Эш программалары

Еллык йомгаклау эше өчен якынча тест

1.Г.Әпсәләмов иҗатына йогынты ясаган шәхес:

а) А.Алиш; ә) М.Җәлил; б) Ф.Кәрим.

2. Г.Әпсәләмовның хастаханәдә авырып ятканда күргәннәренә нигезләнеп язган әсәре:

а) “ Агыла болыт”; ә) “Мәңгелек кеше”; б) “Ак чәчәкләр”.

3. “Өенә Гөлшәһидә караңгы төшкәч кенә, тәмам карга батып, күчән кебек катып кайтты. Аның шәлен чишәрлек тә хәле калмаган иде. Өзек кайсы әсәрдән? Авторы кем?

4. Һөнәр сүзенең синонимнарын яз.

5. Мәкальләрне дәвам ит.

Һөнәрле үлмәс, ... .

Егет кешегә... .

Эш остадан... .

6. Ул ятимлектә үсә, балалар йортында тәрбияләнә. ”Яшәү белән үлем арасында “

повестеның авторы.

7. Н. Дәүли сугышта нинди хәлгә очрый?

8.Сугыш җирдәге бар тереклекне ут белән кырып бара, артыннан көл генә кала дигән җөмләне ничек аңлыйсыз?

9. Барый Шәвәлиев батырлыгын халкыбызга танытучы язучы.

10. Барый Шәвәлиевнең туган җире.

11. Нәрсә ул батырлык?

12. Батырлык темасына 5 мәкаль язарга.

13. Кем ул ишан оныгы?

а) Гариф Ахунов; ә) Ринат Мөхәммәдиев; б) Атилла Расих.

14. Атилла Расихның якын кешесе, Г.Тукай да аңа багышлап, шигырьләр язган.

15. Әсәрдә нинди вакыйгалар тасвирлана?

16. Арча районы Өчиле авылында нинди язучы туган?

17. “Идел кызы” романында кайсы еллардагы вакыйгалар сурәтләнә?

а) 1900 – 1917; ә)1920 – 1930; б)1940 – 1965.

6. Нуриянең әтисе кем исемле?

а) Гали; ә) Гата; б) Габбас.

18. Таякны тоткан җиреннән сындыра дигән фразеологик әйтелмәдән әтисенең характерын нинди дип әйтергә була?

а) кырыс; ә) йомшак табигатьле; б) үз дигәнчә эшли.

19. Шәфкатьле, холык, мөлаем сүзләренә синонимнар табыгыз.

20. Һанс Кристиан Андерсен исемендәге Почётлы Диплом иясе. “Әткәйгә хат” поэмасының авторы.

21.“ Беренче умырзая” повестеның төп герое кем? Әсәрнең авторы.

Бәяләү нормалары:

20-21 дөрес җавап – “5”

17-19 – “4”

12-16 – “3”

12 дән аз – “2”

Предварительный просмотр:

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

ГБМБУ “Балтач урта гомуми белем мәктәбе”

Каралды:

Филология фәннәре циклының

мәктәп методик берләшмә

утырышы беркетмәсе № 1

31 нче август, 2013 нче ел

Җитәкчесе____________

З.Ф. Шакирова

Килешенде:

Укыту-тәрбия эшләре буенча

директор урынбасары

________ Г.Ф. Гыйләҗева

31август, 2013нче ел

Раслыйм:

Боерык № 205 31 август, 2013 нче ел

Мәктәп директоры

_________ И.М.Шиһабетдинов

8 НЧЕ СЫЙНЫФ ӨЧЕН ”ТАТАР ТЕЛЕ” КУРСЫ БУЕНЧА БЕЛЕМ БИРҮ ПРОГРАММАСЫ

ЮГАРЫ КАТЕГОРИЯЛЕ ТАТАР ТЕЛЕ ҺӘМ ӘДӘБИЯТЫ УКЫТУЧЫСЫ

ХӘЙРУЛЛИНА ГӨЛНАР ИЛДАР КЫЗЫ

Педагогик совет

утырышында каралды

Протокол № 1

“15” август 2013 ел

2013-2014 нче ел

Укыту – тематик планлаштыру

Фән: татар теле

Класс: 8-а, 8-б сыйныфлары

Укытучы: Хәйруллина Гөлнар Илдар кызы

Сәгать саны: 105 атнага 3 сәгатьтән

Бәйләнешле сөйләм үстерү: 25 (сочинение – 6 (1), изложение – 5 (2), диктантлар – 7 (2) язу, административ контроль эш – 1, тәрҗемә эшләре башкару, эш кәгазьләре язу, диалог, монологлар төзү )

Дәреслек: Асылгәрәева Р.Ә. Татар теле: Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 8 нче сыйныфы өчен дәреслек (татар балалары өчен)/ Р.Ә.Асылгәрәева, Р.А.Юсупов, М.К.Зиннуров. - Казан: Мәгариф, 2011.

Аңлатма язуы

Татар теленә өйрәтүнең төп максаты һәм бурычлары:

рус мәктәбендә татар теленә өйрәтүнең максаты: укучыларда лингвистик (тел), аралашу (коммуникатив), этнокультура өлкәсенә караган (культурологик) компетенцияләр булдыру .

Рус мәктәбендә ана теле буларак татар теле укытуның төп бурычлары:

1.Татар телен өйрәнүгә карата башлангыч сыйныфларда нигез салынган кызыксынуны көчәйтү, үз милләтеңә, телеңә хөрмәт белән карау, шулай ук татар теле аша башка милләт вәкилләренә, аларның рухи мирасына мәхәббәт хисе тәрбияләү.

2. Татар теленең барлык тармаклары буенча эзлекле рәвештә фәнни белем бирү.

3. Сөйләм эшчәнлеген белүгә ныклы күнекмәләр булдыру, туган телдә матур һәм дөрес аралашырга өйрәтү.

4. Телдән һәм язма сөйләм осталыгын камилләштерү. Көндәлек тормышта татар теле мөмкинлекләреннән тулысынча файдалана белергә өйрәтү.

5. Туган тел аша өзлексез белем һәм тәҗрибә туплау.

6. Татар телен башка фәннәрдә белем алу чарасы буларак кулланырга өйрәтү күнекмәләрен булдыру.

7. Укучыларны даими рәвештә татар милли мәдәнияте мирасына тарту.

8. Телебезнең тәрбияви мөмкинлекләрен ачуда укуга карата кызыксыну уяту.

9. Укучыларның логик фикерләү дәрәҗәсен үстерү. Балалар, ана телендә аралашканда, фикерләрен ачык аңлаешлы, эзлекле, стилистик яктан дөрес, төгәл итеп адресатка җиткерә белергә тиеш. Бу бер үк вакытта сөйләм теленә дә, язма телгә дә карый, ягъни укучыларда ана телендә дөрес, матур итеп сөйләү һәм язу күнекмәләре тәрбияләү максаты куела.

10. Дәреслек, өстәмә һәм белешмә әдәбият белән эш итү, уку, язу күнекмәләрен камилләштерү.

Норматив документлар

Эш программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:

1. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында” Законы.

4.“Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы” (татар балалары өчен):1 – 11 нче сыйныфлар. – Казан: Мәгариф, 2010.

5. “Рус мәктәпләрендә укучы татар балаларына татар теле: үрнәк гомуми программа ( X – XI сыйныфлар. Төзүчеләр: Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова, Казан: 2013)

6. Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе “Балтач урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең 2013-2014 нче уку елына укыту планы.

7. 2013 – 2014 нче уку елында белем бирү процессында куллануга тәкъдим ителгән (рөхсәт ителгән) дәреслекләрнең региональ исемлеге.

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе ”Балтач урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең 2013-2014 нче уку елына укыту планы буенча 8 нчы сыйныфта (татар төркеме) татар теле дәресләренә атнага 3 сәгать ( барысы 105 сәгать) вакыт бирелгән.

Татарстан Республикасы гомуми белем бирү мәктәпләрендә «Татар теле», «Әдәбият» («Әдәби уку») фәннәрен укыту башлангыч, төп һәм урта гомуми белем бирү оешмалары өчен төзелгән базис һәм үрнәк уку-укыту планнары (Татарстан Республикасы мәгариф һәм фән министрлыгының 2012 иче елның 9 нчы июлендә гамәлгә кертелгән 4154/12 санлы, 2012 нче елның 10 нчы июлендә гамәлгә кертелгән 4165/12 санлы боерыклары) һәм Татарстан Республикасы мәгариф һәм фән министрлыгының 9777/12 иче санлы (13.08.2012 ел), 9127/13 нче санлы (07.09.2013 ел) хатлары нигезендә гамәлгә ашырыла. “Рус мәктәпләрендә укучы татар балаларына татар теле: үрнәк гомуми программа ( X – XI сыйныфлар. Төзүчеләр: Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова, Казан: 2013) Федераль белем бирү дәүләт стандартына нигезләнә. Программа стандартның эчтәлеген конкретлаштыра һәм ача, укытуның максатларыннан чыгып, укучыларга белем һәм тәрбия бирүнең, аларны үстерүнең гомуми юнәлешләрен билгели. Ул авторлык программаларын һәм дәреслекләрне төзүчеләр өчен үрнәк программа булып тора. Әлеге үрнәк программага гамәлдәге программада булган темалардан тыш өстәмә темалар юк, шунлыктан 8 нче сыйныфка үзгәрешләр кертелмәде.

8 нче сыйныфта татар телен өйрәнүдә милли-региональ компонентның кулланылышы:

1. «Тел - белем чишмәсе» (якташ тел галимнәребездән Б.Мифтаховның тормыш юлы һәм иҗаты)

2. «Театр — минем тормышым» (М.Фәйзинең “Шода авылы көндәлеге”)

3. «Язгы ташу» (Шушма елгасы, аның байлыклары)

4. «Безнең гаилә» (җирлегебездәге үрнәк татар гаиләләре турында сөйләшү)

5. “Нинди гүзәл минем туган җирем!”(Кара күл, Ялтра урманы, Шушма елгасы кебек табигый һәйкәлләребезгә күзәтү ясау)

6. “Нинди һөнәр яхшырак?” (районыбыздагы хезмәт оешмаларына экскурсияләр ясау, күзәтү оештыру)

7. Якташ әдипләребез Г.Мөхәммәтшин, Ф.Шакирова, М.Хөрмәтуллина, А. Гайфуллина, Ә.Фазылҗанов әсәрләрен текст өстендә эшләү һәм б.с.ү дәресләрендә куллану.

Эчтәлекнең темаларга һәм сәгатьләргә бүленеше .

№	Төп темалар	Сәг.	Белем һәм күнекмәләр
1	5-7 сыйныфларда үткәннәрне кабатлау	9	Сүз ясалышы, сүз төзелеше, сүз төркемнәре, фигыль, фигыль юнәлешләре, җөмләдә сүзләр тәртибен кабатлау, тәрҗемә күнегүләре эшләү
2	Синтаксис турында төшенчә	2	Синтаксис. Гади җөмлә синтаксисы һәм пунктуация. Синтаксис буенча гомуми мәгълүмат. Телебезнең синтаксик һәм сөйләм берәмлекләре (сүз, сүзтезмә, җөмлә кисәкләре, җөмлә һәм текст) турында төшенчә.
3	Җөмләдә сүзләр бәйләнеше	7	Җөмләдә сүзләр бәйләнеше. Сүзтезмә. Сүзләр бәйләнеше турында гомуми мәгълүмат. Сүзләр арасында тезүле һәм ияртүле бәйләнеш. Аларны белдерә торган тел чаралары. Ияртүле бәйләнешнең сөйләм оештырудагы роле. Сүзтезмә турында гомуми төшенчә. Сүзтезмәдә ияртүче һәм иярүче кисәкләр. Татар телендә сүзтезмәләрнең төрләре һәм үзенчәлекләре.
4	Ике составлы җөмләләр	6	Җөмлә кисәкләре. Җөмлә кисәкләре турында гомуми мәгълүмат (башлангыч сыйныфларда үтелгәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү).
5	Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре	22	Җөмләнең баш кисәкләре. Ия һәм аның белдерелүе, төрләре. Хәбәр һәм аның белдерелүе, төрләре. Ия белән хәбәрнең җөмләдәге урыны. Хәбәрнең ия белән ярашуы. Ия белән хәбәр арасында сызык куелу очраклары. Җөмләнең иярчен кисәкләре. Аергыч, аның белдерелүе һәм аерылмыш белән бәйләнеше. Тәмамлык һәм аның белдерелүе. Туры һәм кыек тәмамлыклар. Хәл һәм аның төрләре. Урын хәле. Вакыт хәле. Рәвеш хәле. Күләм хәле. Сәбәп хәле. Максат хәле. Шарт хәле. Кире хәл. Аерымланган хәлләр турында төшенчә. Телебездә төрле хәлләрнең аерымлану үзенчәлекләре. Алар янында тыныш билгеләре. Аныклагыч турында гомуми мәгълүмат. Аныклагычның аныкланмыш белән бәйләнеше. Аныклагычларның аерымлануы һәм алар янында тыныш билгеләре.
6	Җөмләнең модаль кисәкләре	2	Модаль кисәкләр. Эндәш сүз һәм кереш сүз турында гомуми төшенчә. Эндәш һәм кереш сүзләрнең үзенчәлекләре, җөмләдәге урыны. Кереш сүзләрне мәгънә ягыннан төркемләү. Эндәш һәм кереш сүзләр янында тыныш билгеләре.
7	Җөмләнең тиңдәш кисәкләре	4	Җөмләнең тиңдәш кисәкләре. Тиңдәш кисәкләр турында гомуми төшенчә. Аларны үзара теркәүче чаралар. Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләр. Тиңдәш кисәкләр һәм гомумиләштерүче сүзләр янында тыныш билгеләре.
8	Җөмләдә сүз тәртибе	4	Сүз тәртибе. Җөмләдә сүз тәртибе турында гомуми мәгълүмат (башлангыч сыйныфларда үтелгәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү). Сүзләрнең уңай һәм кире тәртибе. Төрле сөйләм стильләрендә сүз тәртибен билгеләүче факторлар. Җөмлә кисәкләренең җөмләдәге урыны. Татар һәм рус телләрендә сүзләрнең урнашу тәртибе үзенчәлекләре.
9	Гади җөмлә	6	Гади җөмлә төрләре. Җөмлә турында гомуми төшенчә (башлангыч сыйныфларда үтелгәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү). Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре: хикәя җөмлә, сорау җөмлә, боеру җөмлә һәм тойгылы җөмләләр (башлангыч сыйныфларда үтелгәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү). Әйтү максаты ягыннан төрле җөмләләр янында куела торган тыныш билгеләре.
10	Ике составлы һәм бер составлы җөмләләр	6	Бер составлы җөмлә төрләре һәм аларның үзенчәлекләре. Бер составлы исем (атау) җөмлә. Бер составлы фигыль (иясез) җөмләләр. Бер составлы сүз җөмлә.
11	Тулы һәм ким җөмләләр. Раслау һәм инкарь җөмләләр	4	Тиешле җөмлә кисәгенең кулланылу-кулланылмавына карап җөмлә төрләре: тулы һәм ким җөмләләр турында гомуми мәгълүмат. Ким җөмләләрнең төрләре һәм аларның кулланылышы. Раслау һәм инкарь җөмлә турында гомуми төшенчә. Инкарь җөмләләр һәм аларның кулланылышы.
12	Туры һәм кыек сөйләм	4	Туры һәм кыек сөйләм турында төшенчә, диалог, туры сөйләм янында тыныш билгеләре, туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү;
13	8 сыйныфта үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау	4	Гади җөмләләргә синтаксик анализ ясау. Гади җөмлә синтаксисын һәм анда кулланылучы тыныш билгеләрен гомумиләштереп кабатлау.
14	Бәйләнешле сөйләм үстерү	25	Әдәби әсәр героена адресланган хат язу.Тормышта үрнәк булырдай берәр кеше турында очерк язу. Концертка яки театрга баргач алган тәэсирләр турында сөйләшү, диалогик һәм монологик сөйләм үрнәкләре табу. Татар һәм рус телләрендәге кушма җөмләләрне төзелешләре, бәйләүче чаралары һәм функцияләре ягыннан чагыштыру. Әдәби геройларга характеристика язарга өйрәнү. Татар телендәге сүз тәртибе үзенчәлекләрен чагылдырган кыска текстларны тәрҗемә итү күнегүләрен үтәү. Экологик темага сочинение элементлары булган изложениеләр язу. Үтелгән темаларга таянып, грамматик биремле диктантлар язу. Дәрестән тыш укылган әдәби әсәрләргә таянып, сочинениеләр язу.
	Барлыгы	105

