Методик портфолио

Шарафутдинова Дамира Миннисламовна

Форумдарҙа, дискуцион майҙанда, семинарҙарҙа   ҡатнашыуым

 1. Участие в образовательном форуме "Инновационные технологии в образовании-216", организованном группой компаний "АСП" с целью просвещения образовательных учреждений в области инноваций в учебном процессе.

 2. "Матур ғаилә - ил ҡото" төбәк-ара форумында. Өфө, 1 март 2017й.

 3. Участие в дискуссионной площадки гуманитарного цикла "Система профессионального роста современного учителя". 24 августа 2016г.

 4. Районноый семинар учителей родных языков "Роль родного языка, народной педагогики и этнических традиций в воспитании подрастающего поколения". 18 февраля ө№!:г.

 5. Участие в работе дискуссионной площадки «Организация изучения родных языков и обучения на родном языке в общеобразовательных организациях Республики Башкортостан в условиях реализации федеральных государственных образовательных стандартов общего образования». 11 августа 2017г.

 6. Участие на районном семинаре учителей русского языка и литературы, башкирского языка и литературы по теме: “Эффективные технологии, формы и методы работы как ресурс повышения успеваемости и успешной подготовки к ГИА”. 7 февраля 2018г.

 7. Участие на районном семинаре учителей родных языков на тему «Формирование коммуникативных компетенций и развитие творческого мышления на уроках родных языков»,  посвященного Международному дню родного языка 21.02.2018 г.

 8. Участие на районном семинаре учителей родных языков на тему “ Башҡорт теле дәрестәрендә инновацион технологиялар ҡулланып ижади шәхес үҫтереү”. 21 февраль 2019г.

 

Асыҡ дәрестәр, кластан тыш саралар 

    1. Асыҡ дәрес “Ҡушма һүҙҙәр”.  “Башҡорт теле һәм әҙәбиәте йыл уҡытыусыһы – 2013”.

    2. “Тура телмәр” дистанцион дәрес. 2013г.

  3. Асыҡ дәрес “Баязи Бикбай ижадында этник традицияларҙың сағылышы”. Башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыларының район семинары. 2 декабрь 2016й. 

  4. Доклад  “Башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә электрон дәреслек ҡулланыу”. Туған телдәр район методик берекмәһе. 25 август 2016й.

  5. Мастер-класс “Башҡорт телен эре блок менән уҡытыу”.Туған телдәр район методик берекмәһе.  17 март 2017 й.

  6. Мастер – класс : «Б.Бикбай ижады аша уҡыусыларҙа тарихҡа ҡыҙыҡһыныу уятыу». Туған телдәр район методик берекмәһе. 20 сентябрь 2018й.

 

   7. Асыҡ дәрес “Ғайса Хөсәйенов “Һуңғы тарпан” хикәйәте. Башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыларының район семинары. 21 февраль 2019й.

Форумдарҙа, дискуцион майҙанда, семинарҙарҙа   ҡатнашыуым

 1. Участие в образовательном форуме "Инновационные технологии в образовании-216", организованном группой компаний "АСП" с целью просвещения образовательных учреждений в области инноваций в учебном процессе.

 2. "Матур ғаилә - ил ҡото" төбәк-ара форумында. Өфө, 1 март 2017й.

 3. Участие в дискуссионной площадки гуманитарного цикла "Система профессионального роста современного учителя". 24 августа 2016г.

 4. Районноый семинар учителей родных языков "Роль родного языка, народной педагогики и этнических традиций в воспитании подрастающего поколения". 18 февраля ө№!:г.

 5. Участие в работе дискуссионной площадки «Организация изучения родных языков и обучения на родном языке в общеобразовательных организациях Республики Башкортостан в условиях реализации федеральных государственных образовательных стандартов общего образования». 11 августа 2017г.

 6. Участие на районном семинаре учителей русского языка и литературы, башкирского языка и литературы по теме: “Эффективные технологии, формы и методы работы как ресурс повышения успеваемости и успешной подготовки к ГИА”. 7 февраля 2018г.

 7. Участие на районном семинаре учителей родных языков на тему «Формирование коммуникативных компетенций и развитие творческого мышления на уроках родных языков»,  посвященного Международному дню родного языка 21.02.2018 г.

 8. Участие на районном семинаре учителей родных языков на тему “ Башҡорт теле дәрестәрендә инновацион технологиялар ҡулланып ижади шәхес үҫтереү”. 21 февраль 2019г.

Скачать:


Предварительный просмотр:

Башҡортостан Республикаһының Нуриман районы

муниципаль районының Иҫке Күл ауылы урта дөйөм белем биреү

мәктәбе муниципаль дөйөм белем биреү учреждениеһы

Ҡаралған                                                                       Килешелгән:

МО ултырышында                                                       директоры   урынбаҫары

Протокол №____ «__»_____2018 й.                          _________/Борханова А. Н. /

______ Шәрәфетдинова Д.М.                                     «__»__________2018 й.                      

Раҫлайым:

мәктәп директоры

________/Сакаева Г.Ғ. /

«__»__________2018 й.

Башҡорт (туған ) әҙәбиәтенән календарь- тематик план

5-се класс

дөйөм сәғәттәр һаны –35 сәғәт

аҙнаһына – 1 сәғәт иҫәбенән  

Шәрәфетдинова Дамира Миңнислам ҡыҙы төҙөнө

2018

Аңлатма яҙыу

Башҡортостан Президентының 1999 йылдың 15 февралендәге Указы менән башҡорт теле республикабыҙҙа, рус теле менән бер рәттән, дәүләт теле итеп раҫланды. Ошо указға ярашлы һәм Башҡортостан  Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы нигеҙендә республика мәктәптәрендә уҡытыу һәм тәрбиә биреү Концепцияһы төҙөлдө. Унда милли мәктәптәрҙә туған телдәрҙе уҡытыуҙың мөһим проблемалары, бурыстары һәм юлдары билдәләнде.

1995 йылда үткәрелгән Беренсе Бөтә донъя башҡорттары Ҡоролтайы, башҡорт халҡын тергеҙеү, туған телде, тарих менән йолаларҙы, әҙәбиәт менән мәҙәниәтте өйрәнеү кәрәклеген билдәләп, тейешле ҡарарҙар ҡабул итте.

          Эш программаһы: Төп дөйөм белем биреү буйынса өлгө программалар. Башҡорт  әҙәбиәте. (Төп дөйөм белем биреү буйынса

башҡорт мәктәптәре өсөн ). / Төҙөүсеһе: М.Б. Юлмөхәмәтов. – Өфө: Китап, 2011. – (Икенсе быуын стандарттары).

Башҡортостан Республикаһы  Мәғариф министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Иҫке Күл төп  дөйөм белем биреү мәктәбе  муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының уҡыу планына ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

Программа кимәле : базис.

  1. Төп дөйөм белем биреү буйынса башҡорт мәктәптәре өсөн башҡорт әҙәбиәте буйынса өлгө программалар.

 Төҙөүсеһе: М.Б.Юлмөхәмәтов. – Өфө:Китап,2011.

  1. Уҡыу ҡулланмаһы: Башҡорт әҙәбиәте: Төп дөйөм белем биреү мәктәбенең 5-се класс уҡыусылары өсөн дәреслек-

хрестоматия.  Автор-төҙөүселәре: М.Х.Иҙелбаев, М.Б.Юлмөхәмәтов, Ә.М.Сөләймөнов, З.И.Яйҡарова. –  Өфө: Китап, 2011.

Темалар

Дәрес

һаны

Дата

Уҡыусыларҙың эшмәкәрлек төрҙәре

Өйгә

эш

Иҫкәрмә

1

Инеш дәрес.

Башҡортостан Республикаһының Дәүләт гимны

1

   Гимндың йөкмәткеһен үҙләштереү.

Гимдың көйөн өйрәнеп, йырлап ҡарарға.

Белем байлыҡтан да артыҡ

2

Мәжит  Ғафури. “Нурлы мәктәп”. Рәшит Ниғмәти.

“Хәйерле юл һеҙгә!”

1

Яҙыусының тормошо, белемгә ынтылышы, Троицк, Ҡазан, Өфө мәҙрәсәләрендә белем алыуы. Башҡортостандың халыҡ шағиры исеме бирелеүе. Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Шағирҙың тасуири-һүрәтләү сараларын ҡулланыуын һәм уларҙың ролен аңлатырға.

Шиғырҙы тасуири уҡырға. Белем тураһында мәҡәл тупларға. Өҙөк ятларға.

3

Раил Байбулатов “Ағас һәйкәл”.

1

   Хикәйәне тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Әҫәрҙәрҙең тема һәм идеяһын асыҡларға, автор был әҫәрҙәре менән нимә әйтергә теләгәнен аңлатырға. Образдар системаһына иғтибар итергә, ундағы образдарҙың ҡайһыһы уҡыусыларҙың күңеленә хуш килгәнен асыҡларға.

1.Әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһен һөйләргә өйрәнергә.

2.Р.Фәхретдиндең нәсихәттәрен уҡырға.

Уҡытыусы – ул ҙур исем!

4

Мостай Кәрим. «Уҡытыусыма»,

Назар Нәжми “Беренсе дәрес”,

Лира Яҡшыбаева. «Бәхетең үҙең менән».

1

   Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын асыҡларға.  Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуаптар бирергә.

   Өҙөктө тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Әҫәрҙең темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә. Уҡытыусы образына характеристика бирергә.

“Минең тәүге уҡытыусым” тигән темаға хикәйә төҙөргә, шиғырҙы ятларға.

Йөкмәткеһен һөйләргә.

Килеп етте көҙҙөң алтыны…

5

Дауыт Юлтый.

«Көҙ» шиғыры.

Али Карнай.

«Урманда.

1

«Көҙ» шиғырын тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, темаһын асыҡларға. Шиғырҙа һүрәтләү сараларын табырға һәм уларҙың ролен билдәләргә.

Хикәйәне тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Хикәйә буйынса һорауҙар төҙөргә һәм бирелгән һорауҙарға яуап бирә белергә өйрәнергә. Хикәйәнең йөкмәткеһе буйынса киңәйтелгән план төҙөргә, хикәиәне шартлы рәүештә өлөштәргә бүлергә, һәр өлөшкә исем бирергә. Хикәйәлә һүрәтләнгән һәр образға характеристика бирергә.

