Татар теленнән дәрес эшкәртмәләре

Закирова Эльмира, Алабуга муниципаль районы

 “10 нчы урта гомуми белем бирү мәктәбе”

гомуми белем муниципаль бюджет учреждениесенең

 беренче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Дәрес Яңа федераль дәүләт стандартлар нигезендә төзелгән.

9 нчы сыйныфның рус төркемендә татар теле.

“Татар теле һәм әдәбияты”, Р.З.Хәйдәрова дәреслеге.

Тема.Аналитик һәм синтетик иярченле кушма җөмләләрнең бәйләүче чаралары.

Дәрес тибы.Яңа тема.

Дәрес формасы.Группалы,парлы,индивидуаль

 Максат. 1. Аналитик һәм синтетик иярченле кушма җөмләләрнең бәйләүче чараларын  танып белергә өйрәтү,җөмлә төрләрен аера белергә өйрәтү

2.Аларны сөйләмдә куллана белү,диалогик сөйләмгә чыгу.

3.Һөнәр сайлауга юнәлеш бирү,татар теленә хөрмәт тәрбияләү.

Җиһазлау.Компьютер,интерактив такта,тема буенча әзерләнгән презентация ,җөмләләр белән карточкалар, аналитик иярченле кушма җөмлә,синтетик иярченле кушма җөмлә дигән табличкалар ,”Мунча ташы” табибта спектакленнән видеоөзек,ак халат.

Дәрес барышы.

1. Уку эшчәнлегенә мотивация.

–Хәерле көн,укучылар!Мин татар теле һәм әдәбияты укытучысы.Миңа татар теле укыту өчен рус телен дә белү кирәк.

-_Укучылар, видеоязмага игътибар итегез. Сорау:(Видео кабызып)

-Ә бу һөнәр иясе татар телен беләме? Видеосюжет ”Мунча ташы”-бабай белән табиб диалогы,

Видео карагач,сорау:

-Бу табиб татар телен аңлыймы?(-Юк,аңламый)

-Ә аңа татар телен белү ни өчен кирәк?(аралашу өчен кирәк,бер-берсен аңлау өчен кирәк)

2. Актуальләштерү.

Слайд 1.

Татар телендә аралашу өчен нишләргә кирәк?(схема)

Татар телендә аралашу өчен...

-тырышып укырга кирәк;

-татарча җырлар һәм тапшырулар карарга кирәк

-татарча китаплар укырга кирәк

-дәрестә игътибарлы булырга кирәк

 -күбрәк татарча сөйләшергә кирәк

Чылбыр буенча,укучылар җөмләләр укыйлар:

Татар телендә аралашу өчен тырышып укырга кирәк;татар телендә аралашу өчен татарча җырлар һәм тапшырулар карарга кирәк; Татар телендә аралашу өчен татарча китаплар укырга кирәк; Татар телендә аралашу өчен дәрестә игътибарлы булырга кирәк; Татар телендә аралашу өчен күбрәк татарча сөйләшергә кирәк.

-Укучылар,без нинди җөмләләр төзедек?Гадиме,кушмамы?(Простые или сложные?)

-Әйе,дөрес, укучылар,бу гади  җөмләләр.Тактага игътибар.

3)  Авырлык тудырган җөмләләрне ачыклау.

Җөмләләрне укучылар укый. Баш кисәкләрен табыйк.Ия белән хәбәрне билгеләгез

2 Слайд.

Татар телендә аралашу өчен китаплар укырга кирәк.

Без татар телендә китаплар укыйбыз һәм дусларыбыз безне аңлый.

Без татар телендә китаплар укысак,дусларыбыз безне аңлар.

Иясез гади җөмлә-безличное простое предложение)

2 нче укучы: Гади җөмләнең чикләрен күрсәтәм. Бу җөмләнең баш кисәкләре табыгыз:без укыйбыз,дусларыбыз аңлый.

Үзара нинди юл белән бәйләнгән?(Тезү юлы белән)

 Тезмә кушма җөмлә (сложносочинённое предложение).

3 нче укучы. Гади җөмләләрнең чикләрен күрсәтәм. Баш кисәкләрне күрсәтегез.Без укысак),икенче җөмләдә дусларыбыз аңлар.

Сезнеңчә,кайсы җөмлә баш,ә кайсы җөмлә иярчен була?(Баш җөмлә-дусларыбыз аңлар,иярчен җөмлә-без укысак) Сезнеңчә,бу җөмлә алдагы җөмләдән нәрсә белән аерыла?(Баш җөмләгә иярчен җөмлә буйсына).

-Бу җөмләнең нинди бәйләүче чарасы?При помощи какого средства связи одно предложение подчинено другому?При помощи окончания-Са,который входит в состав глагола.

Проблема ?Бүген без бу проблеманы чишәргә тырышырбыз.Возникла проблема:сегодня мы постараемся с вами раскрыть этот вопрос .