Календарь - тематик план

№	Дәреснең темасы	Сәг. саны	Үткәрү вакыты	Искәрмә
			планда	фактта
1.	БСҮ «Тел - белем чишмәсе»	1	2.09
2.	Сүз. Тамыр һәм кушымча	1	3.09
3.	Кушымчаларның төркемчәләре	1	5.09
4.	Мөстәкыйль сүз төркемнәре	1	9.09
5.	Ярдәмлек сүз төркемнәре	1	10.09
6.	Фигыль төркемчәләре	1	12.09
7.	Фигыль юнәлешләре	1	16.09
8.	БСҮ. №2 «Ике иптәш» (Тәрҗемә эше)	1	17.09
9.	Фигыльләрне кабатлауга карата сайланма диктант	1	19.09
10.	Хаталар өстендә эш. Синтаксис турында гомуми мәгълүмат	1	23.09
11.	Гади һәм кушма җөмлә. Җөмлә кисәкләре	1	24.09
12-13	Җөмләдә сүзләр бәйләнеше. Тезүле бәйләнеш	2	26.09 30.09
14	Ияртүле бәйләнешнең сөйләм оештырудагы роле.	1	1.10
15	Тезүле, ияртүле бәйләнешкә карата иҗади диктант.	1	3.10
16	Сүзтезмәләрнең төзелеше. Тезмә сүз.	1	7.10
17	Сүзтезмәләрне тикшерү тәртибе	1	8.10
18	БСҮ. Сочинение «Театр — минем тормышым»	1	10.10
19	Сүзтезмә, җөмләләр төзү	1	14.10
20	БСҮ. Төрле дәрәҗәдәге карточкалар белән эш. Тест үткәрү.	1	15.10
21	Изложение язуга әзерлек	1	17.10
22-23	Гади җөмлә синтаксисын кабатлауга карата контроль изложение	2	21.10 22.10
24	Хаталарны төзәтү эше. Җөмләдә сүзләр бәйләнеше	1	24.10
25-26	Җөмлә кисәкләре	2	28.10 29.10
27	Җөмләнең баш кисәкләре	1	31.10
28	Иянең төрләре	1	11.11
29	Хәбәр һәм аның белдерелүе	1	12.11
30	Хәбәр төрләре	1	14.11
31	Ия белән хәбәр арасында сызык	1	18.11
32	Хәбәрне тикшерү тәртибе	1	19.11
33	Кабатлау (ия, хәбәр)	1	21.11
34	Җөмләнең баш кисәкләренә карата тикшерү диктанты	1	25.11
35	Хаталар өстендә эш. Җөмләнең иярчен кисәкләре	1	26.11
36	Аергыч	1	28.11
37	Аергыч белән аерылмыш арасында бәйләнеш	1	2.12
38	Сүзлек диктанты. Тиңдәш һәм тиңдәш түгел аергычлар	1	3.12
39	Б.с.ү. Характеристика язу	1	5.12
40	Тәмамлык һәм аның белдерелүе	1	9.12
41-42	Изложение (тәмамлыкларны өйрәнүгә карата)	2	10.12 12.12
43	Туры һәм кыек тәмамлыклар	1	16.12
44	Б.с.ү. Иҗади эш. Хат язу	1	17.12
45	Иярчен кисәкләрне кабатлауга карата контроль диктант	1	19.12
46	Хаталар өстендә эш. Хәлләр. Урын хәле	1	23.12
47	Вакыт хәле. Рәвеш хәле	1	24.12
48	Күләм хәле	1	9.01
49	Сәбәп хәле	1	13.01
50	Максат хәле	1	14.01
51	Шарт хәле	1	16.01
52	Кире хәл	1	20.01
53	Хәл төрләрен кабатлауга тест	1	21.01
54	Хаталар өстендә эш. Аерымланган хәлләр янында тыныш билгеләре	1	23.01
55	Вакыт һәм рәвеш хәлләренең аерымлануы	1	27.01
56	Сәбәп һәм максат хәлләренең аерымлануы	1	28.01
57	Шарт һәм кире хәлләрнең аерымлануы	1	30.01
58	БСҮ. Сочинение язу. «Язгы ташу» (аерымланган хәлләрне куллану).	1	3.02
59	Кабатлау. Хәлләр	1	4.02
60	Аныклагыч	1	6.02
61	Аерымланган аныклагычлар һәм алар янында тыныш билгеләре	1	10.02
62	Аергыч, тәмамлык һәм аныклагычларга карата аңлатмалы диктант.	1	11.02
63	Хаталарны төзәтү. Кабатлау. Җөмлә кисәкләре	1	13.02
64	Модаль кисәк. Эндәш сүз һәм алар янында тыныш билгеләре	1	17.02
65	Кереш сүз, кереш җөмләләр һәм алар янында тыныш билгеләре	1	18.02
66	БСҮ. Иҗади изложение. (Модаль кисәкләрне тиешле урында куллану).	1	20.02
67	Тиңдәш кисәкләр	1	24.02
68	Тиңдәш кисәкләр янында теркәгечләр һәм тыныш билгеләре	1	25.02
69	Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләр,тыныш билгеләре	1	27.02
70	БСҮ. Сочинение «Безнең гаилә» (тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләр куллану).	1	3.03
71	Тиңдәш кисәкләрне гомумиләштереп кабатлау	1	4.03
72-73	Контроль изложение (Тиңдәш кисәкләрне куллануга карата)	2	6.03 10.03
74	Хаталар өстендә эш. Үткәннәрне кабатлау	1	11.03
75	Җөмләдә сүз тәртибе	1	13.03
76-77	Җөмләдә сүзнең уңай һәм кире тәртибе	2	17.03 18.03
78-79	Кабатлау. Җөмләдә сүз тәртибе. Б.С.Ү. Хикәя язу «Мин язгы каникулны ничек уздырдым»	2	20.03 1.04
80	Гади җөмлә төрләре	1	3.04
81	Әйтелү максаты ягыннан җөмлә төрләре. Хикәя җөмлә	1	7.04
82	Сорау җөмлә	1	8.04
83	Боеру җөмлә	1	10.04
84	Тойгылы җөмлә	1	14.04
85	Гади җөмлә	1	15.04
86	Кабатлау. Гади җөмлә төрләре	1	17.04
87	Әйтелү максаты ягыннан җөмлә төрләренә карата контроль сочинение «Нинди һөнәр яхшырак?»	1	21.04
88.	Җыйнак һәм җәенке җөмләләр	1	22.04
89	Гади җөмләгә синтаксик анализ	1	24.04
90.	Исем жөмлэ	1	28.04
91.	Фигыль җөмлә	1	29.04
92.	Сүз җөмлә	1	5.05
93-94.	Бер составлы җөмләләрне дөрес куллануга карата изложение язу	2	6.05 8.05
95.	Хаталарны төзәтү эше. Тулы һәм ким җөмләләр	1	12.05
96.	Тулы һәм ким җөмләләрне дөрес куллануга карата сочинение язу «Кешенең матурлыгы нәрсәдә?»	1	13.05
97-98	Раслау һәм инкарь җөмләләр һәм аларның кулланылышы	2	15.05 19.05
99	Туры һәм кыек сөйләм	1	20.05
100	Диалог. Диалогик сөйләм	1	22.05
101	Еллык йомгаклау эше. Туры һәм кыек сөйләмгә карата контроль диктант	1	26.05
102	Хаталар өстендә эш. Туры һәм кыек сөйләм янында тыныш билгеләре	1	26.05
103	Туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү	1	27.05
104-105	Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау	2	29.05

8 нчы сыйныф укучысының татар теленнән белем дәрәҗәсенә таләпләр

Синтаксис:

1.Сүзтезмәләргә, гади һәм кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясый белү.

2.Сүзтезмәне җөмләдән аера белү. Сүз төркеме белән җөмлә кисәген дөрес билгеләү.

3.Аерымланган җөмлә кисәкләре, эндәш һәм кереш сүзләр кергән җөмләләр төзү.

4.туры һәм кыек сөйләмне дөрес куллану, алар кергән җөмләләр төзү.

Пунктуация:

1.Җөмлә һәм текстта тыныш билгеләре куелырга тиешле урыннарны дөрес табу. Бирелгән җөмлә һәм текстта куелган тыныш билгеләренә аңлатма бирә белү.

2.Диалог, туры һәм кыек сөйләм янында тыныш билгеләрен куя белү.

Сөйләм эшчәнлеге:

1.Укучыларның үз тәҗрибәләреннән чыгып, диалогик һәм монологик сөйләм оештыра белүе.

2.Укыган яки тыңлаган текстның эчтәлеген сөйләү, планын төзү.

3.Бирелгән план буенча сочинение язу.

4.Әдәби геройларны сурәтләп бирү.

5.Каралган спектакль буенча телдән яки язмача хикәя төзү.

6.Программа буенча укылган китапның эчтәлеген сөйләү яки язу, үз фикереңне белдерү.

7.Эш кәгазьләре язу.

8.Якын дустыңа яки туганыңа хат язу.

9.Укытучы биргән яки укучы үзе сайлаган китапка аннотация язу.

10.Сочинение элементлары булган изложениеләр язу.

11.Татарчадан русчага яки русчадан татарчага тәрҗемә итү.

Кулланылган әдәбият

Бердәм республика имтиханына әзерләнү өчен ярдәмлек. Татар теле.-Казан: РИЦ “Школа”, 2008
Вәлиев З.В. Эш кәгазьләре үрнәкләре – Казан: Татар. китап нәшрияты, 1999
Максимов Н.В., Трофимова С.М, Хамидуллина М.З. Татар теленнән диктантлар һәм изложениеләр җыентыгы: Татар урта гомуми белем бирү мәкт. 5-11 с-флары өчен укытучылар өчен кулланма. – Казан:Мәгариф, 2005
Максимов Н.В. Татар теленнән тестлар: Уку-укыту ярдәмлеге. – Казан: Мәгариф, 2008
Максимов Н.В. Урта мәктәптә татар теле укыту: Фонетика. Морфология: Укытучылар өчен методик кулланма. – Казан: Мәгариф, 2004
Максимов Н.В. Татар теленнән тестлар. - Казан: Мәгариф, 2002.
Сафиуллина Ф.С. Хәзерге татар әдәби теле. Югары һәм урта уку йортлары өчен дәреслек. - Казан: Мәгариф, 2006.
Хабибуллина З.Н., Нәбиуллина Г.Ш. Диктантлар җыентыгы: Татар урта гомуми белем бирү мәкт. 5-11 нче с-флары өчен: укытучылар өчен кулланма/.-Казан: Мәгариф, 2006.
Харисов Ф.Ф., Харисова Ч.М. Татар теле: Кагыйдәләр, күнегүләр: Урта гомуми белем бирү мәкт. өчен .- Казан : Мәгариф, 2007

Электрон ресурслар исемлеге:

Еллык йомгаклау эше өчен якынча үрнəк текст.

Туган як.

Кеше күңеле өчен туган як кирəк. Еракка китсə, сагыныр өчен, балалыгына кайтыр өчен, дошман керсə, яклар өчен. Ерак җирлəрдə йөргəндə кеше читтəге матурлыкны əнə шул үзенең туган ягы белəн чагыштыра. Туган ягы аңарга биеклеккə сикерү ноктасы, гүзəллек үрнəге булып хезмəт итə. Әлфия менə шушы гүзəллек үрнəген Дамирлар авылында тапты. Рухи яктан ул шушында туды. Кошларның сайравына, урманнарның серле шаулавына беренче тапкыр шушында сокланды. Кешелəргə сөйлəмəгəн уй-хыялларын җырчы усакларга, иркə юкəлəргə сөйлəде. Табигать аны читкə какмады, аңлады һəм серен бүлеште, тиле хыялларын хуплады. Кирəкмəгəн сораулар биреп йөдəтмəде.

Әтисенең ду кубып китəргə җыенуын ишеткəч, Әлфиянең күз алдыннан əнə шулар үтте. Лəкин йөрəгендə кайнаган кичерешлəрен сөйлəп бирə алмады. Әтисе аңардан ни өчен китəргə телəмəвен сорагач:

- Минем монда дусларым бар!- дип кенə əйтə алды.

Дуслар рəтенə ул шушы төбəкнең җирен, күген, күктə йөзгəн яшенле болытларын, урманда мəж килгəн кырмыскаларын җырлый-җырлый бал ташучы умарта кортларын-һəммəсен кертə иде. (130 сүз)

(Ф. Яруллиннан)

Бирем:

1) тексттан 2 сүзтезмə аерып алып тикшерергə;

2) 3 нче җомлəне җөмлə кисəклəре ягыннан тикшерергə.

3) тиңдəш кисəклəре булган җөмлəлəрне күрсəтергə.

Эшне тикшерүгə талəплəр:

Диктантны бәяләү:

Эш пөхтә башкарылса, хатасы булмаса, “5”ле куела (1 орф, 2 пункт.булырга мөмкин)
2 орф., 2 пункт. яки 1орф., 4 пункт. Хаталы эшкә “4”ле куела.
4 орф, 4 пункт. яки 3 орф, 6 пункт. хаталы эшкә “3”ле куела.
6 орф., 5пункт яки 5 орф., 8 пункт. хаталы эшкә “2”ле куела.

Грамматик биремгә таләпләр:

Ел дәвамында өйрәнелгән синтаксик күренешләрне җөмлә һәм текст эчендә танып, аларга аңлатма бирә белергә тиеш. Барысы да төгәл башкарылса - “5”ле, башкарылган кадәре дөрес, әмма барысы да диярлек тулы булмаса – “4” ле, эш дөрес, әмма яртысы гына башкарылса – “3”ле, эшнең яртысы да башкарылмаса – “2”ле.

Предварительный просмотр:

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

ГБМБУ “Балтач урта гомуми белем мәктәбе”

Каралды:

Филология фәннәре циклының

мәктәп методик берләшмә

утырышы беркетмәсе № 1

31 нче август, 2013 нче ел

Җитәкчесе____________

З.Ф. Шакирова

Килешенде:

Укыту-тәрбия эшләре буенча

директор урынбасары

________ Г.Ф. Гыйләҗева

31август, 2013нче ел

Раслыйм:

Боерык № 205 31 август, 2013 нче ел

Мәктәп директоры

_________ И.М.Шиһабетдинов

11 НЧЕ СЫЙНЫФ ӨЧЕН ”ТАТАР ӘДӘБИЯТЫ” КУРСЫ БУЕНЧА БЕЛЕМ БИРҮ ПРОГРАММАСЫ

ЮГАРЫ КАТЕГОРИЯЛЕ ТАТАР ТЕЛЕ ҺӘМ ӘДӘБИЯТЫ УКЫТУЧЫСЫ

ХӘЙРУЛЛИНА ГӨЛНАР ИЛДАР КЫЗЫ

Педагогик совет

утырышында каралды

Протокол № 1

“15” август 2013 ел

2013-2014 нче ел

Укыту – тематик планлаштыру

Фән: татар әдәбияты

Класс: 11-а. 11-б, 11-в сыйныфлары

Укытучы: Хәйруллина Гөлнар Илдар кызы

Сәгать саны: 68 атнага 2 сәгатьтән

Текст өйрәнүгә –55сәг.

Бәйләнешле сөйләм үстерү (Б.С.Ү.) – 8 сәг.

Дәрестән тыш уку (Д.Т.У.) - 5 сәг.

Дәреслек: Татар әдәбияты: рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәбенең 8 нче сыйныфы өчен дәреслек-хрестоматия (татар балалары өчен) / Ф. М. Мусин, З.Н. Хәбибуллина, Ә. М. Закирҗанов. – Казан, Татарстан китап нәшрияты, 2012. – 311 б.

Аңлатма язуы

Әдәбият дәресләренең төп максаты һәм бурычлары:

Рус мәктәбенең 11 нче сыйныфы татар төркемнәрендә әдәбият укытуның төп максатлары:

1. Әдәби әсәрләргә таянып, иң яхшы сүз сәнгате үрнәкләрендә урын алган вакыйга-күренешләр аша татар халкы тормышы белән танышу, аның яшәешенә, төп проблемаларына, рухи дөньясына кагылышлы материалларны өйрәнү.

2. Мөстәкыйль рәвештә әдәби әсәрне анализларга, аны бәяләргә өйрәтү.

Төп бурычлар:

1.Укучының татар әдәби телне үзләштерүенә, текстны аңлап, йөгерек һәм сәнгатьле итеп укуына, дөрес яза белүенә, әдәби тел нормаларын саклап, төрле темаларга иркен сөйләшүенә ирешү.

4.Халык тарихын һәм мирасын өйрәнү аша яшүсмерләрдә Ватанга, халыкка, туган телгә мәхәббәт, олыларга, кечеләргә һәм, гомумән, кешегә ихтирам, мәрхәмәтлелек, шәфкатьлелек тәрбияләү.

5. Хезмәт тәрбиясе һәм эстетик тәрбия бирү.

Норматив документлар

Эш программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:

1.Татарстан Республикасының “Мәгариф турында” Законы.

4. “Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы”(татар балалары өчен): 1 – 11 нче сыйныфлар. – Казан: Мәгариф, 2010.

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе ” Балтач урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең 2013-2014 нче уку елына укыту планы буенча 11 нче сыйныфта (татар төркеме) татар әдәбияты дәресләренә атнага 2 сәгать ( барысы 68 сәгать) вакыт бирелгән.

11 нче сыйныфта татар әдәбиятын өйрәнүдә милли-региональ компонентның кулланылышы:

М.Җәлил иҗаты. (Карадуган җирлегендәге Муса Җәлил музеена күзәтү).
Ф. Кәрим иҗаты. (М.Давыдов истәлекләре белән танышу).
Г.Бәширов “Җидегән чишмә” (Кара күл, Ялтра урманы, Шушма елгасы, Салкын чишмә кебек табигый байлыкларыбызны искә төшерү).
Ә.Еники. “Әйтелмәгән васыять” (халкыбызга хас йолалар турында сөйләшү).
“Һөнәр сайлау”(районыбыздагы хезмәт оешмаларына экскурсияләр оештыру).
Якташ әдипләребез Г.Мөхәммәтшин, Ф.Шакирова, М.Хөрмәтуллина, А. Гайфуллина, Ә.Фазылҗанов әсәрләрен б.с.ү дәресләрендә куллану.