Шиғырҙы  тасуири уҡырға, һүрәт төшөрөргә.

Йөкмәткеһен һөйләргә.

 “Эш дәфтәре” буйынса эшләргә.

5

Ғилемдар Рамазанов “Ураҡ өҫтө”.Фәрзәнә Аҡбулатова

“Атай икмәге”.

1

Хикәйәне тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Хикәйә буйынса һорауҙар төҙөргә һәм бирелгән һорауҙарға яуап бирә белергә өйрәнергә. Хикәйәнең йөкмәткеһе буйынса киңәйтелгән план төҙөргә, хикәиәне шартлы рәүештә өлөштәргә бүлергә, һәр өлөшкә исем бирергә.

Әҫәрҙең йөкмәткеһен һөйләргә өйрәнергә.

“Эш дәфтәре” буйынса эшләргә.

Күңел күрке – тел

6

Ҡәҙим Аралбай. «Башҡорт теле».

Баязит Бикбай.

«Туған тел», «Рус теле» шиғырҙары.

 Рәми Ғарипов. «Туған тел».

1

   Шиғырҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеләрен үҙләштерергә, темаларын һәм идея йөкмәткеләрен асыҡларға. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә әҙерләнергә, аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табырға, ул һүҙҙәрҙең мәғәнәһен аңлатыуҙы ойошторорға. Шиғырҙың лирик геройын билдәләргә һәм характеристика бирергә. Тасуири сараларҙы һәм әҙәби деталдәрҙе табырға һәм уларҙың ролен аңлатырға.

   «Йөрәгендә халҡы булмағандың кеше булырға ла хаҡы юҡ» темаһына класта диспут үткәрергә.

«Башҡорт теле» шиғырын ятларға.

«Туған тел» шиғырын ятларға, “Әсәм теле –сәсән теле” темаһына инша яҙырға.

7

Хәйҙәр Тапаҡов. «Бибинур "улуәсәй"».

1

 Хикәйәне тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Хикәйә буйынса һорауҙар төҙөргә һәм бирелгән һорауҙарға яуап бирә белергә өйрәнергә. Хикәйәнең йөкмәткеһе буйынса киңәйтелгән план төҙөргә, хикәиәне шартлы рәүештә өлөштәргә бүлергә, һәр өлөшкә исем бирергә.

Әҫәрҙең йөкмәткеһен план буйынса  һөйләргә өйрәнергә, һорауҙарға яуап әҙерләргә.

8

Мәжит Ғафури. “Балалар һәм китап”, Динис Бүләков. «Яралы китап».

1

 Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә

 Хикәйәне тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуаптар бирергә әҙерләнергә. Хикәйәнең темаһын һәм идеяһын билдәләргә. Хикәйәлә ҡуйылған  проблемаларға шәхси мөнәсәбәтте сағылдырырға.

Шиғырҙы тасуири уҡырға.

Хикәйәнең планын төҙөргә, план буйынса йөкмәткеһен һөйләргә.

9

Яҡуп Ҡолмой. «Ҡыҙыҡлы китап».

Нәжип Иҙелбай. «Иң яҡын дуҫ».

1

 Шиғырҙарҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Шиғырҙарҙың темаһы һәм идеяһы нимәлә булыуын билдәләргә. Ошо уҡ дәрестәрҙә кластан тыш уҡыуҙы ойоштороу, уҡыусыларҙың китап уҡыуын тикшереү бурысын хәл итергә.

Шиғырҙы тасуири уҡырға. Р.Фәхретдин-дең нәсихәтен уҡырға.

Халыҡ әйтһә – хаҡ әйтер

10

Башҡорт халыҡ ижады.  (БХИ)

“Алпамыша батыр”

Әкиәте.

1

 Фольклорҙың коллектив ижад булыуы. Фольклор һәм яҙма әҙәбиәт.

 Әкиәттең йөкмәткеһен үҙләштерегә. Батырҙар тураһында, тылсымлы, тормош- көнкүреш, хайуандар тураһындағы әкиәттәрҙе танып белергә, халыҡ әкиәттәрендә характерлы художество алымдарын асыҡларға (даими эпитеттар, хәрәкәттәрҙең өс йәки ете тапҡыр ҡабатланыуы). Үҙ аллы уҡыған әкиәтте тасуири һәм халыҡсан итеп һөйләй белергә.

Дәреслектән уҡырға, конспект яҙырға.

Йөкмәткеһен һөйләргә.

11

«Әминбәк» әкиәте.

1

  Әкиәттең йөкмәткеһен үҙләштерегә. Әкиәттәге төп образдар.

Йөкмәткеһен һөйләргә.

12

«Ҡәмән менән Сәмән, картуф сәскән Сәлмән» әкиәте.

1

 Әкиәттең йөкмәткеһен үҙләштерегә. Әкиәттәге төп образдар.

 “Алтын тамсы”, “Итексе менән батша”  әк. уҡырға.

13

“Айыу менән бал ҡорттары”.

Башҡорт халыҡ әкиәттәре.

1

1

  Әкиәттең йөкмәткеһен үҙләштерергә. Бал ҡорттарына бәйле традициялар тураһында әңгәмә ҡорорға.

   Әкиәттәрҙең төрө (батырҙар тура- һында, тылсымлы, тормош- көнкү- реш, хайуандар тураһында).  Әкиәттәрҙең персонаждары - хайуандар, тылсымлы әйберҙәр. Әкиәттәрҙең традицион үҙенсәлектәре (башланыш, тамамланыу).

Берәй әкиәт һөйләргә.

Кластан тыш уҡыған әкиәттәрегеҙ-

ҙе түбәндәге таблица буйынса урынлашты-

рығыҙ.

14

Йомаҡтар.

Мәҡәлдәр.

1

   Йомаҡтарҙың образлылығы, тематик төрлөлөгө һәм художество үҙенсәлектәре (образлылыҡ, рифмалы һәм ритмлы булыу). Боронғо һәм совет осоро йомаҡтары.

 Һөйләшеүҙә һәм яҙма текстарҙа йомаҡтарҙы киң файҙаланырға.

 Мәҡәлдәрҙе һәм әйтемдәрҙе айыра белергә. Һөйләшеүҙә һәм яҙма текстарҙа йомаҡтарҙы, мәҡәлдәрҙе һәм әйтемдәрҙе киң файҙаланырға. Халыҡтың зирәклеген, тапҡыр аҡылын сағылдырыусы ҡыҫҡа теҙмә әҫәр булыу яғынан мәҡәл. Мәҡәлдәрҙең сағылышы, тематик төрлөлөгө.

Дәфтәрҙәрегеҙгә үҙегеҙ белгән йомаҡтарҙы яҙып килергә

Ҡайһы бер мәҡәлдәрҙең әйтемдәрҙең йөкмәткеһенә тап килтереп миниатюр инша яҙырға.

15

Башҡорт  халыҡ йырҙары.

1

Башҡорт халыҡ йырҙарының үҙенсәлеге. Уларҙың төрҙәрен белергә. Халыҡ йырҙарының тематикаһы. Башҡорт халыҡ йырҙарының үҙенсәлеге. Уларҙың төрҙәрен белергә. Халыҡ йырҙарының тематикаһы.

Таҡмаҡтарҙы яттан һөйләргә әҙерләнеп килергә.

Үтелгәндәрҙе ҡабатларға.

16

Уҡыу тиҙлеген тикшерергә.

Боронғонан аманат

17

Салауат Юлаев шиғырҙары.

1

Салауат Юлаевтың шиғырҙарының йөкмәткеһен аңларға һәм ҡабул итергә. Шиғырҙарҙы тасуири уҡырға. Салауат Юлаевтың биографияһы һәм ижады тураһында материалдар тупларға, уның шиғырҙарының заманы өсөн ниндәй кимәлдә актуаль булыуын билдәләргә.

Шиғырҙарҙы тасуири уҡырға өйрәнеп килергә.

“Эш дәфтәре” буйынса эшләргә.

18

Ғ.Усман,

С.Яҡшығолов

Я. Юмаев әҫәрҙәре

1

Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға, унда күтәрелгән проблемаларҙы аңлата белергә, Әҫәрҙәренең төп идеяһын һәм темаһын күрһәтә белергә. Телдән һәм яҙма рәүештә һорауҙарға яуап бирергә.

 Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға, аңлашылмаған һүҙҙәрҙе билдәләп, уларҙың мәғәнәһен аңлатырға. Әҫәрҙәренең төп идеяһын һәм темаһын күрһәтә белергә. Китап, белем тураһында цитаталар яҙырға

Тасури уҡырға.

Тасури уҡырға.

 “Тыуған яғымда таң ата” темаһына инша яҙырға.

Килеп етте ҡыштың һыуығы

19

Н Нәжми,

Г.Юнысова,

С.Сурина, Хәсән  Назар әҫәрҙәре.

1

Шиғырҙарҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, уларға яуап бирергә әҙерләнергә.

Ролләп уҡырға өйрәтергә, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, уларға яуап бирергә әҙерләнергә.

Шиғырҙарҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, уларға яуап бирергә әҙерләнергә.

Яҡындарығыҙға яңы йыл ҡотлауы әҙерләргә, теләктәр уйларға.

Һөйләргә. Һынамыштырҙы яҙырға.

Башҡортостан –  тыуған төйәгем

20

Р.Ғарипов “Башҡортостан”, И. Кинйәбулатов “Дуҫлыҡ төйәге”

1

   Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Яҙыусының биографияһы һәм ижады, был шиғырҙарҙың яҙылыу тарихы, Рәми Ғариповтың көндәлектәре менән танышырға. Шиғырҙарҙың тексы буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуаптар бирергә өйрәнергә.

“Эш дәфтәре” буйынса эшләргә. Ятларға

21

22

Мостай Кәрим. “Өс таған”.

2

   Хикәйәне тасуири уҡырға, йөк- мәткеһен үҙләштерергә. Хикәйәнең тексы буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә өйрәнергә. Хикәйәләрҙең образдары, уларға сағыштырма  характеристика бирергә.

Әҫәрҙең йөкмәткеһен һөйләргә,

план төҙөргә, образдарға характеристика бирергә.

Уралҡайҙан бейек, ай, тау булмаҫ,

Уралҡайҙы һөймәҫ тә йән булмаҫ.

