Эш программасы

Латыйпова Рәмзия Габдулла кызы

Татар теле һәм әдәбиятыннан эш программалары

Скачать:


Предварительный просмотр:

       

Пыжмара  төп гомуми белем  мәктәбе

филология фәннәре  методик  берләшмә  утырышында  каралды

Җитәкчесе_________ Латыйпова  Р.Г.

Беркетмә  №1  24 август  2015                        

Килешенде

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

Укыту эшләре  буенча  директор урынбасары_________Бариева  М.И.

24   август  2015

Раслыйм

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

директоры___________________

Рахматуллин Т.В

Приказ №53    “25”август  2015

                                                                   

 Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем  мәктәбе”нең татар теле

һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

3   нче сыйныф өчен татар теленнән

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                       

  2015 елның 24 августында      үткәрелгән

педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

                                                                                               

 2015

                                     Аңлатма язуы.

            Татар теленнән эш программасы түбәндәге норматив документларга нигезләнеп  төзелде:

    -  “Россия Федерациясендә мәгариф турында”  Россия Федерациясенең Федераль Законы № 273-ФЗ 29.12.2012;  

    - РФ Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан расланган “Гомуми башлангыч белем бирү федераль дәүләт стандартын гамәлгә кертү” турындагы боерыгы  №373 06.10.2009;

    - “Мәгариф турында” Татарстан Республикасы Законы,2013 ;

    -  Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында Татарстан Республикасы Законы № 44-3РТ 28.07.2004;

     - Татар телендә башлангыч белем бирү мәктәбендә ана теле укыту: гомуми программа. 1-4 сыйныфлар.Ч.М.Харисова, И.Х.Мияссарова, Ф.Ш.Гарифуллина. Казан 2011;

     - Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районының  МББУ “Пыжмара  төп  гомуми  белем   мәктәбе”нең башлангыч белем бирү буенча төп укыту  программасы

     -  Татарстан Республикасы  Балтач муниципаль районының  МББУ “Пыжмара  төп  гомуми белем  мәктәбе”нең 2015-2016 нчы уку елына укыту планы

                                                                       Укыту предметының гомуми характеристикасы

Татар мәктәпләренең башлангыч сыйныфларында ана теле укытуның гомуми үрнәк программасы федераль дәүләт белем стандарты[1] таләпләрен истә тотып төзелде. Анда 1–4 нче сыйныф укучыларына белем һәм тәрбия бирү, аларның рухи-әхлакый, иҗтимагый, шәхси һәм акыл үсешен канәгатьләндерерлек шартлар күзаллана. Әлеге программа нигезендә башлангыч сыйныфларда шушы предмет буенча белем бирүнең төп программасы төзелә. Ул дәүләт аккредитациясендәге белем йортының төрен, укучыларның шушы өлкәдәге мәнфәгатьләрен дә истә тота.

Башлангыч мәктәп чоры укучы тормышында хәлиткеч санала. Ул баланың укучы булып формалаша башлавы да, әйләнә-тирәне танып белүнең яңа дәвере дә, иптәшләре һәм өлкәннәр белән рухи-әхлакый аралашуның дәвамы да булып тора. Монда 6 яшь ярым – 11 яшьлек укучыга хас шәхси үзенчәлекләр – укуга максатчан караш, тирә-юньдәгеләр белән уртак тел таба белү кебек сыйфатлар да истә тотыла. Бу эштә укытучының роле дә зур: вакытында күрсәтелгән методик һәм педагогик ярдәм, тиешле урында бирелгән акыллы киңәш бала өчен аеруча мөһим.

                      Татар теленә өйрәтүнең төп максаты һәм бурычлары түбәндәгеләр:

            1.  Укучыларда ана телен өйрәнүгә кызыксыну, омтылыш уяту, үз милләтеңә һәм аның теленә мәхәббәт тәрбияләү.

2.   Балаларда татар теленең барлык бүлекләре буенча мәгълүматлылыкны (компетенцияне) булдыру.

            3.   Укучыларда коммуникатив компетенция булдыру. Аралашканда тел чараларыннан урынлы файдаланырга өйрәтү.

  1. Телдән һәм язма сөйләм осталыгы һәм күнекмәләре булдыру.
  2. Укучыларда татар мәдәниятенә караган мәгълүматлылыкны үстерү.

    Программа тел һәм сөйләм материалының эчтәлеген, күләмен билгели. Гамәли эштә ул гомумдидактик (фәннилек һәм дәвамчанлык, теориянең практика белән бәйләнеше, аңлылык һәм активлык, аңлаешлылык һәм көч җитү, укучыга аерым якын килү, күрсәтмәлелек, иҗади үсеш технологиясенә корылган укыту, тәрбия бирү), лингвистик (системалылык һәм аңа бәйле комплекслылык, функциональ-семантик, культурологик), методик (аралашу, ситуатив-тематик, дифференциацияләү (аеру, бүлү), интеграцияләү (бер-берсенә керешеп китү) һәм психологик принципларга таянып эшләүне күз алдында тота.

Татар телен укытканда тәрҗемә итү, таныштыру, аудиовизуаль, күзәтү, әңгәмә кебек методларны файдалану отышлы. Программаның эчтәлеге башлангыч сыйныфларда татар теле укытуның максаты һәм бурычларыннан чыгып билгеләнә. Беренчедән, программада балаларның сөйләмен (телдән һәм язма сөйләм) үстерү күздә тотылса, икенчедән, татар теле буенча системалы фәнни белем бирүгә дә аерым игътибар ителә.

Предметның укыту планындагы урыны

Татар теле Филология  өлкәсенә карый, гуманитар фәннәр циклына керә.

Программа 2015 – 2016 нчы уку елына 136 сәгатькә исәпләнеп төзелгән; атнага 4 сәгать вакыт бирелә.                                                    

Уку предметы эчтәлегенең рухи кыйммәтләре

Татар теле курсын өйрәнү нәтиҗәсендә укучылар телнең аралашуның төп чарасы һәм милли культураның төп күренеше икәненә төшенә; укучыларда туган телгә карата позитив эмоциональ кыйммәтләр формалаша; туган тел укучылар өчен уку процессының нигезе, фикерләү, күзаллау, интелектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүдә зур таяныч булып тора. Туган телне өйрәнү барышында укучылар үзләренең иҗади сәләтләрен язма һәм сөйләм теле аша тормышка ашыра, телне мөһим мәгълүматны эзләү һәм табу өчен куллана. Укучылар ел дәвамында хатасыз язуның культуралылык билгесе икәнен аңлый, орфография кагыйдәләрен куллана, күчереп язуны, сүзләрдән җөмләләр, җөмләләрдән кечкенә хикәяләр төзи белү күнекмәләрен камилләштерә.

                                     

Программаны үзләштерүдән көтелгән нәтиҗәләр

Программа белән эшләүнең төп максаты – 4 нче сыйныф ахырына планлаштырылган (яки көтелгән) нәтиҗәләргә ирешү. Алар түбәндәгеләр:

шәхси нәтиҗәләр: укучының өйрәнгән предметы (татар теле) буенча алган белем һәм күнекмәләре аның шәхес булып формалашуы өчен нигез була ала; уку һәм танып белүгә битараф булмау, тормышка актив караш тәрбияләнә. Бу нәтиҗәләр баланың рухи-әхлакый үсешенә, сәламәт һәм хәвеф-хәтәрсез яши белүенә дә бәйле;

– төрле предметларны өйрәнү белән бәйле предметара яки универсаль нәтиҗәләр танып белү һәм аралашу өлкәсенә карый. Татар теле дәресләрендә укучыларның рус теленнән алган белем һәм күнекмәләре дә ярдәмгә килә. Мондый нәтиҗәләр телнең төрле бүлекләрен үткәндә дә, аралашканда да күренә;

аерым предметны (татар телен) өйрәнү нәтиҗәләре шушы өлкәгә караган белемгә ия булуны, аны үзгәртеп (яки үзгәртмичә) гамәлдә куллана белүне күз уңында тота.

Башлангыч мәктәптә татар телен өйрәнүгә нигез салына. Татар теленнән гомуми башлангыч белем бирү (1–4 сыйныфлар) баскычында укучылар телне аралашу чарасы һәм милли мәдәниятнең чагылышы буларак аңларга өйрәнәләр, татар теленең милли-мәдәни үзенчәлегенә төшенәләр. Татар теле укучыларның иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, үз фикерләрен дәлилләргә күнектерү өчен нигез булып тора. Татар телен өйрәнү вакытында укучылар телдән һәм язма аралашу мөмкинлегенә ия булалар һәм телне, уку биремнәрен үтәү максатыннан чыгып, кирәкле мәгълүматны төрле чыганаклардан эзләп табу өчен кулланырга өйрәнәләр.

Башлангыч мәктәпнең гомуми белем бирү программасын үзләштерүче укучыларда телдән һәм язма сөйләмгә карата, кешенең гомуми культурасы күрсәткече буларак, уңай караш формалаша. Укучылар татар әдәби теленең төрле нормалары (орфоэпик, лексик һәм грамматик), сөйләм әдәбе кагыйдәләре турында башлангыч белем алалар, аралашу вакытында куелган максат, бурыч һәм чаралардан чыгып, өйрәнгән материалны кулланырга өйрәнәләр, бу, катлаулы булмаган монологик сөйләм һәм язма текстлар төзегәндә, коммуникатив бурычларны уңышлы үтәү өчен, туры килгән тел чараларын сайлау өчен нигез булып тора.

