этапов: постановку проблемы, изучение литературы по теме, подбор методов исследования, сбор собственного материала, его анализ и обобщение, подведение собственных выводов по проведённому исследованию, выдвижение предложений по решению проблемы, презентацию.

Учебные предметы бурятский язык и литература в этом отношении уникальны. Они позволяют интегрироваться с другими учебными дисциплинами, соединять научные сведения из самых разных областей знаний для полного их осмысления и объяснения, построения логических цепочек и нахождение причинно-следственных связей. Выполнение учащимися проектов по бурятскому языку и литературе позволяет сформировать у учащихся определенные качества личности и учебную мотивацию. Это является фактором повышения качества знаний по предмету и способствует успешной социализации учащихся. Ибо вокруг проекта учащегося начинает образовываться такая система обучения, которая предполагает практическую направленность учебного процесса. Использование метода проектов способствует развитию самостоятельности у школьников, учит объективно оценивать свою деятельность, развивать коммуникативные навыки. Привлекательность проектного метода обучения состоит еще в том, что в процессе работы над проектом у школьников развиваются организационные и рефлексивные способности. Учащиеся учатся планировать и оценивать результаты своей деятельности, а это, как правило, влияет на повышение интереса к учебе и улучшает результаты обучения.

Смысл этой технологии состоит в организации исследовательской деятельности. Так, учащиеся 5-6 классов работают над проектами «Минии дуратай гэрэй амитан», «Минии хүгшэн эжы», «Минии хүгшэн аба», а ученики 7, 8-9 классов работают над проектом «Минии уг гарбал», «Нютагайм түүхэ домогууд», «Манай омогорхол» и т.д.. Цель такой работы - формирование у учащихся знаний об обычаях, традициях, культуре бурятского народа. Работа над данными проектами воспитывает у детей уважение к старшему поколению, бережное отношение к родному языку, культуре, истории своего тоонто. В этом возрасте личность учащегося активно формируется, ребята пытаются найти свое место в жизни, убедиться в собственной значимости, успешности. Эти умения формируются при непосредственном участии и помощи учителя. Толерантность закладывается лишь тогда, когда учитель дает возможность научиться понимать и выражать себя, не бояться себя «предъявлять», высказывать свое мнение, соглашаться или возражать, вступать в дискуссию. В традиционном обучении бурятскому языку учитель не найдет столь благоприятную ситуацию для того, чтобы научить этому, воспитать коммуникабельность, заинтересованность в достижении цели. Это те навыки, которые нужны для последующей успешной работы, самореализации личности. Итоги проектной деятельности учащихся заслушиваются в виде выступлений и презентаций на различных конференциях школьников, в рамках проведения предметных недель, декад, многие работы учащихся были отобраны на представление на муниципальном уровне. Проектной деятельностью можно заниматься и на внеклассных и факультативных занятиях. Используя проектную технологию, я заметила, что у учащихся появился интерес к изучению бурятского языка, и они с увлечением берутся за выполнение нового проекта. Использую метод проектов на всех ступенях обучения бурятскому языку и литературе. Исходя из опыта работы по использованию проектного метода, могу отметить достоинства этой технологии:

повышение мотивации учащихся в учебе;
получение навыков самостоятельного поиска и обработки необходимой информации;
повышение самооценки учащихся, занимающихся выполнением проектной работы;
предоставление каждому возможностей самореализации;
развитие творческих способностей;
развитие коммуникативных навыков, умения работать в коллективе;
получение навыков презентации себя и своей работы в различных форм: устной, письменной с использованием новейших технологических средств.

Скачать:

Вложение	Размер
Рабочая программа по бурятской литературе в 11 классе	99.28 КБ
dram._kruzhogoy_taylb._besheg.doc	51 КБ
proekt_den_buryatskogo_yazyka.docx	1.06 МБ
Хэшээл 5 класс буряад хэлэн	48 КБ
Рабочая программа по бурятскому языку в 3 классе	25.99 КБ
Рабочая программа по турэлхи хэлэн в 3 классе	42.27 КБ
внеклассное мероприятие "Тунхэнэй толон"	26.6 КБ
klasshaa_gaduur_hesheeley_shenzhelge.docx	16.73 КБ
Мастер-класс	21.85 КБ
Внеклассное мероприятие по предмету	16.21 КБ

Предварительный просмотр:

БУРЯАД РЕСПУБЛИКЫН ҺУРАЛСАЛАЙ БОЛОН

ЭРДЭМ УХААНАЙ МИНИСТЕРСТВО

ТΥНХЭНЭЙ АЙМАГАЙ ҺУРАЛСАЛАЙ УПРАВЛЕНИ

ТООРЫН ЮРЭНХЫ ҺУРАЛСАЛАЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

Программа багшанарай Зүбшѳѳгдэбэ Баталнаб

методическа нэгэдэлэй hуралсалай талаар Тоорын юрэнхы hурал-

зүблѳѳндэ хаража үзэгдѳѳ директорэй орлогшо салай дунда

МН хүтэлбэрилэгшэ Д.Д.Бадлуева hургуулиин директорэй

_________Е.С.Зандеева орлогшо_________

Т.П.Янданова

АЖАЛАЙ ПРОГРАММА

Буряад литература

XⅠ класс

Тоорын юрэнхы hуралсалай

дунда hургуулида 2019 – 2020 оной

hуралсалай жэлдэ буряад литература

XⅠ класста үзэлгэ

Багша: Янданова Марина Ивановна

Тооро

2019 он

Тайлбари бэшэг

Уран hайханай литература гү, али али уран зохёол шудалан үзэлгын гол зорилгонууд гэбэл:

уран hайханай литература хүнэй, хүн түрэлтэнэй ажамидаралда тусхай hуури эзэлдэг, тэдэнэй хүгжэлтэдэ айхабтар ехэ удха шанартай гэжэ ойлгуулха;ү
уран hайханай литература шудалан үзэлгэ хадаа түрэл арадайнгаа ба бэшэшье арадуудай соёл болбосорол, ёhо заншал ойлгомжо абалгын тусгаар арга гэжэ ойлгуулха;
уран зохёол уншаха дуратай болгохо, гоё hайханиие наринаар ойлгодог мэдэрэл хүмүүжүүлхэ;
бодото байдал, ажабайдал ба искусство, оршон тойрониие зүбѳѳр сэгнэжэ, тэдэндэ үнэтэй сэнтэйгээр хандахые hургаха;
аман ба бэшэмэл хэлэлгэдэ hургаха, тэрэниие хүгжѳѳхэ;
hурагшад уран hайханай зохёол зүбѳѳр, хүсэд дүүрэнээр хадуужа абаха, шэнжэлжэ, сэгнэжэ hураха гол түлэб теоретико-литературна, эстетическэ ойлгосонуудтай болохо ёhотой.

Буряад литературын хэшээлдэ hурагшадай мэдэсэ, шадабарида табигдаха гол эрилтэнүүд

hурагшад гол түлэб иимэ юумэнүүдые мэдэхэ ёhотой:

уншажа байhан зохёолойнгоо автор тухай, номой нэрын удха тайлбарилга;
уран зохёолшын намтарhаа тон шухала мэдээнүүдые;
уран зохёолнуудай текстнүүдые;
шудалан үзэжэ байhан зохёолой герой болоод гол үйлэдэгшэ нюурнууд тухай, зохёол соохи шухала үйлэнүүдые мэдэхэhээ гадна, тэдэнэй хоорондохи харилсаа холбоонуудые, типическэ удха шанар;
уран зохёол бэшэхэ гол шухала арганууд, зураглалай янзанууд, зохёолой темэ, идей, гол удха, уран зохёолой геройнууд, сюжет г.м. литературна теориhоо ойлгосонуудые;
байгуулгын шухала онсо янзануудые, хэлэнэй зураглан тодорхойлхо арга хэрэгсэлнүүдые;
программын эрилтын ёhоор сээжэлдэhэн шүлэгүүдые, эпическэ зохёолой хэhэгүүдые;

литературна зан абари, литературна тип, романтизм, реализм гэhэн ойлгосонуудай шухала шэнжэнүүдые г.м.

hурагшад иимэ юумэнүүдые хэжэ шадаха ёhотой:

уран зохёолшын зохёол соогоо бэшэhэн уран зураглалые хѳѳрэжэ;
уран зохёолшын зураглаhан зурагые ухаан бодолдоо, сэдьхэлдээ бии болгожо;
үзэжэ байhэнан зохёолой гол шухала үйлэнүүдые, үйлэдэгшэ нюурай хэлэhэн үгэ, хэрэг г.м. бусад олон юрын үйлэнүүдhээ илгагжа;
зохёолой идейнэ болон уран hайханай талые харуулалгада сюжедэй зүйлнүүдэй үүргэ болон гол проблематика элирүүлжэ;
үзэгдэжэ байhан зохёолнуудай байгуулгын зүйлнүүдые илгажа;
зохёолой удха задалан харуулхадаа,геройн үүргэ ба геройдо үгэhэн авторай сэгнэлтэ эли тодо болгожо;
зохёолой геройнуудай ѳѳр ѳѳрын ба бултандань хабаатай шэнжэнүүдые тодорхойлон, характеристикэ үгэжэ, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байhые элирүүлхэ зорилготойгоор геройнуудые зэргэсүүлжэ;
уран зохёолнуудай текст лирическэ, эпическэ, драматическа жанрай байhаарнь тэдэнииень хараадаа абажа, тодоор, уранаар уншажа;
уран зохёолой геройнуудта характеристикэ үгэхэ сложно түсэб табижа;
үзэжэ байhан зохёолой геройнууд тухай, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байhые хараадаа абан, hурагша бүхэнэй,бүхы hурагшадай зэргэсүүлhэн аман гү, али бэшэмэл ѳѳрын бодомжолготой сочинени зохёожо;
монологическа хэлэлгэ hайнаар хэрэглэжэ, ѳѳрынгѳѳ hанамжа ойлгосотойгоор хэлэжэ, тэрэнээ ойлгуулжа, баримталжа. Хамгаалжа;
хэдэн материалнууд дээрэ үндэhэлэн, литературна темээр элидхэл, соносхол гү, али реферат бэлдэжэ;
бэеэ даагаад уншаhан номоор, хараhан киноафильмүүдээр, теледамжуулгануудаар, зүжэгүүдээр, уран зурагаар, шагнаhан рецензии гү, али hанамжа бэшэжэ hураха.

Программын бүридэл

үзэгдэхэ материал	Үгтэhэн час
Д. Батажабайн уран hайханай юртэмсэ. «Тѳѳригдэhэн хуби заяан» трилоги.	10
Ч.Цыдендамбаевай уран hайханай юртэмсэ. «Буряад басаган» туужын гол удха	4
А. Ангархаевай уран hайханай юртэмсэ	5
«Мүнхэ ногоон хасуури» гэhэн романай гол удха	5
Буряад драматургиин уран hайханай юртэмсэ	4
М. Батоин. «Таршаа Намжалай түүхэ»	4
Б. Барадинай намтар, зохёохы зам	4
«Ехэ удаган абжаа»- түүхэтэ трагеди	4
Буряад шулэгүүдэй хүгжэлтын шэнжэнүүд	5
Д. Улзытуевай «Һуунаб… гансааран…» гэhэн шүлэгэй шүүлбэри	5
Б. Базарон. «Улаалзай»	1
Ц. Цымпилоной зохёохы зам	3
Шүлэгэй саг болон орон зай.
Буряад прозын уран hайханай юртэмсэ
Ч. Гуруевай «Туhалха хэрэгтэй» гэhэн хѳѳрѳѳнэй удха	2
Зохёолой гол асуудал	2
Д. Дылгыровай «Сэдьхэлэй гуниг» гэhэн хѳѳрѳѳнэй удха	1
Д. Эрдынеевэй уран зохеолнууд тухай.	6
«Үйлын үри» романай уран hайханай юртэмсэ	6
Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран hайханай юртэмсэ	3
Б-М. Пурбуевай зохёохы зам
«Эрьехэ наран» гэhэн зүжэг
М. Батоин. «Юртэмсын гурбан сэсэшүүл»	2
Зүжэгэй уран найруулгын онсо шэнжэ	2
«Юртэмсын гурбан сэсэшүүл» гүн удха	2
Найруулга «Нангин Байгалаа аршалая!»	2
Ц. Дондогойн «Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ»	2
«Шамбайхан наhыем бусаахашье аалам?»
Г. Раднаевагай творчество	3
«Түрэлгын зоболон» поэмын гүн удха
Шүлэглэлэй сюжет болон композици
Мүнөө үе сагай ажабайдал литературын хүгжэлтэдэ
Л. Тапхаевай «Дүрбэн саг» гэhэн шүлэгэй жанр	3
Зохёолнуудай байгуулга, хэлэн, уран арганууд	3
А. Ангархаевай «Би шулуунби»	1
Б. Дугаровай «Түрэлхидэйм хэлэн, хүлисѳѳрэй»	2
Шүлэгэй психологическа юртэмсэ	2
Г. Базаржапова-Дашеевагай шүлэгүүд	2
«Үеhѳѳ үедэ уг залган»	2
Дабталга: Эпическэ зохёолнууд	3

Буряад литератураар hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дүршэл сэгнэхэ эрилтэ

Программын эрилтын ёhоор hурагшадай ямар мэдэсэ, шадабари, дүршэлтэй болоhые, буряад литрератураар хэр зэргэ бэлэдхэлтэй байhаниие зүбөөр элирүүлхэ, шалгаха гол зорилго болоно. Дээрэ хэлэгдэhэн шэглэлнүүд соо табигдаhан заабари хараадаа абажа, hурагшадай мэдэсэ сэгнэхэдээ, тэдэнэй журам, үзэл бодол, мэдэрэлынь хэр зэргэ зүбөөр бүрилдэн, эстетическэ талаараа ямараар хүмүүжүүлэгдэжэ байнаб, уншаhан уран зохёолоо зүбөөр ойлгожо, сэгнэжэ шадаха шадабаринь хэр зэргэ бүрилдэжэ байнаб гэhэн зүйлнүүдтэ анхаралаа хандуулха хэрэгтэй.

Һурагшадай шата бүхэндэ (хэшээлэй алишье үедэ) үнгэргэгдэдэг hурагшадай уншалгын үедэ, уншажа байhан зохёолой удхые зүбѳѳр ойлгохо, хѳѳрэжэ шадаха дүршэлынь хүгжѳѳхэ. Зохёол соо харуулагдаhан үйлэ хэрэг, үйлэдэгшэ нюурнууд, хэлэhэн үгэ, хэhэн хэрэг, зохёолой идейнэ удха болон уран hайханайнь зүйлнүүдые элирүүлгэдэ уран зохёолой ямар удхатай, үүргэтэй байhыень hурагшадай ойлгожо, ѳѳрынхеэрээ сэгнэжэ шадаха дүршэл шадабарииень арьбадхаха, үргэдхэхэ.

Уран зохёол шудалан үзэлгэдэ, илангаяа тэрэнэй шүүмжэлэл хэлгэдэ литературын теории шудалха айхабтар ехэ удха шанартай. Литературын теориин удхые гүнзэгыгѳѳр ойлгуулха гэжэ оролдохо, гадна hурагшадай мэдэсые практическа ажалда, шудалан үзэжэ байhан уран зохёолоор (зохёолго) бэшэлгэдэ, хѳѳрэлгэдэ зүбѳѳр. Шадамараар хэрэглүүлхэ болоно. Энэ талаар литература болон искусство тухай хэлэhэн үгэ, статья hурагшадай литературна бэлэдхэлдэ тон ехэ удха шанартай.

Һурагшадые тусхай литературна бэлэдхэлтэй болгохын тула литературын теориие hайнаар шудалуулха, гүнзэгы мэдэсэтэй болгохо шухала. Эндэ багша hурагшада мэдэсэдэ, тэрэнэй шанартань ьусгаар эрилтэ табиха уялгатай.

Һурагшад зохёолго, асуудалда харюу, реферат, тестнүүдээр хүдэлмэри болон бэшэшье бэшэмэл хүдэлмэри ямараар бэшээб, тэрээн дээрэhээнь үндэhэлжэ, тэдэнэй литератураар бэлэдхэлэй, мэдэсын, аман ба бэшэмэл хэлэлгын дүршэл шадабариин хэр зэргэ хүгжэhыень сэгнэхэ болоно. Программын эрилтын ёhоор hурагшадай литератураар бэлэдхэл, илангаяа hурагшадай аман ба бэшэмэл хэлэлгын бэлэдхэл, дүршэл. Шадабари тусхай гуримтайгаар бүрилдүүлэгдэхэ ёhотой.

Һуралсалай жэлэй турша соо четверть бүхэндэ түрэлхи литератураар бэшэгдэхэ ёhотой зохёолгын тоо иимэрхүүгээр хубаагдаха болоно:

Класс

Бэшэгдэхэ зохёолгын тоо

Класстаа

Гэртээ

Хамта дээрээ

3-5

2-4

3-5

2-4

3-5

5-9

4-8

6-10

Зохёолгын хэмжээ гол түлэб иимэ байха: 5 класста – дэбтэрэй 1-2 нюур; 6 класста- 2-2,5; 7 класста -2,5-3; 8 класста -3-3,5; 9 класста – 3,5-4; 10 класста -4-5; 11 класста -5-6 нюур.

Хэрбээ hурагшын зохёолгын дээрэ хэлэгдээрилтэhээ багаар бэшэгдэhэн аад, удхын талаар хангалтатай байбалнь, эрилтын ёhоор сэгнэлтын тэмдэг табиха. Хэрбээ зохёолгын хараалагдаhан эрилтэhээ ехээр бэшэгдээд байгаа hаань, тэрээнтэй зэргэ сэгнэлтэ үргэжэ болохогүй.

Һурагшадай үгэhэн аман харюуда сэгнэлтэ табихадаа, иимэ гол эрилтэ хүтэлбэри болгон абаха:

Үзэжэ байhан зохёолой удха мэдэлгэ, уран hайханайнь талые, идейнэ удхыень ойлголго, hайнаар уншажа, хѳѳрэжэ шадалга.
Зохёол соо харуулагдаhан үйлэ (эпизодой) хоорондохи холбоо, геройн хэhэн хэрэг, үйлэ. Хэлэhэн үгэ г.м. элирүүлэн хѳѳрэжэ шадалга.
Үзэhэн зохёолой эстетическэ удха элирүүлхын тулада хэрэглэгдэдэг уран хурса үгын үүргые ойлгожо, хэрэглэжэ шадалга.
Шүүмжэлгэ хэхэдээ, класстаа үзэhэн гү, али ѳѳрѳѳ уншаhан зохёолоо хэрэглэжэ hуралга.