4) Авырлыктан чыгу өчен проект төзү.

3 слайд. 

Иярченле кушма җөмлә –сложноподчинённое предложение.

Бу сүзләр нәрсәне аңлата?Сложное(кушма)-2 гади җөмләдән тора.Подчинённое(иярченле)-подчиняется,зависит от главного.

-Рус телендә тезмә кушма һәм иярченле кушма җөмлә бармы?(Бар).Бик дөрес,бу җөмләләр татар телендә дә бар.

4 слайд.(Схема рәвешендә бирелгән)

Иярченле кушма җөмләдә баш җөмлә һәм иярчен җөмлә бар ,иярчен җөмлә баш җөмләгә төрле бәйләүче чаралар ярдәмендә бәйләнә.Иярченле кушма җөмлә ике төркемгә бүленә:аналитик һәм синтетик.Аналитик җөмләләр рус телендә дә, татар телендә дә бар,ә менә синтетик җөмләләр татар теленә генә хас.

-Ребята,а какие у вас возникают ассоциации с произношением аналитик?- Какие однокоренные слова можно подобрать?(Аналитический склад ума,бизнес-аналик,аналитическая химия.. Синтетик?-синтетическая ткань,синтетическое масло)

5 слайд

-Ребята,я хочу познакомить Вас словосочетаниями как синтетический склад ума,аналитический склад ума?Вам приходилось слышать эти термины?

Человек подчиняется своему разуму,т.е.головому мозгу.В сложноподчинённых предложениях придаточное предложение подчиняется к главному.

Люди с аналитическим складом ума сначала думают, а потом действуют. Они всегда собраны, поэтому на них можно положиться в любой ситуации. Это экономисты ,деятели науки,техники, они привыкли действовать согласно железной логике, опираясь на безапелляционные факты.

Аналитические предложения также,конкретно имеют 2 самостоятельных сказуемых, Сказуемое согласуется с подлежащим.При рассуждении,объяснении,анализе,делаем паузу ставим ,:

Ярко выраженным синтетическим складом ума обладают художники, творческие личности,они обладают живой, хорошо развитой фантазией.Начатое дела не всегла доведено до конца. Синтетические предложения имеют 2 сказуемого,однако сказуемое придаточного предложения не полное,не законченное, состав сказуемого принимает различные средства связи,с подлежащим не согласуется.По интонации не законченное

5) Төзелгән проектны тормышка ашыру (реальләштерү).

6 слайд.

Җөмлә, схема бар,үзегез аңлатып карагыз,бу нинди җөмлә?

1 нче командадан укучы.

Кем эшләми,шул ашамый.

Бу җөмлә ни өчен аналитик иярченле кушма җөмлә?(Баш кисәкләре:кем эшләми,шул ашамый),ике грамматик нигез.Баш җөмлә –шул ашамый,кем эшләми-иярчен җөмлә

Ни өчен бу аналитик җөмлә?Бәйләүче  чара(средство связи) нинди?Бер-берсенә парлы мөнәсәбәтле сүзләр белән бәйләнгән-КЕМ-ШУЛ.(Укучылар укый,тәрҗемә итә)

2 нче командадан укый.

Эше барның бәхете бар.

Җөмләгә,схемага игътибар итегез.Бу җөмлә ни өчен синтетик иярченле кушма җөмлә?Икенче җөмлә-баш,беренче җөмлә иярчен җөмлә,ул килеш кушымчасы-ның ярдәмендә бәйләнгән.Бәйләүче чарасы нинди ?

7 слайд .

Тактага игътибар белән карагыз.Иярчен җөмлә баш җөмләгә нинди бәйләүче чаралар ярдәмендә бәйләнә?(Мөстәкыйль карап чыгалар) 1минут

Бәйләүче чаралар (способы подчинения)

Аналитик

Мөнәсәбәтле сүзләр (относительные слова): кем-шул,кемнең-шуның;нинди-шундый;шуңа күрә;шул вакытта, шуны

Ияртүче теркәгечләр,теркәгеч сүзләр (подчинительные союзы, союзные слова):чөнки,әгәр, диярсең, ягъни,аеруча

Аныклау (пояснение) :

Синтетик

Кушымчалар (окончания)

Килеш(падежные):...ның,...нең;...ны,...не;...га,...гә;...дан,...дән;...да,...дә);

Шарт фигыль:...са,...сә;

Хәл фигыль:…ып,...еп;...гач,...гәч;...ганчы,...гәнче

Бәйлек һәм бәйлек сүзләр(послелоги и послеложные слова): кебек,саен,белән күрә,карамастан.

Янәшә тору (примыкание):

Хезмәте бар кеше бәхетле 

6)  Эталон буенча мөстәкыйль эшләү.