Балаларда кара-каршы сөйләшүдә уңышлы катнашу өчен кирәк булган дәрәҗәдә эш күнекмәләре формалаша: әңгәмәдәшең фикерен искә алу, аралашканда төрле фикерләрне һәм үз фикереңне, үз карашыңны төгәл белдерергә омтылу, сораулар бирә белү.

Башлангыч белем бирү баскычында укучылар:

  • хатасыз язу культура дәрәҗәсенең бер күрсәткече булуын аңлый;
  • татар теленең авазларын һәм хәрефләрен, аларның әйтелеш һәм язылыш үзенчәлеләрен өйрәнә;
  • үзе төзегән һәм тәкъдим ителгән текстларны язганда, орфография һәм тыныш билгеләрен дөрес кую кагыйдәләрен өйрәнелгән күләмдә куллана һәм язылганнарны тикшерә ала;
  • татар теленең системасы һәм төзелеше турында башлангыч мәгълүмат ала: тел белеме бүлекләре – фонетика, графика, лексикология, сүз төзелеше һәм сүз ясалышы, морфология һәм синтаксис белән таныша, курс эчтәлеге күләмендә аваз, хәреф, сүз кисәге, җөмлә кисәге, сүз төркеме һәм гади җөмлә кебек тел берәмлекләрен таба белергә, аларны үзара чагыштырырга, үзенчәлекле билгеләрен табарга өйрәнә.

Башлангыч белем алу нәтиҗәсендә укучыларда яңа материал белән кызыксыну уяна, танып-белү эшчәнлеге телне өйрәнүнең алдагы яңа баскычына нигез сала.

Укучыларның  белеменә,эш осталыгына  һәм күнекмәләренә таләпләр

Фонетика, орфоэпия һәм графика

Татар теленнән 3  нче сыйныфны  тәмамлаган укучы:

  • аваз һәм хәрефләрне аера;
  • ана теленең авазларын һәм хәрефләрен, аларның әйтелеш һәм язылыш үзенчелекләрен аңлый, авазларга характеристика бирә ала;
  • хәрефләрнең алфавитта урнашу тәртибен һәм, кирәкле мәгълүматны табу өчен, алфавитны куллана ала.

Укучыга дәреслектә тәкъдим ителгән үрнәк буенча сүзгә мөстәкыйль рәвештә фонетик-график (аваз-хәреф) анализ ясарга өйрәнү, сүзгә ясалган фонетик-график анализның дөреслеген бәяләү мөмкинлеге бирелә.

Укучы:

  • үз сөйләмендә татар әдәби тел нормаларын саклый һәм әңгәмәдәшенең сөйләмендә бу нормаларның дәреслектә бирелгән материал күләмендә үтәлүен бәяли;
  • сүзгә басым куйганда яки сүзнең дөрес әйтелешендә икеләнү туган очракта, дәреслектәге сүзлек буенча мөстәкыйль рәвештә җавап таба яки укытучысына һәм әти-әнисенә мөрәҗәгать итә ала.

Сүз төзелеше (морфемика)

Укучы:

  • тамырдаш сүзләрне һәм сүз формаларын аерырга;
  • сүзнең тамыр һәм кушымчаларын (аффиксларын) табарга өйрәнә.

Укучы дәреслектә тәкъдим ителгән үрнәк буенча кушымчаларның чикләре ачык күренеп торган сүзләрнең төзелешен тикшерү һәм аның дөреслеген бәяләү мөмкинлеге ала.

                                                                                                       Лексикология

Укучы:

 -мәгънәсе ачыклану таләп ителә торган сүзләрне табарга;

  -текст буенча сүзләрнең мәгънәсен аера яисә аны аңлатмалы сүзлек ярдәмендә ачыкларга өйрәнә.

 Укучы, текстларда кабатлаулар булдырмас өчен, кирәкле синонимнар, антонимнар табу, текстта туры һәм күчерелмә мәгънәле сүзләрне билгеләү, аларның урынлы кулланылышын бәяләү, тәкъдим ителгән сүзләр арасыннан тиешлесен сайлап алу мөмкинлеге ала.

Морфология

Бу бүлектә укучы:

  • исемнәрнең сан, килеш һәм белән төрләнешен;
  • сыйфатларның лексик-семантик һәм морфологик-синтаксик үзенчәлекләрен;
  • фигыльнең лексик-семантик үзенчәлекләрен өйрәнә.

Укучы дәреслектә тәкъдим ителгән үрнәк буенча исемгә, сыйфатка, фигыльгә морфологик анализ ясау һәм аның дөреслеген бәяләү, тексттан алмашлык, бәйлек сүзләр, кисәкчә, , фигыльләрдәге юклык кушымчаларын (-ма / -мә) табу мөмкинлеге ала.

Синтаксис

Бу бүлектә укучы:

  • җөмлә, сүзтезмә һәм сүзләрне аерырга;
  • сораулар ярдәмендә сүзтезмә һәм җөмләләрдәге сүзләр арасындагы бәйләнешне табарга;
  • җөмләнең әйтү максаты буенча төрен аерырга;
  • җөмләнең баш кисәкләрен билгеләргә;
  • тиңдәш кисәкле һәм тойгылы җөмләләрне интонациясе буенча билгеләргә өйрәнә.

Укучы җөмләнең иярчен кисәкләрен – аергыч, тәмамлык, хәлләрне аеру,дәреслектә тәкъдим ителгән үрнәк буенча гади җөмләгә синтаксик анализ (җөмлә кисәкләре буенча) ясау һәм аны тикшерүнең дөреслеген бәяләү, гади һәм кушма җөмләләрне бер-берсеннән аеру мөмкинлеге ала.

Орфография һәм пунктуация

Укучы:

  • дөрес язылыш кагыйдәләрен өйрәнгән күләмдә кулланырга;
  • сүзләрнең дөрес язылышын орфографик сүзлек буенча ачыкларга;
  • 55-60 сүзле текстны дөрес итеп күчереп язарга;
  •   өйрәнелгән дөрес язу кагыйдәләренә туры килгән 55-60 сүзле       текстны укытучы әйтеп торганда язарга;
  • үзе төзегән һәм тәкъдим ителгән текстны тикшерергә, орфографик һәм пунктуацион хаталарны табарга һәм төзәтергә өйрәнә.

Укучы орфографик хата ясау мөмкинлеге булган очракларны аңлау, аерым орфограммаларга мисаллар сайлау, текстлар төзегәндә орфографик һәм пунктуацион хаталарны булдырмау өчен, язганнарны үзгәртү, хаталар өстендә эшләгәндә, аларның сәбәпләренә төшенү һәм алдагы язма эшләрдә хата җибәрмәү юлларын ачыклау мөмкинлеге ала.

                                                                                            Сөйләм үстерү

Укучы:

  • аралашу даирәсенә карап, тиешле сүзләрне сайларга;
  • көндәлек аралашуга бәйле татарча сөйләм әдәбе формаларын дөрес кулланырга;
  • аралашу ситуациясен исәпкә алып, текстка карата үз мөнәсәбәтен   белдерергә һәм аның дөреслеген дәлилләргә;
  • текстка исем бирергә;
  • укылган яки тыңлаган текстның планын төзергә өйрәнә.

            Укучы тәкъдим ителгән исемнең эчтәлегенә туры килгән текст төзү, бирелгән текстның эчтәлеген тулысынча яки сайлап сөйләү, сөйләмнең сурәтләү, хикәяләү, фикер йөртү кебек төрләрен кулланып, билгеле бер тема буенча телдән хикәя төзү, урыннары алышынган җөмләләрдән торган текстны тикшерү һәм төзәтү, аның мәгънә бөтенлеге югалган урыннарын табу, хаталы текстларга төзәтмә кертү, төрле төрдәге изложение яки сочинение язганда, эшне эзлекле алып бару, аны тикшерү һәм бирелгән үрнәк белән чагыштыру, уку бурычларының дөреслеген бәяләү, үз текстын, аралашу максаты һәм шартыннан чыгып, чыганак (беренчел) текст белән чагыштыру, электрон чыганаклардан файдаланганда, тел нормаларының үтәлешен саклау мөмкинлеге ала.

Универсаль уку гамәлләре формалаштыру:

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

- дәреслектә ориентлаша белү;

- шартлы билгеләрнең телен белү;

- рәсем һәм схемалар нигезендә биремнәр үтәү;

- төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру;

- материаль объектлар кулланып биремнәр үтәү;

- дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәрендәге мәгълүматлар белән эшли белү;

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

-кагыйдәләрне, күрсәтмәләрне истә тотып гамәлләр кылу;

- гамәлләрне таләп ителгән вакытта башлау һәм тәмамлау;

- үз эшчәнлегеңне контрольгә алу, биремне үтәүнең дөреслеген тикшерү;

- тормыш тәҗрибәсен куллану;

- эшләнгән эшнең сыйфатын һәм дәрәҗәсен билгеләү.