Зохёол тухай мэдэхэ болоhон, ойлгоhон юумэеэ сэбэл литературна хэлээр хэлэжэ шадаха, харюу зүбѳѳр үгэхэ; класс бүхэндэ уранаар, тодо hонороор, ходорхойгоор уншаха, тиихэдээ 5 класста 1 минута соо 100 үгэhѳѳ доошо бэшэ, 6 класста – 110 –hаа доошо бэшэ, 7 класста – 120 үгэhѳѳ доошо бэшэ үгэ уншажа үрдихэ гэжэ хараалагдана. Саашадаа дээдэ класста уншалгаарр иимэрхүү ёhо гурим гол түлэб баримталагдаха зэргэтэй.

«5» сэгнэлтэ:

- үзэжэ байhан зохёолойнгоо удхые тон hайнаар, бүхөөр, гүнзэгыгѳѳр ойлгоhоноо харуулха, зохёолой идейнэ – эстетическэ удхые тайлбарилхадаа, уран аргын үүргэ харуулагдаhан үйлын хоорондохи үлхѳѳ холбоо, геройн ба үйлэдэгшэ нюурнудай абари зан, хэhэн хэрэг болон тэрэнэй ямар удхатай байhые ойлгоhоноо хэлэжэ, хѳѳрэжэ шадаха байхадань;

- уран захёолой шүүмжэлэл хэхэдээ, литературын теорёор мэдэсэеэ, шүүмжэлэл хэхэ дүршэлөө, хэлэhэн hанал бодолоо баримталхын тула текст соо байhан зүйлнүүдые хэрэглэжэ, зохёол сохи үе сагай хоорондохи холбоо тайлбарилжа шадахадань (9-11 кл.);

«4» сэгнэлтэ:

- зохёолой текст hайнаар, гүнзэгыгөөр ойлгоhон байхадань;

- зохёолой идейнэ – эстетическэ удхые тайлбарилхадаа, уран аргын үүргэ харуулагдаhан үйлын хоорондохи холбоо, геройн ба үйлэдэгшэ нюурнудай абари зан, хэhэн хэрэг болон тэрэнэй ямар удхатай байhые ойлгоhоноо хэлэжэ, хѳѳрэжэ шадаха байхадань;

- уран захёолой шүүмжэлэл хэхэдээ, литературын теорёор мэдэсэеэ, шүүмжэлэл хэхэ дүршэлөө, хэлэhэн hанал бодолоо баримталхын тула текст соо байhан зүйл хэрэглэжэ, шадаха байхадань;

- сэбэр литературна хэлээр хэлэжэ, хѳѳрэжэ шадаха байхадань табиха.

Гэбэшье hурагша үгэhэн харюу соогоо 1-2 бага зэргын алдуу гаргахадань табиха.

«3» сэгнэлтэ:

- үзэжэ байhан зохёолойнгоо текст гол түлэб мэдэhэн, дунда зэргээр ойлгоhон байхадань, зохёолой уран hайханиие болон идейнэ удха тайлбарилхадаа, үгын уран аргын үүргые гол үйлын хоорондохи холбоо, герйн абари зан, хэhэн хэрэг хэр зэргэ ойлгоhоноо гол түлэб хэлэжэ шадаха байхадань;

- литературын теориин асуудал юрэнхыдѳѳ мэдэхэ байбашье, зохёол шүүмжэлхэдээ, тэрэнээ хэрэглэжэ шадаха шадабариинь тулюур байхадань;

- зохёол шүүмжэлхэ дүршэлтэй хүсэд болоогүй, хэлэhэн hанал бодолоо зохёолой текстээр баримталха шадабариинь тулюур байхадань;

- уншажа, хѳѳрэжэ шадаха шадабариинь юрэ дунда зэргэ байхадань табиха. Багшын асуудалда харюусахадаа, хэдэн алдуу гаргаад, hайнаар хэлэжэ шадаагүй hаань, харюугай байгуулга дутуутай байхадань табиха.

«2 сэгнэлтэ»:

- зохёолой удха тулюураар мэдэхэ, зохёолой идейнэ – эстетическэ удхые тайлбарилхадаа, гол геройн, үйлэдэгшэ нюурнуудай хэhэн хэрэг, үйлэ, hанал бодол, абари зан, шухала уран аргын үүргые элирүүлжэ шадахагүй, юрэ теоретико – литературна ойлгосо мэдэхэгүй, литературна хэлэнэйнь ахир, уншалгые техникэ тулюур, уншаха, хөөрэхэдөө ядалдадаг байхадань;

- мүн зохёолой удхаар юумэ мэдэхэгүй, программын гол шухала теоретико- литературна асуудал огтолон ойлгоогүй байхадань;

- хэлэхэ, хѳѳрэхэ юумэеэ зүбѳѳр байгуулжа, зохёожо шадахагүй, уншаха, хѳѳрэхэ дүршэлынь тон ахир, тулюур байхадань табиха.

Зохёолго сэгнэлгэ

«5» сэгнэлтэ:

- үзэжэ байhан зохёолойнгоо текст тон hайнаар мэдэжэ, табиhан түсэбэй ёhоор темэеэ гүнзэгыгѳѳр харуулжа, бэшэhэн зүйл, hанал бодолоо батаар үндэhэлжэ, жэшээгээр баримталhан, темэеэ зүбѳѳр харуулхын тула литературна материал hайнаар эблүүлэн шүүмжэлжэ, нэгэдхэжэ, тобшолол хэжэ шадахадань;

-удхадань тааруулhан hайн стильтэй; зүб литературна хэлээр бэшэгдэhэн байхадань;

- хэлэлгын нэгэн гү, али хоёр алдуу хэhэн; удхын талаар багашаг эли бэшэ зүйл гаргаhан байхадань табиха;

«4» сэгнэлтэ:

- табиhан түсэбэй ёhоор темэеэ яhала дүүрэнээр удхалжа, литературна материал hайн мэдэхэ байhанаа харуулжа, зохёолойнгоо бэшэшье хэрэгтэй материал хэрэглэжэ, hанал бодолоо үндэhэлжэ, тобшолол ба согсолол хэжэ шадахадань;

- удхын 2-3 алдуу гаргаhан, темэhээ хажуу тээшэ халта хазагайрhан. 3-4 хэлэлгын дутагдал гаргаhан байхадань табиха.

«3» сэгнэлтэ:

- темэ гол түлэб харуулагдаад, бүхы дээрээ зүбшүү байбашье, нэгэ талаhаань харуулhан гү, али темэеэ гүйсэд харуулжа шадаагүй, найруулан бэшэхэдээ текстын удхаар зарим тэды алдуу гаргаhан, темэ хазагайруулагдаhан, тобшолол ба согсолол хэжэ шадаагүй байхадань;

- литературна материал яhала гуримтайгаар найруулhан аад, зүгѳѳр зарим hанал бодолоо hамарhан, урда хойнонь оруулhан байхадань;

- удхын талаар 4-5 дутуу зүйл, хэлэлгын талаар дүрбэhѳѳ дээшэ бэшэ алдуу гаргаhан байхадань табиха.

«2 сэгнэлтэ»:

- темэеэ хүсэд харуулжа шадаагүй, түсэбѳѳ баримталаагүй, зохёолой текст тулюураар мэдэхэ, зарим үйлэ огтолон мэдэхэгүй дээрэhээ, дутуу бэшэhэн, ямаршье тобшолол, согсолол хээгүй, hанал бодолоо текстын материалаар баримталаагүй, юрэнхыгѳѳр бэшэжэрхиhэн байхадань;

- зохёолгын хубинууд хоорондоо hулаар холбогдоhон, бэшэhэн материалаа бодолгүйгѳѳр эблүүлhэн байхадань;

- тулюур хэлэтэй, огто таарахагүй хэлэнэй алдуунуудые гаргаhан байхадань табиха.

Энэ тайлбари бэшэг соо үгтэhэн дурадхалнуудые багша бэелүүлхэдээ, hурагшадайнгаа наhа, бэлэдхэл, мэдэсэ, шадабари хараадаа ябан ажаллаха. Сээжэлдэхэ зохеолнууд багшын үзэмжөөр үгтэхэ гэжэ хараалагдана. Тус ажалай программа 1 жэлдэ зохеогдоо, багша «Календарна – тематическа түсэблэлгэдэ» хубилалта оруулха эрхэтэ