Алдагы күнегүне башкарырга сезгә бу слайд”Бәйләүче чаралар” ярдәм итәр

-Һәрбер өстәлгә,җөмләләр белән карточкалар бирәм.Җөмләләрне игътибар белән укыгыз. Ничек уйлыйсыз,сезнең җөмләләрегез аналитикмы,синтетикмы?Аналитик дип уйласагыз,өстәлемнән аналитик иярченле кушма җөмләләр табличкасын алыгыз,синтетик дип уйласагыз,синтетик иярченле кушма җөмләләр табличкасын алыгыз Шул табличканы минем өстәлемнән  килеп алыгыз.

1 карточка.

Эш яратканны ил яраткан.

Агачны яфрак бизәсә, кешене хезмәт бизи.

2 карточка

Кем эшләми,шул ашамый.

Кемнең һөнәре бар , шуның бәхете бар.

Беренче командага сорау.

-Үзегезнең җөмләгене укыгыз. -Ни өчен иярченле кушма җөмләнең синтетик төре дип уйлыйсыз?(падежное окончание) (Бу синтетик иярчен җөмлә,чөнки ул ике гади җөмләдән тора,аның бәйләүче чарасы килеш кушымчасы –НЫ)

2 командага. Ни өчен иярченле кушма җөмләнең аналитик төре дип уйлыйсыз? (Бәйләүче чарасы нинди?) (Җөмләне кычкырып укыйлар,бу аналитик иярченле кушма җөмлә,чөнки ике гади җөмләдән тора, бәйләүче чаралар парлы мөнәсәбәтле сүзләр (Кемнең-шуның)

-Дөрес,укучылар,рәхмәт.

-Укучылар,сезнеңчә,бу җөмләләр нәрсә турында?(Эш,хезмәт,һөнәр турында)

-Әйе, бик дөрес. Ә сез нинди һөнәрләрне беләсез?(укытучы,табиб,төзүче)

7) Сөйләмгә чыгу өчен ныгыту.

8 слайд

Терәк лексика.

Һөнәр –профессия

Ошый-нравится

Тели-желает,хочет

Хөрмәт итә-уважает

Мөһим-важный,важно

Укытучы.-Миңа укытучы һөнәре ошый,чөнки мин балаларны яратам.

-Ә сиңа нинди һөнәр ошый?Ни өчен?

-Миңа менеджер һөнәре ошый,чөнки миңа компьтерда эшләү бик ошый.

Ситуатив күнегүләр.

Поработаем в команде,я называю ситуацию,а вы эту ситуацию говорите на татарском языке ,соседней команде

1.-Спроси,какая  профессия  нравится твоему однокласснику?

- Максим,сиңа нинди һөнәр ошый?Ни өчен?

(Миңа эшмәкәр һөнәре ошый,чөнки ул түләүле )

(2 командадан сорыйм)

2.-Спроси у одноклассника,кем он хочет стать и почему?(2 командадан)

-Син кем булырга телисең?Ни өчен?

(Мин табиб булырга телим,чөнки минем кешеләрне дәвалыйсым килә).

1.-Спроси у одноклассника,какие профессии  сейчас популярны,почему?

-Хәзер нинди һөнәрләр популяр?Ни өчен?

(Хәзер менеджер,брокер,эшмәкәр,укытучы һөнәрләре популяр,чөнки алар кирәкле һәм түләүле.)

2.-Спроси нравится ли тебе профессия учителя?Почему?

-Сиңа укытучы һөнәре ошыймы?Ни өчен?

(Миңа укытучы һөнәре ошый(ошамый),чөнки мин балаларны яратам).

1.Сообщи,что твой папа работает врачом ,поэтому его все уважают.

(-Минем әтием табиб булып эшли,шуңа күрә аны хөрмәт итәләр.)

2.-Сообщи,что все профессии очень нужны,потому что они важны.

(Барлык һөнәрләр дә кирәк,чөнки алар мөһим.)

-Әйе,укучылар,дөрес әйтәсез.Барлык һөнәрләр дә кирәкле.

-Укучылар,без хәзер  нинди җөмләләр төзедек?Ребята,при составлении предложений из ситуации вы обратили внимание,какие предложения  вы  произносили?Иярченле кушма җөмләләр(Сложноподчинённые предложения)

-Иярченле кушма җөмләләр  безгә ни өчен кирәк?(А для чего нужны нам сложноподчинённые предложения?) (Для того, чтобы наша речь была богаче, мы могли выразить свои мысли ярче)

8. Белем системасына кертү һәм кабатлау.

9 слайд.

-Балалар,җөмләләрне дәвам итегез.

• Нокталар урынына тиешле җөмләне куеп,кушма җөмләләр төзегез. 

1. Алсу рәсем ясарга ярата,(шуңа күрә ул рәссам булырга тели.)

2.Олег тырышып укыса,(укытучы аңа бишле куяр.)

3. Белеме барның (һөнәре бар)

4.Кем намус белән хезмәт итә,(шул зур хөрмәткә ия була)

- Синеңчә,бу нинди җөмлә? Аналитикмы,синтетикмы?