Шәхескә кагылышлы универсаль уку гамәлләре:

- дәреслек геройларына, күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү;

- үз уңышларың,уңышсызлыкларың турында фикер йөртү;

- үз мөмкинлекләреңне бәяләү;

- үз эшчәнлегенең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру;

- мәгънә барлыкка китерү («Минем өчен моның нинди мәгънәсе һәм әһәмияте бар?» - дигән сорау кую)

Коммуникатив  универсаль уку гамәлләре:

- тормыш тәҗрибәсен куллану;

- күршең белән хезмәттәшлек итү;

- үз фикереӊне һәм позицияӊне формалаштыру;

- уртак эшчәнлеккә һәм гомуми чишелешкә килү;

- күршеңнеӊ нәрсәне белүен һәм күрүен, нәрсәне белмәвен һәм күрмәвен исәпкә алып, аӊлаешлы сөйләм төзергә  сораулар бирү;

- күршеңнеӊ эш-гамәлләрен контрольгә алу;

- сөйләмнеӊ диалог формасын үзләштерү.

                                                                                 

                                                                         Программа эчтәлеге- 136 сәг.

Орфограмма. 1-2 нче сыйныфта үткәннәрне кабатлау (13 сәг)

Калын һәм нечкә сузыклар. Яңгырау һәм саңгырау тартыклар. Тавышсыз хәрефләр. Парлы һәм парсыз яңгырау һәм саңгырау тартыклар.Калын һәм нечкә сузык авазлар. Е,я,ю хәрефләренең сүз башында һәм сузык авазлардан соң ике аваз белдергән очракларын танып белү һәм шул хәрефләр кергән сүзләрне дөрес уку, күчереп язу. ъ,  ь хәрефләренең аваз белдермәгәнлеген истә тоту, шул хәрефләр кергән сүзләрне дөрес уку. Сүзгә фонетик анализ ясау.

Сүз. Сүзнең сүзлек байлыгы (11 сәг)

Сүз.Сүзнең лексик мәгънәсе. Бер мәгънәле  һәм күп мәгънәле сүзләр. Синонимнар. Антонимнар. Омонимнар. Аларның сөйләмдәге роле.  Сүзнең күп мәгънәлелеген һәм күчерелмә мәгънәсен (фразеологик әйтелмәләр) куллану. Татар теленең сүз байлыгы. Дәреслекләрдәге сүзлекчәләрдән, сүзлекләрдән сүзнең аңлатмасын табып алу.

Сүзтезмә белән белдерелгән лексик берәмлекләр: сөт өсте, җир җиләге һ.б.

Сүз төзелеше. Сүз ясалышы (10 сәг)

Морфология һәм аның состав өлешләре. Бер тамырдан берничә сүз ясалу, кушымчалар, аларның яңа сүз ясаудагы роле.

 Тамырдаш сүзләр. Сүзләрнең ясалыш буенча төрләре (ясалма, кушма, парлы сүзләр). 

Сүз төркемнәре

Исем (17 сәг)

Сүз төркемнәре төшенчәсе. Исем. Исемнең предметлык төшенчәсен белдерүе, аның җөмләдә ия булып килүе. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Исемнәрне тематик төркемләү.

Исемнең берлек һәм күплек санда килүе. Күплек кушымчалары, аларның дөрес әйтелеше һәм ясалышы.

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Татар телендә килешләр һәм аларның сораулары. Сузык авазларга һәм яңгырау тартыкларга беткән исемнәрнең килешләр белән төрләнүе.

Фигыль (24 сәг)

Фигыль сүз төркеменең мәгънәсе һәм сораулары. Фигыльнең барлык һәм юклык төрләре. Фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. Хикәя фигыльөч заманы: үткән заман, киләчәк заман, хәзерге заман.Фигыльнең заман формаларын дөрес ясау. Фигыльнең күп мәгънәлелеге.

Сыйфат (10 сәг)

Сыйфатларның семантик төркемнәре. Сыйфат дәрәҗәләре (гади, чагыштыру, артыклык, кимлек  дәрәҗәләре).

Алмашлык (5 сәг)

Алмашлыкның мәгънә үзенчәлегенә –зат һәм предметны атамыйча, исемен генә алыштырып килүенә күзәтүләр. Зат алмашлыклары, килеш белән төрләнүе. Аларның җөмләләрне бер-берсенә бәйләүдәге роле.

Кисәкчәләр (5 сәг)

Да-дә, та-тә кисәкчәләрен  -да/-дә, -та/-тә кушымчаларыннан аеру. Кисәкчәләрне дөрес язу.

Бәйлекләр (2 сәг)

Төрле килешләрдә исемнәрне  һәм зат алмашлыкларын белән, саен, шикелле, өчен, аркылы, таба, хәтле, каршы, кадәр, чаклы, бирле, соң, башка бәйлекләре белән куллану.

                                                                                                                        Җөмлә (12 сәг)

Хикәя, сорау, өндәү (боеру), тойгылы җөмләләр. Аларны текстта аера белү.

телү максаты буенча төрләренә карап, җөмлә ахырына тыныш билгесе кую. Җөмләнең баш кисәкләре . Язма сөйләмдә ия һәм хәбәрнең урыннары.

Җыйнак һәм җәенке җөмләләр. Җыйнак җөмләне, тиешле сүзләр өстәп, җәенкеләндерә белү, җәенке җөмлә эченнән баш кисәкләрне генә аерып чыгару.

                                                                                                   Сүзтезмә (3 сәг)

Сүз, сүзтезмә һәм җөмләләрне аера белү, мәгънәләре, сораулар ярдәмендә җөмләдә сүзләр бәйләнешен ачыклау, сүзтезмәдәге ияртүче һәм иярүче сүзләрне билгеләү.

Бәйләнешле сөйләм (11 сәг)

Текстның темасын һәм төп фикере. Исемсез текстларның темасын билгеләү һәм исем кую. Төп фикерне темадан аера белү һәм аларны төгәлбилгеләү.

Текстның типлары: хикәяләү, тасвирлау, фикер йөртү. Аларның төп үзенчәлекләре.

Әзер яки күмәк төзелгән план буенча хикәяләү тибындагы текстны изложение итеп язу. Сюжетлы рәсемнәр һәм картиналар буенча укучыларның тормыш тәҗрибәсенә, күзәтүләренә, укыганнарына бәйле темаларга сочинениеләр язу. Телдән эш характерындагы текстлар төзү.

Сөйләм этикасы. Телдән һәм язмача чакыру, тәбрикләү.

Ел буена үткәннәрне кабатлау (13 сәг)

3 нче сыйныфта өйрәнелә торган һәр теманы ныгыту өчен бүлек ахырында тестлар бирелде. Шундый ук тестлар мөстәкыйль эш дәфтәрендә дә урын алды.

3  сыйныфта контроль эшләр саны

Контроль диктант – 5;  

Контроль изложение –1

Контроль күчереп язу-4

Тематик  бүленеш

Төп  темалар

Сәгать  саны

1.

1-2  нче  сыйныфларда  үткәннәрне  кабатлау.

13

2.

Сүз.  Телнең  сүзлек  байлыгы.

11

3.

Сүз  төзелеше.  Сүз  ясалышы.

10.

4.

Исем.

17

5.

Фигыль

24

6.

Сыйфат

10

7.

Алмашлык

5

8.

Кисәкчә

5

9.

Бәйлек

2

10.

Җөмлә  

12

11.

Сүзтезмә

3

12.

Бәйләнешле  сөйләм

11

13.

Ел  буена  үткәннәрне  кабатлау.

13

                                                                                     Календарь - тематик  бүленеш

Дәрес темасы

Дәрес

саны

Үтәү  вакыты

искәрмә

план

факт

Орфограмма. 1-2 сыйныфларда үткәннәрне кабатлау.-13

                 1

Орфограмма

1

02.09

                 2

Рәсем буенча хикәя язу

1

03.09

                 3

Авазлар һәм хәрефләр

1

04.09

                 4

Сузык һәм тартык авазлар

1

05.09

                5

Кереш контроль диктант. “Авылда”.

1

08.09

                6

 Хаталар өстендә эш.Иҗек. Сүзләрне юлдан юлга күчерү

1

10.09

                7

ъ, ь хәрефләре

1

11.09

                8

Я, ю, е хәрефләре. Алфавит

1

12.09

                 9

Тамыр һәм кушымча.

1

15.09

                10

 Тамырдаш сүзләр

1

17.09

                11

Сүз төркемнәре. Җөмлә

1

18.09

                12

Иҗади диктант.”Гөмбәләр”. “Сүз төркемнәре” темасына.

1

19.09

                13

“Орфограмма “темасы буенча үткәннәрне кабатлау.Тест

1

22.09

Сүз. Телнең сүзлек байлыгы-11

               14

Сүзнең төп (лексик) мәгънәсе

1

24/09

               15

Алынма сүзләр

1

25.09

               16

Бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләр

1

26.09

               17

Әйтелеше бертөрле, мәгънәләре башка сүзләр – омонимнар

1

29.09

              18

Охшаш  мәгънәле сүзләр – синонимнар

1

01.10

              19

“Охшаш  мәгънәле сүзләр – синонимнар”  темасын тыгыту

1

02.10

                20

Капма-каршы  мәгънәле сүзләр – антонимнар турында төшенчә

1

03.10

                21

Капма-каршы  мәгънәле сүзләр – антонимнар

1

06.10

                22

Тотрыклы сүзтезмәләр

1

8.10

               23

“Сүзнең төп (лексик) мәгънәсе” темасына искәртмәле диктант

1

9.10

               24

“Сүзнең төп (лексик) мәгънәсе” темасына контроль күчереп язу

1

10.10

Сүз төзелеше. Сүз ясалышы-10

                25

Тамыр һәм кушымча

1

13.10

                26

Сүз ясагыч кушымчалар

1

15.10

                27

Төрләндергеч кушымчалар

1

16.10

                28

“Тамыр һәм кушымча” темасын ныгыту

1

17.10

                 29

Кушма сүзләр турында төшенчә

1

20.10

                 30

Кушма сүзләр

1

22.10

                 31

Парлы сүзләр турында төшенчә

1

23.10

                32

Парлы сүзләр

1

24.10

                33

“Сүз төзелеше. Сүз ясалышы” темасы буенча контроль диктант.