Календарна-тематическа түсэблэлгэ /11 анги /
Һара, үдэр		Саг	Хэшээлэй темэ	Шухала шадабари ба дадал, гаршаг	Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ.	Гэрэй даабари
План	Факт	Саг	Хэшээлэй темэ	Шухала шадабари ба дадал, гаршаг	Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ.	Гэрэй даабари
02.09		1	Буряад уран зохёолой хүгжэлтын үенүүд	Оршол. Реализм тухай. XX зуун жэлэй буряад литературын периодизаци (хүгжэлтын үенүүдтэ хубаалга). Россиин гүрэнэй ниитэ-политическэ процесснүүдтэй холбоон. Буряад литературын периодизациин условно байлга.	Хүсэнэгтэ XX зуун жэлэй буряад литературын периодизаци (хүгжэлтын үенүүдтэ хубаалга) хэхэ.	XXI зуун жэлэй эхинэй зохёолнуудай жанрнууд. н. 11-12 уншаха
05.09		1	Буряад прозын уран hайханай юртэмсэ	Буряад үргэлжэлhэн зохёолой (прозын) уран hайханай юртэмсэ. Реализмын хүгжэлтэ. XX зуун жэлэй эхинэй болон hүүлэй үеын уран зохёол соо бодхоогдоhон олониитын ажабайдалай орёо асуудалнууд шухала удха шанартай байhаниинь.	Ɵѳрынгѳѳ дураар хоёр зохёол шэлэн абаад, буряад уран зохёолой хүгжэлтын эхин үеын ба hүүлэй үеын үргэлжэлhэн зохёолнуудай зохёохы маяг сасуулан тодорхойлхо. Творческо практикум: уран зохёол шэнжэлэгшэд, шүүмжэлэгшэдэй, уран зохёолшодой хѳѳрѳѳн тухай доро үгтэhэн hанамжануудтай танилсаад, үгтэhэн ойлгосонуудай эрилтэдэ таарана гү гэжэ элирүүлхэ.	Хѳѳрѳѳн. Литературна терминүүдтэй словарь, шэнэ толинуудые хэрэглэхэ.
09.09		(8) 1	Д. Батажабайн уран hайханай юртэмсэ	Авторай намтар, зохёохы зам тухай. Д. Батожабай –драматург, прозаик гэhэн темэдэ тобшо тайлбари хэлэжэ угэхэ. Тэрэнэй бэшэhэн ехэ ехэ зохеолнуудые жанраарнь илгажа нэрлэхэ.	«Гансаардалга». «Гэмтэн баригдаба». Уншалга, хөөрэлдөөн. Зохёол соохи хөөрэгшэ нюурай hуури элирүүлхэ.	«Гэмтэн баригдаба» бүлэгэй удха. (Хрестомати, н. 8-18)
12.09		1	«Тѳѳригдэhэн хуби заяан» трилоги.	«Төөригдэhэн хуби заяан» роман тухай. Трилоги тухай ойлгосо. XIX-дэхи зуун жэлэй эсэсэй байдал зохёол соо харуулhаниинь.	Уран зохёолой текст эпическэ жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар уншаха.	«Ой соо» бүлэгэй удха. (Хрестомати, н. 19-30)
16.09		1	Трилогиин байгуулга, гол образуудынь	Геройнуудай оршон тойрондо, хүндэ хандаса, харилсаха дадалынь. Геройнуудай сэдьхэлэй үндэр мэдэрэл гү, али сэдьхэлэй хүлгөөн. Трилоги тухай ойлгосо, тэрэнэй байгуулга. Романай жанрай онсо шэнжэ. Романай философско проблематика	Сасуулга. Геройнуудай адли тала ба илгааень элирүүлхэ. Аламжын образ тайлбарилха. Хрестоматиин бүлэгүүд сооhоо тэрэниие ураар зураглан харуулhаниинь.	н. 35 учебник
19.09		1	Сюжедэй hонирхолтой ушаралнууд	Романай композици, байгуулга тухай. Романай идейнэ удха тодорхойлон хэлэхэ. Галсан, Шара-Дамба гэгшэдэй дүрэнүүдые ажаглажа, Аламжын хүбүүн Буладай дүрын удха шанар дээрэ тусхай тогтохо. Геройнуудай угай түүхэ, үе сагынь. Сасуулгын тодорхойлол үгэхэ. Роман соохи сатирическэ зураглалнуудые оложо, уран гоёор хөөрэхэ. Уншалга, хөөрэлдөөн, шэнжэлэл.	Аламжын, Жалмын, Шара Дамбын, Галсанай, Буладай дүрэнүүд тухай хөөрэлдөөн. Сасуулга. Геройнуудай адли тала ба илгаань (Аламжа ба Ван-Түмэр): а. геройнуудай угай түүхэ, үе сагынь. б. геройнуудай зан абари , үзэл бодол, түхэл маяг. в. геройнуудай оршон тойрондо, хүндэ хандаса, харилсаха дадалынь.	«Уйдхар зоболонгоор дүүрэн ажабайдал» гол геройн нюурhаа хѳѳрѳѳн.
23.09		1	Самбуу, Шобдог ба бусад буряад, түбэд ламанарай дүрэнүүд	Буддын шажан барижа байhан ламанарай элдэб аашануудые уран зохеолшын хайра гамгүйгөөр наадалжа, шүүмжэлжэ элирүүлhэн уран аргануудые роман сооhоо оложо харуулха.	Шүүмжэлэлгын ажалай темэ: «Ламанарай дүрэ уран зохёолшодой бүтээлнүүд соо»	н. 36 уншаха
30.09		1	Жаргал гээшэ юун бэ?	Трилоги тухай онсодхол, асуудалнуудта, даабаринуудта харюу.	Схемэ зураха, баталха. Аламжын зол жаргалаа бэдэрхэ зорилготой ябаhан газарнуудай нэрэнүүдые тодоруулагты. Романай сюжедүүд соо зураглагдаhан нютагуудай тусхай карта зохёохо.	н. 36 уншаха
03.10		1	Шалгалтын ажал	Үзэгдэhэн зохёолой удхаар табигдаhан асуудалнууд hурагшадай ямар мэдэсэтэй, шадабаритай, дүршэлтэй болоhые шалгаха зорилготойгоор түгэсхэлэй хүдэлмэри болгон тест үгэхэ.	Зохёолоор, Д. Батажабайн творческо замаар тест- шалгалта	Творческо практикум н. 36
07.10		1	Найруулга Аламжын зол жаргалаа бэдэрэлгэ.	Үзэгдэhэн зохёолой удхаар табигдаhан асуудалнууд hурагшадай ямар мэдэсэтэй, шадабаритай, дүршэлтэй болоhые шалгаха зорилготойгоор түгэсхэлэй хүдэлмэри болгон найруулга бэшүүлхэ.	Зохеолго бэшэхэ.	тобшолол гаргаха
10.10		1	Ч.Цыдендамбаевай уран hайханай юртэмсэ	1. «Хурса зэбсэг», «Нарата газар дэлхэйдэ», «Эхигуй шулэг», «Хэн гээшэб тэрэ хүн?», «Бэрхэшээл» гэhэн шүлэгүүдэйнь гол удха, темэ, идей. Байгаалиин үзэгдэлнүүдые, зураглалнуудые текст сооhоо илгаха. Шүлэглэмэл зохеолой анализ хэхэ.	Ямар нэгэн шүлэгэй темэ, идей элирүүлхэ (һурагшын үзэмжөөр)	Тест
12.10		1	«Буряад басаган» туужын гол удха	Зохеолой гол удха. Зохеолой байгуулга. Туужын гол дүрэнүүд, уран зүйлнүүд. Зохёолой сюжет болохо харилсаанууд ехэ баян. Зохеол соо үйлэ хэрэгүүд, уулзалганууд, ушарнууд жэжэ уран зүйлнүүд олон, эдэнь уран найруулгыень, ажабайдалые үнэншэмэ түхэлтэй, этигэмээр хүсэтэй болгоно. Гэрэлтэ Норбо хоерой дүрэ. Хулгана хүгшэнэй дүрэ. Эхэнэр хүнэй хуби заяан тухай авторай бодолнууд тухай. Хүнэй сэдьхэлэй байдал харуулһаниинь.	Уншалга, хөөрэлдөөн, шүүмжэлэл. Зохёолой сюжет болохо харилсаанууд ехэ баян, тэрэнэй анализ. Хулгана хүгшэнэй дүрэ зураглаха- авторай позици элирүүлхэ. Тэрэ үеын, тиин мүнѳѳ сагай бэри басаганай байдал сасуулха.	н. 45
14.10		1	Зохёолой уран арганууд	Зохёолой уран арганууд тухай. Зохёол соохи байгаалиин үзэгдэлнүүдэй удха шанар. Зохёол соо зураглагдаhан үе сагай шэнжэнүүдые тодорхойлхо. Гол дүрэнүүдэй нэрэнүүдэй удха тайлбарилха. Зохёол соохи эхэнэр – геройн дүрын хүгжэлтэ.	Дискусси. Дэлгэрэнгы түсэб табижа, зохёол соо болоhон уйлэнүүдэй шалтагааниие, сагые элирүүлжэ, байгаалиин үзэгдэлнүүдые, зураглалнуудые текст сооhоо илгажа, зохеолой геройдо өөрын хэhэн хэрэг, үйлэ, хэлэhэн hанал бодолыень баримталан, характеристикэ үгэхэ.	н. 46-47
16.10		1	Шалгалтын ажал	Үзэгдэhэн зохёолнуудай удхаар табигдаhан асуудалнууд hурагшадай ямар мэдэсэтэй, шадабаритай, дүршэлтэй болоhые шалгаха зорилготойгоор түгэсхэлэй хүдэлмэри болгон тест үгэхэ.	Тест – шалгалта. Үзэгдэhэн зохёолой удхаар табигдаhан асуудалнууд hурагшадай ямар мэдэсэтэй, шадабаритай, дүршэлтэй болоhые шалгаха зорилготойгоор түгэсхэлэй хүдэлмэри –тестын асуудалнуудта харюу.	Найруулга Жаргалмаагай хуби заяан.
21.10		(6) 1	А. Ангархаевай уран hайханай юртэмсэ	А. Ангархаевай намтар ба зохёолнууд тухай тобшо мэдээн.	Уншалга, хөөрэлдөөн, шүүмжэлэл. Уран зохёолой текст эпическэ жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар уншаха.	н. 58
23.10		1	«Мүнхэ ногоон хасуури» гэhэн романай гол удха	«Мүнхэ ногоон хасуури» гэhэн романай гол удха. Геройн өөрын ябадалда психологическа ба социальна тайлбарилга үгэлгэ. Хүдөө нютагта ажаллаха гэжэ шиидэhэниинь.	Геройнуудай абари зангыень таарамжатай оньhон үгэнүүдээр тайлбарилха.	н. 59
11.11		1	Роман дотор табигдаhан проблемэнүүд.	Роман дотор табигдаhан проблемэнүүдые элирүүлхэ. Роман дотор үгтэhэн залуушуулай дүрэнүүд тухай.	Һайшаагдаhан, дүтѳѳр hанагдаhан зохёолой али нэгэ геройдо дэлгэрэнгы тодорхойлол үгэхэ. Шэлэжэ абаhан геройн дүрэ юундэ hайшаалтайб. Тэрээнhээ жэшээ абамаар гү гэжэ тодорхойлхо.	н. 59
13.11		1	Романай онсо шэнжэ.	Романай онсо шэнжэ элирүүлхэ. Хүдөө нютагай ажабайдал зохеол соо зураглан харуулhаниинь. Зохёолой персонажуудта характеристикэ үгэлгэ. Зохеолой геройдо өөрынь хэhэн хэрэг, үйлэ, хэлэhэн hанал бодолынь баримталан, характеристикэ үгэжэ шадаха еhотой. Тестовэ шалгалтын ажал хэжэ, үхибүүдэй мэдэсэ шалгаха. Үзэгдэhэн зохёолой удхаар табигдаhан асуудалнууд hурагшадай ямар мэдэсэтэй, шадабаритай, дүршэлтэй болоhые шалгаха.	Һануулга-схемэдэ түшэглэн, сюжедэй шүүлбэри хэхэ: зохёолой экспозици, уялдуулагша, эршэдэлгэ, түгэсхэгшэ элирүүлхэ. Тест – шалгалта. Түгэсхэлэй хүдэлмэри –тестын асуудалнуудта харюу.	н. 60-62
18.11		1	Зохёолой удхаар зохеолго- бодомжолго	Уран зохёол дотор этическэ, социальна- историческа ба нравственна- философско проблематика илгаруулха шадабаритай болохо; Уран зохёолдо үндэhэ баримтатай эстетическэ сэгнэлтэ үгэжэ шадаха. Уран зохёолые соёл болон ёhо заншалтай холбожо, тайлбарилха шадабаритай болохо. Бэшэмэл ажал (зохеолго- бодомжолго) бүтээхэ шадабаритай болохо;	Юунэй түлѳѳ хүн боложо түрэhэн хүн гээшэбиб гэhэн асуудалда харюу болгон, зохеолго- бодомжолго бэшэхэ.	Зохеолгын тобшолол гаргаха.
20.11		1	Буряад драматургиин уран hайханай юртэмсэ	Драматурги тухай ойлгосо үргэдхэхэ. Буряад драматургиин хүгжэлтэ. Буряад литературын драматургиhаа эхилэлгэ. Шалтагааниинь. Драматургиченска зохёолнуудай эпическэ удха тайлбарилха.	Буряад драматургиин гол шатануудые үенүүдтэ хубааха. Бэшэмэл ажал. Драматургическа ба прозаическа зохёолнуудай адли ба бэшэ талануудые тайлбарилха.	А. Вампилов тухай элидхэл
25.11		(5) 1	М. Батоин. «Таршаа Намжалай түүхэ»	Михаил Батоинай уран hайханай юртэмсэ. Уран зохёолой текст драматургическа жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар ролёор уншаха.	Уран зохёолой текст драматургическа жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар ролёор уншаха. Багшын үүргэ зохёол соо ямар бэ?	н. 68-69
27.11		1	Зүжэгэй уран hайханай орон зай, саг.	Зүжэгэй уран hайханай орон зай тухай шүүмжэлэл.- уран зохёолшын зураглаhан зурагые ухаан бодолдоо, сэдьхэлдээ бии болгохо. Үзэжэ байhан зохёолой гол шухала дые (эпизодуудые), үйлэдэгшэ нюурай хэлэhэн үгэ, хэрэг г.м. бусад олон юрын үйлэнүүдhээ илгажа; Зохёол соохи үйлэнүүдэй болоhон шалтагааниие, сагые, тэрэнэй хойшолонгые элирүүлхэ. Зүжэгэй уран hайханай саг тухай, үзэжэ байhан зохёолой хэлэнэй уран аргануудые, байгаалиин зураглалнуудые текст сооhоо илгаха. Зохёолой идейнэ болоод уран hайханай талые харуулалгада сюжедэй зүйлнүүдэй (үйлын хүгжэлтын эхин, үйлын уялдалга, үйлын хүгжэлтын эгээл дээдэ шата) үүргэ болон гол проблематика элирүүлхэ.	Зүжэгэй нэрэ, тэрэнэй гол бодол, зураглагдаhан сюжедүүдэй хоорондохи харилсаан тухай бодомжолхо, тобшолол гаргаха. Зүжэг сооhоо арад зон соо хэлсэгдэдэг буддын шажан тухай түүхэ домогуудые илгаха. Үзэгдэжэ байhан зохёолнуудай байгуулгын (композициин) зүйлнүүдые илгаха.	н. 189-190
02.12		1	Зүжэгэй удха, уран арганууд	Зүжэгэй удха тухай ойлгуулха. Зүжэгэй үүргэ: уран hайханай гү, али түүхын гү, hургаалай гү, али байра байдалай гү гэжэ тайлбарилха, баримталха. Зохёолой уран арганууд тухай. Зүжэг соо үгэнүүдэй хэрэглэлгэдэ болон тэдэнэй үүргэ шүүмжэлэл хэжэ элирүүлхэ, тайлбарилха. Тестовэ шалгалтын ажал хэжэ, үхибүүдэй мэдэсэ шалгаха.	Зүжэгэй гол герой Таршаа Намжалда бэшэмэл характеристикэ үгэхэ. Зүжэгэй символическа, условно талануудые, поэтикыень шэнжэлхэ. Түгэсхэлэй хүдэлмэри –асуудалнуудта харюу. Хараhан спектакльда рецензи бэшэхэ.	Н. 73 (хрестомати) н. 68 (учебник)
04.12		(4) 1	Б. Барадинай намтар, зохёохы зам	Б. Барадинай намтар, зохёохы зам тухай. «Ехэ удаган абжаа» зүжэг тухай ойлгосо.	Уран зохёолой текст драматургическа жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар ролёор уншаха.	н.13-22 уншаха 2-дохи үйлэ
09.12		1	«Ехэ удаган абжаа»- түүхэтэ трагеди	Трагеди тухай ойлгосо. Түүхэтэ трагеди тухай ойлгосо.	Уран зохёолой текст драматургическа жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар ролёор уншаха.	н.31-36 уншаха 3-дахи үзэгдэл
11.12		1	Зүжэгэй үйлэдэгшэ нюурнууд	Зохёолой удха задалан харуулхадаа, геройн үүргэ ба геройдо үгэhэн авторай сэгнэлтэ эли тодо болгохо. Зүжэгэй гол бодол элирүүлхэ. Зохёолой геройнуудай өөр өөрын ба бултандань хабаатай шэнжэнүүдые тодорхойлон, характеристикэ үгэжэ, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байhые элирүүлхэ зорилготойгоор геройнуудые зэргэсүүлхэ.	Эреэхэн удаган Бадан Тураахин хоёрой дүрэнүүдые зэргэсүүлхэ. Зохёол соо зураглагдаhан түүхэтэ нюурнууд тухай хѳѳрэлдѳѳн.	Сасуулгын тобшолол гаргаха
16.12		1	Зүжэгэй уран арганууд	Үзэжэ байhан зохёолой хэлэнэй уран аргануудые, байгаалиин зураглалнуудые текст сооhоо илгаха. Зүжэг үльгэрэй шүлэгэй маягтайгаар бэшэниинь. Драмын образно системэ, найруулгынь онсо илгаа.	Хѳѳрэлдѳѳн: Россиин ороной бүридэлдэ орожо, буряад арад ямараар хүгжѳѳб? Творческо практикум: зохёолой 4-дэхи үзэгдэл уншаад, омог бүриин түрүүшүүл суглаанай асуудалаар ѳѳрын шиидхэхэ арга дурадхана. Асуудалда харюу: Тэрэ hанамжанууд үеынгѳѳ ажабайдалhаа дулдыдана гү? (бодомжолго).	С. Ринчиновэй зурагаар ажал
18.12		1	Буряад шулэгүүдэй хүгжэлтын шэнжэнүүд	Шүлэглэл тухай ойлгосо. Буряад поэзиин хүгжэлтын үенүүд. Уран зохёолшодой урган гаралга тухай Уран зохёолшодой мэдээжэ шүлэглэмэл зохёолнууд тухай мэдэсэ.	Ямар поэдүүдэй зохёолнууд танда дүтэб? Юундэ (Һанамжа бэшэхэ)	Ямар нэгэн шүлэг сээжэлдэхэ - Һурагшын үзэмжөөр
23.12		1	Буряад поэзиин hалбаринууд	Yе бүхэнэй шэнжэ тухай Г. Чимитов «Эхын зурхэн», Ч.-Р.Намжилов «Ага нютаг», А. Бадаев «Найман мүртэй шүлэгүүдhээ». С. Ангабаев «Эхэ орондоо», Ц.-Д.Дондогой «Эсэгэдээ бэшэг» гэhэн шүлэгүүдэй темэ, идей, уран арганууд.	Таблица хүсэлдүүлхэ /Yе бүхэнэй шэнжэ/	Ямар нэгэн шүлэг сээжэлдэхэ - Һурагшын үзэмжөөр
25.12		1	Шүлэгүүдэй хоёр ондоо шэнжэлэл	Шүлэгүүдэй хоёр ондоо шэнжэлэл. Реалис ёhоной поэзиин гол удха шанар. Энэ ёhо баримталан бэшэгдэhэн зохёолнууд тухай. Реалис ёhоной поэзиин гол удха шанар. Шүлэгүүдэй гражданска аялга. Уянгата зохёолой шүүлбэри яажа хэхэб? Шүлэг тайлбарилха зүйлнүүд: бэшэгдэhэн саг (байра), шүлэг бэшэhэнэй түүхэ; жанрай талаhаа ѳѳрсэ янзань; поэдэй урлалда, зохёохы замдань гү, али адлирхуу сэдэбтэ бэшэгдэhэн хэдэн шүлэгүүдэй дунда тус шүлэгэй эзэлдэг hууринь (уянгаараа, сюжедээрээ, түхэлѳѳрѳѳ).Ойлгогдохогүй ушарнуудай, орёо метафорануудай тайлбари хэхэ. Шүлэгэй уянгата дүрын харуулhан мэдэрэлнүүд, тиин уншагшын сэдьхэлдэ түрэhэн мэдэрэлнүүд тухай. Шүлэгэй уянгата дүрын харуулhан мэдэрэлнүүд, тиин уншагшын сэдьхэлдэ түрэhэн мэдэрэлнүүд тухай.	Шүлэгүүдэй хоёр ондоо шэнжэлэл. Реалис ёhоной поэзиин гол удха шанар. Энэ ёhо баримталан бэшэгдэhэн зохёолнууд тухай. Реалис ёhоной поэзиин гол удха шанар. Шүлэгүүдэй гражданска аялга элирүүлхэ. Конспект, уран гоёор уншалга, хөөрэлдөөн, шүүлбэри.	Һурагшын үзэмжөөр- хэһэг сээжэлдэхэ.
30.12		1	Поэтическэ лексикэ	Шүлэгэй удха болон түхэлэй бэе бэедээ нүлѳѳ тухай: композициин талаhаа тайлбари; уянгата дүрын онсо ѳѳрэ байдал, хѳѳрэлгын маяг; шүлэгэй абяануудай жагсаал, звукозапись, ассонанс, аллитерации хэрэглэлгэ; ритм, строфика, графика, тэдэнэй удха тухай; уран аргануудые зүбѳѳр ба баримтатайгаар хэрэглэлгэ. Шүлэгhѳѳ дулдыдан түрэhэн бодолнууд (уран зохёолой, ажабайдалай, хүгжэмэй, зураглалай). Поэтическэ лексикэ тухай: синонимуудай, антонимуудай, омонимуудай, хорюултай үгэнүүд, хуушарhан, шэнэ, болон бусад янзын үгэнүүдэй хэрэглэлгэ элирүүлгэ. Тропуудые хэрэглэлгэ элирүүлгэ: эпитет, зэргэсүүлгэ, аллегори, ирони, гиперболэ, литото, олицетворени, метафора.	Шүлэглэмэл зохёолой анализ. Шүлэгтэ (һурагшын үзэмжөөр) рецензи бэшэхэ.	Шүлэгтэ (һурагшын үзэмжөөр) рецензи бэшэхэ.