23

Р. Шәкүр. «Урал батыр иле -сал Урал» шиғыры.

Р.Ниғмәти. «Ҡыҙымдың һорауҙарына яуаптар»

1

  Шиғырҙарҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә.Шиғырҙарҙың темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә, тексы буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә әҙерләнергә.

  Шағирҙың тасуири-һүрәтләү сараларын ҡулланыуын һәм уларҙың ролен аңлатырға.

Шиғырҙы ятларға., һүрәт төшөрөргә.

Өҙөк ятларға, Шиғырҙы анализларға әҙерләнергә.

24

Айһылыу Йәғәфәрова. «Урал иле» әҫәре.

1

  Әҫәрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Идея-тематик йөкмәткеһен асыҡларға. Әхлаҡ ҡағиҙәләре тураһында һөйләшергә.

Әҫәрҙең йөкмәткеһен һөйләргә.

Изгеләрҙән – изге әсәйҙәр

25

Кәтибә Кийәбулатова. «Әсә күңеле», Хәсән Назар. «Таҡта сәй».

Ғәфулла Вәлиев. “Әсәйем фатихаһы”.

1

Шағирәнең тормош юлы һәм ижады. Шиғырҙарҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Шиғырҙарҙың темаһын һәм идея йөкмәткеһен, шағирә ни өсөн Башҡортостанды дуҫлыҡ төйәге тип атағанын асыҡларға һәм уҡыусыларҙың үҙҙәренән ошо фекерҙе иҫбатлатырға, шиғырҙа ҡулланылған һүрәтләү сараларын табырға, уларҙың ролен асыҡларға.

Хикәйәләрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, темаһын һәм идеяһын билдәләргә, әҫәрҙәрҙә сағылдырылған осорҙо асыҡларға. Хикәйә геройҙарына шәхси ҡарашты күрһәтергә. Төп геройҙарға характеристика бирергә, уларҙың эштәренә баһа бирә белергә.

Минең әсәйем

темаһына

сығыш әҙерләргә.

Йөкмәткеһен һөйләргә, геройҙарға характеристика бирергә.

Яҙ килә, яҙ!

26

Рәшит Назаров. “Яҙ башы”.

Динис Бүләков. “Яҙғы ташҡын менән килгән бәхет”.

Шәриф Бикҡол. “Яҙғы уйҙар”.

1

Назаровтың тормош юлы һәм ижады тураһында яңы материал- дар тупларға. Уның ижадын элегерәк булған башҡорт әҙәбиәте менән сағыштырып ҡарарға, шағирҙың ниндәи яңылыҡтар алып инеүен асыҡларға.  Художестволы тасуирлау сараларын табырға, уларҙың шиғырҙарҙағы ролен асыҡларға.

Хикәйәне тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Хикәйәнең темаһын һәм идеяһын билдәләргә. Хикәйәнең планын төҙөргә, план буйынса йөкмәткеһен һөйләргә.

Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Шиғыр буйынса һорауҙар төҙөргә һәм бирелгән һорауҙарға яуаптар бирергә.

Шиғырҙы тасуири уҡырға.

Йөкмәткеһен үҙләштерегә, “Минең яҡын дуҫым” темаһына инша яҙырға.

Шиғырҙы тасуири уҡырға. “Беҙ тыныслыҡ яҡлы”  исемле мөрәжәғәт яҙырға.

Бер кем дә, бер нәмә лә онотолмай

27

Р. Ниғмәти “Еңеүселәргә дан”. Й.Мостафин. “Ыласын”.

1

Хикәйәләрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, темаһын һәм идеяһын билдәләргә, әҫәрҙәрҙә сағылдырылған осорҙо асыҡларға. Хикәйә геройҙарына шәхси ҡарашты күрһәтергә. Төп геройҙарға характеристика бирергә, уларҙың эштәренә баһа бирә белергә.

Тасуири уҡырға. Йөкмәткеһен һөйләргә.

28

Мостай Кәрим. “Билдәһеҙ һалдат”.

Т.Ғиниәтуллин. “Миҙал”.

1

   Шиғырҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеһен үҙләштерергә, идея-тематикаһын асыҡларға. Яҙыусының тормош юлы һәм ижадының фәһемле булыуын күрһәтергә.  

   Әҫәрҙәрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, әҫәрҙәрҙең төп темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә. Әҫәрҙә һуғыш темаһының асылыуына иғтибар итергә. Яҙыусының тормош юлы һәм ижадының үҙенсәлектәрен уҡыусыларға еткерергә.

“Беҙ тыныслыҡ яҡлы” иншаны яҙырға.

Әҫәрҙең йөкмәткеһен һөйләргә, төп геройҙарын билдәләргә,характеристика

төҙөргә.

Тәбиғәт донъяһында

29

Рәми Ғарипов “Һабантурғай”, Али Карнай. “Турғай”

1

Әҫәрҙәрҙең төп темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә. Хикәйәнең йөкмәткеһе буйынса киңәйтелгән план төҙөргә, хикәйәне шартлы рәүештә өлөштәргә бүлергә, һәр өлөшкә исем бирергә. Хикәйәлә һүрәтләнгән һәр образға характеристика бирергә. Хикәйәлә һүрәтләү оҫталығына иғтибар итергә.

Әҫәрҙәрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеһен һөйләргә.

30

Зөлфәр Хисмәтуллин. “Урман ҡунағы”

1

Хикәйәләрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Хикәйәләрҙең һәм шиғырҙың дөйөм темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә.

Хикәйәнең планын төҙөргә, һөйләргә.

эшләргә.

31

Тимер Йосопов. “Ерән ҡашҡа”. Сәғит Агиш. «Турыҡай» хикәйәһе.

1

Яҙыусының тормош юлы һәм ижады. Уның хикәйәләр оҫтаһы булыуын аңларға. Хикәйәләрҙе тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. «Турыҡай» хикәйәһенең сюжеты, композиция ҡоролошон анализларға. «Турыҡай» хикәйәһе буйынса цитаталы план төҙөргә. Яҙыусының теле һәм стиленә иғтибар итергә.

Йөкмәткеһен Һөйләргә,Ту-

рыҡайҙың бүреләр менән алышын һүрәтләгән эпизодҡа иллюстрация яһарға.

Йәмле йәй килде

32

Кәтибә Кинйәбулатова “Барыһы ла тыуған еремдә”. Фәрит Иҫәнғолов. «Хәмит күпере»

1

   Шиғырҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Шиғырҙа ҡулланылған һүрәтләү сараларын табырға, уларҙың ролен асыҡларға.

Хикәйәләрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Хикәйәләрҙең образдары, уларға сағыштырма характеристика бирергә. «Хеҙмәт кенә кешене матурлай» темаһына инша яҙырға.

Йөкмәткеһен Һөйләргә.

Инша яҙырға.

33

Абдулхаҡ Игебаев “Һыу буйында балыҡсы”. Мөслим Әпсәлимов “Йомағужа тирәктәре”

1

Шиғырҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә.

Яҙыусының тормош юлы һәм ижады. Хикәйәләрҙе тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеләрен үҙләштерергә .Яҙыусының теле һәм стиленә иғтибар итергә.

Тасуири уҡырға. “Эш дәфтәре” буйынса эшләргә.

Йөкмәткеһен һөйләргә.

Туғандаш халыҡтар әҙәбиәте

34

Муса Йәлил. «Йырҙарым» шиғыры.

Дәрмәнд. “Нурый менән Зәйнәб”, “Бер хазина”. Сабит Моҡанов. “Минең республикам”

1

Шиғырҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Шағирҙың ижадының концентрацион лагерҙа яҙылғанына иғтибар итергә, уның артабанғы яҙмышы хаҡында белергә. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә әҙерләнергә.  Әҫәрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Идея- тематик йөкмәткеһен асыҡларға. Әхлаҡ ҡағиҙәләре тураһында һөйләшергә.

Шиғырҙы тасуири уҡырға.

Йөкмәткеһен үҙләштерегә,

Һөйләргә.

35

Уҡыу тиҙлеген тикшереү. Йомғаҡлау.

1

.



Предварительный просмотр:

Башҡортостан Республикаһының Нуриман районы

 муниципаль районының Иҫке Күл ауылы урта дөйөм белем биреү мәктәбе

муниципаль бюджет белем биреү учреждениеһы

Ҡаралған                                                                       Килешелгән:

МО ултырышында                                                       директоры   урынбаҫары

Протокол №____ «__»_____2018 й.                          _________/Борханова А. Н. /

______ Шәрәфетдинова Д.М.                                     «__»__________2018 й.                      

Раҫлайым:

мәктәп директоры

________/Сакаева Г.Ғ. /

«__»__________2018 й.

Башҡорт  теленән  календарь-тематик план

5 - се класс

дөйөм сәғәттәр һаны – 70 сәғәт

аҙнаһына – 2 сәғәт иҫәбенән

Шәрәфетдинова Дамира Миңнислам ҡыҙы төҙөнө

2018

Аңлатма яҙыу

Башҡортостан Президентының 1999 йылдың 15 февралендәге Указы менән башҡорт теле республикабыҙҙа, рус теле менән бер рәттән, дәүләт теле итеп раҫланды. Ошо указға ярашлы һәм Башҡортостан  Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы нигеҙендә республика мәктәптәрендә уҡытыу һәм тәрбиә биреү Концепцияһы төҙөлдө. Унда милли мәктәптәрҙә туған телдәрҙе уҡытыуҙың мөһим проблемалары, бурыстары һәм юлдары билдәләнде.

1995 йылда үткәрелгән Беренсе Бөтә донъя башҡорттары Ҡоролтайы, башҡорт халҡын тергеҙеү, туған телде, тарих менән йолаларҙы, әҙәбиәт менән мәҙәниәтте өйрәнеү кәрәклеген билдәләп, тейешле ҡарарҙар ҡабул итте.

       Башҡортостан Республикаһы  Мәғариф министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Иҫке Күл төп  дөйөм белем биреү мәктәбе  муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының уҡыу планына ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

Программа кимәле : базис.

Уҡытыу туған (башҡорт) телдә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 5 – 11-се кластары өсөн “Башҡорт теле”

предметы буйынса белем бирең өлгө программалары / Автор-төҙөүселәре: З.М.Ғәбитова. – Өфө: Китап, 2017.