Программаның эчтәлеге

№	Төп темалар	Сәг	Белем һәм күнекмәләр
1.	1917 елдан соңгы әдәбият.	2	Революция тарафдарларының 1917 елның 7 ноябренә кадәр биргән вәгъдәләре: халыкка җир, ирек, тынычлык бирү, милли мәсьәләне гадел хәл итү. Ләкин боларның чынлыкта тормышка ашмавы. Яңа көч белән кабынган гражданнар сугышының авыр нәтиҗәләре. Әдәбиятта көрәш темасының үзәккә куелуы. Әдәбиятта аеруча характерлы әсәрләр: «Ул кем?» (М. Гафури), «Каравылда» (М. Максуд), «Чәчәктән һәйкәл» (Ф. Бурнаш), «Декламацияләр» (Г. Камал) һ. б. Революцион көрәшнең бер гаилә кешеләрен аеруны сурәтләгән әсәрләр: «Канлы көннәрдә» (Ш. Усманов), «Яңа кешеләр» (Г. Ибраһимов).
2.	1920-1930 нчы еллар әдәбиятына күзәтү.	2	Гражданнар сугышы, ачлык темаларының даими яктыртылуы. Яңа газеталар, журналлар чыгу. Аларның әдәби әсәрдә үткәрелергә тиешле идеологиягә тәэсире. Төрле әдәби төркемнәр барлыкка килү. Бер-беренә каршы килүче әдәби агымнарның (пролетар юнәлеш, футуризм, имажинизм һ. б.) яшәвенә әле мөмкинлек булу. Әдәбиятта аеруча еш очрый торган темалар: кеше бәхете: «Мәхәббәт тәүбәсе» (Һ.. Такташ), «Шобага» (К. Нәҗми); революциянең кеше язмышына ясаган тәэсире: «Яр буенда учаклар» (К. Нәҗми), «Эшче» (М. Гафури), «Бәхет» (М. Җәлил) һ. б. Яңа чынбарлыкны сурәтләүдә сәнгатьлелеккә игътибар арту: «Ил кызы», «Краском мәхәббәте» (Ш. Усманов). Татарстан һәм СССР язучыларының беренче съездлары (1934). Социалистик реализм иҗат методы, аның үзенчәлекләре. Әдәби иҗатка административлык алымнары белән тәэсир итү, моның нәтиҗәләре. «Агыйдел» (М. Әмир). Җәмгыятьтә әхлак нигезләрен аңлауда кискен борылыш. Гореф-гадәтләрнең күпчелеген санга сукмау, динне кире кагу. Күмәк хезмәтне данлау: «Кояшлы яңгыр» (К. Нәҗми). Шәхес культының җәмгыятькә һәм әдәбиятка китергән гаять зур зарары.
3.	1940-1950 нче еллар әдәбияты.	2	Бөек Ватан сугышы алды һәм сугыш вакытында татар әдәбияты. Язучыларның сугышка корал һәм каләм белән катнашуы. Тылдагыларның фидакарь хезмәте һәм иҗаты. Иҗатта җиңүгә булган омтылышның үзәктә торуы. Сугыш һәм кеше, ил язмышы мәсьәләсенең барлык жанрлар өчен дә уртаклыгы. Шигърият, хикәянең активлашуы. Драма әсәрләре, аларның бу чордагы төп юнәлеше. М. Җәлил, Ф. Кәрим һ. б.ның татар шигъриятен үстерүдәге рольләре. Т. Гыйззәт, М. Әмир, Н. Исәнбәт, Г. Кутуй, И. Гази, А. Шамов һ. б. әсәрләре. Илленче елларда да сугыш темасының дәвам итүе. С. Хәким, Н. Арсланов, Г. Хуҗи, Ф. Хөсни, А. Шамов, И. Гази һ. б.ның поэмалары, хикәяләре һәм повестьлары. М. Әмир, Р. Ишморатның драма әсәрләре. Г. Әпсәләмов романнары. Г. Бәшировның «Намус» романы. Илленче еллар урталарында шәхес культының фаш ителүе. Г. Ибраһимов, К. Тинчурин, Ш. Усманов, Г. Толымбайский, Ф. С.-Казанлы, Ф. Бурнаш, И. Салахов һ.б.ның исемнәре, әсәрләре әдәбиятка кайту. X. Туфанның намуслы исеме торгызылу, аның әдәбиятка кайтуының әһәмияте. М. Җәлил исеменең һәм «Моабит дәфтәрләре»нең илгә кайтуы, аларның җәмгыятькә һәм әдәбиятка китергән көчле тәэсире. 1957 елда Мәскәүдә татар әдәбияты һәм сәнгате декадасы үткәрелү, аның әһәмияте.
4.	1960 һәм хәзерге чор әдәбиятына күзәтү.	2	Илдә илленче еллар урталарыннан соң булган кайбер уңай үзгәрешләрнең әдәбиятка тәэсире. Ә. Еники, А. Гыйләҗевнең тоталитар режимны тәнкыйтьләгән әсәрләре: «Саз чәчәге», «Рәшә» (Ә. Еники), «Өч аршын җир» (А. Гыйләҗев). Тарихи теманың әкренләп үзләштерелә башлавы: «Итил суы ака торур» (Н. Фәттах); «Кубрат хан», (М. Хәбибуллин) һ. б. Михаил Худяков, Нади Атласи, Газиз Гобәйдуллин һ. б. галимнәрнең тарихи хезмәтләре кайтуның әдәбиятка тәэсире. Г.Исхакый исеменең һәм әдәби мирасының халыкка кайтуы, моның сүз сәнгатенә, тарихи фикерләүгә, әдәбият тарихына ясаган зур уңай тәэсире. СССРның таркалуы, әдәбиятта яңа темаларның барлыкка килүе.
5.	Поэзия	13	Гамил Афзал, Зөлфәт, Ренат Харис әсәрләре, аларның үзенчәлекле яклары. Хәсән Туфан. Иҗатына күзәтү. «Ә үткәнгә хатлар бармыйлар», «Кармәт истәлекләре». Әсәрләрнең төп проблематикасы һәм татар поэзиясенә китергән яңалыгы. Фатих Кәрим. Тормыш юлы һәм иҗаты. «Ант», «Ватаным өчен», «Теләк», «Сибәли дә сибәли» шигырьләре. Ватанны ярату һәм аның азатлыгы өчен көрәшкә әзер тору, шагыйрьнең уйлары, халәте. Сибгат Хәким. Иҗаты турында белешмә. «Гел кояшка карый тәрәзәләрең», «Башка берни дә кирәкми» шигырьләре. Әсәрләрдә туган якның бирелеше, алардагы нечкә лиризм. Равил Фәйзуллин. Иҗаты турында белешмә. «Якты моң», «Яздан аерып булмый Тукайны» шигырьләре. Аларда тирән уй, фәлм. сәфи олы фикернең бирелеше. Рәдиф Гаташ. Иҗатына күзәтү. «Ирләр булыйк», «Укытучыма» шигырьләре. Әсәрләрдә күтәрелгән төп мәсьәләләр, аларның сәнгатьчә эшләнеше.
6.	Проза	24	Гадел Кутуй. «Тапшырылмаган хатлар» повесте. Фатих Хөсни. «Утызынчы ел», Ибраһим Гази. «Онытылмас еллар», Мәхмүт Хәсәнов. «Язгы аҗаган». Бу әсәрләрдә җәмгыять һәм шәхес мәсьәләсенең яңача хәл ителүе. Гомәр Бәширов. Иҗаты турында белешмә. «Җидегән чишмә» романы (өзек). Әсәрдә табигатьне саклауның әһәмиятен ачу, геройларны бәяләүдә табигатькә мөнәсәбәтнең роле. Әмирхан Еники. Иҗаты турында белешмә. «Әйтелмәгән васыять» әсәре (өзек). Язучының халык мирасына, ул мирасны халыкка җиткерүчеләргә мөнәсәбәтне яктырту үзенчәлекләре. Мөхәммәт Мәһдиев. Иҗаты турында белешмә. «Бәхилләшү» повесте (өзек). Әсәрдә авыл кешеләренең рухи дөньясын чагылдыру, алардагы әхлакый сыйфатларның бирелеше Нурихан Фәттах. Иҗаты турында белешмә. «Итил суы ака торур» романы (өзек). Әсәрдә Бөек Болгар дәүләте төзелү, шул заман кешеләренең язмышы. Мөсәгыйт Хәбибуллин. Иҗаты турында белешмә. «Кубрат хан» романы (өзек). Әсәрдә чал тарихны яктыртудагы яңалыклар. Кубрат хан образының бирелеше. Тарихи роман турында төшенчә.
7.	Драматургия	5	Хәй Вахит. Иҗаты турында белешмә. «Беренче мәхәббәт» пьесасы (өзек). Әсәрдә яшьләр темасын чагылдыру үзенчәлекләре. Туфан Миңнуллин. Иҗаты турында белешмә. «Үзебез сайлаган язмыш» пьесасы. Анда мәктәп тормышының, укытучылар образының бирелеше.
8.	Балалар әдәбияты	5	Татар балалар әдәбиятына күзәтү. Җ. Тәрҗеманов, X. Халиков, Җ. Дөрзаман. Аларның әсәрләрендә төп тема һәм проблемалар. Шәүкәт Галиев иҗатына күзәтү. Аның шигырьләрендә шәхес формалашудагы катлаулы мөнәсәбәтләрнең чагылышы. Роберт Миңнуллин иҗатына күзәтү. Аның балалар поэзиясен үстерүдәге эшчәнлеге. Шигырьләрнең темасы, образлар бирелеше.
9.	Бәйләнешле сөйләм үстерү	8	“Туган як моңнары”, “Күңелемдә мәңге калыр туган җирем”, “Һөнәр сайлау”, “Яраткан язучым”, “Яшел даруханә”, “Батырлар даны мәңгелек”, “Чит илләрдәге милләттәшләребез” темаларына сөйләшү оештыру. Укылган әсәргә карата фикерне белдергән иншалар, әсәр геройларына хатлар язу.
10.	Дәрестән тыш уку	5	Р. Мостафин. Өзелгән җыр эзеннән. М. Хәбибуллин. Кубрат хан. Ф. Хөсни. Утызынчы ел. (“Йөзек кашы”) М. Хәсәнов. Язгы аҗаган. М. Мәһдиев. Торналар төшкән җирдә. Г. Әйди. Йөртә безне язмышлар.
	Барлыгы	68

Календарь-тематик план

№	Дәрес темасы	Сәг. саны	Үткәрү вакыты	Үткәрү вакыты
			план	факт	план	факт

1-2.	Кереш. 1917 елдан соңгы әдәбият.	2	5.09 5.09
3-4.	20-30 нчы еллар әдәбиятына күзәтү ясау. Һ. Такташ иҗаты. “Мәхәббәт тәүбәсе”	2	12.09 12.09
5.	Б.С.Ү. №1 “Поэма геройлары һәм хәзерге чор яшьләре, аларның проблемалары” темасы буенча диспут	1	19.09
6.	Г.Кутуй иҗатына күзәтү ясау	1	19.09
7.	“Тапшырылмаган хатлар” әсәре белән танышу.	1	26.09
8.	Б.С.Ү. №2 Гаиләдә хатын-кызның роле	1	26.09
9.	40-50 нче еллар әдәбияты.	1	3.10
10.	М.Җәлил иҗатына күзәтү.“Тупчы анты”, “Моабит дәфтәрләре”. Берничә шигырьгә анализ ясау.	1	3.10
11.	Д.Т.У. №1 Р.Мостафин “Өзелгән җыр эзеннән”.	1	10.10
12-13	Ф. Кәрим иҗаты. Поэзия. “Сибәли дә сибәли”, “Ант”“Ватан өчен”, “Теләк”.	2	10.10 17.10
14.	Ф.Кәрим “Разведчик язмалары”	1	17.10
15-16.	1960 һәм хәзерге чор әдәбиятына күзәтү. Поэзия.	2	24.10 24.10
17.	Х.Туфан иҗаты белән танышу.	1	31.10
18-19.	“Агыла да болыт агыла”, “Ә үткәнгә хатлар бармыйлар”, “Кармәт истәлекләре” шигырьләренә анализ ясау.	2	31.10 14.11
20-21.	С.Хәким иҗатына күзәтү ясау. “Башка берни дә кирәкми”, “Гел кояшка карый тәрәзәләрең” шиг.-нә анализ ясау.	2	14.11 21.11
22.	Г.Афзалның “Өф-өф итеп”, “Мыек борам” шигырьләрен анализлау.	1	21.11
23.	Р. Харис иҗатына күзәтү. “Кеше кайчан матур?”	1	28.11
24.	Р.Гаташ иҗаты. “Ирләр булыйк!” шигыренә анализ ясау	1	28.11
25.	Р.Фәйзуллин иҗаты. “Яздан аерып булмый Тукайны!”	1	5.12
26.	Зөлфәт иҗатына күзәтү ясау	1	5.12
27.	Ф.Хөсни. “Утызынчы ел” романына күзәтү ясау: а) романның сюжеты белән танышу; б) күмәкләштерү чорындагы авыл тормышы.	1	12.12
28.	Д.Т.У.№2 Ф.Хөсни. “Йөзек кашы”.	1	12.12
29.	И.Гази иҗаты. “Онытылмас еллар”трилогиясенә күзәтү ясау.	1	19.12
30.	М.Хәсәнов. “Язгы аҗаган” романына анализ ясау.	1	19.12
31.	Иргали – хезмәт кешесе.	1	9.01
32.	Д.Т.У. №3 М.Хәсәнов “Язгы аҗаган”. Гази һәм Гөлүсә язмышы.	1	9.01
33	Б.С.Ү. №3 “Гази һәм Гөлүсә мәхәббәтенең гүзәллеге һәм фаҗигасе нәрсәдә?” (дәрес-бәхәс)	1	16.01
34.	Г.Бәширов иҗаты турында белешмә.	1	16.01
35-36	Г.Бәширов “Җидегән чишмә”	2	23.01 23.01
37.	Ә.Еники. “Әйтелмәгән васыять”.	1	30.01
38.	Балалар һәм ана проблемасы.	1	30.01
39-40.	Б.С.Ү. №4 Инша ”Акъәбинең кичерешләре”	2	6.02 6.02
41.	М.Мәһдиев иҗаты. “Бәхилләшү” романы.	1	13.02
42.	Исламгали агай хикәясе.	1	13.02
43.	Фәләхетдин язмышы.	1	20.02
44.	Д.Т.У.№4 М.Мәһдиев “Торналар төшкән җирдә”.	1	20.02
45.	Б.С.Ү. №5 “Мәһдиев иҗатында авыл темасы һәм язмышы”.	1	27.02
46.	Н.Фәттах иҗаты. “Итил суы ака торур” романына күзәтү ясау.	1	27.02
47.	Болгарның дәүләт булып оешуы.	1	6.03
48-49.	“Алмыш хан – тарихи шәхес”	2	6.03 13.03
50.	М.Хәбибуллин иҗаты	1	13.03
51-53.	М.Хәбибуллин “Кубрат хан “романы.	3	20.03 20.03 3.04
54.	Д.Т.У.№5 М.Хәбибуллин “Кубрат хан “романы.	1	3.04
55.	Х. Вахит “Беренче мәхәббәт” драмасы.	1	10.04
56.	Драманы анализлау.	1	10.04
57.	Б.С.Ү. №6 Контроль инша “Бармы соң ул мәхәббәт?” (“Беренче мәхәббәт” драмасын анализлаганнан соң)	1	17.04
58-60.	Т.Миңнуллин “Үзебез сайлаган язмыш”.	3	17.04 24.04 24.04
61.	Б.С.Ү. №7 (дәрес-фикерләшү) “Һөнәр сайлау”	1	8..05
62.	Җ.Тәрҗеманов “Әнием тәсбихы”.	1	8.05
63.	Х. Халиков, Җ. Дәрзаман, иҗатлары.	1	15.05
64-65.	Ш. Галиев иҗатлары. Еллык материалны кабатлау буенча контроль эш.	2	15.05 22.05
66.	Р. Миңнуллин иҗаты.	1	22.05
67.	Б.С.Ү. №8 “Балалар әдәбияты”на йомгак ясау.	1	23.05
68.	Гомуми кабатлау, йомгаклау дәресе.	1	23.05

Ятлау өчен әсәрләр

Һ. Такташ. Мәхәббәт тәүбәсе (өзек).

М. Җәлил. Кошчык.

Ф. Кәрим. Разведчик язмалары (өзек).

С. Хәким. Гел кояшка карый тәрәзәләрем.

Р. Фәйзуллин. Яздан аерып булмый Тукайны.

Р. Гаташ. Укытучыма. Ирләр булыйк.

11 нче сыйныф укучысының әдәбияттан белем һәм күнекмәләренә төп таләпләр 1. Халык авыз иҗаты һәм әдәбият төшенчәләрен аера белү. Халык авыз иҗаты жанрларыннан бәет, дастан, риваятьләр турында мисаллар китереп, аларга аңлатма бирә белү. Аларның текстларыннан өзекләр китереп, мәгънәсен ачыклап бирә белү.

2. Татар әдәбияты тарихын чорларга бүлә белү.

3. Әдипләрнең тормыш юлы һәм иҗаты турында тулырак мәгълүмат бирә белү.

4. Әдәби әсәрнең сюжетын тотып ала белү; уңай герой, лирик герой төшенчәләрен аера белү.

5. Әдәби әсәрләрнең сурәтләү чараларыннан метафора, эпитет, чагыштыру, җанландыру, гипербола, аллегория һ.б. белү һәм мисаллар белән дәлилли алу.

6. Әдәби төр һәм жанрларны аера белү.

7. Әдәби әсәрләрнең эчтәлеген һәм төзелешен(тема, идея, сюжет, композиция, образлар системасы һ.б.) анализлый белү.

8. Матур әдәбиятның башка сәнгать төрләре белән бәйләнешен аңлау.

9. Сөйләм эшчәнлегенә өйрәнү: текстның исеме, андагы таныш сүзләр ярдәмендә укучыларның эчтәлекне аңлаулары; укылган текст турында әңгәмәдә катнаша алу; өйрәнелгән язучылар турында сөйләп бирү; укылган текстның эчтәлеген сөйли һәм нәтиҗә ясый белү, аңа үз мөнәсәбәтеңне белдерә алу; тәкъдим ителгән ситуация, тема яки рәсем турында 12-14 җөмләдән торган текст белән сөйли белү; уку һәм сөйләм барышында орфоэпик нормаларны саклау; балалар өчен басылган вакытлы матбугат материалларын уку һәм файдалана белү.

Әдәбият теориясеннән:

1. Хикәя, фантастик хикәя, повестьны аера белү.

2. Шигырьнең үзенчәлекләрен белү.

3. Әдәби әсәрнең сюжетын тотып ала белү.

4. Уңай герой, лирик герой төшенчәләрен аера белү.

5. Әдәби әсәрдән сурәтләү чараларын таба белү.

Татар мәдәниятеннән:

1. Татар халкының гаилә-көнкүреш, гореф-гадәт һәм йолаларын аңлата белү.

2. Әдәбиятка бәйле рәвештә балет, опера, сынчы кебек терминнарны аңлатып бирә белү.

3.Милли орнаментларны аера белү.

Сөйләм эшчәнлеге:

1. Текстның исеме, андагы таныш сүзләр ярдәмендә укучыларның эчтәлекне аңлаулары.

2. Укылган текст турында әңгәмәдә катнаша алу, сөйләмдә гади һәм җәенке җөмләләрдән файдалана алу.

3. Өйрәнелгән язучылар турында сөйләп бирү.

4. Укылган текстның эчтәлеген сөйли һәм нәтиҗә ясый белү, аңа үз мөнәсәбәтеңне белдерә алу.

5.Тәкъдим ителгән ситуация, тема яки рәсем турында 12-14 җөмләдән торган текст белән сөйли белү.

6. Уку һәм сөйләм барышында орфоэпик нормаларны саклау.

7. Балалар өчен басылган вакытлы матбугат материалларын уку һәм файдалана белү.

Кулланылган әдәбият

Әдәбият белеме сүзлеге (төз. ред. А.Г.Әхмадуллин). -Казан: Татар кит. нәшр.,1990.
Әдәбият белеме: Терминнар һәм төшенчәләр сүзлеге. – Казан: Мәгариф, 2007.
Бөек Ватан сугышы чоры поэзиясе: Шигырьләр һәм поэмалар. .- Казан: ТР”Хәтер нәшрияты, 2005.
Бөек Ватан сугышы чоры прозасы.- Казан: ТР ”Хәтер” нәшрияты, 2002.
Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы/ Заһидуллина Д.Ф.-Казан: Мәгариф, 2005.
Заһидуллина Д.Ф. Татар әдәбияты: Теория. Тарих/ Заһидуллина Д.Ф ,Ә.М.Закирҗанов, Т.Ш.Гыйләҗев. –Казан: Мәгариф,2005.
Көч һәм рух тамырлары: Әдәплелек дәресләре. - Казан: Мәгариф, 2000.
Татар балалар әдәбияты. Шигырьләр һәм пьесалар.- Казан: ТР”Хәтер нәшрияты, 2003.
Татар классик драматургиясе. - Казан: ТР”Хәтер нәшрияты, 2004.
Татар халык иҗаты: Хрестоматия.- Казан: Мәгариф, 2004.
Татар шигърияте: 1980-2000 еллар. – Казан: Мәгариф, 2003.
«Фән һәм мәктәп», «Мәгариф» журналлары, “Мәгърифәт”, “Ачык дәрес” газеталары
Хәзерге балалар шигърияте: Беренче җыентык . - Казан: ТР ”Хәтер” нәшрияты, 2004.