-4 нче җөмләне ничек аңлыйсыз?Кто с совестью трудится,

того и уважают.

-Чыннан да, намуслы, тырыш, эш сөючән кешене хөрмәт итәләр.

9.Уку эшчәнлегенең рефлексиясе.

10 слайд

-Димәк,укучылар, иярчен җөмлә баш җөмләгә нәрсә ярдәмендә бәйләнә?(бәйләүче чаралар ярдәмендә)

Мин сезгә карточкада схема күрсәтәм,ә сез бәйләүче чарага игътибар итеп,җөмләнең кайсы төренә кергәнең әйтегез

1.(---   ...НЫҢ),[- =  ],2.(Кем =),[ шул =],3.(---  =),[шуңа күрә --- = ] ;

4.(---...са),[--- =];5.(кемнең =),[шуның = ];

6.(---...гач),[--- =];7.[--- =],(чөнки--- =)

-Әфәрин,молодцы!

-Ребята, сейчас мы должны исправить ситуацию, которую вы видели в видеоролике. Составьте диалог на предложенные темы, только не забудьте, них должны прозвучать сложноподчинённые предложения (Иярченле кушма җөмлә).

 «Күз табибында» (у офтальмолога) Предложите больному делать гимнастику для глаз и не сидеть более 20 минут у компьютера

Опорные слова:

Күз табибы-глазной врач,офтальмолог

Авыру-больной

Борчый-беспокоит

Авырта-болит

Компьютер алдында –перед компьютером

Күзлек-очки

Якынча диалог(примерный диалог):

-Исәнмесез,табиб!

-Хәерле көн,бабай!Сезне нәрсә борчый?

Минем күзләрем авырта,чөнки мин компьютер алдында  озак кызыклы мәгълүматны укыйм.Миңа ,бәлки,күзлек кирәктер.

-Бабай,әйдәгез күзгә гимнастика ясыйк,тактага игътибар белән карап,күнегүләрне кабатлагыз.

Укытучы.Әйдәгез,укучылар,барыбыз бергә күзгә күнегүләр  ясыйк.

-Бу күнегүләрне өйдә дә һәрвакыт ясагыз һәм компьютер алдында 20 минуттан артык утырмагыз.

-Рәхмәт,тырышып ясыйм.Сау булыгыз.

 «Теш табибында» (У зубного врача). Сообщите зубному врачу,что у вас болят зубы. Какой диалог произойдёт между вами?

Опорные слова:

Теш табибы-зубной врач, стоматолог

Авыру-больной

Борчый-беспокоит

Авырта-болит

Сызлый-ноет

Дәвалагыз-вылечите

Бәлки,сездә кариес-возможно,у вас кариес.

Тешләрне вакытында чистартырга кирәк-зубы нужно чистить вовремя

Якынча диалог (Приблизительный диалог) :

-Исәнмесез,керегез

-Исәнмесез,табиб.Минем тешем сызлый.Тешләремне дәвалагыз ,зинһар.

-Рәхим итегез,карыйм.Сезгә тешләрне вакытында чистартырга кирәк,чөнки

Сездә кариес бар,ә ул бик тиз тарала.

-Рәхмәт,сезгә,табиб.Сау булыгыз.

-Исән булыгыз.

-Рәхмәт,укучылар.Миңа сезнең белән эшләү бик ошады, чөнки сез бик яхшы эшләдегез.Беренче команда,сезгә икенче команданың эшләве ошадымы?Аларга кул чабыйк.

Икенче команда ,сезгә беренче команданың эшләве ошадымы?Кул чабыйк.

-Киләчәктә нинди генә һөнәр сайласагыз да,кешеләргә игелекле булыгыз.Уңышлар сезгә!

Сыйныф: 4

Төркем: рус төркеме

Дәреслек: И. Л .Литвинов .Татар теле

Тема: "Билгеле киләчәк  заман хикәя фигыль"

Максат: 1. Билгеле киләчәк заман хикәя фигыль кушымчалары белән таныштыру;

                2. Логик фикер йөртүне үстерү; билгеле киләчәк  заман хикәя фигыльне сөйләмдә активлаштыру;

                3. Укучыларны иҗади сөйләшүгә тарту; татар телен өйрәнүгә кызыксынуларын арттыру.

Җиһазлау:интерактив такта, презентация, дәреслек.

                                      Дәрес барышы.

I.Оештыру моменты.

1СЛАЙД

а) Уңай психологик халәт тудыру.

-Исәнмесез, укучылар.

-Хәерле көн. Кәефләрегез яхшымы? “Көнне матур сүз белән башласаң, бөтен көнең яхшы үтәр”, -диләр. Әйдәгез әле, бер-беребезгә  хәерле көн телик. (балалар бер-берсенә  хәерле көн телиләр.)

-Кызлар, утырыгыз. Малайлар да утырыгыз.