 Уҡыу ҡулланмаһы: Башҡорт теле : уҡытыу туған (башҡорт) телдә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 5-се

класы өсөн уҡыу ҡулланмаһы / Автор-төҙөүселәре: В.Ш. Псәнчин, Ю.В. Псәнчин, З.М. Ғәбитова, Р.Р. Әйүпов, Р.М. Мөхәмәтова.

 – Өфө: Китап, 2017.

Темалар

Дәрес

һаны

Дата

Тема буйынса төп йөкмәткеһе

Уҡыусыларҙың эшмәкәрлек төрҙәре

Өйгә

эш

Иҫкәр-мә

1

Инеш дәрес.

Тел –  аралашыу – ҙың иң мөһим сараһы.

1

Башҡорт теле – туған тел, баланың әсә теле. Уның төрки телдәр ғаиләһенә ҡарауы.Ҡәрҙәш телдәр араһында башҡорт теленең роле.

1 – 4  кластарҙа үтелгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Карточкалар менән эшләү.

Тел тураһында мәҡәлдәр яҙырға.

2

3

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

2

Исемдәрҙең,сифаттарҙың,          

һандарҙың,ҡылымдарҙың      

заман, һан, зат һәм барлыҡ-

юҡлыҡ менән үҙгәреше.

Телмәрҙә исем, сифат, ҡылым һүҙ төркөмдәрен дөрөҫ ҡулланыу күнекмәләрен тәрбиәләү. Һүҙлектәрҙән файҙаланырға өйрәтеү. Ижади эшкә өйрәтеү.

9, 15-се күнегеү

Синтаксис һәм пунктуация.

4

Һүҙбәйләнеш.

1

Һүҙбәйләнештәрҙең төп билдәләре, яһалыу юлдары: теҙмә һәм эйәртеүле бәйләнеш.

Һөйләм составындағы һүҙбәйләнештәрҙе таныу; эйәртеүсе һәм эйәреүсе һүҙ; һүҙбәйләнеш һәм ҡушма һүҙҙәр.

28 -се күнегеү

5

6

Һөйләм.

Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр.

2

Ябай һөйләм; әйтелеү маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре һәм уларҙың мәғәнәһе , структур үҙенсәлектәре.

Һөйләмдең сиктәрен билдәләү. Әйтелеү маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәрен таныу. Интонация һәм мәғәнәүи үҙенсәлектәре буйынса хәбәр, һорау, бойороҡ, өндәү һөйләмдәрҙе анализлау.

31,36-сы күнегеү

7

8

Һөйләмдең  баш  киҫәктәре. Йыйнаҡ һөйләм.

Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре. Тарҡау һөйләм.

2

Һөйләмдең  баш киҫәктәре: эйә, хәбәр; йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәр.

Һөйләмдең грамматик нигеҙен, ябай һәм ҡушма, ҡатмарлы структуралы һөйләмдәрҙе таныу; баш һәм эйәрсән киҫәктәрен табыу; төрлө һүҙ төркөмдәренән килеүен күҙәтеү; йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәрҙе айырыу, сағыштырыу.

44-се күнегеү,

ҡағиҙә сығарырға

9

10

11

Аныҡлаусы.

Тултырыусы.

Хәлдәр.

3

Һөйләмдәрҙең   эйәрсән киҫәктәре: аныҡлаусы, тултырыусы, хәлдәр.

Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен таныу һәм анализлау.

49, 57,60-сы күнегеү

12

Һөйләмдең тиң киҫәктәре.

1

Тиң киҫәкле һөйләмдәр. Теркәүесле һәм теркәүесһеҙ (ә, ләкин, һәм,шулай уҡ) тиң киҫәктәр. Улар араһында тыныш билдәләре.

Тиң киҫәктәрҙең төрлө типтәғы бәйләнешен таныу һәм дөрөҫ интонация менән әйтеү.

71-се күнегеү

13

Диктант.“Батырҙың исеме үлемһеҙ”.

1

Уҡыусыларҙың белемен баһалау. Үтелгәндәрҙе   ҡабатлау, системалаштырыу.

Үтелгәндәрҙе ғәмәлдә ҡуллана белеү, системалаштырыу. Үҙ белемеңде баһалау.

14

Текст.

1

Текст тураһында төшөнсә, уның өлөштәре, һөйләмдәрҙең үҙ-ара бәйләнеше (танышыу). Ҡыҙыл юл.

Текстың билдәләрен белеү. Теманы, текстың төп фекерен, сығанаҡ һүҙҙәрҙе, текста һөйләмдәрҙең бәйләнеү төрҙәрен билдәләү.

76-сы күнегеү

15

Өндәш һүҙҙәр.

1

Өндәш һүҙҙәр, уларҙың функцияһы һәм интонацияһы; улар эргәһендә тыныш билдәләре.

Төп функцияларын аңлау;өндәш һүҙле һөйләмдәрҙе таныу һәм дөрөҫ интонация менән әйтеү; телмәрҙә ҡулланыу.

80-се күнегеү

16

Ҡушма һөйләм.

1

Ҡушма һөйләм тураһында төшөнсә (һәр ябай һөйләмдә эйәһе лә, хәбәре лә булған ҡушма һөйләмдәр менән эш ителә), улар араһында һәм, ә, ләкин, иә, йәки, әгәр, шуның әсән, шуға күрә, сөнки теркәүестәре алдында өтөр ҡуйып яҙыу.

Теркәүесле һәм теркәүесһеҙ ҡушма һөйләмдәрҙе, һөйләмдәрҙе бирелгән үрнәктәр буйынса, тексты үҙгәртеп, йөкмәткене теүәл һаҡлап үҙгәртеү. 

86-сы күнегеү

17

Тура телмәр.

1

Тура телмәрле һөйләмдәрҙә тыныш билдәләренең ҡуйылышы. Диалог. Диалог алдында һыҙыҡ.

Тура телмәрле һөйләмдәрҙе, диалогтарҙы дөрөҫ тауыш менән тасуири уҡыу алымдарына эйә булыу.

93-сө күнегеү

18

Контроль диктант.

1

“Икмәк ҡәҙере”.

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

Фонетика һәм графика. Орфография.

19

Фонетика тураһында төшөнсә. Өн һәм хәреф. Алфавит.

1

Тел ғилеме бүлеге булараҡ фонетика. Тел берәмеге булараҡ өн. Өндәрҙең мәғәнә айырмалыҡ функцияһы. Өндәрҙең яҙыуҙа хәрефтәр менән белдерелеүе. Алфавит. Орфоэпия һәм орфография тураһында төшөнсә. Ике өндө белдереүсе һәм айырыуҙы һәм йомшаҡлыҡты белдереүсе билдәләр. Телмәр ағышында өндәрҙең үҙгәреше.

Фонетиканың төп аңлатмаларын үҙләштереү.  Өндәрҙең мәғәнә айырмалыҡ функцияһын аңлау. Һүҙҙең өн һәм хәреф составын сағыштырыу һәм анализлау. Алфавитты ҡулланыу.Һүҙгә фонетик анализ яһау. Бирелгән билдәләмә буйынса өндәрҙе төркөмләү һәм анализлау. Орфоэпик күҙлектән сығып, үҙ һәм икенсе кеше телмәрен анализлау; үҙ телмәреңде дөрөҫләү.

109-сы күнегеү

20

21

Һуҙынҡы өндәр. Тартынҡы өндәр.

2

Нәҙек һәм ҡалын һуҙынҡылар; иренләшкән һәм иренләшмәгән һуҙынҡылыр, һуҙынҡы өндәрҙең үҙгәреше. Тартынҡы өндәр системаһы; яңғырау, һаңғырау һәм сонор (талғын) тартынҡылар.

Һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәрҙе, нәҙек һәм ҡалын һуҙынҡыларҙы, иренләшкән һәм иренләшмәгән һуҙынҡыларҙы, яңғырау, һаңғырау һәм сонор (талғын) тартынҡыларҙы таныу.

110,115-се күнегеү

22

Һуҙынҡыларҙың дөрөҫ әйтелеше.

1

О, 0, ы, е 0н-х2рефт2рене8 д0р09 я6ылышы.

Е, е, э, я, ю 0н-х2рефт2рене8 д0р09 я6ылышы.

Орфография ҡағиҙәләре менән танышыу. Өйрәнелгән ҡағиҙәләрҙе системаға һала белеү күнекмәһенә эйә булыу.Төп башҡорт һәм рус теленән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙең баҫымдарын сағыштырыу күнекмәһе булдырыу.

Инша яҙырға әҙерләнергә,

23

Инша.

1

Тыу4ан яғым – алтын бишегем.

Телм2р 19тере1.

24

25

26

27

Һуҙынҡыларҙың,  тартынҡыларҙың дөрөҫ яҙылышы һәм әйтелеше.

4

Орфоэпия һәм орфография тураһында төшөнсә. Һөйләү һәм яҙыу телмәрендә өндәрҙең үҙгәреше.

Һуҙынҡыларҙың  һәм тартынҡыларҙың  дөрөҫ әйтелеш нормаларын, яҙыу ҡағиҙәләрен күҙәтә белеү.  Өйрәнелгән орфографик ҡағиҙәләрҙе системаға һала белеү күнекмәһенә эйә булыу.

122,128,134,

139-сы күнегеү

28

Өндәрҙең оҡшашыуы.

1

Уҡыусыларҙы практик планда сингармония, ассимиляция менән (терминдарҙы әйтмәйенсә) таныштырыу.

Өйрәнелгән орфографик ҡағиҙәләрҙе системаға һала белеү күнекмәһенә эйә булыу.

147-се күнегеү

29

Ижек.

1

Асыҡ һәм ябыҡ ижектәр. Ижектәрҙең төрҙәре, һүҙҙәрҙе юлдан юлға күсереү.

Һүҙҙәрҙе ижектәргә бүлеү һәм уларҙы юлдан юлға дөрөҫ күсереү.

 (Төп башҡорт һүҙҙәрендәге һәм рус теленән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙәге ижектәрҙе сағыштырыу).

149-сы күнегеү

30

Баҫым.

1

Баҫым үҙенсәлектәре. Асыҡ һәм ябыҡ ижектәр. Баҫымлы һәм баҫымһыҙ ижектәр.