Электрон ресурслар исемлеге:

Еллык йомгаклау эшенә якынча тест

Әдәбият теориясе:

1.Төп герой тормышындагы вакыйгаларны бер үзәккә туплап сурәтләгән уртача күләмле эпик әсәр:

- роман

- хикәя

- повесть

- новелла

2. Әдәби әсәрдә геройның эчке дөньясын ачуга хезмәт итә торган алымнар берлеге:

- хронотоп

- психологизм

- портрет

- пейзаж

3. Әсәрдә вакыйга-хәлләр яисә кеше характерының үсү-үзгәрү тарихын сурәтләү:

- сюжет

- төенләнеш

- мотив

- конфликт

1. Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты буенча сорау-биремнәргә җавап бирегез:

1) Бөек Ватан сугышы кырларында яисә дошман әсирлегендә һәлак булган әдипләрне атагыз. (һәр дөрес җавап 0,5 балл белән бәяләнә)

2) Батырлыгы өчен Советлар Союзы Герое исеменә, иҗаты өчен Ленин премиясенә лаек булган әдипне атагыз. (1 балл)

3) Поэзиядә чагылыш тапкан тема-мотивларны күрсәтегез, һәрберсенә мисал китерегез. (һәр дөрес җавап 1 балл белән бәяләнә)

4) Сугыш чорында язылган хикәяләрне һәм авторларны атагыз. (һәр дөрес җавап 0,5 балл белән бәяләнә)

5) М.Җәлилнең “Кошчык” шигырендәге яшәү һәм үлем фәлсәфәсен аңлатыгыз. (3 балл)

2. Хәсән Туфанның тормышына һәм иҗатына бәйле сорау-биремнәргә җавап бирегез:

1) Шагыйрь иҗатын шартлы рәвештә нинди чорларга бүлеп өйрәнү кабул ителгән? (3 балл)

2) Тоткынлык чоры иҗатына хас тема-мотивларны күрсәтегез, мисаллар китерегез. (һәр дөрес җавап 1 балл белән бәяләнә)

3) Әдипнең хатыны Луиза Салигаскаровага багышлап яисә аның белән бәйле шигырьләрен атагыз. (һәр дөрес җавап 0,5 балл белән бәяләнә)

4) “Агыла да болыт агыла” шигырендә тоткынлыктагы шәхеснең кичерешләрен чагылдыру алымнарын күрсәтегез. (3 балл)

Бәяләү нормалары:

20 баллдан югары – “5”

15-20 балл – “4”

10-14 балл – “3”

10 баллдан аз – “2”

Предварительный просмотр:

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

ГБМБУ “Балтач урта гомуми белем мәктәбе”

Каралды:

Филология фәннәре циклының

мәктәп методик берләшмә

утырышы беркетмәсе № 1

31 нче август, 2013 нче ел

Җитәкчесе____________

З.Ф. Шакирова

Килешенде:

Укыту-тәрбия эшләре буенча

директор урынбасары

________ Г.Ф. Гыйләҗева

31август, 2013нче ел

Раслыйм:

Боерык № 205 31 август, 2013 нче ел

Мәктәп директоры

_________ И.М.Шиһабетдинов

11 НЧЕ СЫЙНЫФ ӨЧЕН ”ТАТАР ТЕЛЕ” КУРСЫ БУЕНЧА БЕЛЕМ БИРҮ ПРОГРАММАСЫ

ЮГАРЫ КАТЕГОРИЯЛЕ ТАТАР ТЕЛЕ ҺӘМ ӘДӘБИЯТЫ УКЫТУЧЫСЫ

ХӘЙРУЛЛИНА ГӨЛНАР ИЛДАР КЫЗЫ

Педагогик совет

утырышында каралды

Протокол № 1

“15” август 2013 ел

2013-2014 нче ел

Укыту – тематик планлаштыру

Фән: татар теле

Класс: 11-а, 11-б, 11-в сыйныфлары

Укытучы: Хәйруллина Гөлнар Илдар кызы

Сәгать саны: 34 атнага 1 сәгатьтән

Бәйләнешле сөйләм үстерү: 4 (сочинение – 2 (1), изложение – 2 (1), диктантлар – 2 (1) язу, тәрҗемә эшләре башкару, эш кәгазьләре язу, диалог, монологлар төзү )

Дәреслек: Татар теле: рус телендә урта гомуми белем мәктәбенең 11 сыйныфы өчен дәреслек (татар балалары өчен) / Ф.С.Сафиуллина, С.М.Ибраһимов; [басма өчен Ч.М. Харисова җаваплы]. – Яңарт. 4 нче басма. – Казан: Татар.кит.нәшр., 2012. – 247 б.

Аңлатма язуы

Татар теленә өйрәтүнең төп максаты һәм бурычлары:

Татар теле - мөстәкыйль укыту фәне. Ул укучыларның рухи дөньясын формалаштыручы көчле чара. Ана теле ярдәмендә, укучы буыннар тәҗрибәсе белтупланган мәдәният һәм сәнгать кыйммәтләре белән таныша, алардагы уңай сыйфатларны үзенә ала.

Рус мәктәбендә татар теленә өйрәтүнең максаты : укучыларда лингвистик(тел), аралашу(коммуникатив), этнокультура өлкәсенә караган(культурологик) компетенцияләр булдыру.

Укучыларда татар теленә хөрмәт һәм аны ярату, рухи кыйммәт һәм кешелек дөньясының аралашу, белем алу чарасы буларак аңлы караш тәрбияләү;

Укучыларның сөйләү һәм фикерләү сәләтен үстерү, аларны татар әдәби телен тормышның төрле өлкәләрендә ирекле куллана алырлык шәхесләр итеп тәрбияләү; дөрес сөйләм эшчәнлегенең үзара аралашу чарасы икәнен белдерү;

Татар теле, аның төзелеше, кулланылышы турында мәгълүмат алу; татар әдәби теленең төп нормаларын һәм стилистик мөмкинлекләрен ачык күзаллау, аларны тиешенчә куллана белү; сүз байлыгын арттыру, сөйләмдә кулланыла торган грамматик чараларны төрлеләндерү;

Телне өйрәнгәндә үзләштергән белем һәм күнекмәләрне сөйләмдә дөрес куллана белү.

Рус мәктәбендә татар теленә өйрәтүнең максаты: укучыларда лингвистик (тел), аралашу (коммуникатив), этнокультура өлкәсенә караган (культурологик) компетенцияләр булдыру .

Рус мәктәбендә ана теле буларак татар теле укытуның төп бурычлары:

2. Татар теленең барлык тармаклары буенча эзлекле рәвештә фәнни белем бирү.

3. Сөйләм эшчәнлеген белүгә ныклы күнекмәләр булдыру, туган телдә матур һәм дөрес аралашырга өйрәтү.

5. Туган тел аша өзлексез белем һәм тәҗрибә туплау.

6. Татар телен башка фәннәрдә белем алу чарасы буларак кулланырга өйрәтү күнекмәләрен булдыру.

7. Укучыларны даими рәвештә татар милли мәдәнияте мирасына тарту.

8. Телебезнең тәрбияви мөмкинлекләрен ачуда укуга карата кызыксыну уяту.

9. Укучыларның логик фикерләү дәрәҗәсен үстерү . Балалар, ана телендә аралашканда, фикерләрен ачык аңлаешлы, эзлекле, стилистик яктан дөрес, төгәл итеп адресатка җиткерә белергә тиеш. Бу бер үк вакытта сөйләм теленә дә, язма телгә дә карый, ягъни укучыларда ана телендә дөрес, матур итеп сөйләү һәм язу күнекмәләре тәрбияләү максаты куела.

10. Дәреслек, өстәмә һәм белешмә әдәбият белән эш итү, уку, язу күнекмәләрен камилләштерү.

Норматив документлар

Эш программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:

1. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында” Законы.

4.“Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы” (татар балалары өчен): 1 – 11 нче сыйныфлар. – Казан: Мәгариф, 2010.

5. “Рус мәктәпләрендә укучы татар балаларына татар теле: үрнәк гомуми программа ( X – XI сыйныфлар. Төзүчеләр: Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова, Казан: 2013).

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе ”Балтач урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең 2013-2014 нче уку елына укыту планы буенча 11 нче сыйныфта (татар төркеме) татар теле дәресләренә атнага 1 сәгать ( барысы 34 сәгать) вакыт бирелгән.

Татарстан Республикасы гомуми белем бирү мәктәпләрендә «Татар теле», «Әдәбият» («Әдәби уку») фәннәрен укыту башлангыч, төп һәм урта гомуми белем бирү оешмалары өчен төзелгән базис һәм үрнәк уку-укыту планнары (Татарстан Республикасы мәгариф һәм фән министрлыгының 2012 иче елның 9 нчы июлендә гамәлгә кертелгән 4154/12 санлы, 2012 нче елның 10 нчы июлендә гамәлгә кертелгән 4165/12 санлы боерыклары) һәм Татарстан Республикасы мәгариф һәм фән министрлыгының 9777/12 иче санлы (13.08.2012 ел), 9127/13 нче санлы (07.09.2013 ел) хатлары нигезендә гамәлгә ашырыла. “Рус мәктәпләрендә укучы татар балаларына татар теле: үрнәк гомуми программа ( X – XI сыйныфлар. Төзүчеләр: Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова, Казан: 2013) Федераль белем бирү дәүләт стандартына нигезләнә. Программа стандартның эчтәлеген конкретлаштыра һәм ача, укытуның максатларыннан чыгып, укучыларга белем һәм тәрбия бирүнең, аларны үстерүнең гомуми юнәлешләрен билгели. Ул авторлык программаларын һәм дәреслекләрне төзүчеләр өчен үрнәк программа булып тора. Гамәлдәге программадан аермалы буларак, үрнәк программада “Текст” һәм “Татар теле турында гомуми мәгълүмат” темаларына зур урын бирелгән. Бу темалар эш программасына өстәп кертелде (өстәлмәләр калын курсив белән күрсәтелде).

11 нче сыйныфта татар телен өйрәнүдә милли-региональ компонентның кулланылышы:

Татар теле грамматикасына нигез салган галимнәр, аларның төп хезмәтләре. (якташ тел галимнәребездән Б.Мифтаховның тормыш юлы һәм иҗаты).
Инша “Иң кадерле кешем”(үзеңнең гаиләң, гаиләдәге гореф-гадәтләр)
Инша “Кешенең бәхете нәрсәдә?” (“Туган якта яшәү- зур бәхет” альбомны күзәтү).
Якташ әдипләребез Г.Мөхәммәтшин, Ф.Шакирова, М.Хөрмәтуллина, А. Гайфуллина, Ә.Фазылҗанов әсәрләрен текст өстендә эшләү һәм б.с.ү дәресләрендә куллану.

Программаның эчтәлеге

№	Төп темалар	Сәг.	Белем һәм күнекмәләр
1	Татар теле турында гомуми мәгълүмат. Грамматиканың бүлекләре, сүз төзелеше, сүз ясалышы	4	Грамматика турында төшенчә. Грамматиканың бүлекләре, аларның өйрәнү объекты һәм үзара бәйләнеше турында гомуми мәгълүмат.Татар теле грамматикасына нигез салган галимнәр, аларның төп хезмәтләре. Тел белеменең әлеге бүлеген өйрәнү мәсьәләсе. Бу өлкәдә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре турында кыскача мәгълүмат. Алдагы сыйныфларда сүз төзелеше һәм сүз ясалышы буенча үткәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү: сүзнең тамыры, нигезе һәм кушымчалар; сүз ясалу ысуллары. Татар һәм рус телләрендәге сүз төзелеше һәм сүз ясалышы үзенчәлекләре. Сүзләрнең төзелешен һәм ясалышын тикшерү. Татар тел белеме фәне, аның аерым бүлекләре. Татар тел белеме өлкәсендә эшләгән галимнәр. Кешенең иҗтимагый һәм шәхси тормышында татар теленең тоткан урынын аңлау. Татар теленең башка төрки телләр системасында тоткан урыны. Татар теле грамматикасына нигез салган галимнәр, грамматиканың бүлекләре, сүз төзелеше, сүз ясалышы.
2	Морфология	8	Тел белеменең бу бүлеген өйрәнү мәсьәләсе. Әлеге өлкәдә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре. Алдагы сыйныфларда морфология буенча үткәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү:сүзләрне төркемләү принциплары; татар телендә сүзләрне төркемләү мәсьәләсе һәм сүз төркемнәре: исем, сыйфат, сан, рәвеш, алмашлык, фигыль, аваз ияртемнәре, хәбәрлек сүзләр; бәйлекләр, теркәгечләр; кисәкчәләр, ымлыклар. Сүзләргә морфологик анализ ясау.
3	Гади җөмлә синтаксисы	3	Тел белеменең әлеге бүлеген өйрәнү мәсьәләсе. Бу өлкәдә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре. Алдагы сыйныфларда синтаксис һәм пунктуация буенча үтелгәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү. синтаксик берәмлекләр: сүз, сүзтезмә, җөмлә кисәкләре, җөмлә һәм текст; гади җөмлә синтаксисы: тезүле һәм ияртүле бәйләнеш, сүзтезмәләр, җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре, җөмләләрне төркемләү принциплары һәм аларның төрләре, сүз тәртибе;
4	Кушма җөмлә синтаксисы	6	Кушма җөмлә синтаксисы: кушма җөмләләрнең форма һәм мәгънә ягыннан төрләре; ике компонентлы һәм катлаулы кушма җөмләләр; текст синтаксисы: тезем; чит сөйләмле текст. Автор сөйләме һәм чит сөйләм: туры сөйләм, кыек сөйләм, уртак сөйләм үзенчәлекләре. Татар телендә тыныш билгеләрен кую принциплары һәм үзенчәлекләре. Татар һәм рус телләрендә синтаксис һәм пунктуация үзенчәлекләре. Гади һәм кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.
5	Текст. Текст синтаксисы: тезем, чит сөйләм, текст	3	Текст турында төшенчә, аның төп билгеләре (мәгънәви яктан бәйләнгән аерым кисәкләргә бүленүе). Текстның темасы, төп фикере, микротемасы. Тексттагы җөмләләрнең һәм аерым кисәкләрне бәйләүче чаралар. Текстның композицион-стилистик бөтенлеген тәэмин итә торган чара буларак кызыл юл (абзац). Сөйләмнең функциональ-мәгънәви типлары: сурәтләү, хикәяләү, фикер йөртү. Текстның төзелеше. Текстны эшкәртү чараларыннан план һәм тезис төзү. Текстны аның темасы, төп фикере, төзелеше ягыннан тикшерү. Текстны мәгънәви кисәкләргә бүлү һәм планын төзү. Төрле стильгә һәм жанрга караган текстлар төзү, аның нормаларын саклау (эзлеклелеге, бәйләнеше, темага туры килүе һ.б.). Телдән һәм язма сөйләмне бәяләү, төзәтү, аның планын һәм тезисын төзү. Тезем, чит сөйләм һәм текст.
6	Стилистика һәм сөйләм культурасы	4	Стилистиканың башка тел тармаклары белән бәйләнеше. Язма телгә һәм сөйләм теленә хас үзенчәлекләр. Стилистика һәм сөйләм культурасы өлкәләрендә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре турында кыскача мәгълүмат. Татар теленең кулланылу формалары: әдәби тел, диалектлар, гади сөйләм теле, һөнәри сөйләм, жаргон һ.б. Татар теле – татар матур әдәбияты теле, аның сурәтләү чаралары. Татар теленең кулланылу формаларыннан әдәби тел, диалектлар, гади сөйләм теле, һөнәри сөйләм, жаргон һ.б. арасындагы үзенчәлекләрне аңлау.
7	Кабатлаулар	2
8	Бәйләнешле сөйләм үстерү	4	Фәнни стильдә доклад язарга өйрәнү. «Түгәрәк өстәл янында» (берәр актуаль темага сөйләшү үткәрү). Дәрестә язган берәр сочинениегә бергәләп анализ ясау. Укытучылар көне уңаеннан укытучылардан һәм укучылардан интервью алу һәм аны, мәктәп стена газетасында бастыру өчен, текст буларак формалаштыру. Конспектлар төзү, тезислар язу. Телләр өйрәнү мәсьәләсенә багышланган матбугат конференциясе уздыру. Татарстанда икетеллелек мәсьәләсенә багышланган иҗади язма эшләр (сочинениеләр һәм изложениеләр) үтәү. Төрле эш кәгазьләре (белдерү, беркетмә, акт һ.б. ) язу. Программада каралган әдәби әсәрләрне өйрәнгәннән соң, аларны анализлап һәм үз фикереңне белдереп, сочинениеләр язу. Иҗтимагый-публицистик стильдәге текстларны тәрҗемә итү.
	Барлыгы	34 сәг.

Календарь – тематик план

т/с	Дәреснең темасы	Сәг. саны	Үткәрү вакыты	Искәрмә
			план	факт
1.	Татар теле турында гомуми мәгълүмат. Грамматиканың бүлекләре.	1	2.09
2.	Сүз төзелеше.	1	9.09
3.	Сүз ясалышы.	1	16.09
4.	Сүзләрне төзелеше һәм ясалышы буенча тикшерүгә диктант.	1	23.09
5.	Телнең морфология бүлеген өйрәнү мәсәләсе. Әлеге өлкәдә эшләгән галимнәр.	1	30.09
6-7	Б.С.Ү.№1 Изложение (сүз ясалышы, төзелешенә карата).	2	7.10 14.10
8.	Мөстәкыйль сүз төркемнәре (исем,сыйфат, сан, алмашлык)	1	21.10
9.	Фигыль. Аның төркемчәләре.	1	28.10
10.	Рәвеш, аваз ияртемнәре, хәбәрлек сүзләр.	1	11.11
11.	Бәйлекләр, теркәгечләр, кисәкчәләр, ымлыклар.	1	18.11
12.	Контроль диктант (сүз төркемнәренә карата).	1	25.11
13.	Хаталар өстендә эш. Үткәннәрне кабатлау.	1	2.12
14.	Синтаксик берәмлекләр.	1	9.12
15.	Гади җөмлә синтаксисы.	1	16.12
16.	Гади җөмлә синтаксисына карата күнегүләр эшләү.	1	23.12
17.	Б.С.Ү. № 2 Инша “Иң кадерле кешем” (“Гади җөмлә синтаксисы”темасына карата)	1	13.01
18.	Тезмә кушма җөмләләр. Иярченле кушма җөмләләр.	1	20.01
19.	Катлаулы кушма җөмләләр. Күп тезмәле кушма җөмләләр.	1	27.01
20.	Катнаш кушма җөмләләр.	1	3.02
21.	Күп иярченле кушма җөмләләр.	1	10.02
22.	Гади һәм кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.	1	17.02
23-24	Б.С.Ү №3 Контроль инша “Кешенең бәхете нәрсәдә?” (Гади һәм кушма җөмләләрне дөрес куллануга карата).	2	24.02 3.03
25.	Хаталар өстендә эш. Текст турында төшенчә, аның төп билгеләре.	1	10.03
26.	Текст синтаксисы: тезем, чит сөйләм, текст. Татар телендә тыныш билгеләре кую прициплары.	1	17.03
27.	Сөйләмнең функциональ-мәгънәви типлары: сурәтләү, хикәяләү, фикер йөртү.	1	7.04
28.	Стилистика һәм сөйләм культурасы.	1	14.04
29.	Стилистиканың башка тел тармаклары белән бәйләнеше.	1	21.04
30.	Стилистика һәм сөйләм культурасы өлкәсендә эшләгән галимнәр.	1	28.04
31-32	БСҮ №4. Еллык материалны кабатлау йөзеннән йомгаклау эше. Контроль изложение язу (“Сөйләмнең функциональ-мәгънәви типлары: сурәтләү, хикәяләү, фикер йөртү” темасына карата).	2	5.05 12.05
33.	Хаталар өстендә эш. Еллык материалны кабатлау.	1	19.05
34.	10-11 нче сыйныфларда үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.	1	24.05

11 нче сыйныф укучыларының белем, осталык һәм күнекмәләренә төп таләпләр

Фонетика һәм орфоэпия:

1.Татар телендәге сузык һәм тартык авазларның акустик-артикуляцион үзгәрешләрен белү. Сингармонизм законының рәт һәм ирен гармониясен белү.Авазларны дөрес әйтү.