б) Дежур укучы белән әңгәмә.

-Дәресебезне башлыйбыз.

-Бүген сыйныфта кем дежур?

-Сыйныфта мин дежур. Бүген ...нчы  февраль, пәнҗешәмбе көн.

Дәрестә  ... юк. Ул авырый.

в) фонетик зарядка. (Язмадан тыңлыйлар, кабатлыйлар)

 -Ә хәзер, укучылар, фонетик зарядка ясыйбыз.

 Тыңлагыз, кабатлагыз.

Авыл, Ватан, дәүләт, вакыт, һава,  тау, завод, символ, вокзал.

II.Өй эшен тикшерү.

-Әйдәгез әле, өй эшен тикшерик. Кем укырга тели?

(“Кышкы каникулда” темасына  миниатюр сочинение язарга.)

1-2 укучыдан укыту .

Ә башка укучылардан  аларның кышкы каникулда нишләүләре турында  (сочинение эчтәлеге буенча) укытучы  соравы.

-Ул кышкы каникулда кайда булган?

-Ул анда нишләгән? һ.б. сораулар.

2СЛАЙД    (Ике укучы рәсеме)

Аудирование.  (Язмадан  тыңлыйлар)

Прослушайте и определите, что изменено во втором предложении  каждой пары:

Азат кышкы каникулда авылга кайтты./  .... кайткан.

Ул  әбисенә булышты./.... булышкан.

Әбисе аны мактады./ ... мактаган.

 (Нәтиҗә: Беренче җөмләләр  билгеле  үткән заманда , ә икенче җөмләдә билгесез  үткән заманда.)

-А как вы определяете определенное или неопределенное прошедшее время?

-Әйе, бик дөрес укучылар.  Азат әбисенә булышкан. Шулай  өлкәннәргә, әбиләргә, бабайларга  ярдәм итәргә кирәк.

III. Белемнәрне актуальләштерү. 

  Укытучы-укучы диалогы.

3СЛАЙД  (Кыш рәсеме)

-Укучылар, хәзер елның кайсы вакыты?  (Кыш.)

-Кыш көннәре нинди була?  (Салкын, җилле, карлы, буранлы, матур, ак.)

-Балалар кайда? (Рәсем буенча )(Урамда, тауда, шугалакта)

-Алар нишлиләр? (чана, чаңгы, тимераякта шуалар, кар бабай ясыйлар)

-Ә сез  кыш көне нинди уеннар уйныйсыз икән? Әйдәгез, ситуатив күнегүләр эшлик әле.

а) Тебе хочется  кататься на лыжах.

- позови друга  на горку.

-а ты позови на каток.

б) Спроси , есть ли у неё санки.

в) Сообщи о том,что:

-ты хорошо катаешься на коньках;

-вы с друзьями  сегодня катаетесь  на лыжах .

   -Яхшы, укучылар. Шулай спорт уеннары белән шөгыльләнсәгез, сәламәт булырсыз.

IV. Яңа тема.

4 СЛАЙД.  (Яз күренеше)

-Ә хәзер, рәсемгә  карагыз. Бу елның кайсы вакыты? (Яз.).

-Әйе, дөрес, яз вакыты. Ә яз кайчан  килә? (Тиздән.)

-А мы точно знаем , что скоро наступит весна? Нам это известно? (Әйе)

5СЛАЙД. (  Билгеле  сүзе чыга.)

-Хәзер кыш, ә тиздән киләчәктә ( в будущем) яз җитә.Сейчас зима, а скоро в будущем наступит весна. А как вы думаете , на этом уроке мы о чем будем разговаривать? (О будущем)

6 СЛАЙД . ( Билгеле киләчәк заман ( Определенное будущее  время) чыга.)

-Әйе, укучылар, безнең бүгенге дәресебезнең темасы :Билгеле киләчәк заман. ( Определенное будущее  время  указывает на такое действие, в совершении которого говорящий твердо уверен. Мы  же уверены, что после зимы обязательно придёт весна.

 А теперь, подумайте и скажите, для того чтобы говорить, рассказывать о будущем, что же нам нужно знать? Безгә нәрсәләрне  белергә кирәк ? (Кушымчаларны.)

-Әйе, дөрес. Ә мин сезгә бер серне  ачам . (Открою  секрет ) Киләчәк сүзендә бу кушымча бар. (В слове киләчәк  есть это окончание.)

7 СЛАЙД.   Киләчәк  -  придёт

-Димәк,  бер кушымча   -әчәк. Тагын нинди кушымчалар бар икән?

8 СЛАЙД.

-Ә хәзер, укучылар,  игътибар белән карагыз, уйлагыз да әйтегез әле. Кайчан –ачак/-әчәк, ә кайчан  -ячак/-ячәк  кушымчалары  ялгана  икән? (Җаваплар)

-Әйе, дөрес. Молодцы!

9 СЛАЙД.