13.01		1	Д. Улзытуевай «Һуунаб… гансааран…» гэhэн шүлэгэй шүүлбэри	Д. Улзытуевай «Һуунаб мүнѳѳ Түгсүүлтын эрьедэ гансааран…» гэhэн шүлэг түсэбэй ёhоор шүүлбэрилхэ, гүн удхыень элирүүлхэ.	Д. Улзытуевай «Һуунаб мүнѳѳ Түгсүүлтын эрьедэ гансааран…» гэhэн шүлэгэй шүүлбэри	Зохёол уншаад түрэhэн бодолнууд
15.01		1	Б. Базарон. «Улаалзай»	Б. Базароной уран hайханай юртэмсэ тухай. Б. Базароной зохёолнуудай гол сэдэб элирүүлхэ. «Улаалзай» гэhэн шүлэгэй уран hайханай юртэмсэ тухай	Мэдээсэл бэлдэхэ: буряад уран зохёолой долгиной түлѳѳлэгшэд тухай.	н.93 Сээжэлдэхэ
20.01		1	Ц. Цымпилоной зохёохы зам	Цырендаши Цымпилоной зохёохы зам. «Буряад басаганда» гэhэн шүлэг.	«Буряад басаганда» гэhэн шүлэг уран гоёор уншалга. Шүлэгэй удха болон түхэлэй бэе бэедээ нүлѳѳ тухай: композициин талаhаа тайлбари; уянгата дүрын онсо ѳѳрэ байдал, хѳѳрэлгын маяг; шүлэгэй абяануудай жагсаал, звукозапись, ассонанс, аллитерации хэрэглэлгэ; ритм, строфика, графика, тэдэнэй удха тухай; уран аргануудые зүбѳѳр ба баримтатайгаар хэрэглэлгэ.	Сээжэлдэхэ
22.01		1	Шүлэгэй саг болон орон зай.	Шүлэгэй саг болон орон зай. Шүлэгэй удха болон түхэлэй бэе бэедээ нүлѳѳ тухай: композициин талаhаа тайлбари; уянгата дүрын онсо ѳѳрэ байдал, хѳѳрэлгын маяг; шүлэгэй абяануудай жагсаал; ритм тухай.	Зохёол дотор хэрэглэгдэhэн уран аргануудыень оложо, шүлэгэй шүүлбэри хэхэ.	?3 стр. 96 (учебник)
27.01		1	Буряад прозын уран hайханай юртэмсэ	Мүнѳѳ үеын буряад үргэлжэлhэн зохёолой уран hайханай юртэмсэ. 60-80-яад онуудай уншаһан рассказ, повесть, романуудаар элидхэлнүүдые бэлдэхэ, шэнжэлэн хөөрэлдэхэ. Буряад прозын хүгжэлтын шэнжэнүүд.	Таблица зураха, анализ хэхэ. Даша-Даба Мункуев «Эхэ тухай дуун» сээжэлдэхэ	Даша-Даба Мункуев «Эхэ тухай дуун» хэhэг сээжэлдэхэ
29.01		1	Ч. Гуруевай «Туhалха хэрэгтэй» гэhэн хѳѳрѳѳнэй удха	Чингис Гуруевай уран hайханай юртэмсэ. Уран зохёолой текст эпическэ жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар уншаха. Зохеолой темэ, идей, гол удха элирүүлхэ. Дэлгэрэнгы түсэб табижа, зохеол соо болоhон үйлэнүүдэй болоhон шалтагааниие, сагые элирүүлжэ, байгаалиин үзэгдэлнүүдые, зураглалнуудые текст сооhоо илгажа, зохеолой геройдо өөрынь хэhэн хэрэг, үйлэ, хэлэhэн hанал бодолыень баримталан, характеристикэ үгэхэ.	Конспект, уран гоёор уншалга, хөөрэлдөөн, шүүлбэри. Уран зохёолой текст эпическэ жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар уншаха.	н. 97-99 уншаха (учебник) н. 39-44 уншаха (хрестомати)
03.02		1	Зохёолой гол асуудал	Һайшаагдаhан, дүтѳѳр hанагдаhан зохёолой али нэгэ геройдо дэлгэрэнгы тодорхойлол үгэхэ. Шэлэжэ абаhан геройн дүрэ юундэ hайшаалтайб. Тэрээнhээ жэшээ абамаар гү гэжэ тодорхойлхо. Зохёолой гол герой ямар хүн бэ? Уран зохёолшо Дугарта ямараар ханданаб? Геройнуудай үйлэ хэрэгүүдтэ сэгнэлтэ үгэхэ.	Зохёолой гол герой Дугар, Балма хүгшэн тухай бэшэхэ. Һайшаагдаhан, дүтѳѳр hанагдаhан зохёолой али нэгэ геройдо дэлгэрэнгы тодорхойлол үгэхэ. Шэлэжэ абаhан геройн дүрэ юундэ hайшаалтайб. Тэрээнhээ жэшээ абамаар гү гэжэ тодорхойлхо. Намдаг үбгэнэй образ гаргаха. Хѳѳрѳѳнэй онсо шэнжэнүүдые тоолохо.	н. 100 (учебник)
05.02		1	Д. Дылгыровай «Сэдьхэлэй гуниг» гэhэн хѳѳрѳѳнэй удха	Дугар Дылгыровай уран hайханай юртэмсэ. Зохёолой персонажуудта характеристикэ үгэлгэ. Зохеолой геройдо өөрынь хэhэн хэрэг, үйлэ, хэлэhэн hанал бодолынь баримталан, характеристикэ үгэжэ шадаха еhотой. «Сэдьхэлэй гуниг» гэhэн хѳѳрѳѳнэй удха, уран hайханай юртэмсэ тухай.	Дугар Дылгыровай уран hайханай юртэмсэ. Зохёолой персонажуудта характеристикэ үгэлгэ. Зохеолой геройдо өөрынь хэhэн хэрэг, үйлэ, хэлэhэн hанал бодолынь баримталан, характеристикэ үгэжэ шадаха еhотой. Хөөрэлдөөн Уншаhан, hайшаагдаhан зохёолдо аннотаци бэшэлгэ. Буряад прозын уран hайханай юртэмсэ.	н. 103 (учебник)
10.02		1	Д. Эрдынеевэй уран зохеолнууд тухай.	Д. Эрдынеевэй уран зохеолнууд тухай. Юрэ хөөрэлгэ, зураглал харуулга, диалогой, монологой үүргын удха элирүүлгэ. Зураглалай янзанууд: пейзаж, портрет, уран зохёолшын оршон тойрон байдал зураглалга. Үйлэдэгшэ нюурта авторай характеристикэ үгэлгэ.	Уран зохёолшын намтар ба зохёохы замда хабаатай викторинын 10-15 асуудал зохёохо.	н. 112 (учебник).
12.02		1	«Үйлын үри» романай уран hайханай юртэмсэ	«Үйлын үри» романай уран hайханай юртэмсэ. Геройнуудай угай түүхэ, үе сагынь. Геройнуудай зан абари , үзэл бодол, түхэл маяг. Геройнуудай оршон тойрондо, хүндэ хандаса, харилсаха дадалынь. Геройнуудай сэдьхэлэй үндэр мэдэрэл гү, али сэдьхэлэй хүлгөөн	Зохёолой нэрэ, тэрэнэй гол бодол, зураглагдаhан сюжедүүдэй хоорондохи харилсаан тухай бодомжолхо, тобшолол гаргаха.	н. 112 (учебник).
17.02		1	Роман дотор табигдаhан проблемэнүүд.	Роман дотор табигдаhан проблемэнүүд. Романай онсо шэнжэ шэнжэлхэ.. жанрайнь онсо янза, лирико-психологическа үндэhэниинь.	Фольклорно үндэhыень элирүүлхэ. Эхэ эсэгын hургаалай удха шанар тухай хзохёолдо үндэhэлэн мэдээсэл бэшэхэ.	н. 114 учебник.
19.02		1	Романай онсо шэнжэ.	Уран зураашанай гоё hайхан зураг тухай ойлгоhоноо, hанамжаяа хэлэжэ шадаха. Эпическэ зохеолой удхаар түсэб табижа шадаха еhотой. Романай поэтикэ элирүүлхэ.	Байгаалиияа, тоонто нютагаа, адуу мала, арад зоноо хамгаалга тухай hанал бодол тухай дискуссии.	н. 116 учебник.
24.02		1	Романай удхаар шалгалта	Тестовэ шалгалтын ажал хэжэ, үхибүүдэй мэдэсэ шалгаха. Үзэгдэhэн зохёолой удхаар табигдаhан асуудалнууд hурагшадай ямар мэдэсэтэй, шадабаритай, дүршэлтэй болоhые шалгаха.	Тест – шалгалта. Түгэсхэлэй хүдэлмэри –тестын асуудалнуудта харюу.	Тест зохёохо.
26.02		1	Зохёолой удхаар найруулга	Уран зохёол дотор этическэ, социальна- историческа ба нравственна- философско проблематика илгаруулха шадабаритай болохо; Уран зохёолдо үндэhэ баримтатай эстетическэ сэгнэлтэ үгэжэ шадаха. Уран зохёолые соёл болон ёhо заншалтай холбожо, тайлбарилха шадабаритай болохо. Бэшэмэл ажал (найруулга) бүтээхэ шадабаритай болохо;	Юунэй түлѳѳ хүн боложо түрэhэн хүн гээшэбиб гэhэн асуудалда харюу болгон, найруулга бэшэхэ.	Найруулгын тобшолол гаргаха.
26.02		1	Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран hайханай юртэмсэ	Мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран hайханай юртэмсэ. 60-80-яад онуудай буряад драматургиин шэнэ шатада урган гараhан тухай. Ц,Шагжинай «Түрүүшын жэл», «Хабарай дуун», «hэшхэл». Д. Батажабайн «Барометр шуурга харуулна», «Зүрхэнэй шарха», «Урбаанай уршагта ябадалнууд». Д. Дэлгыровэй «Хулгөөтэ үдэрнүүд» г.м. тухай. Олонациональна драматургиин хүгжэлтэдэ ехэхэн хубитаяа оруулаа гэжэ тэмдэглэхэ.	XX зуун жэлэй буряад драматурги мүнѳѳ үеын буряад драматургиин уран hайханай юртэмсэтэй сасуулха	Тест /раздаточный материал/
02.03		1	Б-М. Пурбуевай зохёохы зам	Бато-Мунко Пурбуевай зохёохы зам тухай. Зүжэгэй символическа, условно талануудые, поэтикыень шэнжэлхэ. Уран зохёол дотор этическэ, социальна- историческа ба нравственна- философско проблематика илгаруулха шадабаритай болохо.	Зүжэгэй символическа, условно талануудые, поэтикыень шэнжэлхэ. Түгэсхэлэй хүдэлмэри –асуудалнуудта харюу.	н. 121 учебник
04.03		1	«Эрьехэ наран» гэhэн зүжэг	Зохёолой гол нюурнууд. Янжама Бубеевна, Дандартан, Федодтон тухай. Уран зураашанай гоё hайхан зураг тухай ойлгоhоноо, hанамжаяа хэлэжэ шадаха. Драматургическа зохёолой удхаар түсэб табижа шадаха еhотой. Текстэ дүтэрхыгөөр хөөрэжэ анхаралтайгаар уншажа шадаха, байгаалиин үзэгдэл, геройн түхэл шарай, гэр соохи байдал зураглан хөөрэжэ ба бэшэлгэ хэхэ.	Уран зохёолой текст драматургическа жанрай байhаарнь хараадаа абажа, тодоор, уранаар ролёор уншаха.	н. 123
09.03		1	Зүжэгэй удха	Зэргэсүүлгэ хэжэ литературын уран арга мэдэхэ, текст сооhоо илгажа, хөөрэжэ шадаха ёhотой. Юрын түсэб табижа шадаха ёhотой. Зохёол тухай hанамжануудые бэшэжэ шадаха.	Герой бүхэнэй хэлэлгын талаар анализ хэхэ. Автор юундэ «hэшхэлэй» үүргэ Мэдэгма Бадлаевнада даалганаб? Зарим геройнуудай нэрэнүүдынь hэлгэгдэнэ. Ямар удхатайгаар автор энэ уран арга хэрэглэнэб гэжэ тайлбарилха. Түгэсхэлэй хүдэлмэри –асуудалнуудта харюу.	н. 124
11.03		1	М. Батоин. «Юртэмсын гурбан сэсэшүүл»	Авторай уран зохеол бэшэхэ бэлигэйнь онсо шэнжэ. Зохеолой геройнуудай ябадалда сэгнэлтэ үгэхэ.	Зохёолой гол нюурнууд тухай хѳѳрэлдѳѳн.	н. 125
16.03		1	Зүжэгэй уран найруулгын онсо шэнжэ	Зүжэгэй уран найруулгын онсо шэнжэ тухай ойлгосо. Образно системын, сюжет ба композициин анализ хэхэ. Философско удхыень тайлбарилха.	Зүжэгэй гол hүлдэ тэмдэг –оршон байгаали гэжэ тобшолол гаргаха.	н. 127
18.03		1	«Юртэмсын гурбан сэсэшүүл» гүн удха	Драматургай зохёол соогоо ямар hанал бодол гаргаhыень элирүүлхэ. Символизм тухай ойлгосо.	Буляалдаанай талмай эмхидхэжэ, творческо проектнэ ажал хэхэ, презентации хамгаалха.	н. 129
30.03		1	Найруулга «Нангин Байгалаа аршалая!»	Зохеолой геройнуудай харилсаанhаа, тэдэнэй ажаябуулгаhаа абаhан сэнтэй hургаал. Авторай уран зохеол бэшэхэ бэлигэнь онсо шэнжэ. Зохеолой геройнуудай ябадалда сэгнэлтэ үгэхэ.	Дэлгэрэнгы түсэб табижа, «Нангин Байгалаа аршалая!» зохеолго бэшэхэ.	Буклет гаргаха
01.04		1	Ц. Дондогойн «Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ»	Мүнѳѳ үеын буряад поэзи. Мүнѳѳ үеын буряад шүлэгэй уран hайханай юртэмсэ. Уянгата шүлэгүүд тухай ойлгосо. Ц. Дондогойн шүлэгүүдтэй танилсалга.	«Энхэргэн hайхан эхэнүүднай». Шүлэглэмэл зохёолнуудые уншаха, темэээр илгаха.	Шүлэг сээжэлдэхэ
06.04		1	«Шамбайхан наhыем бусаахашье аалам?»	Шүлэглэмэл зохеол уранаар, тодоор уншажа hургаха. Пейзаж, олицетворени тухай гол ойлгосонууд ба тэдэнэй янзануудые мэдэхэ еhотой. Шүлэглэмэл зохёолнуудай анализ хэжэ һураха.	Өөрынгөө эжы тухай зохеолго бэшэхэ. Уран гоеор уншалга. Автор-Зохёол- Уншагша- бодосо дээрэ ажал.	«Минии баялиг» дүүргэлтын үгэ сээжэлдэхэ н.164
08.04		1	Г. Раднаевагай зохеохы зам	Галина Раднаевагай зохёохы ажалтай танилсуулга.	Уран гоёор уншалга.	н. 139 уншаха
13.04		1	«Түрэлгын зоболон» поэмын удха	Зохёолой байгуулга, түхэл, авторай зохёохы маяг тодоруулха. Зохеолой удхаар түсэб табижа шадаха еhотой. Зураг тухай ойлгоhоноо, ѳѳрынгѳѳ hанамжаяа хэлэжэ шадаха.	Уран гоёор уншалга. Зохёолой байгуулга, түхэл, авторай зохёохы маяг тодоруулха. Жэшээгээр баримталха. Шүлэглэмэл зохёолнуудые уншаха, анализ хэхэ.	н. 139 уншаха
15.04		1	Шүлэгэй сюжет болон композици	Шүлэглэмэл зохёолнууд.	Шүлэглэмэл зохёолой түлэб, жанрнууд, зорилго, ажабайдалай зураглал тухай мэдэсэ шалгаха, дадал, шадабари шалгаха, удхаар тест хэхэ. Даабаринууд, тест.	н. 139 уншаха
20.04		1	Мүнөө үе сагай ажабайдал литературын хүгжэлтэдэ	Мүнөө үе сагай ажабайдал литературын хүгжэлтэдэ. Лирическэ геройн дүрэ.	Зохеолой темэ, идей, гол удха элирүүлхэ, зураглалнуудые текст сооhоо илгажа характеристикэ үгэхэ.	Дуран тухай лирикын илгаа –н. 12-13, н. 14
22.04		1	Л. Тапхаевай «Дүрбэн саг» гэhэн шүлэг	Лопсон Тапхаевай уран hайханай юртэмсэ тухай. Юрэ хөөрэжэ шадаха. Ямар нэгэн юумэн тухай тобшоор, зүбөөр юрэ хөөрэхэ, бэшэхэ; hанал бодолоо удаа дараалан бэшэхэ шадабаритай болохо.	Зохёол сооhоо хэhэг сээжэлдэхэ, уранаар уншахаяа бэлдэхэ. Дүрбэн сэсэгэй үрэhэнэй хуби заяанай сана ямар далда улха, hургаал байнаб гэжэ hанамжаяа бэшэхэ.	Хэhэг сээжэлдэхэ, н. 182-183 хрестомати
27.04		1	Зохёолнуудай байгуулга, хэлэн, уран арганууд	Юрэ хөөрэжэ шадаха. Ямар нэгэн юумэн тухай тобшоор, зүбөөр юрэ хөөрэхэ, бэшэхэ; hанал бодолоо удаа дараалан бэшэхэ шадабаритай болохо.	Б. Базароной «Улаалзай» шүлэгтэй энэ шүлэг сасуулха: уянгата герой. Тэрэнэй автортай харилсаан, гол бодол, сюжет, уран арганууд, гүн удха. Шүлэгүүдэй илгаа, адли талыень элирүүлхэ. Шүлэгүүдые жанрайнь талаhаа тодорхойлхо.	Шүлэгүүдэй илгаа, адли талыень элирүүлхэ.н. 37,182 хрестомати
29.04		1	А. Ангархаевай «Би шулуунби»	Уран зураашанай гоё hайхан зураг тухай ойлгоhоноо, hанамжаяа хэлэжэ шадаха. Уран аргануудай, формонуудай хүсөөр шүлэгые уран гоё болгоhониинь Зэргэсүүлгэ - литературын уран арга дай хүсөөр шүлэгые уран гоё болгоhониинь.	Зохеолой темэ, идей, гол удха элирүүлхэ. Дэлгэрэнгы түсэб табижа, зохеол соо болоhон үйлэнүүдэй болоhон шалтагааниие, сагые элирүүлжэ, байгаалиин үзэгдэлнүүдые, зураглалнуудые текст сооhоо илгажа, зохеолой геройдо өөрынь хэhэн хэрэг, үйлэ, хэлэhэн hанал бодолыень баримталан, характеристикэ үгэхэ	1-2 н. 147
04.05		1	Б. Дугаровай «Түрэлхидэйм хэлэн, хүлисѳѳрэй»	Баир Дугаров- XX зуун жэлэй хоёрдохи хахадай – XXI зуун жэлэй эхинэй поэт – новатор гэжэ баримта баталха. «Сууряан» гэжэ зохёолой үгын абяануудай найрал (звукопись), тиихэдэ авторай зураглаhан оршоной будаг үнгэ (цветопись) элирүүлэгты.	Шүлэгэй гол бодол, түхэл, байгуулга, герой тодоруулха.	Сээжэлдэхэ «Сууряан» н. 150
06.05		1	Шүлэгэй психологическа юртэмсэ	Шүлэг соо хэрэглэгдэhэн уран арганууд тухай. Шүлэгэй уран hайханай орон зай тухай. Шүлэгэй уран hайханай саг.	Текстэ дүтэрхыгөөр хөөрэжэ анхаралтайгаар уншажа шадаха, байгаалиин үзэгдэл, геройн түхэл шарай, гэр соохи байдал зураглан хөөрэжэ ба бэшэлгэ хэхэ.	Сээжэлдэхэ н. 149
11.05		1	Г. Базаржапова-Дашеевагай шүлэгүүд	Зохёолой хэлэн. Хүнэй сэдьхэлэй байдал, байгаалиин үзэгдэл тодорхойлон бэшэхэ зохеолшын уран аргыень элирүүлхэ	Уншалга, хөөрэлдөөн, шэмжэлэлгын ажал, таблицаар ажал.	хэhэг сээжэлдэхэ, стр. 189-170 хрестомати
18.05		1	«Үеhѳѳ үедэ уг залган»	Уран зүйлнүүдыень элирүүлхэ, буулгаха. Байгаалиин үзэгдэл, геройн түхэл шарай, гэр соохи байдал зураглан хөөрэхэ, бэшэлгэ хэхэ. Уран зүйлнүүдыень элирүүлхэ. Поэтическэ болон идейнэ удха элирүүлхэ. 04.05	Бэшэмэл ажал Автор ямар бодолнуудаа үндэрѳѳр сэгнэнэб, шүлэгэй мүрѳѳр баталха. Шүлэгэй уран аргануудай анализ хэхэ.	н. 157 учебник
20.05		1	Дабталга: Эпическэ зохёолнууд	Эпическэ зохёолнуудай түлэб, жанрнууд, зорилго, ажабайдалай зураглал тухай мэдэсэ. Зохёол бэшэхэ арганууд тухай: эпическэ сюжет, юрэ хөөрэлгэ, зураглал, авторай характеристикэ, диалог, портрет, пейзаж тухай мэдэсэ. Бага: Таабаринууд, оньһон, хошоо, жороо, шог ёгто үгэнүүд, Дунда: дуунууд, онтохонууд, магтаалнууд, соло дуудалганууд. Ехэ: Мифүүд, домогууд, үльгэрнүүд тухай ойлгосо Зэргэсүүлгэ, портрет, пейзаж, зохёолой композици, сюжет тухай ойлгосо дабтаха.	Таблицануудар ажал. Уншаhан, hайшаагдаhан номдо аннотаци бэшэлгэ. Жэшээнүүд дээрэ ажаллаха., анализ.	Тест
25.05		1	Уран зохёолой хэлэнэй шэмэг үгэнүүд	Шүлэглэмэл зохеол анализ хэлгэ дабтаха, hургаха.. Пейзаж, олицетворени тухай гол ойлгосонууд ба тэдэнэй янзануудые мэдэхэ еhотой. Гражданска, инаг дуранай лирикэ тухай олйгосо дабталга, сасуулга. Үхибүүдэй дадал, мэдэсэ шалгажа, үзэһэнөө дабталга Үхибүүдэй дадал, мэдэсэ шалгажа, үзэһэнөө дабтан, шалгалта хэхэ. Бэхижүүлгэ.	Пейзаж, олицетворени тухай гол ойлгосонууд ба тэдэнэй янзануудые, гражданска, инаг дуранай лирикэ тухай олйгосо дабтан, сасуулан, hурагша ѳѳрѳѳ шэлэн (hурагшын үхзэмжѳѳр), hанамжаяа бэшэхэ. Найруулга бэшэхэ. Үхибүүдэй дадал, мэдэсэ шалгажа, үзэһэнөө дабтан, шалгалтын ажал хэхэ.	Тобшолол гаргаха
27.05		1	Шалгалтын ажалай анализ
	хамта	68 час