2.Сүз басымы белән логик басымны дөрес кую. Сөйләмдә дөрес интонация куллану.

3.Сүзләргә фонетик анализ ясау.

4.Сүзләргә транскрипция ясау.

5.Аваз һәм хәреф төшенчәләрен аеру. Алфавитны белү. Татар теленең язу тарихын, орфографик принципларны үзләштерү.

Лексикология һәм фразеология:

1.Татар теленең сүз байлыгын барлау, аңа характеристика бирү.

2.Сүзләрнең һәм фразеологик әйтелмәләрнең лексик мәгънәләрен аңлату, аларга синоним һәм антонимнар табу.

3.Аңлатмалы, энциклопедик, этимологик, тәрҗемәле сүзлекләр белән эшләү.

Стилистика:

1.Телебездә кулланыла торган стильләрне, аларның үзенчәлекләрен белү.

2.Төрле стильдәге текстларны аера белү. Стиль хаталарын табу һәм төзәтү буенча эшләү.

Сүз төзелеше һәм ясалышы:

1.Татар теленең ялганмалы (агглютинатив) табигатен аңлау. Сүзләрнең мәгънәле кисәкләрен билгели белү. Тамыр, нигез һәм кушымчаларга аңлатма бирү.

2.Сүзләрне төзелешенә һәм ясалышына карап тикшерү.

Морфология:

1.Сүзләрне төркемләү, сүз төркемнәренең үзенчәлекләрен билгеләү, аларның лексик-грамматик, морфологик һәм синтаксик үзенчәлекләрен аңлау.

2.Өйрәнелгән сүз төркемнәренең морфологик билгеләрен күзаллау. Татар телендә исемләшә торган сүз төркемнәрен барлау.

3.Сүз төркемнәренә морфологик анализ ясау.

4.Аларның төрле ысуллар белән ясалуын белү.

Синтаксис һәм пунктуация:

1.Өйрәнә торган синтаксик берәмлекләрне аңлау.

2.Җөмләләрне сүзтезмәләргә таркату. Иярүче һәм ияртүче сүзләрне билгеләү, алардагы бәйләүче чараларны табу.

3.Сүзтезмә белән җөмләнең бер-берсеннән аермасын таный белү.

4.Җөмләнең әйтү максаты ягыннан төрен, интонация, логик басым һәм сүз тәртибен белү.

5.Гади җөмлә төрләрен билгеләү.

6.Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләрен табып, аларның кайсы сүз төркемнәре белән белдерелүен күрсәтү.

7.Гади һәм кушма җөмләләрне аера белү.

8.Җөмләдә тиңдәш кисәкләрне, кереш һәм эндәш сүзләрне табу.

9.Җөмләнең аерымланган кисәкләрен билгеләү.

10.Туры һәм кыек сөйләмнең үзенчәлекләрен аңлау.

11.Тыныш билгеләрен куюны аңлату.

12.Җөмлә ахырында, аерымланган кисәкләр һәм тиңдәш кисәкләр, эндәш һәм кереш сүзләр янында тыныш билгеләре кую.

13.Ия белән хәбәр янында сызык кую очракларын белү.

14.Тезмә һәм иярченле кушма җөмләләрдә, катлаулы кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую.

15.Диалог һәм туры сөйләм янында тыныш билгеләрен кую.

Кулланылган әдәбият

Бердәм республика имтиханына әзерләнү өчен кулланма. “Школа”, 2008.
Бердәм республика имтиханыга әзерләнәбез. Школа. 2008.
Вәлиев З.В. Эш кәгазьләре үрнәкләре – Казан: Татар. китап нәшрияты, 1999.
Максимов Н.В., Трофимова С.М, Хамидуллина М.З. Татар теленнән диктантлар һәм изложениеләр җыентыгы: Татар урта гомуми белем бирү мәкт. 5-11 с-флары өчен укытучылар өчен кулланма. – Казан:Мәгариф, 2005.
Максимов Н.В. , Шәйхразиева З.В. Урта мәктәптә татар теле укыту (гади җөмлә синтаксисы) “Мәгариф” нәшрияты, 2008.
Максимов Н.В. Орфография һәм морфология. КДТУ нәшрияты, 2000.
Максимов Н.В. Татар теленнән тестлар. “Мәгариф” нәшрияты, 2008.
Сафиуллина Ф.С. Хәзерге татар әдәби теле. Югары һәм урта уку йортлары өчен дәреслек. - Казан: Мәгариф, 2006.
Татар грамматикасы. I том. “Фикер” Казан, 1998.
Татар грамматикасы. III том. “Фикер” Казан,1998.
Тумашева Д.Г. Хәзерге татар әдәби теле. Казан университеты нәшрияты, 1978.
Харисов Ф.Ф., Харисова Ч.М. Татар теле: Кагыйдәләр, күнегүләр: Урта гомуми белем бирү мәкт. өчен .- Казан: Мәгариф, 2007.

Электрон ресурслар исемлеге:

Еллык йомгаклау эше өчен үрнəк текст

Контроль изложение

Көчле булуны ничек аңларга?

Менә нәрсә, үскәнем,— диде ул, сабырлыгын җуймаска тырышып.— Кеше үзенең тууына җаваплы түгел, әмма яшәвенә җаваплы. Әгәр синең эчеңдә ачу гына булса, сиңа яшәргә кыенга киләчәк. Син бернигә дә ирешә алмаячаксың. Ә бит синең, мөгаен, көчле, батыр буласың киләдер.
Килсә соң!
Менә-менә, барыбызның да көчле буласыбыз килә. Тик көчлелекнең нинди икәнлеген генә белеп бетермибез.
Һы, әллә мин аңгырамы? Шуны белмәскә? Көчле кешедән бар да курка. Ә көчле кеше үзе беркемнән дә курыкмый. Теләсә кемне салып кына ега.

Сәхия малайның беркатлылыгыннан елмаеп куйды. Кайчандыр ул үзе дә шулай уйлый иде бит. Көчлелекнең урамда сугышып башкалардан өскә чыгу гына түгел икәнлеген аңлатырга кирәк иде.

Менә тыңла,— дип башлады ул сүзен.— Кайчандырсинең кебек бар дөньяга үчле берәү яшәгән. Аны тормыш бик кыерсыткан: әтисен-әнисен тартып алган. Бер туйганчы ашар өчен, ул көннәр буе чапкан. Бөтен яклап кысрыклаучы тормышка бик-бик рәнҗегән ул. Йодрыкларын һаман ныграк йомарлый барган. Үзе яшендәгеләрне генә түгел, үзеннән зурракларны да шактый кыерсыткан. Бүтәннәрне күбрәк елаткан саен, үзенең өстенлегенә ышана барган. Ә боларның күршесендә бетәшеп беткән бер әби яши икән. Көннәрдән беркөнне шул әби әлеге көчле малайларга җып-җылы ипи күтәреп кергән: «Мә, бәбкәм, аша»,— дигән ул. Ә малай белә: бу әбиләрнең дә ашарларына юк. Чөнки заманасы шундый —сугыш заманасы. Әби моңа ипине үз авызыннан өзеп керткән. Менә синең бик нык ачыгып караганың бармы?
Бар. Качып киткәч туры килде.
Шулай ачка үләрдәй булып йөргәндә, синең кулыңа бер телем ипи килеп керде, ди. Син шул ипине үзеңнән ачрак икенче берәүгә бирә алыр идеңме?

Нигә бирим, ди, мин аны? Ул үзе тапсын.
Шул-шул. Ә теге әби бирә алган. Үз кулындагы ипине бүтәннәргә сузу өчен, урамдагы малайлар белән сугышуга караганда күбрәк көч кирәк булгандыр аңа, мөгаен.

Сәхия үзенчә көчлелеккә төрле мисаллар китерде. Аның мисаллары шундый аңлаешлы, гади иде. Сережа хәтта каршылык та күрсәтә алмый торды. Бу таныш түгел түти аңа кай ягы беләндер, серле булып тоелды. Әнә ич: «Теләсәң, мин сине бик-бик көчле кеше итә алам»,— ди. Үзе, мөгаен, Сережаның җиленнән аварга торадыр әле.

Һәм Сережа, бу беркатлы түтине төп башына утыртырга уйлап, ачык ишектән тиз генә шылмакчы булды. Әмма теге түти әллә нинди гайрәт белән аны шундый итеп эләктереп алды, әйтерсең Сережаның беләге авыр ишеккә кысылып калды.

Без бит синең белән качышлы уйнарга сөйләшмәдек,— диде ул, малайның кулын җибәрмичә.— Син әле мине тыңлап бетермәдең. Мин сине алып китәргә дип килдем.
Ә минем китәсем килмәсә?
Килер. Син әле үзеңнең ни теләгәнеңне белеп бетермисең.
Син беләсеңме?
Беләм. Чөнки мин синең яшьтә булып карадым.
Алайса әйтеп кара: миңа ни кирәк?
Сиңа, үскәнем, иң беренче таяныр кеше кирәк. Аннары тамыр җәяр өчен туган җир, үзеңне ныклы сизәр өчен нигез кирәк. Бу түти акыл сата дип уйлама, мин моны үземнән чыгып әйтәм. Мин үземә ни кирәген соң аңладым. Ә менә сиңа әлегә соң түгел. Шулай, үскәнем. Җыенып тор. Мин сине алып китәчәкмен. Ә хәзер бар, күчтәнәчләреңне дусларың белән бергәләп аша. Әгәр үзеңнең көчлеме-түгелме икәнлегеңне беләсең килсә — үзеңә бик кадерле нәрсәңне башкаларга биреп кара.

Сәхия шулай диде дә малайның җилкәсеннән кагып, чыгып китте. (Фәнис Яруллинның «Кыйгак-кыйгак каз кычкыра» повестеннан өзек.) (484 сүз.)

План.

Балалар йортында Сәхия белән Сережаның очрашуы, сөйләшүләре.
Сәхиянең көчле кешеләр турында аңлатуы.
Сережаның качарга теләве.
Сәхия — көчле кеше.
Сәхия Сережаны балалар йортыннан алып китәчәк.

Тикшерүгə талəплəр:

Укучыда булган актив сүзлек запасының артуы. Сөйләм һәм язма телнең, хәтер һәм фикерләү сәләтенең үсүе, рухи дөньяның баюы. Татар теленнән алынган теоретик материалның аңлы үзләштерелгән булуы, тел фәнен яхшы белү. Үзеңне бәяләү һәм башкаларга бәя бирү күнекмәләре булу.

Изложениене бәяләү нормалары

№	Текстның бирелеше	Грамоталылыгы	Билге
1	Текст,планга нигезләнеп (яки плансыз), эзлекле бирелгән; стиль бердәмлеге сакланган; фактик һәм техник хаталар юк	1 орфографик яки пунктуацион (яки грамматик) хата бар	“5”ле куела
2	Тексттагы хикәяләү агышы бирелгән эзлеклелек белән тулысынча туры килми; стиль бердәмлегендә хилафлык сизелә; Язмада 1 фактик, 1 техник хата җибәрелгән.	2 орфографик,1 пунктуацион (яки1 грамматик) хата бар	“4”ле куела
3	Тексттагы хикәяләү агышы бирелгән эзлеклелек белән тулысынча туры килми; стиль бердәмлеге сакланмаган. Сүзләр бәйләнешендәге төгәлсезлекләр җөмләнең мәгънәсен бозуга китергән. Язмада 1 фактик, 2 техник хата җибәрелгән.	3 орфографик,2 пунктуацион 1 грамматик хата бар	“3”ле куела
4	Тексттагы эзлеклелек язмада сакланмаган; стил бердәмлеге юк; сүзләр һәм җөмләләр бәйләнешендә хаталар бар; фактик һәм техник хаталар күп.	Орфографик хаталарның саны 3тән, пунктуацион хаталарның саны 2дән, грамматик хаталарның саны 3 тән артык	“2”ле куела
5	Текстныэң эзлеклелеге язмада сакланмаган4 сүзләр һәм җөмләләр бәйләнешендә җибәрелгән хаталар текстның эчтәлеген аңлауны кыенлаштыра, техник хаталар бик күп.	Төгәлсезлекләр “2”ле кую нормасыннан артып китә.	“1”ле билгесе куела

Предварительный просмотр:

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

ГБМБУ “Балтач урта гомуми белем мәктәбе”

Каралды:

Татар теле һәм әдәбияты укытучыларының

мәктәп методик берләшмә

утырышы беркетмәсе № 1

14 нче август, 2015 нче ел

Җитәкчесе____________

Г.И.Хәйруллина

Килешенде:

Укыту-тәрбия эшләре буенча

директор урынбасары

________ Ф.К.Гыйматова

17 нче август, 2015нче ел

Раслыйм:

Боерык № 291 17 нче август,

2015 нче ел

Мәктәп директоры

_________ Г.Ф. Гыйләҗева

6 НЧЫ СЫЙНЫФ ӨЧЕН ”ТАТАР ӘДӘБИЯТЫ” КУРСЫ БУЕНЧА БЕЛЕМ БИРҮ ПРОГРАММАСЫ

ТАТАР ТЕЛЕ ҺӘМ ӘДӘБИЯТЫ УКЫТУЧЫСЫ

ХӘЙРУЛЛИНА ГӨЛНАР ИЛДАР КЫЗЫ

Педагогик совет

утырышында каралды

һәм кабул ителде

Протокол № 1

“217” август 2015 ел

2015-2016 нче ел

Аңлатма язуы

Уку предметы буларак татар әдәбиятының эчтәлеген күпгасырлык әдәби мирасның иң яхшы әсәрләрен уку һәм өйрәнү тәшкил итә. Аларны кабул итү, анализлау тарихи һәм теоретик белемнәргә, шулай ук уку-укыту эшчәнлегендә кулланыла торган эш төрләренә, алым-чараларга, формаларга нигезләнә.

V-IX сыйныфларда татар әдәбиятын өйрәнү түбәндәгеләрне күз алдында тота:

- татар әдәбияты текстларын форма һәм эчтәлек берлегендә аңлап кабул итү; төп әдәби-тарихи мәгълүматлардан, әдәби барышны тәэмин итүче төп әдипләр иҗаты турында хәбәрдар булу һәм гомум әдәби-теоретик төшенчәләрне татар әдәбиятына мөнәсәбәтле куллана белү.

- татар әдәбияты тарихының төп фактларына нигезләнеп, әдәби әсәрне уку һәм анализлау күнекмәләре формалаштыру; әсәрләрдәге конкрет-тарихи һәм гомумкешелек өчен мөһим эчтәлекне күрә белү; телдән һәм язма чыгышларда әдәби тел байлыгыннан дөрес файдалану күнекмәләре булдыру.

- әдәби текстны эмоциональ кабул итүне, образлы һәм аналитик фикерләүне, иҗади күзаллауны; китап укучы культурасын һәм автор позициясен аңлауны; сәнгать төрләре белән берлектә әдәбиятның сүз сәнгате буларак үзенчәлеге турында карашны; матур әдәбият әсәрләрен мөстәкыйль уку ихтыяҗы булдыру; укучыларның телдән һәм язма сөйләмнәрен үстерү.

- татар әдәбияты, мәдәнияте белән кызыксыну, дөньяга гуманлы караш, татар халкының мәдәни кыйммәтләренә хөрмәт булдыру, ягъни рухи дөньясы бай һәм башка мәдәниятләрне хөрмәт белән кабул итүче шәхес тәрбияләү.

Мәктәптә әдәбият фәнен укытуның төп максаты: укучыларны сүз сәнгатен аңларга өйрәтү, татар әдәбияты һәм тәрҗемә әсәрләр аша рус һәм дөнья әдәбияты әсәрләренең байлыгы белән таныштыру.

Рус мәктәпләрендә укучы татар балаларына әдәбият укытуның төп бурычлары:

1. Укучының татар әдәби телен үзләштерүенә, текстны аңлап, сәнгатьле итеп, йөгерек укуына, дөрес яза белүенә, әдәби тел формаларын саклап, төрле темаларга иркен сөйләшүенә ирешү, матур әдәбият әсәрләрен мөстәкыйль уку күнекмәләре формалаштыру, телдән һәм язма сөйләмнәрен үстерү.

2. Балаларны гомумән татар әдәбияты, халык авыз иҗаты, татар халкының җыр-музыкасы, сынлы сәнгате белән таныштыру, күренекле язучылар һәм аларның әсәрләрен үзләштерүләренә ирешү, матур әдәбият әсәрләрен (яки әдәби әсәрләрдән өзекне) укып үзләштерү, алар турында үз фикерләрен әйтергә өйрәтү.

3. Әдәби-теоретик төшенчәләрне аңлату һәм кулланырга өйрәтү.

4. Укучыларга татар халкының килеп чыгышы, тарихи язмышы, милләттәшләребез тормышы турында мәгълүмат бирү.

5. Халык тарихын һәм мирасын өйрәнү аша укучыларда Ватанга, халыкка, туган телгә мәхәббәт, олыларга, кечеләргә һәм гомумән кешегә ихтирам, мәрхәмәтлелек, шәфкатьлелек тәрбияләү. Эстетик тәрбия бирү, табигатькә сакчыл, мәрхәмәтле караш уяту.

6. Татар, рус һәм башка халыклар әдәбиятларын чагыштырып карау күнекмәләре булдыру.

7. Әдәби әсәрләрне өйрәнү барышында укучыларны сәнгатьле уку алымнарына өйрәтү дә әһәмиятле. Бу җәһәттән эш түбәндәге юнәлешләрдә алып барыла:

— татар теленең үзенчәлекле авазларын әйтү күнекмәләре булдыру;

— сүз басымын дөрес куя белү;

— логик басымны дөрес куя белү;

— җөмләне фразаларга бүлү һәм дөрес пауза белән уку;

— тавышны дөрес төшерә һәм күтәрә белү, ягъни интонацияне дөрес куллану күнекмәләре булдыру һ. б. Программада ятлау өчен әсәрләр тәкъдим ителә, укучыларның уку сыйфатын билгеләү максатында, әдәби әсәрләр белән эшләүгә, әдәбият теориясеннән белем-күнекмәләр булдыруга таләпләр бирелә. Матур әдәбиятны төрле яклап өйрәнү һәм үзләштерү укучыларның сөйләм һәм язу күнекмәләрен камилләштерергә ярдәм итә. Шуңа күрә урта белемгә ия булган яшьләр ана телендә ачык фикерли, иркен сөйләшә, дөрес яза белергә тиеш.