1

27.10

                34

Хаталар өстендә эш. “Сүз төзелеше. Сүз ясалышы” темасын кабатлау.

1

29.10

Исем-17

                35

Сүз төркемнәре. Сүзләрнең төркемнәргә бүленеше

1

30.10

                36

Исем. Мәгънәсе, сораулары, җөмләдәге роле

1

31.10

                37

Ялгызлык исемнәр турында төшенчә

1

10/11

                38

Ялгызлык исемнәр

1

12.11

                39

Уртаклык исемнәр

1

13.11

                40

Берлек һәм күплек сандагы исемнәр

1

14.11

                41

“Берлек һәм күплек сандагы исемнәр” темасы буенча изложение

1

17.11

                42                                            

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше

1

19.11

                43

Баш килеш

1

20.11

                44                          

Иялек килеше

1

21.11

                45

Юнәлеш килеше

1

24.11

                46

Төшем килеше

1

26.11

                47

Чыгыш килеше

1

27.11

                48

Урын-вакыт килеше

1

28.11

                49

“Исемнәрнең килеш белән төрләнеше” темасын ныгыту

1

1.12

                 50                          

“Исемнәрнең килеш белән төрләнеше” темасы буенча иҗади диктант

1

3.12

                 51

Хаталар өстендә эш. “Исем” темасын кабатлау

1

4.12

Фигыль-24

                52

Фигыль сүз төркеменең мәгънәсе һәм сораулары

1

5.12

                53

Фигыльнең барлык һәм юклык төрләре

1

8.12

                54

“Фигыльнең барлык һәм юклык төрләре” темасын ныгыту

1

10.12

                55

Фигыльләрнең зат-сан белән төрләнеше

1

11.12

                56

 “Фигыльләрнең зат-сан белән төрләнеше” темасын ныгыту

1

12.12

                57

“Фигыльләрнең зат-сан белән төрләнеше” темасы буенча контроль диктант

1

15.12

                58

Хаталар өстендә эш. Фигыль заманнары. Хикәя фигыль

1

17.12

                59

Хикәя фигыльнең заман белән төрләнеше

1

18.12

                 60

Хәзерге заман хикәя фигыль

1

19.12

                61

Үткән заман хикәя фигыль

1

22.12

                62

Үткән заман хикәя фигыльне ныгыту

1

24.12

                 63

“Үткән заман хикәя фигыль” темасы буенча контроль күчереп язу

1

25.12

                64

Хаталар өстендә эш. Киләчәк заман хикәя фигыль

1

26.12

                65

Киләчәк заман хикәя фигыльнең беренче төре

1

12.01

                66

Киләчәк заман хикәя фигыльнең беренче төрен ныгыту

1

14.01

                67

Киләчәк заман хикәя фигыльнең икенче төре

1

15.01

                68

Киләчәк заман хикәя фигыльнең икенче  төрен ныгыту

1

16.01

                69

“Киләчәк заман хикәя фигыль” темасын ныгыту

1

19.01

                70

Фигыльләрнең күп мәгънәлелеге

1

21.01

                71

Фигыльләрнең күп мәгънәлелеген ныгыту

1

22.01

                72

 Изложение “Чыршы бәйрәме”.”Фигыль” темасы буенча

1

23.01

                73

 “Фигыльләрнең күп мәгънәлелеге” темасын ныгыту

1

26.01

                74

“Хикәя фигыль” темасы буенча аңлатмалы диктант “Төнге аучы”.

1

28.01

                75

 “Фигыль” темасын кабатлау

1

29.01

Сыйфат-10

                76

Сыйфат турында төшенчә.

1

30.01

                77        

Сыйфатлар нәрсәне белдерәләр

1

2.02

                78

Сыйфат дәрәҗәләре. Гади дәрәҗәдәге сыйфатлар

1

4.02

                 79

“Гади дәрәҗәдәге сыйфатлар” темасы буенча ирекле диктант

1

5.02

                 80

Хаталар өстендә эш. Чагыштыру дәрәҗәсендәге сыйфатлар

1

6.02

                 81

Артыклык дәрәҗәсендәге сыйфатлар

1

9.02

                 82

Кимлек дәрәҗәсендәге сыйфатлар

1

11.02

                 83

“Сыйфат дәрәҗәләре” темасын ныгыту

1

12.02

                 84

“Сыйфат дәрәҗәләре” темасы буенча искәртмәле диктант

1

13.02

                 85

Хаталар өстендә эш. “Сыйфат” темасын кабатлау

1

16.02

Алмашлык-5

                86              

Алмашлык

1

18.02

                87

Зат алмашлыкларының килеш белән төрләнәнеше

1

19.02

               88

Зат алмашлыкларының килеш белән төрләнәнешен ныгыту

1

20.02

               89

“Алмашлык” темасы буенча контроль күчереп язу

1

23.02

               90

Хаталар өстендә эш. “Алмашлык” темасын ныгыту

1

25.02

Кисәкчәләр-5

                91

Кисәкчәләр

1

26.02

                92

Кисәкчәләрне куллану

1

27.02

                93

“Кисәкчәләр” темасы буенча контроль диктант

1

1.03

               94

Хаталар өстендә эш. “Кисәкчәләр” темасын ныгыту

1

3.03

               95

Рәсем буенча сочинение язу”Өмәдә”. “Кисәкчәләр” темасы буенча.

1

4.03

Бәйлекләр-

                96

Бәйлекләр

1

5.03

                97

“Бәйлекләр” темасы буенча изложение “Фәридәнең туган көне”.

1

8.03

Җөмлә- 12

                98

Нәрсә ул җөмлә?

1

10.03

                99

Хикәя җөмлә

1

11.03

               100

Сорау җөмлә турында төшенчә

1

12.03

                101

Сорау җөмлә

1

15.03

                102

Өндәү (боеру) җөмлә. Тойгылы җөмлә

1

17.03

                103

“Өндәү (боеру) җөмлә. Тойгылы җөмлә” темасына күнегүләр эшләү

1

18.03

               104

Җөмлә кисәкләре

1

19.03

                105

Җөмлә кисәкләре табу

1

31/03

               106

Җыйнак һәм җәенке җөмләләр

1

1.04

               107

Җыйнак һәм җәенке җөмләләрне ныгыту

1

2.04

               108

“Җөмлә” темасы буенча контроль күчереп язу

1

5.04

               109

Хаталар өстендә эш. “Җөмлә” темасы буенча үткәннәрне ныгыту

1

7.04

Сүзтезмә-3

              110

Сүзтезмә турында төшенчә.

1

8.04

              111

Сүзтезмә

1

9.04

              112

Сүзтезмә темасын ныгыту.

1

12.04

Бәйләнешле сөйләм-11

                113        

Текст. Бәйләнешле сөйләм турында төшенчә

1

14.04

                114

Текст. Бәйләнешле сөйләм

1

15.04

                115

Текст. Бәйләнешле сөйләм темасын ныгыту

1

16.04

                116

Сөйләм этикасы турында төшенчә

1

19.04

               117

Сөйләм этикасы

1

21.04

               118

Тасвирлау текстлары

1

22.04

               119

Хикәяләү текстлары

1

23.04

                120              

Тасвирлау һәм хикәяләү текстлары

1

26.04

                121

Тасвирлау һәм хикәяләү текстларын ныгыту

1

28.04

                122

Йомгаклау контроль диктанты

1

29.04

               123

Хаталар өстендә эш.

1

30.04

Ел буена үткәннәрне кабатлау-13

               124

“Сүзнең төп (лексик) мәгънәсе” темасы

1

3.05

               125

Сүз төзелеше. Сүз ясалышы

1

5.05

               126

“Исем”темасын кабатлау

1

6.05

               127

Исемнәрнең килеш белән төрләнүе

1

7.05

               128

“Фигыль” темасын кабатлау

1

10.05

               129

Фигыльнең заман белән төрләнеше

1

12.05

               130

“Сыйфат”темасын кабатлау

1

13.05

               131

Сочинение “Җәй” “Сыйфат”темасы буенча

1

14.05

                132

“Алмашлык”темасын кабатлау.

1

17.05

                133

Контроль изложение. 

1

19.05

                134

Хаталар өстендә эш.

1

20.05

                135

Җөмлә. Сүзтезмә

1

21.05

                136

Бәйләнешле сөйләм

Йомгаклау

1

24.05

 

              Матди-техник тәэмин ителеш

               1.  Татар теле – татар башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3 нче сыйныфы өчен дәреслек 1 кисәк ,И.Х.Мияссарова,

               К.Ф. Фәйзрахманова. Казан, “Мәгариф – Вакыт”   нәшрияты, 2013.         