Жэлэй һүүлдэ шалгалта

11-дэхи класс

Найруулга /уянга, эссе, найруулга, рассказ, бодомжолго/ Темэнүүд үгтэнэ. Һурагша найруулгын темэ өөрөө шэлэнэ.

Манай нютагай уран зохёолшод (темэ өөрөө шэлэнэ)
Нютагайнгаа гү, али Буряад оронойнгоо солотой морид, тэдэниие һургаһан зон тухай найруулга- зураглал бэшэгты.
«Нютагаймнай тамиршад» (сочинени - бодомжолго)
Агуу илалтада хубитаяа оруулаад… (Нютагай ара талын ажалшад тухай)
«Манай Буряад орон», «Минии Буряад орон», «Буряад оромни», «Буряаднай», «Минии тоонто нютаг» гэhэн темэнүүдые шэлээд, буряад орон, нютаг тухайгаа эссе бэшэгты.
«Минии дуратай уран зохёол», «Уянгата шүлэгүүдые уншаад байхадаа…» гэhэн темэнүүдые шэлээд, буряад уран зохёолшодой бүтээлнүүдээр найруулга бэшэгты.

Багшын хэрэглэхэ методическа литература

Батуева М.В., Балданова М.Р., Цыдыпова Б.Д., Сыжипова Т.Т. «Бурятская литература»: Учебник для средней школы 11 класс, - Улан-Удэ: «Бэлиг», 2015 он.

Батуева М.В., Балданова М.Р., Цыдыпова Б.Д., Сыжипова Т.Т. «Бурятская литература»: хрестоматия, 11 класс, 12-дохи хуби, - Улан-Удэ: ГБУ РЦ «Бэлиг», 2015 он.

С.Г. Осорова. «Мүнөө үеын буряад уран зохеол» (ХХ зуун жэлэй hүүл – ХХI зуун жэлэй эхин). Хрестомати. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2010 он.

Бадмацыренова Ц.Б. «Буряад арадай хүүгэдэй аман зохеол». – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2008 он.

«Мүнгэн дуhалнууд» 9-11 классууд «Электронная книга бурятской литературы».

Бурятский героический эпос «Гэсэр» «Электронная книга бурятской литературы», Улан-Удэ.

Һурагшадай уншаха литература

Батуева М.В., Балданова М.Р., Цыдыпова Б.Д., Сыжипова Т.Т. «Бурятская литература»: хрестоматия, 11 класс, 1-2-дохи хуби, - Улан-Удэ: ГБУ РЦ «Бэлиг», 2015 он.

«Мүнгэн дуhалнууд» 9-11 классууд «Электронная книга бурятской литературы».

Предварительный просмотр:

Программа драматического кружка «Уран үгэ»

Тайлбари бэшэг.

Буряад хэлэ ба литература ойлгожо абалгада хэшээлнүүдэй хажуугаар драматическа кружогой хүдэлмэри ехэ үүргэ дүүргэхэ ёһотой. Юундэб гэхэдэ, кружогой үедэ үхибүүд үшөө гүнзэгыгөөр хэлэеэ ойлгохо болоно.

Кружогой гол зорилгонууд гэхэдэ:

турэлхи хэлэндээ һурагшадай һонирхол дээшэлүүлхэ;
хэлэлгынь болбосорол һайжаруулха;
эрдэм мэдэсыень үргэдхэнэ ба гунзэгырүүлхэ;

         Эдэ хүдэлмэриин удхань ба түхэл маягынь ћургуули бүхэнэй бодото байдал дээрэһээ дулдыдан тодорхойлогдоно.
        Һурагшадай зохёохо абьяас элирүүлхэ ба хүгжөөхэ, уран зохёолой ажалда хабаадалсаха (шүлэг, рассказ бэшэхэ, оршуулга хэхэ, арадай аман зохёол суглуулан найруулха г.м.) талаар драматическа хүдэлмэри ехэ туһатай. Драматическа нааданууд хүмүүжүүлхэ ба юумэ ойлгон абаха ябадалда туһа хүргэнэ. Эндэ нааданай элдэб сценаринууд г. м. һурагшадаар зохёолгожо болоно.
        Драматическа хүдэлмэри элдэб янзын байха ушартай. Кружогой гэшууд жэшээлхэдэ, түрэлхи хэлэндээ дуратайшуулда өөһэдынгөө һургуулиингаа элдэб найрнуудта дашарамдуулан, тусхай темэдэ зорюулһан үдэшэнүүд дээрэ сценкэнүүдээ харуулхадань болоно.

№	Темэ	час
1	Оролто хэшээл	1
2	Драматическа зохёолнууд тухай хөөрэлдөөн	1
3	Уран гоёор уншажа һуралга	1
4	Уран гоёор хэлэжэ һуралга	1
5	Х.Н. Намсараев «Ноёоной хубуун» (см. Приложение 1)	1
6	Г.Г. Чимитов Баснинууд (Эрэ тахяа)	1
7	Д.Ошоров «Баярлаһан һармагшан»	1
8	Д.Ошоров «Бэрхэ багша»
9	Ц.Г. Шагжин «Будамшуу»	1
10-11	Н.Г. Дамдинов «Гэсэр Хаан» (хэһэгүүд)	2
12	«Хадаг табилга»	1
13-14	Ч-Лх. Базарон «Хаарташан»	2
15-16	Э.Манзаровай зүүжэгүүд	2
17-18	Буряад арадай дуунууд. Түнхэнэй ёохор	2

Приложение 1

Сценка из пьесы Хоца Намсараев «Ноёной хүбүүн»

Ноён:

-Зай хүбүүмни, ши ойлгоно гүш? Би үхэхэ болоод байнаб гээшэб! Шинии энэ хатанииешни ухаатай хүн гэжэ hанагшаб, хатанайнгаа үгэhөө нэгэшье гарангүй ябаарай

Хатан: Дуулааб. архиин hогтуугаар хоёр хүн наншалдаад сохюулагшань хургаяа таhа хазажархео гэлсэнэ.

Ноёной хүбүүн: hэ, одоо бишни тэрээхэн зарга таhалхал болоо гээшэб. Хүнгэн хубсаhыем гаргажа асал даа.

Хатан: үгы юрэдөө, ши ямар зарга таhалха болоод, хүнгэн хубсаhаяа үмдэхэеэ hанабаш?

Ноёной хүбүүн: hэ, тэрэшни тон барагтайхан юумэ байгаа ёhотой даа. Хүнгэн хубсаhаяа үмдэжэ ошоод, тэрээхэн зарлигыень гаргуулжа абаад, таhа татажархихам. hэ-hээ! Минии хүсэнтэй тэнсэхэ юун байха hэм.

Хатан:Ай, тэнэг адхамар, эсэгэшни наhа дүүрэхынгээ урда юун гэжэ шамда захяа hэм.

Ноёной хүбүүн: Мартажархеоб.

Хатан: Эсэгынгээ гэрээд үгэ мартажархеоб гэжэ hуухаш! Зарга гээшэшни хүсөөрөө таhалха hуур дээhэн бэшэ, тэрэшни ондоо байдаг.

Хатан: Ши ошоод байхадаа олон юумэ дуугарангүй, хамараа хараад hуугарай. Тэрэ хоёр заргатай хүнүүдые асаржа, урдаа байлгаад, та хоёр юундэ наншалдаабта гэжэ асуугаарай. Хэрбээ хургаяа тэбхытэр хазаhан байбал, тэрэшни өөрөө заатагуй хургаяа хазаhан байха

Ноён: Зай, таанад юундэ ерэбэт?

Хүнүүд(Балдан, Дамба)

-Энэ хургыем хазаа.

-үгы энэ хургыем хазаа

-Ноёнхай, энэ хүн мини хурга хазаал.

Ноён: Зай, зай! Хүрөө минии урда байгты. Хургануудаа харуулагтыл даа. Аа ши, Балдан, өөрөө хургаяа хазаhан байнаш. Ехэ ялада унахаш. Ойлгоо гүш?

Ноён: Эндэhээ ябагты. Эдэниие гаргагты

Ах-даа! Ямар хүндэ ажал гээшэб зарга таhалха гээшэ

Ноён: Зай, орогты. Юун болооб?

hамган: ОО-ёо-ёо. Энэ нүхэрни хамарым хазажархеол.

Нүхэрынь: Би хазаагүйб. Энэ өөрөө хазаа.

Ноён: Зай, байгты. Хараhууб. Аа, тэнэг эмэ, өөрөө хамараа хазархеод, нүхэрөө хардажа байнаш!

hамган: Ноён хайрлыт, үнэхөөр хамарыем хазаа юумэл. Би өөрөө хайшан гэжэ хамараа хазалтайбиб?!

Хүнүүд: Ноёнхай эндүүрнэ бэшэ гүт? Аманиинь хамартаа яашье, хүрэхэгүйл. Яашье хүрэхэ юм, хүрэхэгүйл.

Ноён: Ай, нохойн гүлгэд, аниргүй байгты! Энэ эхэнэр заабол өөрөө хазаhан байха. Би мэдэжэ байнаб.

Хамартаа хүрэхэшьегүй hаа, ямар нэгэн үндэр юумэн дээрэ гараад, хазаhан байха. Мэдэнэб. Ябагты түргэн, ойлгоно гүт? Ябагты!

Предварительный просмотр:

Хэшээл: буряад хэлэн, 5-дахи анги.

Сэдэб : «- Ээ, -эй аялгануудые зүб бэшэлгэ» (оролто хэшээл)

Хэшээлэй зорилгонууд:

-эй, –ээ аялгануудые зүб бэшэжэ, дүримыень хадуужа абалга;
аман ба бэшэмэл хэлэлгэ хүгжөөлгэ;
һайн ябадал хүмүүжүүлгэ.

Хэшээлэй ябаса:

І. Оролто үгэ

- Сайн байна, үхибүүд! Би Марина Ивановна гэжэ нэрэтэйб. Хэшээлэй эхилхынгээ урда булта түхэреэлжэ гараараа барилсаад, бэе бэедээ ошонуудые эльгээе! (танилсалга).

ⅠⅠ. Шэнэ темэ ойлгуулга

Проблемэ табилга. Харыт, нухэд, битнай хэшээлдээ иимэ hонин юумэ асарааб (хэрэгсэл харуулнаб). Энэ хадаа саарhан театр (камисибай) гээшэ. Япон оронhоо ерэhэн юм. Харахамнай гү, юун байнаб эндэ? (таабари таалганаб)

Хулгана бариха, hү ууха, хүүндэ эрхэлхэ дуратай гэрэй амитан. Зүб, энэмнай миисгэй.
Томо бэетэй, аяар долоон хоног соо уhагүй ябаха аргатай табан хушуун малай нэгэн. Зүб, энэмнай тэмээн.

Эдэ амитад - минии туhалагшад (зурагуудые ба нэрэнүүдые хоер столбик болгожо, самбарта үлгэнэб).

Эдэ хоеромнай ѳѳhэдынгѳѳ нүхэдѳѳ, эд бараагаа асараа. (Самбар дээрэ иимэ үгэнүүд үлгѳѳтэй: зѳѳхэй, ээдэмэг, хирээ, тээрмэ, ээрсэг, мэлхэй, дэлхэй, эмээл)

Даабари дүүргэлгэ: Алиниинь хэнэйб гэжэ хубаажа туhалаа болбол, хэшээлэйнгээ сэдэб таахабди. (Υхибүүд цепочкоор самбарта гаража, үгэнүүдые тааруулаад, хоер газар хубаана).

Зай, бэрхэт даа, юундэ иигэжэ хубаагабта? Харюунууд: Юундэб гэхэдэ, үгэнүүд соо -ээ аялган ба дифтонг -эй бэшэгдэнэ. Зүб, манай хэшээлэй сэдэб: «- Ээ, эй аялгануудые зуб бэшэлгэ»

Υшѳѳ hайнаар харая даа, эдэ үгэнүүд ямар гуримаар бэшэгдэнэб? (үхибүүд: -ээ аялган үгын хаанашье бэшэгдэнэ, харин дифтонг -эй ганса угын hүүлдэ байна гэжэ хэлэхэ еhотой). Υгы hаа, ном соогоо дүрим уншаха, дабтаха. (Самбар дээрэ дүрим үлгэнэб)

Удаан -ээ анхан hууриин хаанашье дайралдадаг, бэшэгдэдэг.

Жэшээнь: ээрсэг, сэгээ, эмээл г.м

Дифтонг -эй анхан hууриин гансал hүүлшын үедэ дайрагдадаг, бэшэгдэдэг.

Жэшээнь: бээлэй, мэлхэй

Зарим үгэнүүдээ минии туhалагшад Японидоо мартаhан байна, тиигээд маанадаа Японидоо айлшалаад ерэе гэжэ урина. Ошожо эдэ хоертоо туhалхамнай гү? Зүбшѳѳгѳѳ hаа, бодогты

ⅠⅠⅠ. Физминутка. Хугжэм доро бодоод, бэе бэеэдээ барилсаад тойрон гуйлдэнэ. Зай, хурэжэ ерэбэ гээшэбди.

ⅠV. Бэхижүүлгэ

Тэмээн миисгэй хоернай маанадаа Япон театрта урижа байна, ошохомнай гү? Энэ зүжэг таанар анхаралтайгаар шагнаарайгты, юундэб гэхэдэ, манда хэрэгтэй үгэнүүд дайралдажа болохо. Гэртээ бусахын тула тэдэ үгэнүүдые hанажа абаарайт, даабари дүүргэхэт.

Зүжэг харуулга. Дэлхэй дээрэ аалин Мэлхэй hүрхэй Эрбээхэй хоер нүхэсэбэ ха. Мэлхэй Эрбээхэйгээ гэртээ уриба. Мэлхэйн төөдэй зөөхэй, ээзгэйгээр хүндэлбэ. Зөөхэйн түүрхэй аяга хараад, hүрхэй Эрбээхэй сухалдаба, бээлэйгээ шүдэбэ. «Төөлэй намда асарагты!»- гэжэ хашхарба. Төөдэй жэгтэйхэн хоолойгоор хэлэбэ: «Ши, бүүбэй, бү аашала, айлшалгын гурим мэдэжэ аба». Тэрэ сагhаа хойшо түргэн түүхэй, удаан даамай хоер таарадаггүй.

Танда зүжэг hайшаагдаа гү? Хэрэгтэй үгэнүүд дайралдаба гү? Зүжэгэй текст слайд-зураг дээрээ харуулнаб. Һүүлдэнь үгы болгоод, даабари үгэнэб:

Υгтэhэн саарhан дээрээ hанажа абаhан үгэнүүдээ бэшэжэ, самбар дээрээ үлгэгты.

Υхибүүд ѳѳhэдѳѳ слайд дээрэhээ шалгана, сэгнэлтэ табина.

V. Тобшолол

Бэрхэт даа, нүхэд, гэртээ ерэбэбди, тэмээн миисгэй хоернай ехэл баяртай үлѳѳ. Хэшээлдээ юун тухай ойлгосо абаабибди?

VⅠ. Сэгнэлтэ табилга.

Сээжээр сэгнэлтэ табинаб, алдуу гаргаhан үхибүүд багшаhаа заабари абана.

VⅠⅠ. Гэрэй даабари үгэлгэ. Гэртээ эдэ үгэнүүдээ хэрэглэн, онтохо зохеохо, тэрэнэй hүүлшын хэшээлдээ наадажа харуулха.

Иимэ бэрхэ ажал ябуулhандатнай миисгэй, тэмээн хоер баярлажа, шабар хулганаануудые бэлэглэхэнь. Хулгана буряад литээр шэнэ жэлдэ ерэхэнь гээшэ, тиимэ гү? Би танда үнэмшэлгэ барюулхам. Ямар сэдьхэлтэй хэшээлhээ гараабта, тааруу нюур самбарта үлгыт даа.

Дахин уулзатараа баяртай, нүхэд!

Предварительный просмотр:

БУРЯАД РЕСПУБЛИКЫН ҺУРАЛСАЛАЙ БОЛОН

ЭРДЭМ УХААНАЙ МИНИСТЕРСТВО

ТΥНХЭНЭЙ АЙМАГАЙ ҺУРАЛСАЛАЙ УПРАВЛЕНИ

ТООРЫН ЮРЭНХЫ ҺУРАЛСАЛАЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

Программа багшанарай Зүбшѳѳгдэбэ Баталнаб

методическа нэгэдэлэй hуралсалай талаар Тоорын юрэнхы hурал-

зүблѳѳндэ хаража үзэгдѳѳ директорэй орлогшо салай дунда

МН хүтэлбэрилэгшэ ____________ hургуулиин директор____

Захиралта №

2019 оной ___________

АЖАЛАЙ ПРОГРАММА

Тоорын юрэнхы hуралсалай

дунда hургуулида 2019 – 2020 оной

hуралсалай жэлдэ буряад хэлэ

IⅠⅠ класста үзэлгэ

Багша: Янданова Марина Ивановна

Тооро

2018 он

Аннотация к рабочей программе

по бурятскому языку

Рабочая программа включает в себя следующие разделы: планируемые результаты освоения предмета, содержание предмета, календарно-тематическое планирование, материально-техническое обеспечение образовательного процесса.

В соответствии с учебным планом школы на 2019-2020 уч. год на изучение предмета «Бурятский язык» в 3 классе отводится 3 ч. в неделю. Программа рассчитана на 102 часов для обязательного изучения бурятского языка.

Һуралсалай жэлэй һүүлдэ 3-дахи классай һурагшад иимэ мэдэсэ ба дүй дүршэлтэй болоһон байха ёһотой:

Һурагшад мэдэхэ ёһотой:

- аялганай тааралдал, һубарил ба нугаралые, үгын һуури ба залгалтые, үндэһэн ба суффиксые, үзэһэн хэлэлгын хубинуудые, мэдүүлэлэй шухала ба юрын гэшүүдые.

Һурагшад иимэ шадабаритай болохо:

- багшын уншажа үгэхэдэ, 40-45 үгэтэй текстые алдуугүйгөөр, сэбэр гоёор бэшэхэ;

- үгын һүүлэй ээ-эй, ээ-өө аялгануудые зүбөөр хэрэглэхэ;

- юумэнэй нэрэнүүдые олоной тоодо зүбөөр хэрэглэхэ;

- мэдүүлэлэй һүүлдэ асууһан ба шангадхаһан тэмдэгүүдые зүбөөр табижа шадаха;

- интонации баримталан, мэдүүлэлнүүдые илгаха;

- мэдүүлэл сооһоо шухала гэшүүдые оложо шадаха;

- багшын уншажа үгэһэн текстэ түсэб өөрөө табяад (50-60 үгэтэй), һургалгын изложении бэшэхэ;

- багшын хэлэжэ үгэһэн темэдэ гү, али хараһан, дуулаһан юумэн тухайгаа богонихон сочинени бэшэжэ шададаг болохо.