Эш программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:

- Россия Федерациясенең “Мәгариф турында”гы Законы (Федеральный закон от 29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”)

- Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы (Закон Республики Татар-стан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8)

- Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халык телләре турында”гы 126-ФЗ нчы номерлы Законы (24.07.1998)

- РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы приказы, 30 нчы август, 2013 нче ел №115 (“Об утверждении Порядка организации и осуществления образовательной деятельности по основным общеобразовательным программам – начального общего, основного общего и среднего общего образования”)

- “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Татарстан от 08.07.1992 № 1560-XII (ред. от 03.03.2012г.) “О государственных языках Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”)

- “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004нче ел, 1нче июль

- “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар

- Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф һәм Фән министрлыгында 2010 нчы елның 17 нче декабрь боерыгы 1897 нче номер белән расланган, РФ Юстиция Министрлыгында 19644 нче регистрацион номеры белән 2011нче елның 1 нче февралендә теркәлгән)

- Татарстан Республикасында 2012-2020 нче елларда фән һәм мәгариф үсеше турында “Дәүләт программасы”

- 2010-2015 нче елларда Татарстан Республикасында мәгарифне үстерү стратегиясе “Киләчәк” программасы

- 2015 – 2016 нчы уку елында белем бирү процессында куллануга тәкъдим ителгән (рөхсәт ителгән) дәреслекләрнең региональ исемлеге;

- “Рус телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләренең татар сыйныфлары (V-IX сыйныфлар) өчен татар әдәбиятыннан үрнәк программа” (Ф. Х. Җәүһәрова, К. С. Фәтхуллова. Казан, 2013;

- “Рус телендә гомуми төп һәм урта белем бирү оешмаларының татар сыйныфлары өчен татар әдәбиятыннан программа” (Төзүче-авторлар: Ф. Ф. Хәсәнова, Г. М. Сафиуллина, М. Я. Гарифуллина)

- Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе “Балтач урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең 2015-2016 нчы уку елына ФДБС ка нигезләнгән уку-укыту программасы.

“Татар әдәбияты” фәненең гомуми характеристикасы

Һәрьяклы үсеш алган шәхес тәрбияләүдә матур әдәбият зур роль уйный. Мәктәптә әдәбият фәнен укыту сәнгать белән тормышның бәйлелеге, форма һәм эчтәлекнең бердәмлеге, тарихилык, традицияләр һәм яңалыкка омтылыш, тарихи-мәдәни белешмәләрне аңлау, әдәбият теориясендәге яңа төшенчәләр һәм традицияләрне үзләштерү, әдәби әсәрләрне бәяли һәм анализлый белү, татар әдәби теленең бай сурәтләү чараларын файдалана алу принципларына нигезләнә.

Укучы әдәби әсәрләр, аларның авторлары фикере аша гомумкешелек кыйммәтләрен үзләштерә, халыкның буыннардан-буыннарга күчеп килгән рухи байлыгы белән таныша, тормышның катлаулы фәлсәфәсен аңларга тырыша.

Мәктәптә әдәбият фәнен укыту дәверендә баланы матур әдәбият әсәрләрен форма һәм эчтәлек берлегендә аңларга һәм анализларга өйрәтү, логик фикер йөртүләрен үстерү, рухи дөньяларын баету төп мәсьәләләрнең берсе булып тора. Әдәби белем бирүнең нигезе — әсәрне уку, анализлау, әсәрне аңлау өчен кирәк булган авторның биографик белешмәләре, тарихи-мәдәни фактлар белән таныштыру.

Укыту фәненең уку планында тоткан урыны

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе ”Балтач урта гомуми белем бирү мәктәбе”нең 2015-2016 нчы уку елына ФДБС ка нигезләнгән уку-укыту программасы буенча 6 нчы сыйныфта (татар төркеме) татар әдәбияты дәресләренә атнага 2 сәгать ( барысы 70 сәгать) вакыт бирелгән.

Укыту планында каралганча, татар әдәбияты дәресләре өчен эш программасы атнага 2 сәгать исәбеннән елга 68—70 (34—35) сәгатькә төзелде. Мәҗбүри укыту минимумына кергән әсәрләр * тамгасы белән күрсәтелде.

Укыту процессы «Татар әдәбияты: рус телендә төп гомуми белем бирү оешмаларын өчен д-лек (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен 6 нчы с-ф. Ике кисәктә. /Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М. Сафиуллина, М.Я. Гарифуллина; [рәссамы Фәридә Ризаева]. – Казан: “Мәгариф – Вакыт” нәшр., 2014 дәреслеге буенча алып барыла.

Уку-укыту процессында өйрәнү өчен әдәби әсәрләрне сайлап алуда төп таләп (критерий) булып аларның сәнгати кыйммәте, гуманистик эчтәлеге, укучы шәхесенә уңай йогынты ясавы, аның үсеш бурычлары һәм яшь үзенчәлекләренә туры килүе, татар милләтенә хас күркәм сыйфатларны чагылдыруы, шулай ук мәдәни-тарихи традицияләргә һәм белем бирү тәҗрибәсенә нигезләнүе тора.

Тәкъдим ителә торган материал укучыларның кабул итү эшчәнлеге һәм татар әдәбиятының үсеш-үзгәреш этапларына бәйле рәвештә бүлеп бирелә. Укучыларның белем һәм яшь үзенчәлекләренә бәйле түбән сыйныфларда кечерәк күләмле әсәрләр өйрәнелсә, балалар үсә барган саен зуррак күләмле әсәрләрнең татар әдәби процесс үзенчәлекләре белән беркадәр бәйләнештә бирелүе әдәби материалның катлаулана баруына китерә.

Укучыларның рус телендә белем бирүче мәктәптә укулары түбәндәге үзенчәлекләргә китерә: а) зур күләмле әсәрләрне кыскартып бирү; б) татар халкының милли үзенчәлекләре, традицияләре, гореф-гадәтләре киңрәк урын алган, милләтнең рухи-мәдәни асылы тулырак чагылган әсәрләрне анализлау; в) татар һәм рус әдәбиятларын (аерым әсәрләрен) чагыштырып өйрәнү.

“Татар әдәбияты” фәнен укытуның шәхси, метапредмет һәм предмет нәтиҗәләре

Уку предметының гомуми характеристикасы

Бар-

лыгы

Ат-

на-

га

Теоретик материал

СТУ

Бәй-

ләнешле

сөйләм

үстерү

Шул

исәптән

сочине-

ние

Теоретик материал.

Җыр жанры, йола һәм уен-бию, тарихи, лирик озын, кыска җырлар.

Поэтика: юмор, сатира.

Ирония турында төшенчә бирү. Афоризм. Инверсия.

Эстетик категория буларак матурлык төшенчәсе. Назым-шигырь. Строфа, бәет

строфасы. Портрет, пейзаж, конфликт, персонаж, образ, пьеса.

Жанрлар: хикәя, новелла, повесть, поэма, эпик һәм лирик поэма, дастан, баллада, бәет. Балет. Автор-хикәяләүче, хикәяләүче

автор, лирик герой, хикәяләүче герой.

Укытуның көтелгән нәтиҗәләре

— сүз сәнгатенең образлы табигатен тою;

— өйрәнгән әдәби әсәрнең эчтәлеген аңлау;

— классик әдипләрнең ( Һ. Такташ, Ш. Маннур, М. Гафури, Ә. Еники, М.Мәһдиев) биографик белешмәләре;

— өйрәнгән әдәби-теоретик төшенчәләрне истә калдыру;

— әдәби текстны кабул итү һәм анализлау;

— әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгару, укылган буенча тезислар һәм план төзү;

— әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын ачыклау;

— укыган әсәрнең темасын, проблемасын билгеләү;

— геройларга характеристика бирү;

— сюжет, композиция үзенчәлекләрен, махсус сурәтләү чараларының ролен ачу;

— әдәби әсәрдәге эпизодларны һәм геройларны чагыштыру;

— укылганга үзеңнең мөнәсәбәтеңне белдерү;

— әсәрне (өзекне) сәнгатьле итеп уку;

— кабатлап сөйләүнең төрләреннән файдалану;

— өйрәнелгән әсәргә бәйле рәвештә, телдән һәм язмача фикер белдерү;

— укылган әсәр буенча фикер алышуда катнашу, фикерне дәлилли белү;

— татар әдәби теленең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү;

— эстетик зәвыкка туры килә торган әдәби әсәрләрне сайлау һәм аларны бәяләү;

— аерым автор, аның әсәре, гомумән әдәбият турында кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият, вакытлы матбугат, Интернет чаралары һ.б. аша эзләү.

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр

— шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү, күпмилләтле илебезгә карата ярату хисләре, татар әдәбиятына һәм башка халыклар әдәбиятына, мәдәниятенә ихтирамлы мөнәсәбәт

тәрбияләү;

— төрле мәгълүмат чараларын танып-белү һәм аралашу мәсьәләсен хәл иткәндә (сүзлекләр, энциклопедия, Интернет ресурслар һ.б.) куллану;

— активлыкка, мөстәкыйль фикер йөртүгә, акыл һәм рухи эшчәнлеккә өйрәтү, шәхес буларак формалашуны дәвам итү;

— үзең белән идарә итүгә юнәлдерелгән белем һәм күнекмәләрне тормышның төрле шартларында куллана белергә өйрәнү, тормышта үз урыныңны күзаллый башлау;

— милли горурлык, граҗданлык хисләре формалаштыру;

— әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү.

Метапредмет нәтиҗәләре

— проблеманы аңлый белү, гипотеза чыгару, материалны төзү, үз фикереңне раслау өчен дәлилләр сайлый белү, телдән (диалогик, монологик) һәм язма сөйләмдә сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру;

— укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль рәвештә оештыра белүе, бәяләү, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;

— төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү;

— әдәбиятны музыка, рәсем сәнгате белән бәйләп, сүз сәнгатенең кыйммәтен күрсәтү, матурлыкны танырга өйрәтү;

— әдәбиятны тел белеме белән бәйләп, әдәби әсәр теленең үзенчәлекләрен, әсәр стилен җиткерү;

— татар әдәбиятын рус әдәбияты, башка халыклар әдәбиятлары белән бәйләп укытып, әдәбиятлар арасындагы уртак проблемаларны, уртак кыйммәтләрне күрсәтү аша, дөнья культурасы белән танышу;

— әдәбиятны тарих, җәмгыять белеме, экология предметлары белән бәйләп, дөнья, яшәү, табигать, кешелек җәмгыяте турында күзаллау формалаштыру.

Коммуникатив УУГ (КУУГ):

— төрле фикерләрне исәпкә алып эш итү;

— үз фикерен тексттан өземтәләр китереп дәлилли белү;

— бер фикер кабул иткәнче, төрле җавапларны тыңлау, чагыштыру, нәтиҗә ясау;

— күмәк эш вакытында, бигрәк тә фикер агышлары төрле булганда, бер фикергә килә белү;

— укылган, тыңланган әсәрләр буенча сораулар бирә алу;

— үз эшен контрольдә тоту, иптәшләренә ярдәм итү;

— коммуникатив күнекмәләрнең кеше тормышындагы ролен билгеләү;

— үз фикерләрен телдән һәм язма формада җиткерә белү;

— башкаларны тыңлый, кирәк булганда үз фикерләрен үзгәртә алу;

— иптәшләре каршында төрле темаларга чыгыш ясау;

— бергәләп эшләгәндә бердәм карар кабул итә белү;

— текст буенча сораулар куя белү.

Предмет нәтиҗәләре

Танып-белү өлкәсендә:

— төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлап һәм иҗади уку;

— сәнгатьле уку;

— шигъри кабатлап сөйләүнең төрле төрләреннән файдалану (тулы итеп, кыскача, сайлап, аңлатмалар белән, иҗади бирем белән);

— текстларны яисә чәчмә әсәрдән өзекләрне яттан өйрәнү;

— әсәрләрне анализлау һәм шәрехләү;

— план төзү;

— әдәби әсәрләр буенча һәм тормыштан алган фикер-карашларга, хис-кичерешләргә нигезләнеп, тулы яки мини сочинение язу;

— укучыларны иҗади эшчәнлеккә тарту, проект эшләре белән кызыксындыру;

— татар һәм башка халыклар фольклорында, Россия һәм чит ил классиклары иҗатында төп проблемаларны аңлау;

— әдәби әсәрләрнең чор һәм язылышы арасындагы бәйләнешен, аларда салынган вакыт, шәхси кыйммәтләр, аларның яңача яңгырашын аңлау;

— әдәби әсәрләрне анализлау, аларның билгеле бер жанрга каравын, теманы аңлау һәм формалаштыру, идеясен тотып ала белү;

— әдәби әсәрнең әхлакый ягын дөрес чамалау;

— геройларга характеристика бирү, төрле әсәрдәге бер яки берничә герой белән чагыштыра белү;

— композиция, сюжет элементларын, телнең сурәтләү чараларын, аларның әсәр эчтәлеген ачкандагы ролен ачыклау;

— әдәби әсәрне анализлаганда гади әдәби терминология куллану;

— өстәмә белем чыганакларыннан язучыларның тормышы һәм иҗаты турында мәгълүмат алу;

— татар әдәбиятының һәм сәнгатенең күренекле вәкилләре, аларның иҗаты турында белү;

— әдәби әсәрне, язучы иҗатын мөмкин кадәр мөстәкыйль анализлау, чор белән бәйләү өчен кирәкле булган тарихи, сәяси һ.б. мәгълүматлар бирү.

Әхлакый кыйммәтләр юнәлеше өлкәсендә:

— татар әдәбияты һәм мәдәниятенең әхлакый һәм рухи кыйммәтләрен үзара якынайту, башка халыкларныкы белән чагыштыру;

— татар әдәбиятына үз мөнәсәбәтен формалаштыра, бәяли белү;

— өйрәнелгән әдәби әсәрләргә аерым очракларда үзгәреш кертә алу;

— автор карашын, мөнәсәбәтен аңлау.

Коммуникатив өлкәдә:

— төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне ишетеп кабул итү, аңлаешлы уку, эчтәлекне дөрес аңлау;

— чәчмә әсәрләрне яки өзекләрне татар теленең әдәби чараларын һәм цитаталарын кулланып сөйли белү, укыган яки ишеткән текст буенча сорауларга җавап бирү, телдән төрле типтагы моно-

лог, диалоглар төзү, әңгәмә кору;

— бирелгән темага, укылган әсәр темасы, проблемасына сочинение, сыйныф яки өйгә бирелгән иҗади эшләр, гомуммәдәният темаларына проект эшләре башкару.

Эстетик өлкәдә:

— әдәбиятның образлы дөньясын сүз сәнгате күренеше буларак аңлау, әдәби әсәрләрнең эстетик ягын кабул итү, әсәрләрдән рухи тәм табу;

— сүзнең эстетик вазифасын, әдәби образлар тудырганда сурәтләү көчен аңлау.

Рус мәктәбендә укучы татар балаларына әдәбияттан

тәкъдим ителгән әсәрләр минимумы

(төз. Ф. Х. Җәүһәрова, К. С. Фәтхуллова)

6 нчы сыйныф (13 әсәр)

Татар әдипләренең әсәрләре:

1. Г. Тукай. «Шүрәле», «Туган авыл»;

2. М. Гафури. «Ана»;

3. Һ. Такташ. «Мокамай»;

4. М. Җәлил. ≪Имән≫, ≪Чәчәкләр≫;

5. Ә. Еники. ≪Матурлык≫;

6. Г. Бәширов. ≪Сабантуй≫;

7. И. Гази. ≪Онытылмас еллар≫ (өзек);

8. М. Мәһдиев. ≪Фронтовиклар≫ (өзек).

Биографик белешмәләр:

1. Һ. Такташ;

2. Ш. Маннур;

3. М. Гафури;

4. Ә. Еники;

5. М. Мәһдиев (ике әсәр буларак карала).

Рус язучыларының тәрҗемә әсәрләре:

А.Чехов. ≪Анюта≫.

Авторлар тарафыннан ятлау өчен

тәкъдим ителгән әсәрләр:

1. Г. Кандалый. Афоризмга әйләнгән шигырь юллары.

2. Г. Тукай. ≪Туган авыл≫.

3. М. Гафури. ≪Ана теле≫.

4. Һ. Такташ. ≪Мокамай≫.

5. М. Җәлил. ≪Имән≫.

6. Ә. Еники. ≪Матурлык≫ (өзек).

Дәресләрдә кулланышта булган

теоретик материал:

Лирик герой, хикәяләүче герой, рифмадаш сүз, рифма төрләре, сюжет, пейзаж, юмор, сатира, портрет, строфа, бәет строфасы, метафора, сынландыру, эпитет, сүз уйнату, ирония турында

төшенчә, инверсия, афоризм, повесть, баллада, бәет, кече эпик жанр, мәкаль, сынландыру, чагыштыру, балет, либретто, җыр төрләре, хикәя, прототип, хикәяләүче образы.

Төп эчтәлекнең темаларга бүленеше

Халык авыз иҗаты

Халык җырлары. Җырларның туу тарихы. Халык җырлары турында әдипләр фикере.

Фәнис Яруллин. ≪Җыр≫ шигыре. Шагыйрьнең җырларга биргән бәяләмәсе. Җыр турында татар галимнәре — И. Надиров, К. Миңнуллин фикере. Роберт Миңнуллин. ≪Җырны булмый үтереп≫. Халык җырларының төрләре: йола һәм уен җырлары, тарихи җырлар, лирик озын җырлар, кыска җырлар. Җыр турында татар халык җырчылары фикере. Җыр турында мәкаль, табышмаклар.

Борынгы әдәбиятыбыз үрнәкләре

Йосыф Баласагунлы. Биографик белешмә. ≪Котадгу белек≫ поэмасы. Поэмадан тел һәм белем турындагы өзекләр. Белемле, укымышлы, гадел, киң күңелле, сабыр, тәрбияле, әхлаклы кеше — автор идеалы. Белем турында татар халык мәкальләре.

XVIII йөз әдәбияты

Габдерәхим Утыз Имәни. Тормыш юлы турында кыскача белешмә. ≪Гыйлемнең өстенлеге турында≫ әсәреннән өзек. Белем — бәхет ачкычы. Укымышлы кешегә бәя. Җитәкчеләрнең, кешеләр белән эшләүчеләрнең белемгә мөнәсәбәте.≪Татулык турында≫. Кешеләр һәм күршеләр арасындагы бәйләнеш. Дус, тату яшәүнең өстенлекләре. ≪Сату итү турында≫. Хыянәтсез сату итүнең фани дөньяда да, бакыйлыкта да үзең өчен кирәклеге. Сатучы һәм сатып алучы арасындагы гаделлек. Мөхәммәдшәриф Габдрәшит улы. ≪Кәҗә бәете≫. XIX йөз язучылары белән танышуны дәвам итү. Бәет жанры турында төшенчә.

XIX йөз әдәбияты

Габделҗаббар Кандалый. Тормыш юлы турында белешмә. ≪Мулла белән абыстай≫ шигыре. Үз хезмәт вазыйфаларына кул селтәгән, бар уе ашау-эчүдә генә булган мулла образы. Сатирик үткенлеге, реалистик характеры һәм халыкчан тел-сурәтләү чаралары белән язылган әсәр. ≪Кыйссаи Ибраһим Әдһәм≫. Әсәрдә бирелгән бәйсезлек идеясе. Кешенең кадере мал-мөлкәттә, олуг дәрәҗәдә түгел. Алтын-көмеш, затлы киемнәрнең җәннәткә алып бармавы. Афоризмнар. Халык мәкальләре рәвешендәге канатлы сүзләр. Чарланган, җыйнак һәм акыллы әйтелгән икеюллы фикерләр. Әдәбият теориясе. Юмор һәм сатира. Афоризм.