               2.   Татар теле – татар башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3 нче сыйныфы өчен дәреслек 2 кисәк ,И.Х.Мияссарова,

К.Ф. Фәйзрахманова. Казан, “Мәгариф – Вакыт”   нәшрияты, 2013.

 3 И.Х.Мияссарова, К.Ф. Фәйзрахманова..“Татар башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3 нче сыйныфында эшләүче укытучылар  өчен методик кулланма” Казан, “Мәгариф – Вакыт”   нәшрияты, 2013.

               4.И.Х.Мияссарова, К.Ф. Фәйзрахманова. Татар теле – “Мөстәкыйль эш дәфтәре”- татар башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3    

              нче сыйныфы өчен. Казан, “Мәгариф – Вакыт”   нәшрияты, 2013.

 

  III cыйныф өчен татар теленнән якынча йомгаклау контроль диктанты.                                                     Кушымта 1

Урманда.

         Мин Казан шәһәрендә яшим. Җәйге каникулда авылга кайтам.

          Беркөнне дәү әтием мине нарат урманына алып барды. Ни генә күрмәдек  без анда! Кошлар сайравын тыңладык. Бурсык оясын күрдек. Эзләр дә бар иде. Аннары дәү әти нарат җиләге урынын тапты. Җиләге бик тәмле, әмма быел вак икән. Яңгыр азрак булгандыр. Бөрлегән дә җыйдык. Күлдә су коендык.

        Урманда күргәннәремне мәктәптә малайларга да сөйләрмен әле.

Грамматик биремнәр.

I вариант.

  1. Беренче җөмләдә баш  һәм иярчен кисәкләрнең астына сыз, сүз төркемнәрен билгелә.
  2. Тиешле хәрефләрне куеп яз.

Ят…мә, вәг…дә, дәр…я, шигыр…, ал…япкыч, дөн…я, көн…як.

I I вариант.

  1. Беренче җөмләдә баш  һәм иярчен кисәкләрнең астына сыз, сүз төркемнәрен билгелә.
  2. Тиешле хәрефләрне куеп яз.

Төн…як, табигат…, Ях…я,  юн…ле, кул…яулык, сәгат.., шагыйр….




Предварительный просмотр:

Пыжмара  төп гомуми белем  мәктәбе

филологтя фәннәре  методик  берләшмә  утырышында  каралды

Җитәкчесе_________ Латыйпова  Р.Г.

Беркетмә  №1    24 август  2015   ел                      

Килешенде

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

Укыту эшләре  буенча  директор урынбасары_________Бариева  М.И.

                          24   август   2015 ел

Раслыйм

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

директоры___________________

Рахматуллин Т.В

Приказ №53     “25 ”август  2015

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

 муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем бирү мәктәбе”нең татар теле

 һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

7 нче сыйныф өчен татар әдәбиятыннан

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                                                                                                      2015 елның 24  августында      үткәрелгән

                                                                                                                                                    педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

                                                                                               

 2015

                                                                                           Аңлатма  язуы

    7 нче сыйныфлар өчен татар әдәбиятыннан эш программасы Россия Федерациясендәге  

һәм  Татарстан  Республикасындагы  мәгарифкә  кагылышлы  хокукый-норматив  актларга  һәм  федераль дәүләт стандартларына нигезләнде:

    1. Россия   Федерациясенең      “Мәгариф   турында”гы   Законы   (Федеральный   закон   от          29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”)

    2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы (Закон Республики Татар

        стан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8)

    3. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф  

        һәм Фән министрлыгында  2010 нчы  елның 17 нче декабрь  боерыгы  1897 нче номер  

        белән  расланган,  РФ  Юстиция  Министрлыгында  19644  нче  регистрацион  номеры  

        белән 2011нче елның 1 нче февралендә теркәлгән)

    4. РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы приказы, 30 нчы август, 2013 нче ел №115 (“Об  

        утверждении  Порядка  организации  и  осуществления  образовательной  деятельности  по  основным  общеобразовательным  программам  –          начального  общего,  основного   общего и среднего общего образования”)

    5. “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Та-

        тарстан  от  08.07.1992  №  1560-XII  (ред.  от  03.03.2012г.)  “О  государственных                                                         языках          Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”)

    6. “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка тел-

        ләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004нче ел, 1нче июль

    7. “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Рес-

        публикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республи-

        касы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар

    8. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халыктелләре турында”гы  126-ФЗ нчы  

        номерлы Законы (24.07.1998)

       7  нче  сыйныф  өчен  "Әдәбият"  курсының  эш  программасы

Татарстан  Республикасы  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  рөхсәт  ителгән  “Татар  телендә  урта  (тулы  гомуми  белем  бирү  мәктәпләренең  1-11  нче  сыйныфлары  өчен  татар  әдәбиятын  укыту  программалары” (Төзүче-авторлары: Ф.Г.Галимуллин, Ф.Ә.Ганиева, Д.Ш.Сибгатуллина). – Казан: Татар. кит.  нәшр., 2011), 7 нче сыйныф өчен Д.М.Абдуллина,  Л.К.  Хисмәтова,  Ф.Х.  Җәүһәрова эшләгән (Казан: Татар. кит.  нәшр.,  2014)  Татарстанның  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  тәкъдим  ителгән  дәреслеккә нигезләнеп төзелде.

       Татар балалары өчен әдәбият укытуның төп максаты:

       Балаларда туган телгә, әдәбиятка карата кызыксыну уяту, татар әдәбиятының бай  

тарихы, халык авыз иҗаты, талантлы әдипләре, аларның күркәм әсәрләре белән таныштыру.  Әсәрләрне аңларга, эзлекле фикер йөртергә, әсәрләрне матурлык ноктасыннан бәяләп кабул  итәргә өйрәтү.

       Бурычлары:

       -   иҗат, әдәбият үсеше, аның тарихи төшенчәләрен аңлап фикер йөртергә өйрәтү;

       -   әдәбиятның формалашуында һәм үсүендә зур роль уйнаган күренеш – халык авыз  

           иҗаты, аның матур әдәбият белән уртак һәм аермалы якларын күрсәтү;

       -   матур әдәбиятны милли һәм дөньякүләм культураның бер күренеше итеп карау,  

           аның рухи кыйммәтләрне, традицияләрне саклаучы, тапшыручы икәнен аңлату;

       -   әдәби әсәрне  өлешчә  анализлау  күнекмәләре  булдыру,әдәбият  теориясе  буенча  

           билгеле бер күләмдә теоретик белемнәр бирү;

       -   әдәби әсәрдә тасвирланган тормыш вакыйгаларыннан үрнәк һәм гыйбрәт алырга,  

           дөрес, гадел максатлар куярга өйрәтү;

       -   әдәбиятның  матурлыгын,  хис  кичерешләр  байлыгынкүрсәтеп,  балаларның  рухи  

           дөньясын баету;

       -   укучыларның иҗади сәләтләрен үстерү;

       -   үз мәнфәгате   һәм   җәмгыять   мәнфәгате   өчен   иҗади   мөмкинлеген   тормышка  

           ашырырга сәләтле шәхес тәрбияләү;

       -   сөйләм культурасы булдыру.

Әдәбият предметы атнага 2 сәгать хисабыннан, 35 атнага исәпләнеп төзелде. Барлыгы 70 сәгать.

Укыту әсбабы: Әдәбият. 7 сыйныф: татар телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен уку  әсбабы / Д.М.Абдуллина,  Л.К.  Хисмәтова,  Ф.Х.  Җәүһәрова / - Казан: Татар. кит. нәшр., 2014.

Программаның  эчтәлеге:

Сәнгать төре буларак әдәбият. Әдәбиятның башка сәнгать төрләре арасында урыны. Сүз сәнгатендә  тормыш моделен төзү үзенчәлекләре. Тормышны һәм кешенең бай рухи дөньясын танып–белү чарасы буларак әдәбият. Аның әхлакый һәм эстетик яктан кешегә йогынтысы. (кереш дәрес формасында 1 сәгать).

Халык авыз иҗаты. Дастан жанрына хас сыйфатлар, аның төркемчәләре. Тарихи дастан буларак «Идегәй» дастаны (өзекләр).(3 сәгать).

ХХ гасыр башында сүз сәнгатенең шәрык һәм рус-Европа әдәби-фәлсәфи, мәдәни казанышларын үзләштерүе. Милләт проблемасының үзәккә куелуы, язучыларның әхлакый, фәлсәфи һәм әдәби–эстетик эзләнүләре, тәҗрибәләр. Яңа тип геройлар мәйданга чыгу. (Күзәтү характерында лекция 1 сәгать).

Г.Тукайтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Милләтә», “Милли моӊнар”, “Өзелгән өмид”, “Шагыйрь”, “Театр” шигырьләре. Гражданлык лирикасы,  автор позициясе төшенчәләре.(3 сәгать).

Н.Думавиның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү..«Яшь ана» хикәясе.Әсәрдә хикәя жанры үзенчәлекләренең чагылышы.Әдәби әсәрдәге образлылык. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче герой, катнашучы геройлар, җыелма образлар.  (3 сәгать).