Шалгалтын диктантнууд, тэдэниие үнгэргэхэ арганууд.

Диктант текстын хэмжээдэ эрилтэнүүд:

- 3-хи классай нэгэдэхи хахад жэлэй һүүлдэ гү, али хоёрдохи хахад жэлэй эхиндэ 35-40, жэлэй һүүлдэ 45-50 үгэнүүдтэй диктантнуудые бэшүүлхэ.

Программын ёһоор словарна диктантын хэмжээнүүд:

Гурбадахи класста 12-14 үгэ бэшэхэ болоно. Энэ тоонууд жэшээтэ болон үгтэнхэй. Багша бүхэн өөрынгөө һурагшадай бэлэдхэл хаража, диктантын ба тэрээн сохи үгэнүүдэй тоо олон гү, али үсөөн болгожо болохо.

Словарна диктантнуудые шалгахадаа, сэгнэлтын иимэ ноормонуудые баримталха:

«5» - нэгэшье орфографическа алдуугүй байха;

«4» - нэгэ орфографическа алдуутай, нэгэ заһабаритай;

«3» - хоёр орфографическа алдуутай;

«2» - гурба-табан орфографическа алдуутай.

Диктантнуудые сэгнэлгэ.

«5» сэгнэлтэ – нэгэшье орфографическа алдуугүй, үзэгүүдээ зүбөөр, текст сэбэрээр бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«4» - 2-3-һаа үлүү бэшэ орфографическа алдуутай, ондо ондоо орфограммануудтай үгэнүүдтэ 2 – 3 заһабари хэгдэһэнэй, үзэгүүдэй һарюугаар, һаланаар бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«3» - 4-5 орфографическа алдуутай, ондо ондоо орфограммануудтай үгэнүүдтэ гурбанһаа дээшэ заһабари хэгдэһэнэй, олон үзэгүүдэй хазагайруулжа байгаад, һалан муухайгаар бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«2» - зургаанһаа дээшэ орфографическа алдуутай ажалда табигдаха.

Тематическа план

№	Темын нэрэ	У1гтэһэн саг
№	Темын нэрэ	У1гтэһэн саг
1	Түрэл һайхан буряад орон	1
2	Абяан ба үзэгүүд.	1
3	Абяан ба үзэгүүд.	1
4	Алфавит	1
5	Аялганай тааралдал.	1
6	Аялганай һубарил	1
7	Аялганай нугарал	1
8	У-ү, уу-үү, уй-үй аялганууды зүб бэшэлгэ	1
9	Ии - ы үзэгүүд. Өө – ээ аялганууд	1
10	Өө – ээ аялганууд	1
11	Эй –ээ зүб бэшэлгэ	1
12	Хатуу ба зөөлэн аялганууд	1
13	Словарь. Словарна үгэнүүд	1
14	Шалгалтын ажал.	1
15	Алдуунуды усадхаха ажал	1
	Үгын бүридэл (12 час)
16	Үгын үндэһэн	1
17	Түрэл үгэнүүд	1
18	Үгын бүридэл – суффикс.	1
19	Үгын бүридэл – суффикс.	1
20	Үгын залгалта	1
21	Үгын залгалта	1
22	Нэгэ түхэлтэй үгэнүүд	1
23	Нэгэ түхэлтэй үгэнүүд	1
24	Б, л, м, р хашалгануудай дүрим.	1
25	Шалгалтын ажал.	1
26	Алдуунуды усадхаха ажал	1
	2 четверть Абтаһан үгэнүүд (5 ч)
27	Абтаһан үгэнүүд. Сохилто: -о, -а, -э аялгануудай бэшэлгэ	1
28	Абтаһан үгын һүүлдэ түргэн –и бэшэлгэ	1
29	Абтаһан үгын залгалта	1
30	Шалгалтын ажал.	1
31	Алдуунууды усадхаха ажал	1
	Хэлэлгын хубинууд (40ч)
32	Юумэнэй нэрэ. - хэлэлгын хуби.	1
33	Юумэнэй нэрэ нэгэнэй ба олоной тоо	1
34	Юумэнэй нэрын олоной тоогой залгалтанууд.	1
35	Юумэнэй нэрын падежнууд	1
36	Нэрын падеж.	1
37	Нэрлуулэгшэ	1
38	Хамаанай падеж.	1
39	Зүгэй падеж.	1
40	Үйлын падеж.	1
41	Зэбсэгэй падеж.	1
42	Хамтын падеж	1
43	Гаралай падеж.	1
44	Дахуул үгэнүүд.	1
45	Шалгалтын ажал.	1
46	Алдуунууды усадхаха ажал	1
47	Падежнуды хэрэглэн практическа ажал	1
	3 четверть
48	Тэмдэгэй нэрэ- хэлэлгын хуби.	1
49	Асуудал хэрэглэлгэ	1
50	Юумэнэй нэрэтэй холбоон	1
51	Юумэнэй нэрэтэй холбоон	1
52	Тэмдэгэй нэрэ – элирхэйлэгшэ.	1
53	Адлирхуу болон харша удхатай үгэнүүд	1
54	Адлирхуу болон харша удхатай үгэнүүд	1
55	Шалгалтын ажал.	1
56	Алдуунууды усадхаха ажал	1
57	Үйлэ үгын хэлэлгын хуби	1
58	Үйлэ үгэ хэлэлгын хуби	1
59	Хэлэгшэ – мэдүүлэлэй шухала гэшүүн.	1
60	Үйлэ үгэнүүдэй һуурида тодо бэшэ түргэн а, о, э аялган бэшэгдэнэгүй.	1
61	Үйлэ үгэнүүдэй һуурида тодо бэшэ түргэн а, о, э аялган бэшэгдэнэгүй.	1
62	Үйлэ үгын һуури, залгалта. Үеын бүридэлөөр шүүлбэри	1
63	Үйлэ үгын һуури, залгалта. Үеын бүридэлөөр шүүлбэри	1
64	Үйлэ үгэнүүдэй сагууд.	1
65	Мүнөө сагай асуудалнууд.	1
66	Үнгэрһэн сагай асуудалнууд.	1
67	Ерээдүй сагай асуудалнууд.	1
68	Үйлэ үгэнүүд тухай дабталга	1
69	Шалгалтын ажал.	1
70	Алдуунуды усадхаха ажал	1
	Мэдүүлэл (11ч)
71	Мэдүүлэл.	1
72	Мэдүүлэлэй аялганууд	1
73	Мэдүлэлэй янзанууд	1
74	Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэл.	1
75	Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэл.	1
76	Мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоон	1
77	Диктант	1
	4 четверть
78	Мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоо.	1
79	Мэдүүлэл соохи юрын гэшүүдэй илгаа. Элирхэйлэгшэ, нэмэлтэ	1
80	Мэдүүлэл соохи юрын гэшүүдэй илгаа. Элирхэйлэгшэ, нэмэлтэ	1
81	Диктант.	1
82	Алдуунудые усадхаха ажал	1
83	Хэлэлгын нюусанууд ()	1
	Нэмэлтэ – юрын гэшүүд 12ч.
84	Текст. Гол удха	1
85	Домоглол. зураглал	1
86	бодомжолго	1
87	Текстын хубинууд. нэрлэлгэ	1
88	Фразеологизмууд.	1
89	Үгын сэхэ ба шэлжэһэн удха	1
90	Синонимууд. антонимууд	1
91	Омонимууд.	1
92	Амаршалга бэлэг	1
93	Бэшэг бэшэлгэ	1
94	Шалгалтын ажал.	1
95	Алдуунууды усадхаха ажал	1
96	Жэл соо үзэһэнөө дабталга.	6

Учебнэ-методическа литература:

Буряад хэлэн. 3-дахи класста үзэхэ ном. Хэблэл. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2011. – 160 х., зур.
Буряад хэлэн, уншалга, хэлэлгэ хүгжөөлгэ. Буряад һургуулиин программанууд, 1 – 4 классуд. / Зохёогшо Д.Д.Ошоров. – 2-долхи хэблэл. – Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2004 – 44 х.
Буряад хэлээр. Уншалгаар. Буряад литератураар һурагшадай мэдэсэ. Шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ / Харюусалгата редакторнууд Ц.Б. Цыренова. Б.Б. Жалсанов. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл. 2007. – 36х.
Диктантнуудай суглуулбари. 1 – 4 класс. (Согсолб. Д 457 Содномов С.Ц.) – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2002. – 72 х.
Эхин һургуулида буряад хэлэ зааха методико. /Ошоров Д.Д., Раднаев Э.Р.. Содномов С.Ц. – Улаан-Үдэ, Бэлиг, 200. – 204х.

Һурагшада хэрэглэгдэхэ литература:

Буряад хэлэн. 3-дахи класста үзэхэ ном. Хэблэл. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2011. – 160 х., зур.
Ажалай дэбтэр. 3-дахи класс. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2011. – 40 х.

Предварительный просмотр:

БУРЯАД РЕСПУБЛИКЫН ҺУРАЛСАЛАЙ БОЛОН

ЭРДЭМ УХААНАЙ МИНИСТЕРСТВО

ТΥНХЭНЭЙ АЙМАГАЙ ҺУРАЛСАЛАЙ УПРАВЛЕНИ

ТООРЫН ЮРЭНХЫ ҺУРАЛСАЛАЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

Программа багшанарай Зүбшѳѳгдэбэ Баталнаб

методическа нэгэдэлэй hуралсалай талаар Тоорын юрэнхы hурал-

зүблѳѳндэ хаража үзэгдѳѳ директорэй орлогшо салай дунда

МН хүтэлбэрилэгшэ ____________ hургуулиин директор_________

Захиралта №

2019 оной ___________

АЖАЛАЙ ПРОГРАММА

Тоорын юрэнхы hуралсалай

дунда hургуулида 2019 – 2020 оной

hуралсалай жэлдэ буряад литература (түрэлхи хэлэ)

ⅠⅠⅠ класста үзэлгэ

Багша: Янданова Марина Ивановна

Тооро

2018 он

Аннотация к рабочей программе

по бурятской литературе

Рабочая программа по предмету «Бурятский язык» для 3 класса на 2019-2020 учебный год составлена на основе ФГОС НОО, Концепции духовно-нравственного развития и воспитания личности гражданина России, Примерной программы НОО по русскому языку, планируемых результатов начального общего образования и на основе программы С.Ц. Содномова «Түрэлхи хэлэн» Улан-Удэ: «Бэлиг», 2011г. Рабочая программа включает в себя следующие разделы: планируемые результаты освоения предмета, содержание предмета, календарно-тематическое планирование, материально-техническое обеспечение образовательного процесса.

Һуралсалай жэлэй һүүлдэ 3-дахи классай һурагшад иимэ мэдэсэ ба дүй дүршэлтэй болоһон байха ёһотой:

Литературна уншалгын шухала зорилго хадаа үхибүүдые уран үгэдэ, уран зохеолдо дуратай, тэрэниие уншаха дүй дүршэлтэй болгон хүмүүжүүлхэ, үхибүүд бага наһандаа түрэлхи хэлэнэйнгээ баялигтай, илангаяа уран үгын удха шанартайтанилсажа, бэеэ даагаад уран зохеолнуудые саг үргэлжэ уншаха дадалтай болохо еһотой

3-дэхи классай программа соо түрэл һайхан Буряад нютаг, тэрэнэй баялиг, табан хушуу мал, тэрэнэй олзо хэшэг, буряад арадай еһо заншал, түрэл гарал ба гал гуламта, арадай һайндэр –сагаалган, үхибүүдэй нааданууд, бэеэ зүбөөр абажа ябалга, сээрлэхэ еһо гурим тухай уран зохеолнууд гол һуури эзэлхэ болоно.

Эхэ байгаалияа хүндэлхэ ба гамнаха гурим, еһо, нютагай зэрлиг амитад, шубууд ба тэдэнэй ажамидарал, буряад арадай еһо заншалнууд сэсэн һургаал заабаринууд, арад зоной һайндэрнүүд, Буддын шажанай түүхэһээ, «арбан сагаан буян» ба «арбан хара нүгэл» тухай статьянууд, рассказууд, онтохонууд, шулэгүүд, дуунууд оруулагдахаар хараалагдана.

Үхибүүдтэ зорюулан бэшэдэг буряад болон бэшэшье арадуудай уран зохеолшодой зохеолнуудтай танилсаха.

Тиихэдэ арадай аман зохеолһоо онтохонууд, үльгэрнүүд, оньһон ба жороо үгэнүүд, таабаринууд, программада олоор оруулагдаха болоно.

Гурбадахи классай һурагшад ойлгон уншаха зуураа текстынгээ ябаса, тогтолго аянгыень зубөөр хэрэглэхэ дадалтай болохо. Һурагшад абяагүйгөөр ба шангаар уншаһан тухайгаа багшын табиһан асуудалнуудта гуйсэд дүүрэн харюу үгэжэ шадаха.

Туд класста һурагшадай уншалгын эрилтэ улам дээшээ болохо еһотой. Уншаһан текстынгээ удхыень ойлгон , нэгэ жэгдээр, уран гоеор , үгэнүүдые бүхэлеэрнь уншаха шадабаритай болоһон байха (жэлэй һүүлдэ 60-70 үгэ минута соо).

Логическа сохилто ба мэдүүлэлнүүдэй хоорондохи зогсолто баримталан уншалга.уншаһан текстынгээ удхые аянгатайгаар харуулжа шадаха.

Рассказ соохи үйлын һубарил оложо шадаха. Уншаһан текстые өөрынгөө аргаар хубинуудта хубаажа шадаха.

Уншаһан текстынгээ удхые, илангаяа басниин удхые ойлгоод, тобшохоноор, хэлэжэ үгэхэ. Үйлэдэгшэ нюурнуудые, байгаали, үйлэ харуулһан үгэнүүдые, мэдүүлэлнүүдые текст сооһоо өөрөө оложо шадаха.

Уран зохеолой жанрнуудай зарим онсо илгаануудай практическа танилсалга: онтохон соохи жэгтэй, гайхамшагтай юумэнууд тухай, басни сохи нюурнууд ондоо удхатайгаар хэлэһэн басниин удха узуур тухай , шулэгүүдэй онсо илгаа (ритм, аллитерации, рифмэ) тухай һурагшад уншаһанаа хубинуудта хубаажа, өөһэдөө тусэб табяад, текстэеэ тобшоор түүбэрилэн хөөрэжэ шадаха дадалтай болохо.

Уншалгын хэшээлэй ехэнхи сагынь текст уншалгада, тэрээн дээрэ хүдэлэлгэдэ зорюулагдаха. Уншалгын урда тээ хэгдэхэ хөөрэлдөөн хадаа хэшээл соо уншагдаха материалай удхатай нягта холбоотой байха еһотой.

Уншалгын хэшээлдэ үхибүүдэй хараһан , мэдэхэ юумэнууд хэрэглэгдэжэ , тэрэниие үргэдхэхын тула багша хадаа байгаалиин үзэгдэлнүүдые , олониитын ажабайдалые , хүн зоной ажал хүдэлмэриие саг уүргэлжэ ажаглаха худэлмэри ябуулжа байха зэргэтэй.

Уншалга ба хэлэлгэ хугжөөлгэ.

Буряад арадай аман зохёолhоо онтохонууд, үльгэрнүүд, оньhон үгэнүүд, таабаринууд. Элдэб арадуудай онтохонууд.

Түрэл hайхан тоонто нютаг, табан хушуу мал, тэдэнэй олзо хэшэг, түрэл гарал, гал гуламта, арадай ёhо заншал, арад зоной hyргаал ба haйндэрнууд, нааданууд. Үхибүүдэй haйхан хэрэгүүд тухай рассказууд, оньhoн үгэнүүд, таабаринууд.

3-дэхи классай hypaгшад текст дээрэ хүдэлхэдөө, хэлэлгэ хүгжөөлгөөр иимэнүүд шадабари ба дуршэлтэй болохо ёhoтой болоhон байха:

Түрүүшын классуудта оложо абахан уншалгын дүршэлые улам һайжаруулха, ямаршье текстын аянга баримталан, зүбөөр, уран гоёор, түргөөр, алдуугүйгөөр уншадаг болохо;

Гэртээ бэеэ даагаад уран зохёолнуудые уншаха дүршэлтэй боложо шадаха;

Уншаһан зохёолойнгоо нэрыень, авторыень, гол геройнуудыень тусхай дэбтэр дээрэ бэшэжэ һураха.

Текстын хубинуудай удхын холбоо ба хойно хойнохоо болоһон үйлые өөрөө оложо шадаха. Уншахан текстдээ түсэб табижа шадаха.

Үйлэдэгшэ нюурнууд тухай һанамжаяа текст соогоо оложо, тэдэнэй хэрэг ябадалые сэгнэжэ шадаха;

Уншахан юумэнэйнгээ гол удхые өөрынгөө үгөөр хөөрэхэ, текст соохи үгэнүүдэй онсо илгаае ойлгожо абаад, хэлэлгэ соогоо хэрэглэхэ шадабаритай болохо.

Уншаһан материалайнгаа гол удхые өөрөө хэлэжэ, текст соохи үгэнүүдэй онсо удхыень ойлгожо шадаха;

Үйлэдбэрилэгшэ нюурнуудые, байгаалиие тодорхойлон, зураглан харуулһан, үгэнүүд ба мэдүүлэлнүүдые текст соогоо олохо дуршэлтэй болоһон байха.

Хэшээлдээ «Түрэлхи хэлэн»:Υндэhэн буряад hургуулиин 3-дохи класста уншаха ном баригдана. Авторнууд: Содномов С.Ц., Жамбалова Д.П., Дулмаева Б.-Х. О. 3-дохи класс.- Улаан – Үдэ, «Бэлиг» хэблэл,2012 он; Буряад Республикын Һуралсалай болон эрдэм ухаанай министерство баталһан.