-Если глагол оканчивается на согласный , то глагол будущего определенного времени образуется при помощи (аффиксов) –ачак/-әчәк, если глагол оканчивается на гласный, то глагол будущего определенного времени образуется при помощи (аффиксов) –ячак/-ячәк.

а) –Сүзләрне минем арттан кабатлагыз.

(Укытучы сүзләрне әйтә, укучылар кабатлыйлар.)

б)-Сүзләрне әйтегез һәм тәрҗемә итегез.

( Һәр сүзне бер бала әйтә һәм тәрҗемә итә.)

- Ребята, подумайте и скажите :на какой вопрос отвечают эти слова?

10 Слайд   (Нишләячәк?-Что сделает?)

V. Ныгыту күнегүләре.

1)-Хәзер ,укучылар, дәфтәрләрегезне ачыгыз, бүгенге  числоны, теманы  языгыз.

11 СЛАЙД.                   Егерме алтынчы февраль.

                  Билгеле киләчәк заман.

                          Сыйныф эше.

1)Бирем.  Фигыльләргә билгеле киләчәк заман  кушымчаларын  өстәп языгыз. Телдән тәрҗемә итегез. (1 укучыдан укыту, тәрҗемә иттерү)

Бар... ,  кара...,  күрсәт...,  яшә..., үткәр..., сөйлә....

- Сезнеңчә, ....  дөрес җавап бирдеме? (Җавап)

 12  СЛАЙД.

-Әйдәгез  әле  эшләрегезне тикшерегез. Эшләрегез дөрес булса, кулларыгызны чабыгыз.

Барачак -пойдёт,  караячак-  посмотрит ,  күрсәтәчәк - покажет,  яшәячәк- будет  жить, үткәрәчәк - проведёт , сөйләячәк –расскажет..

 (Тикшерелә, нәтиҗә ясала)

 13 СЛАЙД

 Ял минуты.

2)  Дәреслек белән эш.

-Дәреслекләрегезне ачыгыз. 83 нче бит, 4 нче күнегү.

Телдән эшлибез. Җөмләләрне  укыгыз, билгеле киләчәк заман хикәя фигыльләрне табыгыз,  тәрҗемә итегез.

( Җөмләләрне  укыйлар, билгеле киләчәк заман хикәя фигыльләрне табалар, тәрҗемә итәләр) .  

14СЛАЙД  (Казан күренешләре)

3) Ситуатив күнегүләр.

-Ә хәзер ситуатив күнегүләр эшлибез.

Как скажешь о том, что:

      -В весенних каникулах твоя сестра поедет в Казань;

      -Подруга  встретит   её на вокзале;

      -Алсу покажет ей достопримечательности Казани;

      -Алсу покажет ей исторические места города;

      -Они время проведут  весело и полезно ;

Сообщи  друзьям, что:

       -Сестра  расскажет  тебе про Казань; 

15 СЛАЙД  (Алабуга күренешләре)

 Сообщи маме, что:

    -Летом Алсу приедет в Елабугу . 

   - А сестра как встретит Алсу и какие места покажет?

-Яхшы, укучылар. Алсу  да , апа  да  бик кунакчыл (очень гостиприемные). Сез дә шундый  булыгыз.

4) Тест биремнәрен үтәү.

-Укучылар, әйдәгез хәзер тест ярдәмендә белемнәребезне тикшерик. биремнәрен  үтик.(Тест эшләре таратыла)

16 СЛАЙД.  (тест биремнәре)

1 ЧАСТЬ

А1. На какие вопросы отвечает глагол?

1.Нишли? Нишләде? Нишләгән? Нишләячәк?

2.Кем? Нәрсә?

3.Нинди? Кайсы?

4.Ничек?

А2. Найдите окончания настоящего времени.

1.-ган, -гән,-кан,-кән;

2.-а, -ә,-ый,-и;

3.-чы, -че;

4.-ма, -мә.

А3. Укажите  глагол   неопределенного прошедшего времени.

1.биеде

2.сөйли

3.барыр

4.укыган

А4. Найдите правильное окончание глагола.

Без  дәрестә  яхшы эшләде... .

1.– к

2.– м

3.– егез

4.– ң

А5. Найдите глагол определенного будущего времени.

1.шуам

2.эшләде

3.барачак

4.сөйлибез

 2 ЧАСТЬ

     Җәй көне  Татарстанга бик күп кунаклар киләчәк   монда күп милләт кешеләре очрашачак  алар вакытны бик күңелле һәм файдалы үткәрәчәк.

В1. Сколько предложений в этом тексте?

В2. Найдите и запишите из текста правильный перевод cлова:  гости

В3. Найдите и запишите из первого предложения глагол определенного будущего  времени. 

-Укучылар, тест эшләрен тикшерәбез. Карандашлар алыгыз, бер-берегезнең эшен  тикшергез, билгеләр куегыз.

17 СЛАЙД     (Тест җаваплары чыга).