XX йөз әдәбияты

Габдулла Тукай. Алдагы сыйныфларда шагыйрь турында өйрәнгәннәрне тирәнәйтү. ≪Туган авыл≫ шигыре. Шагыйрьнең туган авылына мәхәббәте. Арчадагы Әлифба музее.

≪Шүрәле≫ поэмасы. Татар халык әкиятенә нигезләнеп язылуы. Кырлай табигатенең матурлыгы, аның белән хозурлану, темаларның сәнгатьчә хәл ителеше. Шүрәле һәм Былтыр образлары. Былтырның хәйләсе. Үлмәс әсәр буенча куелган ≪Шүрәле балеты≫. Әдәбият теориясе. поэма жанры, балет. ≪Исемдә калганнар≫ әсәре. Шагыйрьнең авыр балачак еллары турында хәтерендә сакланган һәм башка кешеләр сөйләгән истәлекләргә таянып язылган әсәре. Ятим балага төрлечә мөнәсәбәт.Габдулла — халык баласы. Гаяз Исхакый. Әдипнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. ≪Кәҗүл читек≫ хикәясе. Әсәрдә бала психологиясенең бирелеше.Мәҗит Гафури. Тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. Мәҗит Гафуриның Уфадагы мемориаль музей-йорты. ≪Ана≫, ≪Ана теле≫ шигырьләре. ≪Урман≫ шигыре. Шигырьне Р. Вәлиевнең ≪Урман≫ шигыре белән чагыштыру. Бер үк исемдәге ике әсәрдә язу үзенчәлекләрен билгеләү. Язучы әйтергә теләгән фикерне табу. И.Шишкинның ≪Кояшлы көндә нарат урманы≫ картинасы. Һади Такташ. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты. Такташ турында истәлекләр. ≪Мокамай≫ шигыре. Кечкенәдән алынмаган тәрбиянең зурайгач төзәтә алмаслык хаталарга китерүе. Сыйнфый көрәш елларында үзенә дөрес юл табучылар һәм адашыпкалучылар язмышы. Лирик геройның Мокамайга мөнәсәбәте. ≪Иптәшләр≫, ≪Ак чәчәкләр≫ шигырьләре. Әдәбият теориясе. Лирик герой, метафора. Ибраһим Гази. Язучының тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. ≪Онытылмас еллар≫ романыннан өзек. Беренче бөтендөнья сугышы елларындагы авырлыклар. Авылдагы ачлыкның кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләргә йогынтысы. Хәлим образы.

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты

Муса Җәлил. ≪Вәхшәт≫ шигыре. Фашистларның вәхшилеге. Котылгысыз үлем алдында калган ана һәм бала образлары. Фашистларга нәфрәт, изге Ватанны сакларга чакыру. ≪Имән≫ шигыре. Ялгыз имән образы. Үзеңнән соң онытылмаслык яхшы эшләр калдырырлык итеп яшәргә чакыру. ≪Чәчәкләр≫ шигыре. Балаларның чәчәкләр белән бәйләнеше. Нәниләрнең гөлләр кебек бәхетле яшәве өчен барган көрәш. Илебез азатлыгы өчен һәлак булганнарны онытмау.Нәби Дәүли. ≪Дошманнан үч алыгыз≫ шигыре.Хәйретдин Мөҗәй. Фронтовик шагыйрьнең тормыш юлы турында белешмә. ≪Бүләк≫ шигыре. Туган яктан килгән бүләкләр һәм ут эчендә йөргән, туган илен, балаларын сагынган солдат уйланулары. А. И. Лактионовның ≪Фронттан хат≫ картинасы. Әхмәт Исхак. ≪Һөҗүмгә барганда≫ шигыре. Һөҗүмгә баручы солдатның табигать-ана белән сөйләшүе. Җиңүгә ышаныч. Шәйхи Маннур. Тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. ≪Саубуллашу җыры≫, ≪Татар кызы≫, ≪Чәчәкләр һәм снарядлар≫ шигырьләре. Сугышка китүчене озату, аңа киңәшләр. Татар кызларының сугышта күрсәткән батырлыгы. Табигатьнең (шомырт агачы) сугышчыларга ярдәме. Әдәбият теориясе. Инверсия.

Тыныч ил сагында

Мөхәммәт Мәһдиев. Язучының тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. ≪Фронтовиклар≫ романыннан өзек. Сугыштан соңгы авыл тормышы. Мәктәпкә эшкә кайткан фронтовик егетләр. Кыенлыкларны җиңүдә җибәрелгән хаталар. Мәктәп тормышына алар алып килгән яңа сулыш. Кави Латыйп. Тормыш юлы турында кыскача белешмә. ≪Җиңү парады≫ шигыре. Шәүкәт Галиев. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. ≪Аталы-уллы солдатлар≫ балладасы. Сакта торучы яшь солдат һәм мәңге яшь булып калган һәйкәл-ата образы. Әдәбият теориясе. Баллада жанры. ≪Азатлык алып килгән сугышчы≫ монументы. Шамил Маннапов. Тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. ≪Тыңланмаган моңнар≫, ≪Солдатта булган диләр≫ шигырьләре. Рөстәм Акъегет. ≪Мәңгелек ут яна мәйданнарда≫ шигыре. Җәүдәт Дәрзаман .≪Батырлык≫ шигыре.

Туган якның матурлыгын, кирәклеген сурәтләгән әсәрләр:

Эльмира Шәрифуллина. ≪Туган җир≫.Фәнис Яруллин. ≪Туган ягы кирәк кешегә≫. Әмирхан Еники. Әдипнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. ≪Матурлык≫ хикәясе. Әсәрдә сурәтләнгән эчке һәм тышкы матурлык. Бәдертдин образы. Аның иптәшләре, әнисе, әтисе һәм бабасы белән мөнәсәбәте. Ана һәм бала мәхәббәте. Хикәядә сурәтләнгән пейзажның роле. Әдәбият теориясе. Хикәя жанры. Мөхәммәт Мирза. ≪Балачак хатирәсе≫ хикәясе. Ишле гаиләдә икмәкнең кадере. Балаларга карата дустанә мөнәсәбәт. Балаларның әти-әниләренә хөрмәте. Гомәр Бәширов. Әдипнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. ≪Язгы сабан туйлары≫ (≪Туган ягым — яшел бишек≫ повестеннан өзек). Татар халкының милли бәйрәме — Сабантуй, аңа әзерлек, милли гореф-гадәтләрнең бирелеше. ≪Сабан туе≫ (публицистика). Сабан туе бәйрәменең борынгыдан килгән традицияләре, элекке чорда ничек үткәрелү тарихы. Л. Фәттахов, Ш. Шәйдуллин, Г. Абдулловларның Сабантуйга багышланган картиналары. Гомәр Бәширов. ≪Кунак кызлар килде утырмага≫ (≪Туган ягым — яшел бишек≫ повестеннан өзек). Татар халкының гореф-гадәтләре. Туганнар, күршеләр арасындагы мөнәсәбәт. Өмәләр, күңел ачулар. Кешеләрнең күңел байлыгы. Дания Гайнетдинова. ≪Ташлыяр Карлыгачы≫. Ташлыяр авылы сабан туе. Ат чабышында җиңгән Карлыгач кушаматлы ат. Кешеләр һәм атлар арасындагы бәйләнеш. Милли гореф-гадәтләрне сакларга омтылыш.

Тәрҗемә әсәрләр

Антон Чехов. Тормыш юлы турында кыскача белешмә. ≪Анюта≫ хикәясе (Ф.Хәсәнова тәрҗемәсе). Һанс Кристиан Андерсен. ≪Борчак өстендәге принцесса≫ (П. Исәнбәт, Р. Вәлиева тәрҗемәсе). Константин Паустовский. ≪Корыч балдак≫ хикәясе (Ф. Зыятдинова тәрҗемәсе).

Татар теле — энҗе-мәрҗән тулы тел

Хәсән Туфан. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. Аның туган телнең кыйммәтенә багышланган шигырьләре (≪И минем җандай кадерлем≫, ≪Туган тел≫). Хәсән Туфан музее. Искәндәр Рафиков. ≪Әй туган тел≫ картинасы. Наҗар Нәҗми. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача белешмә. Татар теленә дан җырлаган ≪Туган тел≫ шигыре. Равил Фәйзуллин. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача белешмә. ≪Минем телем≫ шигыре. Шәүкәт Галиев. ≪Туган телем≫ шигыре. Роберт Миңнуллин. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача белешмә. ≪Туган телемә≫ шигыре. Гәрәй Рәхим. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача белешмә. ≪А-ля-шэр туны≫ әсәре. Ана телен белмәүнең күңелсез нәтиҗәләре. Ирония турында төшенчә. Ренат Харис. ≪Туган җирем≫. Туган җир матурлыгы, аны саклау проблемалары. Нияз Акмал. ≪Кешеләргә карап≫ шигыре.

Язучылар елмая

Радик Фәизов. ≪Батыр әйтте≫ хикәясе. Газиз Мөхәммәтшин. ≪Каз боткасы≫ хикәясе. Эстон халык җыры. ≪Балыкчы≫. Ибраһим Гази. ≪Мәүлия нигә көлде?≫ хикәясе. Гамил Афзал. ≪Мыек борам≫ шигыре. Әсәрләрдә сурәтләнгән юмор. Аның кулланылу сәбәбе. Юмористик әсәрләрнең кеше тормышындагы роле.

6 нчы сыйныфта татар әдәбиятын өйрәнүдә милли-региональ компонентның кулланылышы:

1.Якташ язучыларыбызның ( Г.Мөхәммәтшин, Ф.Шакирова һ.б.) әсәрләреннән өзекләр.

2. Балтач энциклопедиясе материалларын дәресләрдә максатчан файдалану.

3. Дәресләрдә “Хезмәт” газетасы материалларын куллану.

4. Читтән торып М.Фәйзи музеена экскурсия ( Шода авылы).

5. Читтән торып М.Җәлил музеена экскурсия (Карадуган авылы).

6. Читтән торып “Халыклар дуслыгы” музеена экскурсия (Чепья авылы).

Эчтәлекнең темаларга һәм сәгатьләргә бүленеше

Әсәрне уку һәм өйрәнү 54

Сыйныфтан тыш уку: 4

Бәйләнешле сөйләм үстерү: 12

№	Төп темалар	Сәг.	Белем һәм күнекмәләр
1	Татар халык авыз иҗаты. Җырлар	4	Халык җырлары. Фәнис Яруллин. ≪Җыр≫. Җыр турында галимнәр фикере. Халык җырлары. Роберт Миңнуллин. ≪Җырны булмый үтереп≫. Йола һәм уен җырлары. Тарихи җырлар. Татар халык җырлары. Җыр турында татар җырчылары фикере. Иҗади эш. Проект эше. БСҮ. Җыр турында фикерләр. Г. Ибушевтан. Җыр турында мәкальләр. Табышмаклар.
2	Борынгы әдәбият үрнәкләре	2	Йосыф Баласагунлы һәм ≪Котадгу белек≫ поэмасы турында. ≪Котадгу белек≫ (поэмадан өзек). ≪Тел турында≫.Йосыф Баласагунлы. ≪Белем турында≫. Белем турында татар халык мәкальләре.
3	XVIII йөз әдәбияты	2	Габдрәхим Утыз Имәни турында. Габдрәхим Утыз Имәни. ≪Гыйлемнең өстенлеге турында≫. Габдрәхим Утыз Имәни. ≪Татулык турында≫. Проект эше. Мөхәммәдшәриф Габдрәшит улы. ≪Кәҗә бәете≫. Бәет турында төшенчә. Габдрәхим Утыз Имәни. ≪Сату итү турында≫. Иҗади эш. Проект эше.
4	XIX йөз әдәбияты	3	XIX йөз әдәбияты. Габделҗаббар Кандалый турында. Габделҗаббар Кандалый. ≪Мулла белән абыстай≫. Юмор һәм сатира. Габделҗаббар Кандалый. ≪Кыйссаи Ибраһим Әдһәм≫. БСҮ. Габделҗаббар Кандалый. Икеюллыклар (афоризмнар).
5	XX йөз әдәбияты	17	Габдулла Тукай. ≪Туган авыл≫. Арчадагы Әлифба музее. Габдулла Тукай. ≪Шүрәле≫. Поэма жанры. ≪Шүрәле≫ балеты турында. Габдулла Тукай. ≪Исемдә калганнар≫. Сыйныфтан тыш уку (СТУ). Гаяз Исхакый турында. Гаяз Исхакый. ≪Кәҗүл читек≫. Мәҗит Гафури турында. Уфада Мәҗит Гафуриның мемориаль музей-йорты. Мәҗит Гафури. ≪Ана≫. Мәҗит Гафури. ≪Ана теле≫. Тест эшләү. БСҮ. Мәҗит Гафури. ≪Урман≫. Разил Вәлиев. ≪Урман≫. И. Шишкин. ≪Кояшлы көндә нарат урманы≫. Һади Такташ турында. Һади Такташ.≪Иптәшләр≫. Һади Такташ. ≪Мокамай≫. Лирик герой. Һади Такташ. ≪Ак чәчәкләр≫. Ибраһим Гази турында. **Ибраһим Гази. ≪Онытылмас еллар≫ (өзек). Ибраһим Гази. ≪Онытылмас еллар≫ (өзек). Лена Шагыйрьҗан. ≪Рәхмәт игенчегә!≫
6	Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты	7	Муса Җәлил. ≪Вәхшәт≫. Муса Җәлил. ≪Имән≫, ≪Чәчәкләр≫. Нәби Дәүли. ≪Дошманнан үч алыгыз≫. БСҮ. Хәйретдин Мөҗәй турында. Хәйретдин Мөҗәй. ≪Бүләк≫. Иҗади эш. Проект эше. Әхмәт Исхак. ≪Һөҗүмгә барганда≫. **Шәйхи Маннур турында. Шәйхи Маннур. ≪Саубуллашу җыры≫. СТУ. Шәйхи Маннур. ≪Татар кызы≫. Шәйхи Маннур. ≪Чәчәкләр һәм снарядлар≫.
7	Тыныч ил сагында	19	Тыныч ил сагында. Мөхәммәт Мәһдиев турында. Мөхәммәт Мәһдиев. ≪Фронтовиклар≫ (өзек). Иҗади эш. Сочинение. Кави Латыйп. ≪Җиңү парады≫. Иҗади эш. Проект эше. Разил Вәлиев. ≪Мәхәббәт һәм нәфрәт≫. БСҮ. Шәүкәт Галиев турында. Шәүкәт Галиев. ≪Аталы- уллы солдатлар≫ (баллада). Баллада жанры. ≪Азатлык алып килгән сугышчы≫ монументы. Шамил Маннапов турында. Шамил Маннапов. ≪Тыңланмаган моңнар≫. Шамил Маннапов. ≪Солдатта булган, диләр...≫ Рөстәм Акъегет. ≪Мәңгелек ут яна мәйданнарда≫. Җәүдәт Дәрзаман. ≪Батырлык≫. Эльмира Шәрифуллина. ≪Туган җир≫. Фәнис Яруллин. ≪Туган ягы кирәк кешегә≫. Әмирхан Еники турында. Әмирхан Еники. ≪Матурлык≫. Хикәя жанры. СТУ. Мөхәммәт Мирза. ≪Балачак хатирәсе≫. **Гомәр Бәширов. ≪Сабан туе≫. Гомәр Бәширов турында. Гомәр Бәширов. ≪Язгы сабан туйлары≫. БСҮ. ≪Сабантуй≫. Картиналар буенча эш. Гомәр Бәширов. Кунак кызлар килде утырмага. Дания Гайнетдинова. ≪Ташлыяр карлыгачы≫.
8	Тәрҗемә әсәрләр	3	Тәрҗемә әсәрләр. **Антон Чехов. ≪Анюта≫. Антон Чехов турында. СТУ. Һанс Кристиан Андерсен. ≪Борчак өстендәге принцесса≫. Константин Паустовский. ≪Корыч балдак≫.
9	Язучылар елмая	6	Язучылар елмая. Радик Фәизов. ≪Батыр әйтте≫. Газиз Мөхәммәтшин. ≪Каз боткасы≫ Проект эше. ≪Балыкчы≫. Эстон халык җыры. Ибраһим Гази. ≪Мәүлия нигә көлде?≫ Гамил Афзал. ≪Мыек борам≫. Гәрәй Рәхим. ≪А-ля-шэр туны≫.
10	Татар теле— энҗе-мәрҗән тулы тел	7	Хәсән Туфан турында. Хәсән Туфан. ≪И минем җандай кадерлем...≫ Хәсән Туфан музее. БСҮ. Хәсән Туфан. ≪Туган тел≫. Искәндәр Рәфыйков. ≪Әй туган тел!≫ Картина белән эшләү. Хәсән Туфан турында. Хәсән Туфан. ≪И минем җандай кадерлем...≫ Хәсән Туфан музее. БСҮ. Хәсән Туфан. ≪Туган тел≫. Искәндәр Рәфыйков. ≪Әй туган тел!≫ Картина белән эшләү. Равил Фәйзуллин турында. Равил Фәйзуллин. ≪Минем телем≫. Шәүкәт Галиев. ≪Туган телем≫. Роберт Миңнуллин турында. Роберт Миңнуллин. ≪Туган телемә≫. Ренат Харис. ≪Туган җирем≫. Н. Акмал. ≪Кешеләргә карап≫.
	Барлыгы	70 с.