«Түрэлхи хэлэн» гэһэн номой удха

Гурбадахи класста үзэгдэхэ һуралсалай «Турэлхи хэлэн» номууд соо оруулагдаһан уран зохёолнууд, аман зохёолнууд бага наһанай һурагшадай хүгжэлтын психологическа онсо өөрэ зүйлнүүд, тэдэнэй оршон байдалые эзэмдэн ойлгохо эрмэлзэл, ухаан бодолой, мэдэрэлэй хүгжэлтэ хараада абтаһан байха.

Уншаха номой гол дотоо удхань дээдэ хэмжээнэй элдэб жанрай уран зохёолнууд болоно. Тэдэнэй авторнууд гэбэл: буряад литературын классигууд Х.Намсараев ,Б.Абидуев, Б.Базарон, Ж.Тумунов, Н.Дамдинов, Ж.Балданжабон, Ч.Цыдендамбаев, Ц.Номтоев, мунөө уеын буряад литературын уран зохеолшод М.Чойбонов, А. Доноев, Г.Дашабылов, Г.Чимитов, Г.Бадмаева, Ц.Дондогой, Э.Манзаров, Э.Дугаров, Ж.Юбухаев, г.м. болоно.

Һурагшадай жэнхэни буряад хэлэеэ үзэхэ эрмэлзэл, һонирхол эдэбхижүүлхэ, тэдэнэй ухаан бодол хугжөөхэ зорилтойгоор гурбадахи классай «Турэлхи хэлэн» номууд соо буряад арадай аман зохёолой абдарһаа онтохонууд, таабаринууд, оньһон үгэнүүд, үреэлнүүд оруулагдаһан байна, гэхэтэй хамта һуралсалайнгаа методическэ хусэд суглуулбариин гол шэглэл баримталжа гурбадахи классай һурагшад Россиин болон гадаада зүүн зүгэй арадуудай онтохонуудтай танилсана.

«Түрэлхи хэлэн» программын гол бүлэгүүд:

Мэндэ амар,hургуули! – 1 час (1 хуби)

Түрэлхи нангин хэлэмнай, түшэhэн нангин нютагнай – 3 час

Арадай аман зохёолнууд алтанhаа үнэтэй булашамнай –3час

Хүн болохо багаhаа – 3 час

Yльгэрнүүд – 6 чаc

Буряад арадай hайндэр – Сагаалган - 7 час (2 хуби)

Буряад уран зохёолой эхи табигшад – 5 час

Yхибүүдэй дуратай уран зохёолшод – 5 час

Литературна онтохонууд – 1 час

3 классай түрэлхи хэлээр календарна-тематическа түсэб

№	Хэшээлэй темэ	Үгтэһэн саг
Мэндэ амар,hургуули! – 2 час (1 хуби)
1	Амар мэндэ манай hургуули!	1
2	Һайн даа, hургуулимнай! Г. Чимитов	1
Түрэлхи нангин хэлэмнай, түшэhэн нангин нютагнай – 13 час
3	Хэлэмнай. Б – Б Намсарайн	1
4	Түрэл буряад хэлэмни. Д-Н.Халхаров	1
5	Эхэ нютаг. Б. Батоев	1
6	Актриса болохоб. Д. Ошоров	1
7	Эхэ ором! Ц-Д. Дондокова	1
8	Буряад орон. Д. Жалсараев	1
9	Аглаг hайхан Буряад оромнай Г.Башкуев	1
10	Улаан – Yдэ Ц – Б. Бадмаев	1
11	Улаан – Yдэ. А. Бадаев	1
12	Байгалаа гамная! А. Бадаев	1
13	Байгал далай тухай домог Ц-Ж. Жимбиев	1
14	Үбэсэ үлбгэрэй һайхан орон	1
15	Усть Орда	1
Арадай аман зохёолнууд алтанhаа үнэтэй булашамнай – 10 час
16	Буряад арадай онтохонууд. Тэнэг шоно.	1
17	Хуурша хүбүүн.	1
18	Одхон хүбүүн	1
19	Ерэнтэй сэсэн Далантай тэнэг хоёр.	1
20	Хүлһэншэ хүн	1
21	Таабаринууд. Хэрэгсэлнүүд тухай Оньhон үгэнүүд. Шалгалтын ажал	1
22	Амитад, шубууд, ургамалнууд тухай	1
23	Оньhон үгэнүүд. Эхэ орон тухай	1
24	Нүхэсэл, үнэн сэхэ ябадал тухай	1
25	Жаргал, зоболон тухай	1
2 четверть

Уран шүлэгэй долгин дээрэ – 4ч
26	Зундаа. Б. Базарон		1
27	Намар . Г. Дашибылов		1
28	Шара набшын халуун. А. Жамбалон		1
29	Намар. Д. Мадасон		1
Хүн болохо багаhаа – 5 час
30	Гахай ба шаазгай (басни) Э. Манзаров Алтанхан хурьган Ж. Балданжабон	1
31	Шулуутайн Будамшуу Ц – Б. Бадмаев	1
32	Дэбтэрэй гомдол. Б – Б. Намсарайн	1
33	Соохорхон инзаган Ц. Шагжин,	1
34	Эхын захяа Ц. Шагжин, Алтан хараасгай Д.Цырендашиев	1
	Уран шүлэгэй долгин дээрэ – 4ч
35	Амар сайн. Ж. Зимин	1
36	Эдир хонишон.А. Жамбалон	1
37	Эдир залуу үетэндэ. А. Жамбалон	1
38	Үгэдөө хүрэхэ. Ц-Д. Дондокова	1

Yльгэрнүүд – 4 чаc

39	Шоные мэхэлhэн Шандаган А. Тороев	1
40	Шаазгай баабгай хоёр А. Тороев	1
41	Будамшуу А. Шадаев	1
42	Yншэн хүбүүн А. Шадаев. Шалгалтын ажал	1
	Уран шүлэгэй долгин дээрэ – 4ч
43	Үбэлэй үдэр. Г. Чимитов	1
44	Далитай үхибүүд. Ч-Р. Намжилов	1
45	Санащан. Ш. Нимбуев	1
46	Ёлкын дуун.Ц-Ж. Жимбиев	1

3 четверть
Буряад арадай hайндэр – Сагаалган - 9 час (2 хуби)
47	Сагаан hарын шэнээр. Сагаалган тухай.Э. Дугаров.	1
48	12 жэлнүүд. М. Батоин	1
49	Угтамжын дуун. Ш. Нимбуев	1
50	Сагаалган («Харгымнай эхин» гэhэн туужаhаа хэhэг). Г-Д. Дамбаев	1
51	Морин эрдэни.	1
52	Шагжын хула (туужаhаа хэhэгүүд) Ц. Номтоев	1
53	Табан хушуун түл. Б – Б. Намсарайн	1
54	Минии табан нүхэд. Г. Дашабылов	1
55	Г. Дашабылов «Хурьган», «Унаган»	1
	Уран шүлэгэй долгин дээрэ – 5ч
56	Бага наһанайм дурсалга. Б. Дашанимаева	1
57	Һэеы гэр. Ц. Жамбалов	1
58	Аяга сай. Ц-Ж. Жимбиев	1
59	Үүр сайтар галаа унтараангуй. Д. Улзытуев	1
60	Харгы дээрэ. Э. Дугаров	1
Буряад уран зохёолой эхи табигшад – 7 час
61	Yри нэхэбэри. Х. Намсараев,	1
62	Yүлэн. Б.Д. Абидуев	1
63	Хаан хуша. Ц – Д. Дондокова	1
64	Эбтэй hаа, хүсэтэй (басни). Ш. Нимбуев	1
65	Шандаган бүргэд хоёр. Ц – Д. Дамдинжапов	1
66	Эхэ оромнай hайхан даа!.Б. Б. Базарон	1
	Асуудалнууд ба даабаринууд	1
Yхибүүдэй дуратай уран зохёолшод – 6 час
67	Дондогой зүүдэн. Ц – Б. Бадмаев	1
68	Хараасгайн добтолго. М.М. Осодоев	1
69	Ургыхан. Ч. Ц. Цыдендамбаев	1
70	Аршаанда болоһон ушар Ц.Б.Цырендоржиев	1
4 четверть
71	Гуурһанай гурбан нюуса. Д. Улзытуев	1
72	Эхэ нютаг. Ц-Ж. Жимбиев	1
	Уран шүлэгэй долгин дээрэ – 6ч
73	Айлшан хабар. А. Жамбалон	1
74	Хабарай саг. Д-Р. Намжилов	1
75	Би мэдэнэб. Ц-Д. Дондокова	1
76	Энэ үдэр. Г. Чимитов	1
77	Эхын сэдбхэл. С. МахабадароваЭжын.	1
78	Энхэрэлые. Э. Манзаров.	1
Литературна онтохонууд – 5 час
79	Шаалай Шаанай хоёр. Б. Абидуев	1
80	Шаалай Шаанай хоёр. Б. Абидуев	1
81	Гахайн мэргэн. Н. Намсараев	1
82	Жэргэмэл. Э.Дугаров	1
83	Асуудалнууд ба даабаринууд	1
	Уран шүлэгэй долгин дээрэ – 12ч
84	Амар сайн. Д. Улзытуев	1
85	Байгалиияа гамная! Д. Батоболотова	1
86	Алдар. Ц. Дондогой	1
87	Июнь. А. Мангатханов	1
88	Тайгын туужа домог. Ж.Зимин	1
89	Бороохон. Д. Улзытуев	1
90	Хуһан. Ч. Гуруев	1
91	Шубууд. Г. Чимитов	1
92	Сэсэг. С. Дамбаева	1
93	Үглөөгүүр. Ц. Номтоев	1
94	Лагерьта. Б. Бальжинимаев	1
95	Асуудалнууд ба даабаринууд	2

учебно-методическое обеспечение:

С.Ц.Содномов, Д.П. Жамбалова, Б-Х. О. Дулмаева Түрэлхи хэлэн 1-2 хубинууд. 2011

С.Ц.Содномов,Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева Ажалай дэбтэр 1-2 хубинууд,2012

Список литературы для учителя

С.Ц.Содномов, Д.П. Жамбалова, Б-Х. О. Дулмаева Ажалай дэбтэр 1-2 хубинууд., 2010
С.Ц.Содномов, «Турэлхи хэлэн», 1-2 хубинууд, 2010
С.Ц.Содномов методическа дурасхалнууд: Турэлхи хэлэн 3 класс, У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010
С. Ц. Содномов. Эхин классудта уншалгын зарим асуудалнууд У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010

Предварительный просмотр:

Классһаа гадуур хэшээл.

Түсэл- сонин «Тунхэнэй толон».

Зорилгонууд: үхибүүдые зохеохы дүршэлтэй болголго. Хүнүүдэй урда гаража хэлэжэ hургалга.

Олон мэдээсэлнүүд сооhоо хэрэгтэйгээ олон илгажа hуралга;
Hурагшадые олной урда гаража хѳѳрэжэ hуралга
Танин мэдэлгын ажал хэжэ hуралга
Түрэл хэлэнэй үүргын хажуугаар, ѳѳрынгѳѳ хэhэн ажал сэнгэжэ hуралга
Хэhэн ажалаа харуулга

Хабаадагшад: аха ангиин hурагшад

Ажаябуулга: түсэл
Хабаадагшадай тоогоор: бүлэгѳѳр ажал
Хабаадагшадай харилсаа: 8-11 ангиин hурагшад
Υнгэргэгдэхэ сагаараа: 40-45 мин. Хугасаа (нэгэ хэшээл)

Хэрэгсэлнүүд: презентаци, туhалалгын тараагдаха хэрэгсэлнүүд, фотоаппарат, принтер, ноутбук, фломастеры, маркеры, магниты, акварельные краски

Түсэлэй шатанууд:

Багшын оролто үгэ
Түсэл бэелүүлгэ
Бэлэн болоhон ажалай презентаци
Сэгнэлтэ

Түсэлэй ябаса:

Багшын оролто үгэ

- Сайн байна, хүндэтэ айлшад, Жэмhэгэй дунда hургуулиин эрхим hурагшад! Би хадаа Тоорын дунда hургуулиин буряад уран зохеол болон хэлэнэй багша Марина Ивановна гээшэб. Мүнѳѳдэр таанадаараа танилсажа, сугтаа үрэ дүнтэйгоор ажаллахабди гэжэ найданаб.(ерээд байhандаа баяртай, тандаа мүн баhа баярые хүргэнэб.)

Мүнѳѳдэрэйнгоо хэшээлдэ бидэ Сонин хэблэжэ гаргалгын түсэл бэелүүлхэбди. Хэшээлэйнгээ hүүлдэ бэлэн сониноо энэ самбарта харуулхабди.

Ажаллажа эхилхынгээ урда тээ сониной түүхэhээ гэhэн презентацида анхаралаа хандуулая.

Слайд 1 Эгээл түрүүн манай Росси гүрэндэ 1703 ондо Петр хаанай захиралтаар «Ведомости» гэhэн газетэ би болоhон байна.

Слайд2 Манай Буряад Орондо Түрүүшынхиеэ «Буряад үнэн» газетэ 1921 ондо буряад хэлэн дээрэ Шэтэдэ хэблэгдэн гараа. 1923 онhоо эхилээд Улан-Удэдэ хэблэгдэжэ эхилээ. 1958 он болотор «Буряад –Монголой үнэн» гэжэ нэрэтэй байгаа, харин хожомоо «Буряад үнэн» гэжэ нэрэтэй болоо. 1970 онуудаар «Буряад үнэн» долоон хоногой туршада 6 дахин хэблэгдэн гарадаг байгаа. Уран зохеолшо Дондубон Цыденжап Дондупович 1925 онhоо газетын редактораар ажаллаа. Олон жэлэй туршада А.Л. Ангархаев редактораар амжалтаяа туйлаhан байна. Мүнөө сагта ахамад редактораар Баир Кимович Ширапов ажаллажа байна.

Слайд3 1923 ондо «Буряад монгол үнэн» сонин хуушан буряад монгол бэшэгээр хэблэгдэдэг байгаа.

1931—1938 онуудта латин бэшэгээр хэблэгдээ, харин 1939 онhоо кириллица бэшэгээр хэблэгдэжэ эхилээ.

Слайд4 «Байгал» сэтгүүл 1947 ондо буряад хэлэн дээрэ хэблэгдэн гаража эхилhэн байна. Уран зохеолшо, оршуулагшан Никифор Рыбко сэтгүүлэй түрүүшын редактораар ажаллаа. Энэ сэтгүүл хадаа ород ба буряад хэлэн дээрэ хэблэгдэн гарадаг байгаа.

Олон жэлнүүд соо ахамад редактораар Африкан Бальбуров ажаллаhан байна. Сэтгүүлэй хуудаhанда олон уран зохеолшодой зохеолнууд хэблэгдэн гарадаг байгаа.Тиигэбэшье, гансал захеолнууд бэшэ, харин буддын шажанай, түүхын, ниитын мэдээсэлнүүд толилогдоо. Харин мүнөө сагта «Байгал» сэтгүүлэй ахамад редактораар Булат Аюшеев ажаллана.

Слайд5 Түнхэн аймагай түрүүшын газетэ 1932 ондо октябриин 29 ород хэлэн дээрэ хэблэгдэн гараhан байна.

1938 онhоо 1940 он болотор «Улаан туг» газетэ долоон хоногто гурба дахин хэблэгдэн гарадаг болоо.

1963 ондо «Улаан туг» гэhэн газетэ «Саяны» гэжэ нэрэтэй болоо. Буряад хэлэн дээрэ «Саяан» гэhэн газетэ гаража эхилээ hэн. Һүүлэй жэлнүүдтэ «Мундарга» гэжэ нэрэтэй болоо. Түнхэн нютагаймнай уран зохеолшод «Мүнхэ Сарьдаг» гэhэн литературна нэгэдэл би болгожо, аймагай газетэдэ олон зоной урма татама, уран hайхан зохеолнуудые хэблүүлэн гаргадаг болоhон юм.

Мүнѳѳ сагаар харахада, энэ сонин тухай сэдэб ехэ hонирхолтой, юундэб гэхэдэ, шэнэ онол аргануудые хэрэглэжэ залуушуул сэтгүүл болон сонинуудые уншахаяа болижо байна, тиигэжэ сонин гаргажа танай hонирхол татаха хүсэлэнтэйб.

Слайд 6 сонин хэблэлдэ бэлдэжэ байхадаа бидэ ямар дүримүүдые баримталха еhотойбибди гэхэдэ, иимэ:

Эгээл шухала хубинуудынь хадаа иимэ:

1. Түрүүшын нюур – сониной нэрэ, эгээл хэрэгтэй мэдээсэл;

2. hүүлшын нюур - сонин тухай мэдээсэл;

3. зарим бэшэ хуудаhанууд.

Түрүүшын ба hүүлшын хуудаhанhаа бэшэ зарим нюурнуудтань, онсо дүрим баримталагданагүй. Түрүүшын хуудаhан дээрэ ниитын мэдээсэл бэшэгдэнэ.

Ажалаа дүүргэжэ эхилхынгээ урда манда ахамад редактор ба фото корреспондент хэрэгтэй. Ахамад редактор хадаа ябуулагдажа байhан ажалаа харалсажа, туhалалсажа байха еhотой, тиигээд таанадhаа бэшэhэн мэдээсэлнүүдыетнай абажа, сониндо хэблүүлхэ. Фоторепортер ондоогоор хэлэхэ болоо hаа юун гэдэг бэлэй- папарацци тиимэ гу? Фотозурагуудые буулгажа, баhал сонин соогоо оруулалсаха аргатайт.

Түсэл бэелүүлгэ

Сониной түүхэтэй нэгэ бага танилсабабди, хэблүүлжэ гаргахадаа ямар дүрим баримталнаб гэжэ хараадаа абажа ерэhэн хойноо сониндоо бидэ нэн түрүүн нэрэ hанажа гү, али шэлэжэ абаха еhотойбди. Таанад юун гэжэ hананабта, би баhаа ѳѳрынгѳѳ талаhаа нэрэнүүдые дурадхаха байнаб.

Түнхэнэй толон

hургуулиин ньюс сонинойнгоо нэрэ шэлэбэбди, муноо ямар булангууд (рубриканууд) байхаб гэжэ бидэ шэлэхэ еhотойбди. Танай анхаралда 9 булангуудай нэрэнууд эдээн сооhоо таанад 5 шэлэхэт, харин улэнэгынь би шэлэхэб.

1.Шэнэ hонин

2. Мэдэхэ хэрэгтэй

3. Ерээдүйн hургуули

4. Тайзан

5. Амаршалнабди

6. Загвар

7. Реклама

8. Минии бүлын тобшо заабаринууд

9. Танилсая, нүхэр!