Ш.Камалның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Акчарлаклар» повесте (өзекләр). Әсәрдә жанр үзенчәлекләренең чагылышы. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Табигать образы, әйбер образы. Пейзаж, портрет. Психологизм. Әдәби әсәрдә урын һәм вакыт образы (хронотоп). (3 сәгать).

Чор: 1920-1930 еллар әдәбияты. Әдәби барышка тәэсир иткән тарихи сәбәпләр. Аларның әдәбиятны каршылыклы үсешкә китерүе. Әдәби әсәрләр төрлелек: милли традицияләрне дәвам иттерүче һәм яңа идеология кысаларында иҗат ителгән әсәрләр.(Күзәтү төсендәге лекция 1 сәгать).

Һ.Такташның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. “Мокамай” поэмасы. Лиро-эпик жанр -  поэма. Лирик һәм эпик төр сыйфатларының поэма жанрында чагылышы. Персонаж, характер. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья. Әдәби әсәрдә урын һәм вакыт.Текст: эпиграф, багышлау. (3 сәгать).

Г.Исхакыйның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Җан Баевич» комедиясе. Драма төренең комедия  жанры турында белгәннәрне тулыландыру. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция). (4 сәгать).  

Г.Ибраһимовның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү“Кызыл чәчәкләр” повесте.Эпик жанрлар турындагы белемнәрне киңәйтү. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал.  Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре. (4 сәгать).

Чор әдәбияты. ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбиятының милли нигезләргә кайтуы, аның тарихи сәбәпләре.Әдәбиятның яңалыкка омтылышы: яңа иҗади агымнарга, жанр формаларына, темаларга мөрәҗәгать итү, әдәби герой мәсьәләсендә эзләнүләр.(Күзәтү характерында лекция. 1 сәгать).

С.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  «Әнкәй», «Бу кырлар, бу үзәннәрдә...» шигырьләре. Лирик жанр - күңел лирикасы. Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар). Тезмә сөйләм үзенчәлекләре. (2 сәгать).

Ә.Еникинең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Әйтелмәгән васыять» хикәясе.Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче геройлар, җыелма образлар. Персонаж, характер, тип. Хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе. ( 4 сәгать).

Ш.Хөсәеновның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Әни килде» драмасы. Драма төренең драма жанрына хас үзенчәлекләр. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Әдәби иҗат. Сәнгати алымнар һәм стиль. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция). (4 сәгать).

Г. Сабитовның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Тәүге соклану», “Ярсулы яз” хикәяләре. Композиция: әсәр кору алымнары. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья. (3 сәгать).

М.Мәһдиевнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  «Без кырык беренче ел балалары» повесте. Хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе. Әсәрнең геройлары. Сәнгати алымнар һәм стиль. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция). (4 сәгать).

М.Галиевның тормыш юлына кыскача күзәтү. “Уйна әле” хикәясе. Эпик жанрлар турындагы белемнәрне киңәйтү. Әдәби әсәрдәге образлылык. Тема, проблема, идея. Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре. (2 сәгать).

Г.Гыйльмановның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  «Язмышның туган көне» хикәясе. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст. Конфликт, сюжет, сюжет элементлары. (3 сәгать).

З.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Сәер кыз» драмасы. Драма төренең драма жанрына хас үзенчәлекләре. Тема, проблема, идея. Идеал. Сәнгати алымнар һәм стиль. (3 сәгать).

Р.Харисның тормыш юлына кыскача күзәтү. «Сабантуй» поэмасы. Лиро-эпик жанр -  поэма. Лирик һәм эпик төр сыйфатларының поэма жанрында чагылышы. Персонаж, характер. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш. Милли бәйрәмнәр, гореф-гадәтләр. (3 сәгать)

Р. Фәйзуллинның тормыш юлына кыскача күзәтү. “Биеклек”, “Туган тел турында бер шигырь” әсәрләре, лирик жанрларны тану күнекмәсен үстерү, лирик герой сыйфатларын билгеләү. (3 сәгать)

Тематик план

Төп темалар

Сәгать саны

1

Сәнгать төре буларак әдәбият.

1

2

Халык авыз иҗаты.

3

3

ХХ гасыр башы әдәбияты.

1

4

Г.Тукай. «Милләтә», “Милли моӊнар”, “Өзелгән өмид”, “Шагыйрь”, “Театр” шигырьләре.

3

5

Н.Думави. «Яшь ана» хикәясе.

3

6

Ш.Камал. «Акчарлаклар» повесте

3

7

1920-1930 елларда әдәбияты.

1

8

Һ.Такташ. “Мокамай” поэмасы.

3

9

Г.Исхакый. «Җан Баевич» комедиясе.

4

10

Г.Ибраһимовның “Кызыл чәчәкләр” повесте.

4

11

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбияты.

1

12

С.Хәким. «Әнкәй», «Бу кырлар, бу үзәннәрдә...» шигырьләре.

2

13

Ә.Еники. «Әйтелмәгән васыять» хикәясе.

4

14

Ш.Хөсәенов. «Әни килде» драмасы.

4

15

Г. Сабитов. «Тәүге соклану», “Ярсылу яз” хикәяләре.

3

16

М.Мәһдиев. «Без кырык беренче ел балалары» повесте.

4

17

М.Галиев. “Уйна әле” хикәясе.

2

18

Г.Гыйльманов. «Язмышның туган көне» хикәясе.

3

19

З.Хәким. «Сәер кыз» драмасы.

3

20

Р.Харисның тормыш юлына кыскача күзәтү. «Сабантуй» поэмасы.

3

21

Р. Фәйзуллин. “Биеклек”, “Туган тел турында бер шигырь” әсәрләре.

3

22

БСҮ

8

23

Д.Т.У.

4

24

Барлыгы

70

                                                                     Календарь-тематик  бүленеш

Дәреснең темасы, эчтәлеге

Сәг.

саны

Үтәү  вакыты

Искәрмә

план

факт

1.

Сәнгать төре буларак әдәбият.

1

4.09

2.

Халык авыз иҗаты. Дастан жанрына хас сыйфатлар, аның төркемчәләре.

1

5.09

3.

Тарихи дастан буларак «Идегәй» дастаны (өзекләр).

1

11.09

4.

“Идегәй”  дастанын  йомгаклау.

1

12.09

5.

ХХ гасыр башы әдәбияты.

1

18.09

6.

Г.Тукайның  тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү

1

19.09

7.

.«Милләтә», “Милли моӊнар”, “Өзелгән өмид”шигырьләре

1

25.09

8.

“Шагыйрь”, “Театр” шигырьләре. Гражданлык лирикасы,  автор позициясе төшенчәләре.

1

26.09

9-10.

БСҮ “Минем милләтем – минем горурлыгым”

1

2.10

3.10

11.

Н.Думавиның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү..«Яшь ана» хикәясе

1

9.10

12.

..«Яшь ана» хикәясе.Әсәрдә хикәя жанры үзенчәлекләренең чагылышы.

1

10.10

13.

    “Яшь  ана”  хикәясе.   Әдәби әсәрдәге образлылык.

1

16.10

14.

  Ш.Камалның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Акчарлаклар» повесте (өзекләр).

1

17.10

15.

«Акчарлаклар» повесте (өзекләр). Әсәрдә жанр үзенчәлекләренең чагылышы.

1

23.10

16.

.«Акчарлаклар» повесте.  Әдәби әсәрдәге образлылык.

1

24.10

17.

1920-1930 еллар әдәбияты. Әдәби барышка тәэсир иткән тарихи сәбәпләр. Аларның әдәбиятны каршылыклы үсешкә китерүе.

1

30.10

18.

Һ.Такташның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.

1

31.10

19.

“Мокамай” поэмасы. Лиро-эпик жанр -  поэма.

1

13.11

20.

Лирик һәм эпик төр сыйфатларының поэма жанрында чагылышы.

1

14.11

21-22

Б.С.Ү Сочинение “Чын дустым”

2

20.11

21.11

23.

Г..Исхакыйның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.

1

27.11

24.

  «Җан Баевич» комедиясе

1

28.11

25.

.«Җан Баевич» комедиясе. Драма төренең комедия  жанры турында белгәннәрне тулыландыру.

1

4.12

26

.«Җан Баевич» комедиясе. Драма төренең комедия  жанры турында белгәннәрне тулыландыру.

1

5.12

27.

Д.Т.У. Г.Исхакый “Кәҗүл читек”

1

11.12

28.

Г.Ибраһимовның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.

1

12.12

29

“Кызыл чәчәкләр” повесте.

1

18.12

30

“Кызыл чәчәкләр” повесте.Эпик жанрлар турындагы белемнәрне киңәйтү. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория.

1

19.12

31.

“Кызыл  чәчәкләр” повесте. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал.  Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре.

1

25.12

32.

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбиятының милли нигезләргә кайтуы, аның тарихи сәбәпләре.

1

26.12

33.

С.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  

1

15.01

34.

«Әнкәй», «Бу кырлар, бу үзәннәрдә...» шигырьләре.

1

16.01

35.

Д.Т.У. С. Хәким “Дәверләр  капкасы”

1

22.01

36.

Ә.Еникинең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.

1

23.01

37.

«Әйтелмәгән васыять» хикәясе.

1

29.01

38.

«Әйтелмәгән васыять» хикәясе.   Әдәби әсәрдәге образлылык

1

30.01

39.