Якынча календарь- тематик план

№ п/п	Эчтәлекнең төп элементлары	Укучы эшчәнлегенең төрләре	Сәг.	Дата		Искәрмә
№ п/п	Эчтәлекнең төп элементлары	Укучы эшчәнлегенең төрләре	Сәг.	план	факт	Искәрмә
1	Татар халык авыз иҗаты.Халык җырлары. Фәнис Яруллин. ≪Җыр≫. Җыр турында галимнәр фикере.	Халык җырларын аңлап уку һәм тыңлау, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү, чагыштыру күнекмәләре эшләү, Әдәбиятны музыка сәнгате белән бәйләп, матурлыкны тану, сүз сәнгатенең кыйммәтен күрсәтү.	1	5.09
2	Халык җырлары. Роберт Миңнуллин. «Җырны булмый үтереп».	Аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү, сәнгатьле уку.	1	5.09
3	Йола һәм уен җырлары. Тарихи җырлар.Татар халык җырлары. Җыр турында татар җырчылары фикере. Иҗади эш. Проект эше.	Әңгәмә, сәнгатьле уку. Бирелгән билгеләмәләргә нигезләнеп, нәтиҗә ясау. Үз фикереңне әйтә белергә өйрәнү	1	8.09
4	БСҮ. Җыр турында фикерләр. Г.Ибушевтан. Җыр турында мәкальләр. Табышмаклар.	Мөстәкыйль рәвештә төрле текстларны уку, өстәмә материалларны табу һәм тиешле урында куллана белү.	1	12.09
5	Борынгы әдәбият үрнәкләре Йосыф Баласагунлы һәм ≪Котадгу белек≫ поэмасы турында. ≪Котадгу белек≫ (поэмадан өзек). ≪Тел турында≫.	Мөстәкыйль рәвештә төрле текстларны уку, өстәмә материалларны табу һәм тиешле урында куллана белү.	1	15.09
6	Йосыф Баласагунлы. ≪Белем турында≫. Белем турында татар халык мәкальләре.	Яңа материал белән танышу, укытучының кереш сүзе, укылган текст буенча фикер алышу.Сүзлек белән эшләү.	1	19.09
7	XVIII йөз әдәбияты Габдрәхим Утыз Имәни турында. Габдрәхим Утыз Имәни. ≪Гыйлемнең өстенлеге турында≫. Габдрәхим Утыз Имәни. ≪Татулык турында≫. Проект эше. Мөхәммәдшәриф Габдрәшит улы. ≪Кәҗә бәете≫. Бәет турында төшенчә.	Әдәп-әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү. Өстәмә белем чыганакларыннан язучының тормыш юлы, иҗаты турында өйрәнү.	1	22.09
8	Габдрәхим Утыз Имәни. ≪Сату итү турында≫. Иҗади эш. Проект эше.	Яңа материал белән танышу, укытучының кереш сүзе, укылган текст буенча фикер алышу.	1	26.09
9-11	XIX йөз әдәбияты. Габделҗаббар Кандалый турында. Габделҗаббар Кандалый. ≪Мулла белән абыстай≫. Юмор һәм сатира. ≪Кыйссаи Ибраһим Әдһәм≫. БСҮ. Габделҗаббар Кандалый. Икеюллыклар (афоризмнар)	Фикер йөртү.Әңгәмәгә катнашу, гади план төзү һәм сөйләп карау. Хикәяләү тибындагы сочинение язу. Караламага язу, акка күчерү.	3	29.09 3.10 6.10
12	XX йөз әдәбияты **Габдулла Тукай. ≪Туган авыл≫. Арчадагы Әлифба музее	Укытучы белән бергәләп, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяләү. Әдәбиятны музыка сәнгате белән бәйләп, матурлыкны танырга өйрәтү.	1	10.10
13-14	**Габдулла Тукай. ≪Шүрәле≫. Поэма жанры. ≪Шүрәле≫ балеты турында.	Мөстәкыйль рәвештә дәреснең проблемасын һәм максатларын формалаштыру.	2	13.10 17.10
15-17	Габдулла Тукай. ≪Исемдә калганнар≫.	Яңа материал белән танышу, укытучының кереш сүзе, укылган текст буенча фикер алышу.Сүзлек белән эшләү.	3	20.10 24.10 27.10
18	Сыйныфтан тыш уку (СТУ). Гаяз Исхакый турында. Гаяз Исхакый. ≪Кәҗүл читек≫.	Әңгәмә, сәнгатьле уку. Бирелгән билгеләмәләргә нигезләнеп, нәтиҗә ясау. Үз фикереңне әйтә белергә өйрәнү	1	31.10
19	**Мәҗит Гафури турында. Уфада Мәҗит Гафуриның мемориаль музей-йорты.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	10.11
20	**Мәҗит Гафури. ≪Ана≫, ≪Ана теле≫. Тест эшләү	Әдәбиятның образлы дөньясын сүз сәнгате буларак аңлау. Дәрес проблемасын формалаштыру.	1	14.11
21	БСҮ. Мәҗит Гафури. ≪Урман≫. Разил Вәлиев. ≪Урман≫. И. Шишкин. ≪Кояшлы көндә нарат урманы≫.	Әдәбиятны музыка сәнгате белән бәйләп, матурлыкны танырга йрәтү.	1	17.11
22	**Һади Такташ турында. Һади Такташ. ≪Иптәшләр≫.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	21.11
23	**Һади Такташ. ≪Мокамай≫. Лирик герой.	Яңа материал белән танышу, укытучының кереш сүзе, укылган текст буенча фикер алышу.	1	24.11.
24	Һади Такташ. ≪Ак чәчәкләр≫.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	28.11
25-26	Ибраһим Гази турында. **Ибраһим Гази. ≪Онытылмас еллар≫ (өзек).	Яңа материал белән танышу, укытучының кереш сүзе, укылган текст буенча фикер алышу.	2	1.12 5.12
27-28	Ибраһим Гази. ≪Онытылмас еллар≫ (өзек). Лена Шагыйрьҗан. ≪Рәхмәт игенчегә!≫	Укуның төрле формаларын куллану. Әсәрнең язылышы һәм чор арасындагы бәйләнеш, аларга салынган вакыт, шәхси кыйммәтләр, аларның яңача яңгырашын аңлау. Әсәрне анализлау .План төзү, шул план нигезендә эш оештыру.	2	8.12 12.12
29	Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты. Муса Җәлил. ≪Вәхшәт≫.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	15.12
30	Муса Җәлил. ≪Имән≫, ≪Чәчәкләр≫.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	19.12
31	Нәби Дәүли. ≪Дошманнан үч алыгыз≫.	Шигырьне аңлап уку, сурәтләү чараларын табу, чагыштыру, төркемнәрдә эшләү. Активлыкка, мөстәкыйль фикер йөртүгә, акыл һәм рухи эшчәнлеккә өйрәтү.	1	22.12
32	БСҮ. Хәйретдин Мөҗәй турында. Хәйретдин Мөҗәй. ≪Бүләк≫. Иҗади эш. Проект эше.	Әдәби әсәрне рәсем сәнгате белән бәйләп, сүз сәнгатенең кыйммәтен күрсәтү.	1	26.12
33	Әхмәт Исхак. ≪Һөҗүмгә барганда≫.	Хикәяне уку, сүзләрне аңлату, сораулар буенча төп фикерне табу, нәтиҗә ясау.	1	12.01
34	**Шәйхи Маннур турында. Шәйхи Маннур. ≪Саубуллашу җыры≫.	Текст буенча эшләү, сорауларга җавап бирү, эчтәлекне анализлау	1	16.01
35	СТУ. Шәйхи Маннур. ≪Татар кызы≫. Шәйхи Маннур. ≪Чәчәкләр һәм снарядлар≫.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	19.01
36-37	Тыныч ил сагында. Мөхәммәт Мәһдиев турында. Мөхәммәт Мәһдиев. ≪Фронтовиклар≫ (өзек). Иҗади эш. Сочинение.	Фикер йөртү.Әңгәмәгә катнашу, гади план төзү һәм сөйләп карау. Хикәяләү тибындагы сочинение язу. Караламага язу, акка күчерү.	2	23.01 26.01
38	Кави Латыйп. ≪Җиңү парады≫. Иҗади эш. Проект эше. Разил Вәлиев. ≪Мәхәббәт һәм нәфрәт≫.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	30.01
39	БСҮ. Шәүкәт Галиев турында. Шәүкәт Галиев. ≪Аталы- уллы солдатлар≫ (баллада). Баллада жанры.≪Азатлык алып килгән сугышчы≫ монументы.	Сайлап алып уку, укыганны анализлый белү, үз фикереңне тексттан дәлилләр табып исбатларга өйрәнү, белемнәрне тикшерү.	1	2.02
40	Шамил Маннапов турында. Шамил Маннапов. ≪Тыңланмаган моңнар≫.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	6.02
41	Шамил Маннапов. ≪Солдатта булган, диләр...≫ Рөстәм Акъегет. ≪Мәңгелек ут яна мәйданнарда≫. Җәүдәт Дәрзаман. ≪Батырлык≫.	Мөстәкыйль фикер йөртү. Иҗади активлыкны үстерү. Үз-үзеңә контроль ясау.	1	9.02
42	Эльмира Шәрифуллина. ≪Туган җир≫. Фәнис Яруллин. ≪Туган ягы кирәк кешегә≫.	Текст буенча эшләү, сорауларга җавап бирү, эчтәлекне анализлау, образларга характеристика бирү	1	13.02
43-45	Әмирхан Еники турында. Әмирхан Еники. ≪Матурлык≫. Хикәя жанры.	Хикәяне уку, аңлап уку, чылбырлы уку, анализлау	3	16.02 20.02
46	СТУ. Мөхәммәт Мирза. ≪Балачак хатирәсе≫.	Тормышта үз урынын күзаллау, шәхес буларак формалашуны дәвам итү.	1	27.02
47	**Гомәр Бәширов. ≪Сабан туе≫.	Хикәяне уку, аңлап уку, чылбырлы уку, анализлау	1	1.03
48-50	Гомәр Бәширов турында. Гомәр Бәширов. ≪Язгы сабан туйлары≫. БСҮ. ≪Сабантуй≫. Картиналар буенча эш.	Әдәби әсәрне рәсем сәнгате белән бәйләп, сүз сәнгатенең кыйммәтен күрсәтү.	3	5.03 12.03
51-52	Гомәр Бәширов. Кунак кызлар килде утырмага.	Текст буенча эшләү, сорауларга җавап бирү, эчтәлекне анализлау, образларга характеристика бирү	2	15.03 19.03
53-54	Дания Гайнетдинова. ≪Ташлыяр карлыгачы≫.	Әдәби әсәрләрнең эстетик ягын кабул итү, рухи тәм табу. Сүзнең эстетик вазифасын, әдәби образлар тудырганда сурәтләү көчен аңлау	2	29.032.04
55	Тәрҗемә әсәрләр. **Антон Чехов. ≪Анюта≫. Антон Чехов турында.	Татар әдәбиятын рус әдәбияты белән бәйләп укытып, уртак кыйммәтләрне күрсәтү аша, дөнья культурасы, кешелек тарихы төшенчәләрен үзләштерү.	1	5.04
56	СТУ. Һанс Кристиан Андерсен. ≪Борчак өстендәге принцесса≫.	Текст буенча эшләү, сорауларга җавап бирү, эчтәлекне анализлау, образларга характеристика бирү	1	9.04
57	Константин Паустовский. ≪Корыч балдак≫.	Әдәби әсәрләрнең эстетик ягын кабул итү, рухи тәм табу. Сүзнең эстетик вазифасын, әдәби образлар тудырганда сурәтләү көчен аңлау.	1	12.04
58	Язучылар елмая. Радик Фәизов. ≪Батыр әйтте≫.	Әсәрне ишетеп кабул итү, аңлаешлы уку, эчтәлекне дөрес кабул итү. Чәчмә әсәрләрне татар теленең әдәби чаралар һәм цитаталарын кулланып сөйли белү. Уку проблемасын чишү өчен плантөзү.	1	16.04
59-60	Газиз Мөхәммәтшин. ≪Каз боткасы≫. Проект эше. ≪Балыкчы≫. Эстон халык җыры.	Әдәби әсәрләрнең эстетик ягын кабул итү, рухи тәм табу. Сүзнең эстетик вазифасын, әдәби образлар тудыр ганда сурәтләү көчен аңлау.	2	19.04 23.04
61	Тест формасындагы арадаш аттестация эше	Текст буенча эшләү, сорауларга җавап бирү, эчтәлекне анализлау, образларга характеристика бирү	1	26.04.
62	Ибраһим Гази. ≪Мәүлия нигә көлде?≫Гамил Афзал. ≪Мыек борам≫.	Сүзнең эстетик вазифасын, әдәби бразлар тудырганда сурәтләү өчен аңлау, эчтәлекне анализлау,	1	30.04
63	Гәрәй Рәхим. ≪А-ля-шэр туны≫.	Укуның төрле формаларын куллану. Әсәр геройлары- на характеристика бирү.	1	3.05
64-65	Хәсән Туфан турында. Хәсән Туфан. ≪И минем җандай кадерлем...≫ Хәсән Туфан музее. БСҮ. Хәсән Туфан. ≪Туган тел≫. Искәндәр Рәфыйков. ≪Әй туган тел!≫ Картина белән эшләү.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	2	7.05 10.05
66	Наҗар Нәҗми. ≪Татар теле≫. Проект эше.	Сәнгатьле уку, хис, аның сәбәбен ачыклау, сорауларга җавап бирү	1	14.05
67	Равил Фәйзуллин турында. Равил Фәйзуллин. ≪Минем телем≫.	Шигырьне аңлап уку, эчтәлеге, мәгънәсе турында фикер алышу, сорауларга җавап бирү,сәнгатьле уку.	1	17.05
68	Шәүкәт Галиев. ≪Туган телем≫.	Әсәрне ишетеп кабул итү, аңлаешлы уку, эчтәлекне дөрес кабул итү.	1	21.05
69	Роберт Миңнуллин турында. Роберт Миңнуллин. ≪Туган телемә≫.	Шигырьләрне диктор башкаруында тыңлау, чылбырлап сәнгатьле уку, биремнәрне башкару	1	24.05
70	Йомгаклау дәресе. Ренат Харис. ≪Туган җирем≫. Н. Акмал. ≪Кешеләргә карап≫.	Үзенә кирәкле мәгълүматларны төрле чыганаклардан туплау. Әдәбиятны музыка сәнгате белән бәйләп,сүз сәнгатенең кыйммәтен күрсәтү, матурлыкны танырга өйрәтү.	1	28.05

Уку предметың үзләштерудән көтелгән нәтижәләр

Татар халык авыз иҗаты жанрларыннан:

1.Язучылар язган әкиятләрнең үзенчәлекләре;

2.Җырлар һәм аларның төрләрен аера белү;

Әдәбият теориясеннән:

1.Хикәя, фантастик хикәя, повестьны аера белү.

2. Шигырьнең үзенчәлекләрен белү.

3.Әдәби әсәрнең сюжетын тотып ала белү.

4.Уңай герой, лирик герой төшенчәләрен аера белү.

5.Әдәби әсәрдән сурәтләү чараларын таба белү.

Татар мәдәниятеннән:

Татар халкының гаилә-көнкүреш, гореф-гадәт һәм йолаларын аңлата белү.

2. Әдәбиятка бәйле рәвештә балет, опера, сынчы кебек терминнарны аңлатып бирә белү.

3.Милли орнаментларны аера белү.

Сөйләм эшчәнлеге:

1.Текстның исеме, андагы таныш сүзләр ярдәмендә укучыларның эчтәлекне аңлаулары.

2.Укылган текст турында әңгәмәдә катнаша алу, сөйләмдә гади һәм җәенке җөмләләрдән файдалана алу.

3.Өйрәнелгән язучылар турында сөйләп бирү.

4.Укылган текстның эчтәлеген сөйли һәм нәтиҗә ясый белү, аңа үз мөнәсәбәтеңне белдерә алу.

5.Тәкъдим ителгән ситуация, тема яки рәсем турында 12-14 җөмләдән торган текст белән сөйли белү.

6. Уку һәм сөйләм барышында орфоэпик нормаларны саклау

7.Балалар өчен басылган вакытлы матбугат материалларын уку һәм файдалана белү.

Белем бирү процессының укыту-методик һәм материаль-техник яктан тәэмин ителеше

Басма әдәбият

1. Әдәбият белеме сүзлеге / төз.-ред. А.Г. Әхмәдуллин. — Казан: Татар. кит. нәшр., 1990. 238 б.

2. Әдәбият белеме. Терминнар һәм төшенчәләр сүзлеге. — Казан: Мәгариф, 2007. 231 б.

3. Әдипләребез: биобиблиографик белешмәлек. 2 томда / төз. Р. Даутов, Р. Рахмани. — Казан: Татар. кит. нәшр., 2009.

4. Заһидуллина Д. Ф. Әдәби әсәр: өйрәнәбез һәм анализ ясыйбыз / Д. Заһидуллина, М. Ибраһимов, В. Әминева. — Казан: Мәгариф, 2007. 112 б.

5. Заһидуллина Д. Ф. Әдәби әсәргә анализ ясау / Д. Заһидуллина, М. Ибраһимов, В. Әминева. — Казан: Мәгариф, 2005. 111 б.

6. Заһидуллина Д. Ф. Дөнья сурәте үзгәрү: XX йөз башы татар әдәбиятында фәлсәфи әсәрләр: Монография. — Казан: Мәгариф, 2006. 191 б.

7. Заһидуллина Д. Ф. Урта мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы: Методик кулланма. — Казан: Мәгариф, 2000. 335 б.

8. Исәнбәт Н. С. Татар халык мәкальләре. 3 томда. — Казан: Татар. кит. нәшр., 2010.

9. Исәнбәт Н. С. Татар теленең фразеологик сүзлеге. 2 томда. — Казан: Татар. кит. нәшр., 1989, 1990.

10. Саттаров Г. Ф. Исемең матур, кемнәр куйган? — Казан: Татар. кит. нәшр., 1989. 256 б.

11. Татар әдәбияты тарихы. 6 томда. — Казан: Татар.кит. нәшр., 1983. — 2001.

12. Татар әдәбияты. Теория. Тарих / Д. Заһидуллина, Ә. Закирҗанов, Т. Гыйләҗев, Н. Йосыпова. — Казан: Мәгариф, 2006.

13. Татар поэзиясе антологиясе. 2 томда / төз. Г. Рәхим. — Казан: Татар. кит. нәшр., 1992.14. Татар теленең аңлатмалы сүзлеге. 3 томда. — Казан: Татар. кит. нәшр., 1977, 1979, 1981.

14.. Татар теленең орфографик сүзлеге / Ганиев Ф. А. — Казан: Раннур, 2002. 432 б.

15. Татар хикәясе антологиясе: Егерменче гасыр / төз. М. Хуҗин. — Казан: Татар. кит. нәшр., 2001.

16. Урманче Ф. И. Татар мифологиясе. 3 томда. — Казан: Мәгариф. 2008, 2009, 2011.

17. Хатипов Ф. М. Әдәбият теориясе. — Казан: Раннур, 2002. 352 б.

18. ≪Мәгариф≫, ≪Казан утлары≫, ≪Мәйдан≫, ≪Идел≫, ≪Мәдәни җомга≫, ≪Ялкын≫, ≪Тылсымлы куллар≫, ≪Гаилә һәм мәктәп≫ һ.б. газета-журналлар.

19. ≪Милли әдәбият китапханәсе≫ сериясе китаплары.

Электрон ярдәмлекләр исемлеге:

— Габдулла Тукай. Энциклопедия. Дисклар коллекциясе.

— Шигърият бакчасында. Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия (5—11 сыйныфлар). CD 1, CD 2, CD 3 форматлы. Төзүчесе: Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының Республика мәгълүмат-методик тәэмин итү һәм мәгариф өлкәсендә контроль үзәгенең төп белгече Газимҗанова Р.Г.

— Классик әдәбиятыбыз үрнәкләре. Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия. (5—11 сыйныфлар). CD 4 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

— Язучыларыбызның чыгышлары һәм алар турында истәлекләр. Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия. (5—11 сыйныфлар). CD 5 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

— Язучылар, композиторлар һәм рәссамнар чыгышлары, алар турында истәлекләр. Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия. (5—11 сыйныфлар). CD 6 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

— Гаяз Исхакый. Тормыш юлы һәм иҗаты. Мультимедиа басма.

— Фәнис Яруллин. Тормышы һәм иҗатына багышланган методик әсбап. Мультимедиа басма.

— Габдулла Тукай. Интерактив мультимедиа уку-укыту әсбабы.

Интернет- ресурслар