VI.  Йомгаклау.  Рефлексия.

-Укучылар, без бүген дәрестә нишләдек? (Тыңладык, яздык, сорауларга җавап бирдек,  тест эшләдек, тәрҗемә иттек)

-Ә кем әйтә ала, без бүген нәрсә белдек? (Билгеле киләчәк заман һәм (ясалышын) кушымчаларын)

  Бүген алган белемнәрегезне киләчәктә дөрес кулланырсыз дип ышанып калам.

18 СЛАЙД  (Өй эше)

VII. Өй эше : 87 бит, 7 нче күнегү. Әниең шимбә нишләячәк?

Шул турыда яз.

19 СЛАЙД   (рәсем)

Сыйныф: 7

Төркем: рус төркеме

Дәреслек: Р.Р.Нигматуллина .Татарча да яхшы бел

Тема: "Билгеле киләчәк заман хикәя фигыль"

Тип урока:Урок открытия нового знания

Форма урока:групповая

Максат(цель): 1. Билгеле киләчәк заман хикәя фигыль кушымчалары белән таныштыру;1 зат кушымчасын кушып җөмләләр төзергә өйрәтү.

                2. Логик фикер йөртүне үстерү; билгеле киләчәк  заман хикәя фигыльне сөйләмдә активлаштыру;

                3. Укучыларны иҗади сөйләшүгә тарту; киләчәккә позитив караш  тәрбияләү,татар телен өйрәнүгә кызыксынуларын арттыру.

—1.сформировать понимание необходимости знаний о глаголах будущего времени,помочь раскрыть окончания буд.времени — 2.способствовать интеллектуальному развитию учащихся, формированию качеств мышления необходимых человеку в современном обществе, для общей социальной ориентации и решения практических проблем. -формирование навыков  строить предложения , используя глаголы будущего времени  в разных лицах ; -умение включать глаголы будущего времени в разговорную речь.Воспитать позитивный настрой на будущее , развить наыки умения работать в команде

Җиһазлау(оборудование):интерактив такта, презентация, дидактик материал (окончания,пазыллар)

                                      Дәрес барышы.

I.Оештыру. Мотивация(самоопределение к учебной деятельности)

1СЛАЙД

а) Уңай психологик халәт тудыру.

-Хәерле көн, укучылар.

-Хәерле көн,укытучы апа.Таныш булыйк.минем исемем Эльмира Равилевна.Кызлар, утырыгыз. Малайлар утырыгыз.

2 слайд

-Укучылар,хәзер нинди ел фасылы?

(-Хәзер яз ел фасылы).Тиздән нинди күңелле вакыйга булачак?(Тиздән каникуллар булачак)

3 слайд

-Укучылар, безгә дәрес уртасында  корреспондент килә,әмма ул татарча гына аңлый,русча бөтенләй белми.Аның,Сезнең  язгы каникулда кайда ял итүегез турында беләсе килә.Татар телендә матур итеп җавап бирергә әзерме,укучылар?А чтобы сказать о каникулах,глаголы какого времени нам нужны будут?(Будущего).Вот сегодня мы научимся с вами говорить ,используя глаголы будущего времени.Корресп.килүгә әйдәгез тизрәк әзерләник.

II.Актуализация знаний и фиксирование в пробном действии.

4 Слайд 

а) фонетик зарядка. (Язмадан тыңлыйлар, кабатлыйлар)

-Укучылар, диктор артыннан  тизәйткечне кабатлагыз.

Чыпчык,чыпчык,чык,чыпчык.Көш-көш ,чыпчык,чык,кошчык.(2 тапкыр,2се-тизрәк) .Һәрбер өстәл артыннан №1 кабатлый.

-Бу сүзләрдә иң күп кулланыла торган аваз нинди?

5 Слайд

-(ч) авазы.Бу аваз рус телендәге ә авазы белән охшаш.

-Ә сез (ч) авазы кергән нинди сүзләр әйтә аласыз?(чәч,чиста,чәчәк,чәк-чәк).

-Молодцы,миңа чәк-чәк сүзе ошады  әле.Мин аны тактага язып куям.Русча вариантын кем яза ала?-чак-чак.Ә ни өчен бу сүз миңа ошады микән?

-Чәк-чәк тәмле,милли ризык

 һәм алар безгә фигыльльләребезне киләчәк заманда әйтергә булышачак

III.Выявление места и принципы затруднения.

-Сезнең өстәлегездә  кәгазьдә рус телендә сүз язылган,сезгә таратылган пазыллар ярдәмендә аның тәрҗемәсен табарга кирәк.Кем беренче җыя,шул сүзне күтәреп куя.Кем тизрәк пазыллар ярдәмендә сүз җыя ала микән?

6 слайд

(Уходи,уезжай-кит; булыш-помогай;яса-делай;тай-эре)

-Беренче булып  өченче өстәл сүз тапты,молодцы.Укучылар,бу сүзләр нинди сүз төркеме?-(фигыль).Фигыльнең нинди төре?(Боерык фигыль-глагол повелительного наклонения)

-Боерык фигыль(глаголы повелительного наклонения) служат основой для добавления окончаний.

IV.Построение проекта выхода из затруднения.

7 слайд

К нашим глаголам  добавим окончания,спрятавшиеся в нашем в кусном блюде.

-аЧак;-ячак;-әЧәк;-ячәк.

8  слайд

Балалар ,таблицага карап чагыштырыгыз,сезнең фикеренчә Үзегезнең фигылегезгә  туры килгән куш-ны сайлагыз

Нинди сүзләр барлыкка килде?Ни өчен бу кушымчаны са йладыгыз?Укыгыз,тәрҗемә итегез.-Если глагол оканчивается на согласный , то глагол будущего определенного времени образуется при помощи (аффиксов) –ачак/-әчәк, если глагол оканчивается на гласный, то глагол будущего определенного времени образуется при помощи (аффиксов) –ячак/-ячәк.

9 слайд

- Ребята, подумайте и скажите :на какой вопрос отвечают эти слова? (Нишләячәк? -Что сделает?) Что сделает?Что будет делать? сорауларына җавап бирә.

Это окончания определённого будущего времени.

Шул фигыль белән сүзтезмәләр я җөмләләр уйлагыз.Һәрбер командадан .җавап бирә №3

V. Реализация построенного проекта.

10-16 слайд

Ребята, когда мы говорим о себе, с чего мы начинаем предложение? С какого местоимения строим предложения?-с МИН.

Мин  җәй көне диңгезгә  барачак..Мын.

Мин иртәгә сезгә кунакка киләчәкмен.

-ребята,татарский язык мелодичен,и как стихотворение часто говорится в рифму.

Попробуйте сказать это

Син җәй көне диңгезгә барАЧАКСЫҢ

Син иртәгә безгә кунакка килӘЧӘКСЕҢ

VI.Самостоятельная проверка по эталону.

17 слайд

Диктофонга яздырып,Т-р.(МИН) Прослушайте текст и запомните глаголы будущего времени

1.Тиздән язгы каникул киләчәк.2.Урамда кар эреячәк.Елгаларда боз китәчәк.3.Каникулга Азат авылга  кайтачак.4.Ул анда дуслар белән уйнаячак һәм әбисенә булышачак.

18 слайд

Күп нокталар урынына билгеле киләчәк заман хикәя фигыльнең кушымчаларын куегыз.

Озакламый каникуллар кил... .Кояш нурлары карны эрет... .Җылы яклардан сыерчыклар очып кил... .(скворцы) Елгаларда бозлар кит... .Җылы һава җәйне якынайтырга булыш...

-бу текст нәрсә турында? Бу текст язгы каникуллар турында

Физминутка. Ял итеп алабызмы?

VII.Первичное закрепление с проговариванием во внешней речи. Ситуатив күнегүләр.

• -Ә хәзер ситуатив күнегүләр эшлибез.
• Как скажешь о том, что:
• На весенних каникулах твоя сестра поедет в Казань;
•  -Скоро растает снег
• Алсу тебе поможет;
• Спроси у друга,он придёт сегодня к тебе?
• Спроси у учителя,когда будет диктант?
•   Сообщи  друзьям, что:
•  -Сестра поиграет с тобой в шашки;
• -Завтра будет концерт
• Сообщи маме, что:
• Летом Алсу приедет в Елабугу

        -Брат  тебе поможет на каникулах-

VIII.Включение в систему знаний и повторения.

•  Ой,нишләптер корреспондент әле килеп җитми,әйдәгез ул килгәнче,үзебез шул рольгә кереп карыйк.
• 19 слайд
• Ә 10 мәктәп укучылары ничек бу рольне башкаралар?Тактага  игътибар.
• Кор.Исәнмесез,гафу итегез.Сезгә сораулар бирергә мөмкинме?Сез  язгы каникулда кая барачаксыз?
• Укучы.Мин язгы каникулда авылга кайтачакмын.
• Кор.Анда нишләячәксең?
• Укучы Анда мин әбигә булышачакмын,дуслар белән урамда уйнаячыкмын
• Кор.Җавапларыгыз өчен рәхмәт.Сау булыгыз
• Укучы -Сау булыгыз.
• һәрбер командада үзегезнең корресп.сайлыйсыз).Сораулар әзерләп бирәсез.Кем беренче башлый?
• IX.Рефлексия учебной деятельности.

_-Беренче команда ,Сезгә кайсы өстәлнең җавабы ошады?Әйдәгез,аларга кул чабыйк.

-Икенче өстәл,сезгә кайсы өстәлнең җавабы ошады?(Һәрбер өстәлдән сорап кул чаптыртам.)Ә минем дәресем  сезгә ошадымы? Рәхмәт