«Әйтелмәгән васыять» хикәясе.   Хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе.

1

5.02

40.

    Ш.Хөсәеновның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.

1

6.02

41.

     «Әни килде» драмасы.  Драма төренең драма жанрына хас үзенчәлекләр

1

12.02

42.

 «Әни килде» драмасы.Тема,  проблема,идея,  пафос.

1

13.02

43.

«Әни килде» драмасы.  Йомгаклау.

1

19.02

44-45

Б.С.Ү Сочинение “Әнием-бәгырем”

2

20.02

26.02

46.

Г. Сабитовның тормыш  юлы  һәм  иҗатына  кыскача  күзәтү.

1

27.02

47.

“Тәүге  соклану” хикәясе.

1

4.03

48.

“Ярсулы  яз”  хикәясе.

1

5.03

49.

М.Мәһдиевнең тормыш  юлы  һәм  иҗатына  кыскача  күзәтү.

1

11.03

50.

“Без – 41 нче  ел  балалары”повесте. Уку.

1

12.03

51.

“Без – 41 нче  ел  балалары”повесте. Хикәяләуче,  автор  образы,  автор  позициясе.

1

18.03

52.

“Без – 41 нче  ел  балалары”повесте. Анализ. Повестьта  сәнгати  алымнар.

1

19.03

53.

М.Галиевның  тормыш  юлы  һәм  иҗатына  кыскача  күзәтү.

1

1.04

54.

“Уйна  әле”  хикәясе.

1

2.04

55-56

Б.С.Ү.  Сочинение “Шинельле  һәм  шинельсез  солдатлар”

2

8.04

9.04

57.

Д.Т.У.  Хәзерге  чор  әдәбияты.

1

15.04

58.

Г. Гыйльмановның  тормыш  юлы  һәм  иҗатына  кыскача  күзәтү.

1

16.04

59.

“Язмышның  туган  көне”  хикәясен  уку.

1

22.04

60.

“Язмышның  туган  көне”  хикәясенә  анализ.

1

23.04

61.

З.Хәкимнең  тормыш  юлы  һәм  иҗатына  кыскача  күзәтү.

1

29.04

62.

З.Хәким “Сәер  кыз”  драмасы. Уку.

1

30.04

63.

З.Хәким “Сәер  кыз”  драмасына  анализ.

1

6.05

64.

 Р.Харисның тормыш  юлы  һәм  иҗатына  кыскача  күзәтү.

1

7.05

65.

“Сабантуй” поэмасы. Уку.

1

13.05

66.

“Сабантуй”  поэмасына  анализ.

1

14.05

67.

Д.Т.У.  Вакытлы  матбугатка  күзәтү.

1

20.05

68.

Р.Фәйзуллинның тормыш  юлы  һәм  иҗатына  кыскача  күзәтү.

1

21.05

69.

“Биеклек” шигыре.

1

27.05

70.

“Туган  тел  турында  бер  шигырь”

1

28/05

                                                                                 

МАТДИ – ТЕХНИК ТӘЭМИН ИТЕЛЕШ

 

1.   Заһидуллина Д.Ф. Әдәби әсәргә анализ ясау. – Казан: Мәгариф, 2005.

2.  Заһидуллина  Д.Ф.,  Закирҗанов  А.М.  Татар  әдәбияты:  Теория.  Тарих.–          Казан:  

    Мәгариф, 2006.

3.  Исламов  Ф.Ф. Әдәби викториналар –  әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә

    кыйммәтле чара. – Казан, 2005.

4. Йосыпова Н.М. XXгасыр татар шигъриятендә символлар. – Казан: Мәгариф, 2006.

5. Исәнбәт Н.С. Татар халык мәкальләре. 3 томда. – Казан:Татар.кит.нәшр., 2010.

       Электрон  ресурслар:  “Бала”  китапханәсе,  “Татар  мультфильмнары”,  мультимедиа   укыту программалары; электрон китапханә; татар сайтлары (belem.ru, tatarile.org.com);

Аудио  һәм видео әсбаплар: 

       -  Габдулла Тукай. Интерактив мультимедиа уку-укыту әсбабы.

       -  Габдулла Тукай. Энциклопедия. Дисклар коллекциясе.

       -  «Габдулла  Тукай»,   «Вамин»  Татарстанның  мәдәни  традицияләрен  саклау  һәм  

          үстерү фонды, DVD и 1 СD дан торган җыентык, 2009.

       -  Классик әдәбиятыбыз үрнәкләре. Татар әдәбиятыдәресләренә фонохрестоматия (5-

          11 сыйныфлар). СD 4 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

       -  Шигърият    бакчасында.   Татар  әдәбияты   дәресләренә   фонохрестоматия    (5-11

          сыйныфлар) СD 1, CD 2, CD 3 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

       -  Фәнис    Яруллин.    Тормышы     һәм   иҗатына    багышланган     методик   әсбап.  

          Мультемедиа басма.

       -  Язучыларыбыз     чыгышлары    һәм   алар  турында   истәлекләр.   Татар  әдәбияты  

          дәресләренә   фонохрестоматия    (5-11  сыйныфлар).   СD5    форматлы.   Төзүчесе:

          Газимҗанова Р.Г.

       



Предварительный просмотр:


                                                                                         

Пыжмара  төп гомуми белем  мәктәбе

филологтя фәннәре  методик  берләшмә  утырышында  каралды

Җитәкчесе_________ Латыйпова  Р.Г.

Беркетмә  №1   24 август 2015                        

Килешенде

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

Укыту эшләре  буенча  директор урынбасары_________Бариева  М.И.

24  август 2015

Раслыйм

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

директоры___________________

Рахматуллин Т.В

Приказ №53     “25 ”август  2015

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

 муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем бирү мәктәбе”нең татар теле

 һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

8 нче сыйныф өчен татар әдәбиятыннан

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                                                                                                      2015 елның 24 августында      үткәрелгән

                                                                                                                                                    педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

                                                                                               

 2015

 Аңлатма  язуы

    7 нче сыйныфлар өчен татар әдәбиятыннан эш программасы Россия Федерациясендәге  

һәм  Татарстан  Республикасындагы  мәгарифкә  кагылышлы  хокукый-норматив  актларга  һәм  федераль дәүләт стандартларына нигезләнде:

    1. Россия   Федерациясенең      “Мәгариф   турында”гы   Законы   (Федеральный   закон   от          29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”)

    2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы (Закон Республики Татар

        стан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8)

    3. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф  

        һәм Фән министрлыгында  2010 нчы  елның 17 нче декабрь  боерыгы  1897 нче номер  

        белән  расланган,  РФ  Юстиция  Министрлыгында  19644  нче  регистрацион  номеры  

        белән 2011нче елның 1 нче февралендә теркәлгән)

    4. РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы приказы, 30 нчы август, 2013 нче ел №115 (“Об  

        утверждении  Порядка  организации  и  осуществления  образовательной  деятельности  по  основным  общеобразовательным  программам  –          начального  общего,  основного   общего и среднего общего образования”)

    5. “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Та-

        тарстан  от  08.07.1992  №  1560-XII  (ред.  от  03.03.2012г.)  “О  государственных                                                         языках          Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”)

    6. “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка тел-

        ләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004нче ел, 1нче июль

    7. “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Рес-

        публикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республи-

        касы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар

    8. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халыктелләре турында”гы  126-ФЗ нчы  

        номерлы Законы (24.07.1998)

       8  нче  сыйныф  өчен  "Әдәбият"  курсының  эш  программасы

Татарстан  Республикасы  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  рөхсәт  ителгән  “Татар  телендә  урта  (тулы  гомуми  белем  бирү  мәктәпләренең  1-11  нче  сыйныфлары  өчен  татар  әдәбиятын  укыту  программалары” (Төзүче-авторлары: Ф.Г.Галимуллин, Ф.Ә.Ганиева, Д.Ш.Сибгатуллина). – Казан: Татар. кит.  нәшр., 2011), 8 нче сыйныф өчен Ф.Ә.Ганиева,  Ч.Р.  Рамазанова эшләгән (Казан: Татар. кит.  нәшр.,  2015)  Татарстанның  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  тәкъдим  ителгән  уку әсбабына    нигезләнеп төзелде.

                                     

     

Максаты:

-матур әдәбият әсәрләрен форма һәм эчтәлек берлегендә аңларга һәм анализларга өйрәтү, логик фикерләү сәләтен үстерү һәм камилләштерү, укучыларның рухи дөньяларын баету.

Бурычлары:

-төп әдәби-тарихи мәгълүматларны һәм әдәби теоретик төшенчәләрне җиткерү һәм анализ барышында кулланырга күнектерү;

-матур әдәбият әсәрләрен мөстәкыйль уку ихтыяҗы булдыру;

-укучыларның телдән һәм язма сөйләмнәрен үстерү, үз милләтеңә ярату хисе тәрбияләү.

                               Программаның  эчтәлеге:

Сәнгат төре буларак әдәбият.

Урта гасыр әдәбияты.  Казан ханлыгы чоры әдәбияты. Мөхәммәдьяр «Нәсыйхәт» шигыре.

XIX йөз  әдәбияты.

 М.Акъегетнең «Хисаметдин менла» повесте.