Баҫым урынын билдәләү һәм уның һүҙҙәргә ялғау ҡушылғанда үҙгәрешен күҙәтеү, баҫымдың төп ҡағиҙәләрен, әйтелеш нормаларын үҙләштереү.

152- се күнегеү

31

Изложение.

1

“?от7ар6ы.

Телмәр үҫтереү.

32

!телг2нд2р6е 7абатлау.

1

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү

33

Контроль диктант.

1

“Ҡояш”.

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

Лексика.

34

Лексика. Һүҙҙең мәғәнәһе.

1

Тел ғилеме бүлеге булараҡ лексикология. Телдең берәмеге булараҡ һүҙ. Башҡа тел берәмектәренән һүҙҙең айырмалығы. Һүҙҙең лексик һәм грамматик мәғәнәһе.

Лексикологияның төп аңлатмаларын үҙләштереү. Һүҙҙең лексик һәм грамматик мәғәнә айырмалыҡтарын аңлатыу; һүҙҙең лексик мәғәнәһен төрлө ысулдар менән аңлатыу. Аңлатмалы, ике телле, орфография һүҙлектәрен фаәҙаланырға өйрәтеү.

158-се күнегеү

35

Һүҙҙең күп мәғәнәлеге.

 Һүҙҙәрҙең күсмә мәғәнәһе.

1

Бер һәм күп мәғәнәле һүҙҙәр; һүҙҙәрҙең тура һәм күсмә мәғәнәһе.

Күп мәғәнәле, тура һәм күсмә мәғәнәле һүҙҙәрҙе айырыу.

160-сы күнегеү

3637

Синонимдар. Антоним, омоним һүҙҙәр.

2

Омонимдарҙың күп мәғәнәле һүҙҙәрҙән айырмалығы;синонимдарҙың мәғәнәүи һәм стилистик айырмалыҡта -ры; башҡорт теленең синоним һәм антоним һүҙлектәре.

Синонимдарҙың мәғәнәүи һәм стилистик айырмалыҡтарын билдәләү. Һүҙҙәрҙе ҡапма-ҡаршы ҡуйыу; антоним һәм омонимдарҙы парҙарҙа табыу.

171-се күнегеү, тест эшләргә

39

Инша

!

“Ҡыш”

40

Биремле диктант.

1

Йылыу сыҡҡан ерҙә”.

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

Һүҙьяһалыш

41

42

Тамыр һәм ялғауҙар.

Ялғауҙарҙың төрҙәре.

2

Тамыр һәм һүҙҙең нигеҙе (яһалма һүҙ).  Ялғауҙарҙың төрҙәре. Һүҙ яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙар.

Тамыр һәм һүҙҙең нигеҙе (яһалма һүҙ), төрлө ялғауҙар һүҙ составын тәшкил итеүен аңлау. Ялғауҙар һәм улар:ың дөрөҫ яҙылышын ғәмәлдә дөрөҫ ҡулланыу.

185- се күнегеү, мәҡәлә яҙырға

43

44

Тамыр һәм яһалма һүҙ.

Ялғауҙарҙың дөрөҫ яҙылышы.

2

Һүҙ яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙар. Һүҙьяһалыш юлдары. Телдә һүҙьяһалыш ысулдары.

Һүҙяһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙы айыра белеү.

192, 199-сы күнегеү

45

Инша.

1

“Минең урмандарым, яландарым”

Телмәр үҫтереү.

46

47

Һүҙьяһалыш. Ҡушма һүҙҙәр.

Дөрөҫ яҙылышы.

2

Һүҙьяһалыш юлдары. Ҡушма һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышы.

Ҡушма һәм парлы һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышын үҙләштереү. Төрлө юлдар менән яһалған һүҙҙәрҙе телмәрҙә ҡулланырға өйрәтеү.

207,212-се күнегеү

48

Контроль диктант.

1

“Халыҡ шағиры”

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

Морфология. Орфография.

49

Һүҙ төркөмдәре.

1

Грамматика бүлеге булараҡ мофология. Һүҙҙең грамматик мәғәнәһе һәм уның лексик мәғәнәһенән айырмалығы. Башҡорт телендә һүҙ төркөмдәре системаһы.

Морфологияның төп аңлатмаларын үҙләштереү. Һүҙҙең лексик мәғәнәһенән айырмалы рәүештә грамматик үҙенсәлектәрен аңлау.Үҙ аллы һүҙ төркөмдәрен һәм уның формаларын таныу.

215- се күнегеү

50

Исем. Уртаҡлыҡ һәм яңғыҙлыҡ исемдәр.

1

Һүҙ төркөмө булараҡ исем, уның дөйөм категория мәғәнәһе, морфологик билдәләре, синтаксик функциялары.  Уртаҡлыҡ һәм яңғыҙлыҡ исемдәр. Уларҙың дөрөҫ яҙылышы.

Исемдең дөйөм категория мәғәнәһен, морфологик билдәләрен, синтаксик ролен анализлау.  Уртаҡлыҡ һәм яңғыҙлыҡ исемдәрҙе дөрөҫ әйтеү һәм яҙыу күнекмәләре биреү. Исемдәрҙең һан, килеш, эйәлек һәм хәбәрлек категорияларын таныу.

223- сө күнегеү

51

231-се күнегеү буйынса инша

Ф.Кащеевтың “Бабай” исемле картинаһы.

Телмәр үҫтереү.

52

53

54

Исемдәрҙең яһалышы.

Ҡушма исемдәр.

Күнегеүҙәр.

3

Исемдәрҙең яһалышы һәм дөрөҫ яҙылышы.

Телмәрҙә исемдәрҙе, уларҙың ялғауҙарын дөрөҫ әйтергә һәм яҙырға өйрәтеү. Исемдәрҙең ниндәй һанда, килештә килеүен билдәләү.

231,238, 246- сы күнегеү

55

Контроль диктант.

1

“Засада”

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

56

Ҡылым.

Заман, зат, һан менән үҙгәреше.

1

Һүҙ төркөмө булараҡ ҡылым, уның морфологик билдәһе, синтаксик функцияһы. Ҡылым һөйкәлештәре.

Ҡылымдың мәғәнәһе. Морфологик билдәләре (зат, һан менән үҙгәреүе, өс төрлө заманда, барлыҡта-юҡлыҡта ҡулланылыуы), синтаксик вазифалары.

253-сө

күнегеү

57

Үҙ аллы һәм ярҙамсы ҡылымдар.  

1

Үҙ аллы ҡылымдарҙың ярҙамсы ҡылым вазифаһында йөрөүе (ташла - эшләп ташла, бир - уҡып бир).  

Үҙ  аллы һәм ярҙамсы ҡылымдарҙы айыра белеү.

258-се күнегеү

58

Изложение

1

59

Тамыр һәм нигеҙ ҡылымдар.

Ҡылымдарҙың яһалышы.

1

Тамыр һәм яһалма ҡылымдар (бар - барһа, барған, эшлә - эшләй, эшләмәй һ.б.).

Төрлө  ысул һәм саралар менән ҡылым яһау күнекмәһен үҫтереү.

267- се күнегеү

60

Ҡылымдың затлы  формалары. Бойороҡ Һөйкәлеше.

1

Бойороҡ  һөйкәлеше ҡылымдарының мәғәнәһе: һан, зат менән үҙгәреүе.

Бойороҡ  һөйкәлеше ҡылымдарының мәғәнәләрен билдәләү; үтенесте, инәлеүҙе, ҡаты бойороуҙы, саҡырыуҙы, өндәшеүҙе телмәрҙә ҡуллана белеү күнекмәһен булдырыу.

275- се күнегеү

6162

63

64

Хәбәр һөйкәлеше.

Заман менән үҙгәреше.

Үткән заманы.

Хәҙерге һәм киләсәк заманы.

4

Хәбәр   һөйкәлеше ҡылымдарының мәғәнәһе, уларҙың үткән, хәҙерге, киләсәк замандарҙа килеүе.

Хәбәр һөйкәлеше ҡылымда -рының үткән заман, хәҙерге заман, киләсәк заман, формаларын телмәрҙә ҡуллана белеү күнекмәһе булдырыу.

279, 282,

289, 299- сы күнегеү

65

Шарт һөйкәлеше.

1

Шарт  һөйкәлеше ҡылымдарының мәғәнәһе һәм яһалышы Уларҙың зат, һан, юҡлыҡ менән үҙгәреше.

Шарт һөйкәлеше ҡылымда -рын телмәрҙә ҡуллана белеү күнекмәһе булдырыу.

 

304-се күнегеү

66

Теләк һөйкәлеше.

1

Теләк  һөйкәлеше ҡылымдарының мәғәнәһе, уларҙың яһалышы һәм үҙгәреше.

Теләк  һөйкәлеше ҡылымдарының төрлө мәғәнә биҙәген сағылдырған формаларын телмәрҙә ҡулланыу, уларҙың стилистик үҙенсәлектәрен билдәләй белеү һ.б.

309-сы күнегеү

67

Контроль диктант.

1

“Кемдәр шатлана”.

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү

68

Ҡылым темаһын ҡабатлау.

1

Ҡылым, уның мәғәнәһе һәм төп грамматик билдәләре, һөйләмдә ҡылымдың урыны.

Ҡабатларға

69

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

1

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү

70

Йомғаҡлау.



Предварительный просмотр:

Башҡортостан Республикаһының Нуриман районы

 муниципаль районының Иҫке Күл ауылы урта дөйөм белем биреү мәктәбе

муниципаль бюджет белем биреү учреждениеһы

Ҡаралған                                                                      Килешелгән:

МО ултырышында                                                      директоры   урынбаҫары

протокол  №_____                                                      ____________ /Борханова А. Н. /

«__»_________2018 й.                                                «__»__________2018 й.

Раҫлайым:

мәктәп директоры

_________/Сакаева Г.Ғ. /

«__»__________2018 й.

______Шәрәфетдинова Д.М.

Башҡорт әҙәбиәтенән  календарь – тематик план

7 - се класс

дөйөм сәғәттәр һаны – 35 сәғәт

аҙнаһына – 1 сәғәт иҫәбенән

Шәрәфетдинова Дамира Миңнислам ҡыҙы төҙөнө

2018

Аңлатма яҙыу

Башҡортостан Президентының 1999 йылдың 15 февралендәге Указы менән башҡорт теле республикабыҙҙа, рус теле менән бер рәттән, дәүләт теле итеп раҫланды. Ошо указға ярашлы һәм Башҡортостан  Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы нигеҙендә республика мәктәптәрендә уҡытыу һәм тәрбиә биреү Концепцияһы төҙөлдө. Унда милли мәктәптәрҙә туған телдәрҙе уҡытыуҙың мөһим проблемалары, бурыстары һәм юлдары билдәләнде.

1995 йылда үткәрелгән Беренсе Бөтә донъя башҡорттары Ҡоролтайы, башҡорт халҡын тергеҙеү, туған телде, тарих менән йолаларҙы, әҙәбиәт менән мәҙәниәтте өйрәнеү кәрәклеген билдәләп, тейешле ҡарарҙар ҡабул итте.

          Эш программаһы: Төп дөйөм белем биреү буйынса өлгө программалар. Башҡорт  әҙәбиәте. (Төп дөйөм белем

биреү буйынса башҡорт мәктәптәре өсөн ). / Төҙөүсеһе: М.Б. Юлмөхәмәтов. – Өфө: Китап, 2011. – (Икенсе быуын

стандарттары).

Башҡортостан Республикаһы  Мәғариф министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Иҫке Күл төп  дөйөм белем биреү мәктәбе  муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының уҡыу планына ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

Программа кимәле : базис.

Башҡорт  әҙәбиәте:  уҡытыу туған (башҡорт) телдә алып барылған дөйөм белем биреүойошмаларының  7-се  класы өсөн уҡыу ҡулланмаһы / Автор-төҙөүселәре : М.Б. Юлмөхәмәтов, М.Х. Иҙелбаев. – Өфө: Китап, 2017.

Темалар

Дәрес

һаны

Дата

Уҡыусыларҙың эшмәкәрлек төрҙәре

Өйгә эш

Иҫкәрмә

1

И.Кинйәбулатов. “Ҙур ышаныс Һеҙгә, Уҡытыусы!”, Ә.Әминев “Инша”.

1

   Шиғырҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Шиғырҙың темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә, тексы буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә  әҙерләнергә.

Шиғырҙы тасуири

уҡырға.

2

Р.Ғарипов. “Тел”, Р.Ғамзатов. “Туған тел”.

1

  Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә. Яҙыусының биографияһы һәм ижады, был шиғырҙарҙың яҙылыу тарихы, Рәми Ғариповтың көндәлектәре менән танышырға. Шиғырҙарҙың тексы буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуаптар бирергә өйрәнергә.

Шиҙырҙы тасуири уҡырға

3

Башҡорт халыҡ ижады. Йырҙар. “Урал”, “Азамат”, “Эскадрон”.

1

   Башҡорт халыҡ йырҙарының үҙенсәлеге. Уларҙың төрҙәрен белергә. Риүәйәттәрҙең ниндәй ҙә булһа ваҡиға, тарих менән бәйле булыуына иғтибар итергә. Төбәккә хас булған легендаларҙы, риүәйәттәрҙе яҙып алырға һәм класта уҡып ишеттерергә.

“Урал” йырының һүҙҙәрен ятларға.

4

Кантон башлыҡтары һәм власть кешеләренән зарланыу йырҙары. “Ҡолой кантон”, “Ғаһым түрә”, “Любизар”.

1

  Йырҙарҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә, тексы буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә әҙерләнергә.  Халыҡтың түрәләргә булған ҡарашын билдәләргә.

“Ҡолой кантон”  йырының һүҙҙәрен ятларға.

5

Ҡатын – ҡыҙҙар тураһында йырҙар. “Зөлхизә”, “ Ғилмияза”.

1

   Йырҙарҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә, тексы буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә әҙерләнергә. Ҡатын-ҡыҙҙың ауыр тормошон күрһәтергә.

Кластан тыш уҡыу китабынан риүәйәттәр уҡырға.

6

Риүәйәт һәм легендалар. “Ҡуңырбуға”.

1

   Башҡорт халыҡ ижадында риүәйәттәрҙең һәм легендәләрҙың урынын билдәләргә. Уларҙың барлыҡҡа килеүен асыҡлау. Тематик яҡтан төрлөлөгөн күрә белергә. Йөкмәткеһән үҙләштерергә.

Йөкмәткеһен һөйләргә.

7

 “Буранбай” риүәйәте.

1

  Йырҙы тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә, тексы буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә әҙерләнергә. Халыҡтың тотҡондарға мөнәсәбәтен асыҡларға.

Һөйләргә әҙерләнергә.

8

Сеңләүҙәр.

1

   Сеңләү жанрының төп билдәләнешен аңларға. Сеңләүҙәрҙе йырҙарҙан һәм таҡмаҡтарҙан айыра белергә. Бөгөнгө көндә был жанрҙың юғала барыу сәбәптәрен билдәләү. Халыҡ араһында һаҡланып ҡалған сеңләү текстарын яҙып алырға.

Сеңләүҙәр яҙып алырға.

9

“Ерәнсә сәсән менән хан” әкиәте.

1

   Башҡорт халыҡ ижады томдары.

   Тылсымлы әкиәттәрҙе танып белергә, халыҡ әкиәттәрендә характерлы художество алымдарын асыҡларға. Әкиәттәрҙең төрҙәрен билдәләү. Үҙ аллы уҡыған әкиәтте тасуири һәм халыҡсан итеп һөйләй белергә.

Йөкмәткеһен һөйләргә әҙерләнергә.

10

Боронғо әҙәбиәтебеҙ үрнәктәре.

1

   Боронғо текстың йөкмәткеһен ҡабул итеү. Тәржемәһенә иғтибар итергә, боронғо әҙәбиәт өлгөләренең өҙөктәрен тасуири уҡырға. Ҡыҫҡаса йөкмәткеһен һөйләп ҡарарға, унда нимә тураһында һүҙ барыуын асыҡларға. Текста таныш булмаған боронғо һүҙҙәрҙе табырға, уларҙың мәғәнәләрен асыҡларға. Өҙөк буйынса һорауҙар әҙерләргә.

Йөкмәткеһен һөйләргә әҙерләнергә, шиғырҙы тасуири уҡырға.

11

В.Зефиров. «Йәнтүрә хикәйәһе»

1

  Әҫәрҙе тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Текст буйынса һорауҙар әҙерләргә, һорауҙарға яуап бирергә әҙерләнергә. Әҫәрҙә һуғыш темаһының асылыуына иғтибар итергә.Образдар системаһын асыҡларға.

Йөкмәткеһен һөйләргә әҙерләнергә.

12

М.Аҡмулла шиғриәте.

“Башҡорттарым, уҡыу кәрәк, уҡыу кәрәк”, “Нәфсе”, “Дуҫлыҡ”, “Аттәң ниһен маҡтайһың?”

1

   М.Аҡмулланың тормошо һәм ижады менән танышырға. Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға, унда күтәрелгән проблемаларҙы аңлата белергә, аңлашылмаған һүҙҙәрҙе билдәләп, уларҙың мәғәнәһен аңлатырға. Әҫәрҙәренең төп идеяһын һәм темаһын күрһәтә белергә.    Телдән һәм яҙма  рәүештә һорауҙарға яуап бирергә. «Башҡорттарым, уҡыу кәрәк!» шиғырын ятларға.

Шиҙырҙарҙы тасуири уҡырға.

«Башҡорттарым, уҡыу кәрәк!» шиғырҙарын ятларға; уҡыу, белем, нәфсе һәм дуҫлыҡ тураһында мәҡәлдәр тупларға.

13

14

М.Ғафуриҙың бала сағы һәм уҡыу йылдары.

М.Ғафури шиғырҙары.

“Һунарсы ҡарт” хикәйәһе.

2

    Яҙыусының тормошо, белемгә ынтылышы. Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, тематикаһын асыҡларға, идея йөкмәткеһен билдәләргә. Шиғырҙарҙың тел үҙенсәлектәре. Тәүге хикәйәләре. Мәҫәл жанры менән танышыу.

«Мин ҡайҙа?» «Үҙем һәм халҡым», “Һарыҡты кем ашаған” шиғырҙарын ятларға, һөйләргә.

15

Ш.Бабич. “Салауат батыр”,

“Ҡурайҡайға”, “Зәки – Башҡортостан терәге”.

1

   Шиғырҙарҙы матур итеп тасуири уҡырға өйрәнергә, йөкмәткеләрен үҙләштерергә, идея-тематик йөкмәткеһен асыҡларға, яҙылыу осорона иғтибар итергә.    

   Шағирҙың республика төҙөү өсөн көрәш юлында булыуы, уның артабанғы яҙмышы тураһында һөйләргә.

   Шиғырҙар буйынса һорауҙар төҙөргә һәм ул һорауҙарға телдән йәки яҙма рәүештә яуап бирергә, шиғырҙарҙың тел, стиль үҙенсәлектәренә иғтибар итергә.

Шиҙырҙы тасуири уҡырға. “Салауат батыр” шиғырын ятларға.

Ҡурай һәм ҡурайсылар тураһында материал тупларға.

16

У7ыу ти6леген тикшере1.

Үтелгәндәрҙе ҡабатларға.

17

18

Д.Юлтый.  «Тимеркәй фәлсәфәһе» әҫәре.

V-VII бүлектәр.

2

   «Тимеркәй фәлсәфәһе» хикәйәһенең йөкмәткеһен үҙләштерергә, хикәйәнең темаһын һәм идея йөкмәткеһен асыҡларға, хикәйәнең планын төҙөргә, текст буйынса һорауҙар төҙөргә һәм шул һорауҙарға яуап бирергә. Тимеркәй образына характеристика бирергә, кире образдар тураһында һөйләргә, уларҙың характерлы һыҙаттарын билдәләргә.

Әҫәрҙәргә план төҙөп, йөкмәткеһен һөйләргә, образдарға харатеристика төҙөргә;  ике бала саҡты сағыштырырға.

Инша яҙырға.

19

20

21

Һ. Дәүләтшина. «Айбикә» повесы.

 IV-V бүлектәр.

VI-VII бүлектәр.

3

    Инеш дәрестә Һәҙиә Дәүләтшинаның фажиғәле тормошона иғтибарҙы йүнәлтергә. Хикәйәне тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, темаһын һәм идеяһын, ниндәй осорҙа ижад ителгәнен асыҡларға. Әҫәрҙең тексы буйынса һорауҙар төҙөргә. Телдән йәки яҙма рәүештә һорауҙарға яуап бирергә, хикәйә буйынса киңәйтелгән план төҙөргә һәм план буйынса йөкмәткеһен һөйләргә.

Әҫәрҙәргә план төҙөп, йөкмәткеһен һөйләргә, образдарға харатеристика төҙөргә; өҙөк ятларға.

22

Р.Ниғмәти. «Йәмле Аҡиҙел буйҙары».

“Мәскәүгә минең бүләгем”.

1

  Поэманың тексын уҡырға һәм анализларға. Әҫәрҙең композицияһының һәм образдар системаһының үҙенсәлектәрен асыҡларға. Художестволы тасуири сараларҙы табып күрһәтергә. Поэманың лирик геройын характерларға. Поэманан уҡытыусы һайлауы буйынса өҙөк ятларға.

Поэманы тасуири уҡырға; өҙөк ятларға; экологик темаға әңгәмәгә әҙерләнергә.

23

24

25

М.Кәрим.  «Айгөл иле» драмаһы.

3

   Мостай Кәримдең тормош юлы һәм ижады тураһында яңы материалдар һайларға һәм өҫтәлмә иҫтәлектәр тупларға.Драманың идея-тематик йөкмәткеһен асыҡларға. Образдар системаһын асыҡларға. Характеристика бирергә.

«Айгөл иле» драмаһында Айгөл Ватанға һәм Әсәгә булған һөйөүҙе, тоғролоҡто нисек аңлай?» темаларына инша яҙырға. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә һәм шул һорауҙарға яуап бирергә

Әҫәрҙәргә план төҙөп, йөкмәт кеһен һөйләр-

гә, образдарға харатеристика төҙөргә.Тыуған илгә, әсәгә һөйөү тура-

һында әңгәмәгә әҙерләнергә.

26

27

Михаил Шолохов.  “Кеше яҙмышы”.

2

   Хикәйәнең йөкмәткеһе менән танышырға, идея-тематик йөкмәткеһен билдәләргә.Рус әҙәбиәтендә хикәйәнең тотҡан урынын асыҡларға. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә һәм шул һорауҙарға яуап бирергә

Йөкмәткеһен һөйләргә, характеристика төҙөргә.

28

Ғ.Хөсәйенов. “Һуңғы тарпан”.

1

   Хикәйәтте тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә. Шул маҡсаттан сығып текст буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә өйрәнергә. Текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табырға һәм һүҙлектәр буйынса уларҙың мәғәнәһен асыҡларға. Әҫәрҙә ҡырағай аттар - тарпандарҙың ҡырылып бөтөүен күрһәтеү. Кейек-хайуандарға, аттарға рәхимле булырға, уларҙы һаҡларға өндәү.

«Йәнлектәр һәм аттарҙы ни өсөн һаҡларға кәрәк» тигән темаға әңгәмәгә әҙерләнергә. «Минең яратҡан атым» темаһына һүрәт төшөрөргә.

29

Я. Хамматов. “Ғәйзулла”.

1

   Яҙыусының тормош юлы һәм ижады тураһында  аңларға. Әҫәрҙе тасуири уҡырға , йөкмәткеһен үҙләштерергә.  Романда башҡорт халҡының XX быуат башындағы тормошон һүрәтләргә. Текст буйынса һорауҙар әҙерләргә, һорауҙарға яуаптар бирергә өйрәнергә.  

Әҫәрҙәргә план төҙөп, йөкмәткеһен һөйләргә, образдарға харатеристика төҙөргә

30

31

32

Р.)м0тбаев.  “Атлы баш7орт” 292ре.

3

   Әҫәрҙәрҙе тасуири уҡырға, йөкмәткеһен үҙләштерергә, әҫәрҙәрҙең төп темаһын һәм идея йөкмәткеһен билдәләргә. Текст буйынса һорауҙар төҙөргә, һорауҙарға яуап бирергә әҙерләнергә. Әҫәрҙә һуғыш темаһының асылыуына иғтибар итергә. Яҙыусының тормош юлы һәм ижадының үҙенсәлектәрен уҡыусыларға еткерергә. «Батырҙарын иҫкә алғанда, онотмаһын мине лә Тыуған ил» темаһына инша яҙырға.

Әҫәрҙәргә план төҙөп, йөкмәткеһен һөйләр-

гә, образдарға харатеристика төҙөргә. Аттарҙың кешегә дуҫ һәм терәк булыуы тураһында әңгәмәгә әҙерләнергә.

33

У7ыу ти6леген тикшере1.

1

Үтелгәндәрҙе ҡабатларға.

34

!телг2нд2р6е 7абатлау.

1

Үтелгәндәрҙе ҡабатларға.

35

Йом4а7лау. Тест.

1



Предварительный просмотр:

Башҡортостан Республикаһының Нуриман районы

 муниципаль районының Иҫке Күл ауылы урта дөйөм белем биреү мәктәбе

муниципаль бюджет белем биреү учреждениеһы

Ҡаралған                                                                 Килешелгән:

МО ултырышында                                                директоры   урынбаҫары

протокол  №__  «__»______2018 й.                     ____________ /Борханова А. Н. /

_________  Шәрәфетдинова Д.М.                       «__»__________2018 й.  

Раҫлайым:

мәктәп директоры

_________/Сакаева Г.Ғ.

«__»__________2018 й.

Башҡорт  теленән  календарь-тематик план

7 - се класс

дөйөм сәғәттәр һаны – 70 сәғәт

аҙнаһына – 2 сәғәт иҫәбенән

Шәрәфетдинова Дамира Миңнислам ҡыҙы төҙөнө

2018        

Аңлатма яҙыу

Башҡортостан Президентының 1999 йылдың 15 февралендәге Указы менән башҡорт теле республикабыҙҙа, рус теле менән бер рәттән, дәүләт теле итеп раҫланды. Ошо указға ярашлы һәм Башҡортостан  Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы нигеҙендә республика мәктәптәрендә уҡытыу һәм тәрбиә биреү Концепцияһы төҙөлдө. Унда милли мәктәптәрҙә туған телдәрҙе уҡытыуҙың мөһим проблемалары, бурыстары һәм юлдары билдәләнде.

1995 йылда үткәрелгән Беренсе Бөтә донъя башҡорттары Ҡоролтайы, башҡорт халҡын тергеҙеү, туған телде, тарих менән йолаларҙы, әҙәбиәт менән мәҙәниәтте өйрәнеү кәрәклеген билдәләп, тейешле ҡарарҙар ҡабул итте.

Уҡытыу туған (башҡорт) телдә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 5 – 11-се кластары өсөн “Башҡорт теле” предметы буйынса белем бирең өлгө программалары / Автор-төҙөүселәре: З.М.Ғәбитова. – Өфө: Китап, 2017.

Вариатив программа  “Туған тел – рухи байлыҡ сығанағы”. Аҙнағолов Р.Ғ.  “Башҡортостан уҡытыусыһы”, 12.2012.

Башҡорт теле.(Ябай һөйләм синтаксисы): Дөйөм белем биреү учреждениеларының 7-се класы өсөн дәреслек /Автор-төҙөүселәре: Ә.М.Аҙнабаев, С.А. Таһирова. – Өфө: Китап, 2014.

       Башҡортостан Республикаһы  Мәғариф министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Иҫке Күл төп  дөйөм белем биреү мәктәбе  муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһының уҡыу планына ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

Эш программаһы 70 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 2  сәғәт).

Программа кимәле : базис.

Уҡыу ҡулланмаһы: Башҡорт теле. (Ябай һөйләм синтаксисы): Дөйөм белем биреү учреждениеларының 7-се класы өсөн дәреслек /Ә.М.Аҙнабаев, С.А.Таһирова. – Өфө: Китап, 2014.

Темалар

Дәрес

һаны

Дата

Тема буйынса төп

йөкмәткеһе

Уҡыусыларҙың эшмәкәрлек төрҙәре

Өйгә эш

Иҫкәрмә

1

Башҡорт теле – ҡобайырҙар теле.

1

Башҡорт теле – туған тел, баланың әсә теле. Уның төрки телдәр ғаиләһенә ҡарауы.Ҡәрҙәш телдәр араһында башҡорт теленең роле.

5-6  кластарҙа үтелгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Карточкалар менән эшләү.

Туған тел тураһында цитаталар яҙырға

2

3

V-VI кластарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

2

Исемдәрҙең,сифаттарҙың, һандарҙың,ҡылымдарҙың заман, һан, зат һәм барлыҡ-юҡлыҡ менән үҙгәреше.

Телмәрҙә исем, сифат, ҡылым һүҙ төркөмдәрен дөрөҫ ҡулланыу күнекмәләрен тәрбиәләү. Һүҙлектәрҙән файҙаланырға өйрәтеү. Ижади эшкә өйрәтеү.

Хикәйә төҙөргә,11-се күнегеү, морф.а/з.

4

Синтаксистың төп маҡсаты.

1

Грамматиканың бүлеге булараҡ синтаксис. Синтаксистың берәмеге булараҡ һөйләм һәм һүҙбәйләнеш.

Синтаксистың төп аңлатмала -рын үҙләштереү.Фекерҙе формалаштырыуҙа һәм сағылдырыуҙа ситаксистың ролен, һүҙ һәм һүҙбәйләнеш айырмалыҡтарын аңлау.

17-се күнегеү

5

6

Һүҙбәйләнеш һәм һөйләм.

Һүҙбәйләнештәрҙең яһалыу юлдары.

2

Һүҙбәйләнештең төп билдәләре. Яһалыу юлдары: теҙмә һәм эйәртеүле бәйләнеш.

Һүҙбәйләнештең төрҙәре, һөйләм составындағы һүҙбәйләнештәрҙе таныу,  төркөмләү.

24-се, 29-сы  

күнегеү

7

Тикшереү диктанты.

1

8

Эйәртеүле бәйләнештең төрҙәре.

1

Һүҙбәйләнештең төп билдәләре. Яһалыу юлдары: теҙмә һәм эйәртеүле бәйләнеш.

Һүҙбәйләнештең төрҙәре, һөйләм составындағы һүҙбәйләнештәрҙе таныу, төркөмләү.

35-се  күнегеү.

9

Инша “Бәхетле ҡартлыҡ”.

Ә. Лофуллиндың ижады.

Тамамларға

10

11

12

13

Ярашыу. Башҡарылыу.

Йәнәшәлек. Һөйкәлеү.

4

Эйәртеүле бәйләнеш төрҙәре: ярашыу, башғарылыу, йәнәшәлек һәм һөйкәлеү.

Эйәртеүле һүҙбәйләнеш төрҙәре, унда эйәртеүсе һәм эйәреүсе һүҙ. Эйәртеүсе һүҙҙең ниндәй һүҙ төркөмөнән килеүен асыҡлау.

Бирелгән билдәләре буйынса һүҙбәйләнештәрҙе төркөмләү. Эйәртеүсе һүҙҙең ниндәй һүҙ төркөмөнән килеүен асыҡлау.

39,45-се

күнегеү

50,57-се  күнегеү

14

15

Һүҙбәйләнеш һәм ҡушма һүҙ. Нығынған һүҙбәйләнештәр.

2

Һүҙбәйләнештең номинатив функцияһы һәм һөйләмдең коммуникатив функцияһы.

Һүҙбәйләнеш һәм ҡушма һүҙ, һүҙбәйләнештәр һәм фразеологизмдың  күнегеү фйырмалыҡтарын аңлау.

61,68-се  күнегеү

16

Изложение

1

“Илмырҙа”.

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

17

18

Эйә һәм хәбәр. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ

2

Һөйләмдең грамматик нигеҙе.Эйәне сағылдырыусы морфологик ысулдар. Хәбәр төрҙәре: ябай һәм ҡушма хәбәрҙәр. Эйә менән хәбәрҙең ярашыу үҙенсәлектәре. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ.

Һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәрен табыу. Эйә менән хәбәрҙең төрлө һүҙ төркөмдәренән килеүен күҙәтеү.

75,81-се күнегеү.

19

20

Аныҡлаусы.

2

Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре:  аныҡлаусы ( тиң һәм тиң булмаған аныҡлаусының төрө булараҡ өҫтәлмәлек).

Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен таныу  һәм анализлау. Тыныш билдәләре ҡуйылышы.

85,90,98-се

күнегеү.

21

Өҫтәлмәлек.

22

Тултырыусы.

1

Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре: тултырыусы (тура һәм ситләтелгән, билдәле һәм билдәһеҙ).

Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен таныу һәм анализлау. Тыныш билдәләре ҡуйылышы.

102,106-се күнегеү.

23

Аңлатмалы диктант.

1

Утрауҙа мышылар.

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

24-31

Хәлдәр

8

Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре: хәл(рәүеш, күләм-дәрәжә, ваҡыт, урын, сәбәп, маҡсат, шарт, кире).

Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен таныу һәм анализлау. Тыныш билдәләре ҡуйылышы.

113,117,120, 123,127,131, 134,140-сы  күнегеү

32

Котроль диктант.

1

Ҡышлаусы ҡоштар.

33

Ябай һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе.

1

Ябай һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе, уның коммуникатив һәм экспрессив-стилитик роле.

Ябай һөйләмдә һүҙҙәр тәртибен билдәләү. Һөйләмдең структур һәм мәғәнәүи үҙенсәлектәрен анализлау.

146-сы күнегеү.

34

154-се күнегеү тексы буйынса изложение.        

1

Телмәр үҫтереү.

35

36

Ике һәм бер составлы һөйләмдәр.

2

Йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәр.

Йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәрҙе айырыу, сағыштырыу.

152,155-се күнегеү.

37

38

39

40

Бер составлы һөйләмдәрҙең төрҙәре.

4

Бер составлы һөйләмдәрҙең төрҙәре: билдәле эйәле һөйләм, билдәһеҙ эйәле һөйләм, эйәһеҙ һөйләм, атама һөйләм. Бер составлы һөйләмдең структур һәм мәғәнәүи үҙенсәлектәре.

Бер составлы һөйләмдәрҙе таныу; уларҙың төрөн һәм баш киҫәктең мофологик бирелеү юлын билдәләү. Уларҙың структур һәм мәғәнәүи үҙенсәлектәрен сағыштырыу һәм анализлау.

1. 157-се,

2.160-сы,

3.163-сө(3,4 һөйләмдәр,

4.167-се күнегеү

41

Тулы һәм кәм һөйләмдәр.

1

Һөйләү телмәрендә һәм матур әҙәбиәт телендә кәм һөйләмдәрҙе ҡулланыу үҙенсәлектәре.

Кәм һөйләмдәрҙе бер составлы һөйләмдәрҙән айырыу.

172-се  күнегеү

42

Инша “Яугир һуғыштан ҡайтты”.

1

Р. Нурмөхәмәтов ижады.

Тамамларға

43

44

45

Тиң киҫәкле һөйләмдәр. Тыныш билдәләре ҡуйылышы.

Дөйөмләштереүсе һүҙҙәр

3

Һөйләмдә тиң киҫәктәрҙең булыу шарттары. Тиң киҫәктәрҙең бәйләнеү юлдары. Интонацион һәм пунктуацион үҙенсәлектәре. Дөйөмләштереүсе һүҙҙәр. Тиң һәм тиң булмаған аныҡлаусылар. Тиң киҫәктәрҙең бәйләнеш нормалары.

Тиң киҫәктәрҙең төрлө типтағы бөйләнешен ( теркәүесле теркәүесһеҙ, йәғни интонация ярҙамында, йыйыу, бүлеү, ҡаршы ҡуйыу, аныҡлау, сәбәп теркәүестәре менән бәйләнеү, тиңкиҫәктәр эргәһендә дөйөмләштереүсе һүҙҙәр) таныу һәм дөрөҫ интонация менән әйтеү. Грамматик нормаларға яраҡлы тиң эйәләр булғанда хәбәр формаһын һайлау. Тиң киҫәкле һөйләмдәрҙе анализлау һәм телмәрҙә ҡулланыу.

1.177-се,

2.181-се (2-се эш) күнегеү

3. 186-сы күнегеү

46

Изложение.

Телмәр үҫтереү.

47

48

Өндәш һүҙҙәр һәм улар эргәһендә тыныш билдәләре.

2

Өндәш һүҙҙәрҙең функцияһы. Өндәш һүҙле һөйләмдәрҙең интонацияһы һәм тыныш билдәләре ҡуйылышы.

Өндәш һүҙҙәрҙең төп функция-

ларын аңлау.Өндәш һүҙҙәр менән һөйләмдәрҙе таныу һәм дөрөҫ интонация менән әйтеү. Аралашыуҙың сфераһына һәм ситуацияға ҡарап, телмәрҙә өндәш һүҙҙәр менән һөйләмдәр ҡулланыу. Төрлө стилдәге һәм жанрҙағы текстарҙа өндәш һүҙҙәрҙе ҡулланыу үҙенсәлектәрен күҙәтеү.

193-сө 

күнегеү, 3 һөйләм яҙырға

49

50

Инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәр.

2

Әйтергә теләгән фекреңде сағылдырыу, әңгәмәсегә тәьҫир итеү сараһы булараҡ инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәр.Мәғәнәһе яғынан инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәр.

Инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәр -ҙең төп функцияларын аңлауҒ бирелгән билдәләре буйынса төкөмләү; телмәрҙә ҡулланыу; танып белеү һәм дөрөҫ ҡулланыу.

197,200-сө

 күнегеү

51

Инша.

1

Тәбиғәт беҙҙең байлығыбыҙ.

52

Контрль диктант.

1

53

54

55

Айырымланыу тураһында төшөнсә. Өҫтәлмәлектәрҙең айырымланыуы.

Тыныш билдәләре ҡуйылышы.

3

Айырымланыуҙың асылы һәм шарттары. Айырымлынған аныҡлаусылар һәм өҫтәлмәлектәр. Хәлдәрҙең айырымланыуы, Хәл әйтеме һәм уларҙың айырымланыуы, ҡулланыу үҙенсәлектәре.

Айырымланыуҙың асылын аңлау, дөйөм шарттары. Айырымланған киҫәктәрҙең төрҙәрен таныу һәм дөрөҫ интонация менән уҡыу, сағыштырыу. Телмәрҙә ҡулланыу, анализлау.

1.210-сы,

2.217-се,

3.227-се күнегеүҙәр

56

Изложение

1

Телмәр үҫтереү.

Ҡабатларға

57

58

59

60

Хәл әйтемдәре.

Хәл әйтемдәренең үҙенсәлеге .

Хәл әйтемдәренең айырымланыуы.

Күнегеүҙәр.

4

Хәлдәрҙең айырымланыуы. Хәл әйтеме һәм уларҙың айырымланыуы, ҡулланыу үҙенсәлектәре.

Айырымланыуҙың асылын аңлау, дөйөм шарттары. Айырымланған киҫәктәрҙең төрҙәрен таныу һәм дөрөҫ интонация менән уҡыу, сағыштырыу. Телмәрҙә ҡулланыу, анализлау.

220,225,230, 2236-сы кңнегеү

61

62

Тура һәм ситләтелгән телмәр.

2

Икенсе кешенең телмәрен еткереү юлдары; тура һәм ситләтелген телмәр.

Тура һәм ситләтелгән һөйләмле телмәрҙе ҡулланыу; тура телмәрҙе ситләтелгән телмәр менән алмаштырыу.

241,244-се күнегеү

Һөйл яҙ

63

График диктант. Учение ваҡытында

1

64

65

Диалог.

Цитаталар.

2

Диалог. Цитаталау. Телмәргә цитаталар индереү ысулдары.

Диалог төҙөү. Телмәрҙә цитата ҡулланыуҙың төрлө юлдарын файҙаланыу.

249-сы күнегеү

Цитата яҙ

66

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

1

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

259-сы күнегеү

67

Контроль диктант.

1

Бәхетле ер.

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

68

69

Үтелгәндәрҙе  ҡабатлау. Тест

2

Үтелгән материалдың үҙләштерелеү кимәлен тикшереү.

264, 273-сө  күнегеү

Ҡабатларға

70

Йомғаҡлау.

1