Ямар булан соо юун тухай бэшэхыень хэлэжэ үгэхэ. Тиигээд ямар булан нэн түрүүн байха еhотойб, алиниинь хоердохи г.м. тухай хэлсэхэ.

Бүлэгѳѳр ажал ябуулга. Энэ уедэ ахамад редактор ба фотокорреспондент хоернай оорынгоо ажал хэжэ байна. 10 мин.саг угтэнэ. Бэшээд, булэг бухэнэй ахалагша редакторта ажалаа тушаана. Нэгэ хоер угоор юун тухай бэшэhэнээ хэлэжэ үгэнэ. Тиигээд бэшэhэн мэдээсэлнуудынь абажа ерээд, оороо сониноо уншагшадтаа турадхаха. Иигээд сагнай ябажа эхилнэ.

Багша ɵɵрɵɵ статья бэшэнэ.

Бэлэн болоhон ажалай презентаци

hурагшадай хэлэhэнэй hүүлээр багша ѳѳрѳѳ тобшолол гаргана

Сэгнэлтэ

хэшээл тандаа hайшагдаа гу? Нюурнуудые харуулагты даа.

Υнэмшэлгэ hурагшадта барюулга.

Иигээд хэшээлэмнай дүүрэбэ, дахин уулзатараа баяртай!

Предварительный просмотр:

Классhаа гадуур хэшээлэй шэнжэлгэ (самоанализ)

Энэ классhаа гадуур хэшээл бэлдэхэдээ, би оорынгоо хɣмɣɣжɣɣлгын тɣсэбhɵɵ ɣндэhэлжэ, мɣн баhаа hурагшадай наhанда тааруулжа сонин хэблэн гаргалгын тɣсэл болгон абаhан байнаб. Юундэб гэхэдэ, аха ангиин hурагшад hургуулияа дɣɣргэжэ байхадаа хаана hуража, ямар мэргэжэлтэй болохоео бодоно. Тиихынгээ хажуугаар ɵɵрынгɵɵ hанал бодол тɣрэл буряад хэлэн дээрээ хэлэжэ hураха гэжэ оролдоhон байнаб.

Юундэ энэ сэдэб шэлээ гээшэбиб гэхэдэ, мɣнɵɵ шэнэ онол аргануудай бии болоhон ɣе сагта гансашье манай hурагшад, ɣхибɣɣд бэшэ, мɣн баhа ахашье зон ном, сонин болон сэтгɣɣлнɣɣдые уншахаяа болино гэжэ бултанда мэдээжэ, тиимэ дээрэhээ би нэгэ багашье hаа ɣхибɣɣдэй анхарал энэ асуудалда хандуулха гэжэ hанаhан байнаб. хɣн уншахадаа юумэ hанажа абаха, зɣбɵɵр ɣгэнɣɣдые бэшэг дээрэ хаража хадуужа байха ха юм. Ухаан бодолынь гɣйлгэжэ, саашадаа шалгалтаданьшье хэрэгтэй болохо гэхэдэ алдуу болохогɣй.

Гол зорилгонууд: үхибүүдые зохеохы дүршэлтэй болголго. Хүнүүдэй урда гаража хэлэжэ hургалга.

Олон мэдээсэлнүүд сооhоо хэрэгтэйгээ олон илгажа hуралга;
Hурагшадые олной урда гаража хѳѳрэжэ hуралга
Танин мэдэлгын ажал хэжэ hуралга
Түрэл хэлэнэй үүргын хажуугаар, ѳѳрынгѳѳ хэhэн ажал сэнгэжэ hуралга
Хэhэн ажалаа харуулга

Хабаадагшад: аха ангиин hурагшад

Ажаябуулга: түсэл
Хабаадагшадай тоогоор: бүлэгѳѳр ажал
Хабаадагшадай харилсаа: 8-11 ангиин hурагшад
Υнгэргэгдэхэ сагаараа: 40-45 мин. Хугасаа (нэгэ хэшээл)

Хэрэгсэлнүүд: презентаци, туhалалгын тараагдаха хэрэгсэлнүүд, фотоаппарат, принтер, ноутбук, фломастеры, маркеры, магниты, акварельные краски.

Түсэлэй шатанууд:

Багшын оролто үгэ
Түсэл бэелүүлгэ
Бэлэн болоhон ажалай презентаци
Сэгнэлтэ

Бэлэдхэлгын ажал

Энэ хэшээл бэлдэжэ байхадаа hургуулиингаа сонин, сэтгɣɣлнɣɣдые, уран зохеол, интернет хэрэглэhэн байнаб. Энээхэн сонин гаргаха гээшэ хɣнгэн ажал бэшэ гэжэ мɣнɵɵдэр ɣхибɣɣд ойлгобо гэжэ би найданаб. Һурагша бɣхэн ажал ябуулжа хамтын хэрэг ябуулгаба. Саашадаа ɵɵhэдтэнь хэрэгтэй гэжэ hананаб. Ажал ябуулхадаа хоер hурагшадые абаhан байнаб. Hурагшад гурбан бɣлэг боложо хубаарhан байна. Сониной тɣɣхэhээ мэдээсэл ɣгтɵɵ.

Сониной нэрэ ɣхибɣɣд ɵɵhэдɵɵ шэлээ. Булангуудай нэрэнɣɣдые бэшэхэдээ ɵɵрынгɵɵ hургуулиин hурагшадай нэрлэhыень асарhан байнаб.

Гол хэшээлэй ажал хадаа hурагшадай ажал болоо. Тэдэ ɵɵhэдɵɵ hанал бодолоо бэшэжэ, дуулгаа. Υхибɣɣд ехэ оролдосотойгоор хандажа, даабаринуудаа дɣɣргэhэн байна. Хэшээл урдаа табиhан зорилгонуудаа бэелɣɣлжэ шадаа гэжэ хэлэхэ байнаб. Υхибɣɣд баhа ɵɵрынгɵɵ хэhэн ажалаар hанаагаа дɣɣрэн байна еhотой гэжэ би найданаб.

Предварительный просмотр:

«Мастер -класс» «Ерээдүй сагаа өөhэдөө зохеонобди».

- Амар сайн, хүндэтэ жюриин гэшүүд!

Би Марина Ивановна Янданова, Түнхэнэй аймагай Тоорын дунда hургуулиин буряад хэлэн ба уран зохёолой багшаб.

Хэдэн жэлэй туршада буряад хэлэеэ яажа хүгжөөхэб, яажа гамнажа, сахижа ябахаб гэhэн асудалнууд мүнөө сагта ехэл шухала болоод байна гэжэ булта мэдэнэбди. Жэл ошохо бүри, буряад хэлэн дээрээ хөөрэлдэхэ зон ехэл үсөөржэ байна. Мүнөө сагта Россин эрдэм hуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байха сагта, буряад арадайнгаа түүхэ, аман зохеолойнь баялиг, ёhо заншал, соел болбосорол эдэ бүгэдэндэ түшэглэн, үхибүүдые hургаха, хүгжөөхэ, хүмүүжүүлхэ, буряад үндэhэ яhатанай гүнзэгы мэдэрэл бүрилдүүлхэ гэhэн зорилго урдаа табяад байна гээшэб.

«Ерээдүй сагаа өөhэдөө зохеонобди» гэжэ нэрэтэй минии бодолыем дүүрэнээр харуулhан, мүнөөдэрэймни мастер-класс танай анхаралда. Yхибүүдые буряад хэлэндэ, уран зохеолдо hургахаhаа гадна, ажал хүдэлмэриин дүй дүршэлтэй болгохо, олониитын хэрэгтэ бэеэ зорюулхаар хүмүүжүүлхэ гэжэ ехэл оролдоноб. Түрэлхи хэлэн ба уран зохеолойнгоо хэшээлнүүдые бэшэ хэшээлнүүдтэй нягта холбоотойгоор элдэб онол аргануудые хэрэглэжэ заадагби.

Метапредметнэ болон предмедүүд хоорондын холбоо хараадаа абажа, шэнэ стандартнуудай эрилтээр хэшээлээ түсэблэхэдѳѳ бии хэлэлгын соел дээшэлүүлхэ, гүнзэгырүүлхэ, зохеохы ба холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэринүүдые хэшээлэй алишье шатада хараалжа түсэблэнэ гээшэб.

Минии методика энэ жэл баталагдаhан Һурагшын ёhо журамтай (кодекс ученика) тааруугаар бэелүүлэгдэнэ гэжэ харанаб, тиимэhээ энэ ушар зүб харгыгаар ябана гүб даа гэhэн бодол түрүүлнэ.

Би ѳѳрынгѳѳ методическа эмхидхэлэй арга иимэ 3 хубинуудта хубаагааб:

«Наадангаа hургая» (5-6 класс) (шара үнгэ)
«Түрэл хэлэеэ гамная! Хэлээрээ бэшэ хэрэгээрээ өөрыгөө харуула» (7-9 кл.) (сагаан үнгэ).
«Һургуулиингаа болон түрэл нютагайнгаа, гүрэн түрынгээ түүхэ мэдэжэ ба омогорхожо яба» ( 10-11 кл.) (все на слайде)

Минии түрэл хэлэеэ заалгын гол онол арга хадаа наадан дундаа, наадуулан үхибүүдые hургалга болоно.

Тиимэhээ танай анхаралда камисибай хэрэглэжэ, үхибүүдые буряад хэлэндэ hургалга харуулхыемни зубшөөгыт.

Камисибай хадаа холын Япон оронhоо ерээ (ками-саарhан, сибай – театр).

Энэ онол арга үхибүүдэй хэлэ хүгжѳѳлгэдэ, зохёохы дуй дуршэлдэ, шэнэ юумэ бии бололгодо ехэ нүлөө оруулна.

Энэ камисибай табадахи ангида уран зохёолой хэшээлдэ, «Арадай онтохонууд» гэhэн сэдэб гаража байхадаа хэрэглэхэдэ болоно.

Ород хэлэнhээ буряадшалагдаhан «Ряба тахяа» гэhэн онтохониие минии шабинар ехэл hонирхожо харадаг, хөөрэдэг, шагнадаг.

-Нэгэ нютагта убгэн хугшэн хоер ажаhуугаа. (1 зураг)

- Тэдэ Ряба тахяатай hэн. Тэрэ тахяань ундэгэ гаргаба. Ундэгэниинь юрын бэшэ, алтан! (2 зураг)

- Убгэн сохибо, сохибо – эбдэбэгуй. (3 зураг)

- Хугшэн сохибо, сохибо – эбдэбэгуй. (4 зураг)

- Хажуугаарнь хулгана гуйжэ ябатараа hуулээрээ дайраба. Ундэгэн унаад, эбдэршэбэ. (5 зураг)

- Убгэн хугшэн хоер бархирна: «Ай, хайран ундэгэмнай!». Харин Ряба тахяа донгодобо: «Бу бархирагты хугшэн, убгэн. Би hуулдэнь алтан бэшэ, юрын ундэгэ гаргахаб.» (6 зураг)

Иимэ аргаар хөөрэжэ үгэхэдэ, үхибүүд ехэ hонирходог, өөрынгөө арга шадалые туршахаяа hанадаг.

Камисибай театр мүн баhаа аха ангиин hурагшадта ёhо заншалнууд тухай хөөрэхэдэ тон туhатай гэжэ тэмдэглэхэ байнаб. Энэ хэрэгсэл хадаа хэлэ хүгжөөлгын болон предмедүүдэй хоорондохи харилсаа, (жэшээлхэдэ англи, ород хэлэнүүдые хурсадхаха эрилтэ бэелүүлнэ, уран зуралгын шадабари хугжөөнэ), соёлой ярилсаа (диалог культур) эмхидхэнэ.

Гансашье энэ театрай аргаар hуралсалай ажал ябуулагдана бэшэ, харин минии методическа суглуулбари соо олон hонин арганууд бии. Нэгэ хэдыень нэрлэбэл:

шагай наадан
лото
литэ
уран шүлэгэй абдар
«Мунхэ Сарьдаг» гэhэн hургуулиимнай сонин
Ород хэлэнhээ оршуулагдаhан, үхибүүдэй өөhэдөө бүтээhэн багахан номууд.
hургуулиин «Нангин баялиг» гэhэн түсэл г.м.

Тобшолол:

Минии hанахада, иигэжэ багашуулай hонирхол татажа ажалаа ябуулхадамни, ухибүүд hайнаар баримта бэшэгээ хадуужа абана, түрэл хэлэндээ бүри дуратай болоно, уран зохеолнуудые анхаралтайгаар уншана, буряад арадайнгаа еhо заншал үзэжэ, уг изагуураа мэдэжэ, буряад хэлэеэ үшѳѳ саашань үзэхэ дураниинь хүрэнэ гээшэ. Энээн дээрэhээ би ѳѳртѳѳ саашанхи ажалдаа иимэ эрилтэнүүдые табинаб:

- ѳѳрынгѳѳ эрдэм мэдэсые, дүй дүршэлые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, эрдэмтэдэй, шэнжэлэгшэ багшанарай хүдэлмэринүүдые шүүмжэлжэ, ажалдаа нэбтэрүүлхэб. Харин энэ хэжэ байhан ажалаа саашань үргэлжэлүүлхэб.

Предварительный просмотр:

«Внеклассная работа по предмету»

«Бэрхэшүүл» сэтгүүлэй хуудаhан: «Туhатай ажалда-саг, гарай утаhанда-час».

Оролто үгэ (2 мин)

- Сайн байна, үхибүүд! Бидэниие hургуулидаа сонин хэблэн гарганабди гэжэ мэдээд, маанадта хүүгэдтэ зорюулагдаhан «Бэрхэшүүл» гэжэ сэтгүүлэй редакци нэгэ хуудаhаа гаргагты гэжэ дурадхаба.

Энэ сэтгүүл хадаа 2019 оной ноябрь hарада түрүүшын дугаар гаража эхилээ. Сэтгүүл hургуулида ороогүй ба эхин ангиин hурагшадай уншахаар, харахаар болоно. Сэтгүүл соо юун тухай бэшэгдэнэб гэжэ тобшохоноор хэлээ hаа иимэ: интервью, тамирай ба соелой мэдээсэлнууд, комикснууд, элдэб нааданууд болон кроссворднууд г.м.

Зорилгонууд. (3 мин) Бидэ мүнѳѳдэрэй хэшээлдэ нэн түрүүн сэдэбээ шэлэжэ ерээд, хуудаhанайнгаа эскиз бэлдэхэбди. Зай, юун тухай бэшээ hаамнай, үхибүүд уншахаб, hонирхолоо хандуулаад, хадуужа абахаб. Мүнѳѳ сагта ажабайдалдамнай ямар шухала асуудалнууд бииб гэжэ бодожо үзэе. (Υхибүүд нэрлэнэ).

Ѳѳрынгѳѳ hанамжа дурадхалга (3 мин) Нүхэд, танда бултандатнай гарай утаhануудыетнай буляажа абаа hаамни, юун болохоб? Жэшээлхэдэ, би сахим юртэмсэ соо ерэдэг хэрэгтэй саарhануудые хаража шадахаяа болихоб. Энэ муу талань. Нүгѳѳ талаhаань харахада, сүлѳѳ сагтай болохоб. Сонин, сэтгүүл соо шэнэ hонинуудые мэдэжэ абаха аргатайб. Эндэ утаhануудые бултыень үгы болгохо хэрэгтэй гэжэ хэлэнэгүйбди, харин тэрэнэй хэрэглэлгын саг бага болгоходо hайшаамаар. Жэшээлхэдэ, иимэ ушар манай табадахи ангиин hурагша Бадматай болоhон байна. Хэшээлнүүдтээ юундэ муу сэгнэлтэнүүдые абадаг болооб гэжэ эжытэйнь хѳѳрэлдэхэдэмни, бүхы сүлѳѳ сагаа утаhа барижа, сахим юртэмсэ соо наадана, чат соогуур hууна гэбэ. Тэрээнhээ боложо hуралсалдаа муугаар хандадаг, ойлгосоор хурдан бэшэ болоо гэжэ тобшолол гаргаабди. Хээрбэеэ, бидэ энэ проблемэ тухай бэшээ hаамнай hонин байха гу? Юун гэжэ hананат? Зүб, би баhаа тиигэжэ hананаб. Зай, танай урда иимэ сэдэб дурадханаб: «Туhатай ажалда – саг, гарай утаhанда - час». Зүбшѳѳнэ гүт?

Ямар маягаар хуудаhаяа зохеохобибди? Жэшээ болгон, урдатнай байhан сэтгүүлнүүдэй хуудаhануудые харая. Яагаад зохеоболнай үхибүүдтэ тааруу, ойлгосотой байхаб? Υхибүүд ѳѳhэдынгѳѳ hанамжануудые дурадхана (комикс, рецепт, статья г.м.)

Минии hанахада, энээхэн рецепт тааруу байна. Юундэб гэхэдэ, үхибүүд нюдѳѳрѳѳ харана, уншана, ѳѳртѳѳ хадуужа абана.

Ажал ябуулга (5 мин). Танай урда сэтгүүлэй хуудаhа зохеохо макет ба хэрэгсэлнүүд байна, харин таанад ѳѳрынгѳѳ hанаагаар гарайнгаа утаhа барихаа болиходоо, сүлѳѳ сагаа үхибүүд яажа туhатайгаар үнгэргэхэб гэhэн тобшо заабаринуудые (рецепт) бүтээгты.

тамир тэнхэйтэй болохо (спорт и игры)

гэртээ туhатай байха (помощь по дому)

нүхэдѳѳрѳѳ хѳѳрэлдэхэ (радость общения)

ном шудалха (чтение литературы)

байгаалидаа дурлаха (общение с природой)

Тобшолол (2 мин). Сэтгүүлэй хуудаhанай бэлэн болоhон эскиз харуулжа, нүгѳѳ хэшээлдээ саашань үргэлжэлүүлхэ ажалаа хубаажа абанат.

Эдэбхитэйгээр ажаллаhандатнай баярые хүргэнэб. Мүнѳѳдэр бидэ түрүүшын туршалга хэбэбди. Харин нүгѳѳ хэшээлдээ хуудаhаяа хэблэлдэ бэлэн болгохобди гэжэ найданаб.

- Даахин уулзатараа, баяртай!

Навигация

Педагогические/ образовательные технологии

Скачать:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр: