Эссе " Я - учитель родного языка"
статья

            Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

              средняя  общеобразовательная школа № 2  с. Юмагузино

   Муниципального района  Кугарчинский  район  Республика   Башкортостан

                                 Эссе

    ( к конкурсу «Я- учитель родного языка»)

                                                            Выполнила : учитель башкирского языка и

                                                 литературы  Абсаликова Асма Абкадировна.                                                                                                                              

                                                  Юмагузино – 2019

                      Күгәрсен районы муниципаль районы хакимиәте

                    муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһы

                 Йомағужа   2-се һанлы урта дөйөм белем биреү мәктәбе

                              Эссе

     ( “Мин- туған тел уҡытыусыһы”  эссе

                           конкурсына)

                                                  Башҡарҙы:  башҡорт теле һәм

                                                               әҙәбиәте уҡытыусыһы Абсалиҡова

                                                                           Әсмә Әпҡәҙир ҡыҙы

                                                    Йомағужа-2019

                                                   Уҡытыусы! Ниндәй бөйөк һүҙ был!

                                                                   Белем үрҙәренә үрләттең!

                                                       Ҡыйын саҡта беҙгә кәңәш биреп,

                                                                Яҡшылыҡҡа ғына өйрәттең!

                                                                                                 Гөлкәй Шиһапова.

Һәр кемгә  ата-әсәһе , тыуған йорто, тыуған иле ,туған теле  ҡәҙерле һәм яҡын. Бер- береһенә тығыҙ бәйләнгән, сабый саҡтан күңелгә һеңгән изге төшөнсәләр .”Туған тел -  халыҡтың ғүмер буйы йыйған бөйөк  хазинаһы.” (Мәүлит Ямалетдинов) .                                                                                                            Мин- туған тел уҡытыусыһы. Баланың аҡ ҡағыҙҙай таҙа күңеленә шәфҡәтлелек ,ихласлыҡ, кешелеклелек орлоҡтарын һалыусы. Белем  һәм  илһам биреүсе, кәңәшсе, ҡурсалаусы , яҡлаусы.                                                                                     Заман туған тел уҡытыусыһына бөгөнгө көндә ниндәй талаптар ҡуя.                     Оло яуаплылыҡ туған тел уҡытыусыһы иңендә. Ата- әсә балаһын телен белһен, яратһын тип, ғариза яҙып , уҡытыусыға ҙур өмөттәр бағлап  туған тел дәресенә алып килгән. Шул өмөттәрҙе аҡлау- минең бурыс.Был эш ябай түгел.  Ул сабырлыҡ, тырышлыҡ, ныҡышмалылыҡ талап итә.Һәр баланың күңеленә юл таба белеү, уларҙы яратыу, һәр береһен шәхес итеп ҡабул итеү  мөһим.Маҡсатыма ирешәм тиһәң - дәрестәреңде ҡыҙыҡлы, мауыҡтырғыс ,йөкмәткеле  итеп ойоштороу мотлаҡ. Бер дәрес икенсеһенә оҡшарға , бер- береһен  ҡабатларға тейеш түгел. Дәрестәремдә төрлө ижади  күнегеүҙәр , уйындар,  интеллектуаль ярыш  алымдарын ҡулланам, йырҙар өйрәтәм. Халыҡ ижады әҫәрҙәренә лә мөрәжәғәт итәм; йомаҡтар ҡоябыҙ,таҡмаҡтар сығарабыҙ, мәҡәлдәр менән эшләйбеҙ, әкиәттәр буйынса һүрәттәр төшөрәбеҙ.Дәрестәремә уҡыусыларым дәртләнеп, теләп йөрөйҙәр   һәм ниндәйҙер уңыштарға ирешәләр икән, тимәк, дөрөҫ юлдамын  тигән һығымта яһарға мөмкиндер.                                                                                               Туған тел уҡытыусыһы заман менән бергә атларға бурыслы.Педагогик яңы технологиялар менән оҫта эш итергә лә тейешле.Үҙеңдең өҫтөндә бер туҡтауһыҙ эшләргә кәрәк.                                                                                                                                                  Туған тел уҡытыусылары  милләт, тел һаҡсылары ролен үтәй.Телдең бәҫен күтәреү ҙә ниндәйҙер дәрәжәлә  беҙҙең ҡулда .Ҡайһы бер  ата- әсәләр туған телде  белеү  бер нимә лә бирмәй, ул артыҡ йөк тигән фекер йөрөтә.Бындай ата- әсәләрҙең “ күҙен асыу” бигерәк тә ауыр эш.Быға  ҙур иғтибар бүлергә кәрәк.Ваҡытыңды ла, көсөңдө лә йәлләмәй эшләргә лә эшләргә.Туған тел уҡытыусыһы эшләмәһә,быны кем эшләр?!                                                                                                Тел уҡытыусыһы һәр яҡтан өлгө . Ул  ус төбөндәге кеүек , һәр саҡ иғтибар үҙәгендә.Туған тел уҡытыусыһы- милләттең йөҙө, уға ҡарап бар  халыҡ тураһында фекер йөрөтәләр.Уның  төҫ-ҡиәфәте бөхтә, кейеме зауыҡлы, күңеле таҙа , холоҡ- фиғеле  өлгөлө, телмәре матур булыуы мотлаҡ , минеңсә.Ошо юҫыҡта күренекле рус яҙыусыһы Антон Чеховтың  һүҙҙәре иҫкә төшә. ”Кешелә барыһы ла гүзәл булырға тейеш :йөҙө лә, кейеме лә,  күңеле лә, уйҙары ла”.                                                                                                                Был ҡанатлы  һүҙҙәр тел уҡытыусыһына турнан- тура ҡағыла , минең уйымса.                                                                                                               Туған тел уҡытыусыһы булараҡ мине нимә борсой .                                                            Туған  телендә таҙа итеп  аралаша  белгән кешеләр һирәк осрай .Һөйләшкәндә ике һүҙҙең берен русса әйтеү күренеше күҙгә бәрелеп тора .Телебеҙҙе ят һүҙҙәр менән  тултырып, уны  үҫештән туҡтатабыҙ түгелме. Тел үҫешмәһә, ҡулланылмаһа, ул бөтәсәк , юҡҡа сығасаҡ .                                                                                        Күренекле яҙыусы Ғәлим Хисамов  әйтмешләй, үҙ телен , тарихын  белмәгән  кеше тамырһыҙ ағас менән бер ул, ел ҡайҙан  иҫһә - шунда  ауа.                            Башҡорт теле –   Аҡмулла теле, Бабич теле, Мостай , Рәми  теле.Улар һүҙ һәм телен белгән  әҙиптәребеҙ. Халҡыбыҙ данын таратҡан , уны бар доньяға танытҡан  күренекле шәхестәребеҙ  оло ғорурлыҡ . Кешенең намыҫы туған теленә һәм Ватанға ҡарата  мөнәсәбәте  менән үлсәнә .                                                                                                     Мәктәптә  туған телендә белем алып  та ҙур уңыштарға өлгәшкән башҡорт ғалимдары , профессорҙар, дәүләт, сәнғәт эшмәкәрҙәре  аҙмы ни ? Барыһы ла кешенең үҙенән тора. Был тик туған тел менән генә сикләнеү тигәнде аңлатмай, әлбиттә. Рус телен бик һәйбәт белеү, сит ил телдәрен дә өйрәнеү  ҙә мотлаҡ. Заман шуны талап итә.                                                                                                                                      Икенсе күңелде ҡырған нимә - алтаҡталарҙа осраған  тупаҫ хаталар. Был күренеш телебеҙҙе кәмһетә.Ҡайһы бер магазин хужалары үҙ милләт кешеһе булып та хаталы алтаҡталар ҡағып ҡуя.Уларға аңлатып әйткәнем бар.Кемдер килешә,аңлай.Кемдер ишетергә лә теләмәй.Әлбиттә,  был эш менән компетентлы органдар шөғөлләнергә тейеш , тик битараф булып ҡала алмайым. Битарафлыҡ һәм ғәмһеҙлектән арынырға ваҡыт барыбыҙға ла.                                            Туған тел уҡытыусыһы булыу еңелме?                                                                       Үрҙә яҙып  үтеүемсә, яуаплы , ауыр, ҡатмарлы, шул уҡ ваҡытта ҡыҙыҡлы һәм  мөһим  эш.Тел уҡытыусыһы эшендә ауырлыҡтар юҡ түгел, кәртәләр ҙә етәрлек. Эшенә мөкиббән китеп, күңел йылыһын биреп эшләгән уҡытыусы ауырлыҡтарға һис бирешмәй.                                                                           Халыҡты  халыҡ иткән -тел.Телде һаҡлау,ҡурсалау дәүләт кимәлендәге мөһим  эштәрҙең береһе . Был эшкә  беҙ ҙә, тел уҡытыусылары , тос өлөш индерәбеҙ. Донья тарихында быуаттар дауамында   ирек һөйөүсәнлеге, ғорурлығы, ҡаһарманлығы менән  үҙен танытҡан халыҡ вәкиле булыу, щул халыҡтың телен йәш быуынға өйрәтеү һәм еткереү - үҙе үк  оло мәртәбә, ҙур бәхет тигән уйҙамын.                                                                                              Уҡытыусы – ябай кеше.Үҙенән ҙур йөктө һөйрәгән  бәләкәй генә ҡырмыҫҡа кеүек  арымай- талмай эшләй ҙә эшләй .Һәр уҡыусыһының уңыштарына һөйөнөп, алдына  яңынын яңы маҡсаттар ҡуйып, юлында осраған кәртәләрҙе үтеп , тик алға бара ул. Үҙ аллы  тормош юлына аяҡ баҫҡан уҡыусылары  уны танып, туған телендә ихлас  сәләм биреп,  хәл-әхүәлен һорашһа, шатлыҡтары һәм уңыштары менән бүлешһә, уҡытыусы үҙен күктең етенсе ҡатында булғандай тоя.