XX йөз башы әдәбияты. М. Гафуриның “Нәсыйхәт” шигыре. Г. Тукайның “Дустларга бер сүз” “Мәхәббәт”, “Бер татар  шагыйренең сүзләре”шигырләре. Ф.Әмирхан. «Бер хәрабәдә» хикәясе. Ш.Камалның «Буранда» хикәясе. Ф. Бурнашның «Таһир-Зөһрә» шигъри трагедиясе.

 1920-30 еллар әдәбияты.  Һ.Такташ «Алсу» поэмасы.  Г.Кутуй.«Тапшырылмаган хатлар» повесте.. К.Тинчурин. «Сүнгән йолдызлар» драмасы

Ватан сугышы чоры әдәбияты.. Ф.Кәрим “Сибәли дә сибәли”, “Ант”, “Ватаным өчен” “Теләк”, “Сөйләр сүзләр бик күп алар”, “Бездә яздыр”, “Газиз әнкәй” шигырләре. “Кыңгыраулы яшел гармун” поэмасы.

Сугыштан соңгы чор һәм хәзерге әдәбият.  60-80 нче еллар әдәбияты. Г.Бәшировның “Туган ягым – яшел бишек” повесте.  

А. Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” повесте. М . Юнысның “Шәмдәлләрдә генә утлар яна” повесте.  Ф.Яруллин.  «Җилкәннәр җилдә  сынала»  повесте. Т.Миңнуллин. «Әлдермештән Әлмәндәр» драмасы. Р.Фәйзуллин. «Җаныңның ваклыгын сылтама заманга.» шигыре. М.Әгъләмовның «Учак урыннары», «Каеннар булсаң иде» шигырьләре.

 Төп әдәби-теоретик төшенчәләр. Автор образы, хикәяләүче образы; лирик герой.   Әдәби әсәрнең формасы һәм эчтәлеге: тема, проблема, идея, сюжет, композиция; сюжет элементлары; конфликт.  Әдәби әсәрнен теле. Әдәби сурәтләү чаралары: чагыштыру, эпитет, метафора, гипербола, метонимия, символ, аллегория, җанландыру. Пейзаж.  Портрет.  Юмор һәм сатира. Шигырь төзелеше: ритм, рифма, строфа.Язучының стиле.

Дәрестән тыш уку. Вакытлы матбугат материалларыннан файдалану, М. Маликова “Чәчкә балы” Ф. Бәйрәмова. “Кыңгырау”, Татар әдәбиятынды шагыйрәләр иҗаты; Л. Шагыйрҗан, “М. Маликова , Э. Мөэминова, Р Вәлиева, Б.Рәһимова, Э Шәрифуллина, А. Минһаҗева.

башлангыч. (2 сәгать).Йомгаклау дәресе (1 сәгать)

     

                                               

Тематик планлаштыру

Төп темалар

Сәгать саны (70 сәг.)

Сәнгат төре буларак әдәбият.

1

Урта гасырлар әдәбияты. Казан ханлыгы чорына кыскача тарихи,мәдәни,әдәби күзәтү

1

Мөхәммәдьяр «Нәсыйхәт» шигыре

1

XIX  гасыр әдәбияты. М.Акъегетнең «Хисаметдин менла» повесте.

3

XX гасыр башы әдәбияты. Чорга кыскача тарихи күзәтү.

1

М.Гафуриның «Нәсыйхәт» шигыре

1

Г. Тукайның “Дустларга бер сүз”, “Мәхәббәт”, “Бер татар шагыйренең сүзләре” шигырләре.

3

Ш.Камалның «Буранда» хикәясе

2

Ф.Әмирханның «Бер хәрабәдә» хикәясе

2

Ф. Бурнашның «Таһир-Зөһрә» шигъри трагедиясе

4

20-30 еллар әдәбияты. Һ.Такташның «Алсу» поэмасы

2

Г.Кутуй.«Тапшырылмаган хатлар» повесте

4

К.Тинчурин. «Сүнгән йолдызлар» драмасы.

4

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты. Ф.Кәрим “Сибәли дә сибәли” ,”Ант”, “Ватаным өчен”,”Теләк”,һ.б шигырләре

3

60-80 нче еллар әдәбияты. Г.  Бәшировның “Туган ягым – яшел бишек” повесте

4

А.Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” повесте.

4

М . Юнысның “Шәмдәлләрдә генә утлар яна” повесте

4

Р.Фәйзуллинның «Җаныңның ваклыгын сылтама заманга..», “Аккошлар”,”Мин сиңа йомшак таң җиле...”, “Вакыт”, “Якты моң” һәм кыска шигырләре.

2

Т.Миңнуллин. «Әлдермештән Әлмәндәр» драмасы

4

Ф.Яруллин.  «Җилкәннәр җилдә  сынала»  повесте

3

М.Әгъләмовның «Учак урыннары», «Каеннар булсаң иде» шигырьләре

2

Сыйныфтан тыш уку

5

Бәйләнешле сөйләм үстерү

8

Арадаш аттестация.  Йомгаклау

2

                                                                        Календарь – тематик планлаштыру

Тема

Үткәрү вакыты

Искәрмә

Сәгать

саны

План

Факт

Сәнгать төре буларак әдәбият. Әдәбиятның башка сәнгать төрләре арасында урыны. Сүз сәнгатендә тормыш моделен төзү үзенчәлекләре.

1

Казан ханлыгы чорына кыскача тарихи, мәдәни,әдәби күзәтү. Мөхәммәдьярның тормыш юлы турында мәгълүмат. «Нәсыйхәт» шигыре.

1

Мөхәммәдьярның «Нәсыйхәт» шигыре. Урта гасырлар әдәбиятында романтик мотивлар. Үгет-нәсыйхәтчелек. Символик образлар.

1

XIX гасыр әдәбияты. Чорга кыскача тарихи күзәтү. Татарларда мәгърифәтчелек хәрәкәте. М.Акъегетнең тормыш юлы, иҗаты. Әдәбиятта яңа төр һәм жанрларның аерымлануы. Повесть жанры.    «Хисаметдин менла» романы (өзекләр). Уку.

1

М.Акъегетнең «Хисаметдин менла» романы (өзекләр). Әсәрнең сюжеты, тема,проблема, идеясе. Мәгърифәтчелек әдәбиятында төп тема – аң-белем,әхлак, тәрбия,һөнәрле булу, төп каршылык – искелек һәм яңалык көрәше.

1

М.Акъегетнең.  «Хисаметдин менла» романы (өзекләр). Мәгърифәтле шәхеснең сурәтләнеше: укымышлы, һөнәрле булу, дини кануннарны, Коръәнне яхшы белү.Хатын-кыз азатлыгының алгы планга куелуы.

1

Сөйләм үстерү.№1 М.Акъегет. «Хисаметдин менла» романындагы төп  образларга характеристика язу.

1

XXгасыр башы әдәбияты. Чорга кыскача тарихи күзәтү. XX гасыр башында сүз сәнгатенең шәрык һәм рус-Европа әдәби-фәлсәфи, мәдәни казанышларын үзләштерүе. Милләт проблемасының үзәккә куелуы. Яңа тип геройлар мәйданга чыгу.  

1

М.Гафуриның тормыш юлы, иҗаты. «Нәсыйхәт» шигыре. Әдәбиятта үгет-нәсыйхәт бирү. М. Гафуриның башлангыч чор иҗатында дидактика – үгет-нәсыйхәт бирүнең өстенлек алуы.  Ритм, рифма, строфа үзенчәлекләре.

1

Г.Тукайның тормыш юлын, иҗатын искә төшерү, өстәмә мәгълүмат бирү. Шагыйрь иҗатының чорларга бүленеше, һәр чорга хас сыйфыатлар.

1

Г.Тукайның “Дустларга бер сүз”, “Мәхәббәт”, “Бере татар шагыйренең сүзләре” шигырьләре.

1

Шагыйр иҗатында күтәрелгән төп мотивлар, тел- сурәтләү чаралары.

1

Сөйләм үстерү №2 Сочинение “Г. Тукай иҗатында мәхәббәт лирикасы”.

1

Ш.Камалның тормышы, иҗаты турында белешмә. «Буранда» хикәясе. Уку. Әдәби төр, жанрын билгеләү. Образлар системасы: кеше, табигать яки әйбер, ясалма образлар. Кеше образлары: төп геройлар, ярдәмче геройлар, аталучы геройлар һәм җыелма образлар.

1

Ш.Камалның «Буранда» хикәясе. Фикер алышу. Әдәби алымнар:  кабатлау, янәшәлек, каршы кую,үткәнгә әйләнеп кайту. Троплар. Әсәрнең пафосы – сентименталь пафос. Язучы стиле. Әдәбиятта нәфис-бизәкле стиль.

1

Ф.Әмирханның тормышы, иҗаты.«Бер хәрабәдә» хикәясе. Хикәядә авыр, кайгылы хәлләрнең сурәтләнүе. Матурлык, Яшьлек, Мәхәббәт, Бәхетнең вакытлы булуы аша тормышның мәгънәсе юклыкка төшенү. Әсәрнең эчке катламын музыка аша бирү.

1

Ф.Әмирханның «Бер хәрабәдә» хикәясе. Фикер алышу. Әдәби төр, жанрын билгеләү. Образлар системасы: кеше, табигать яки әйбер, ясалма образлар. Кеше образлары: төп геройлар, ярдәмче геройлар, аталучы геройлар һәм җыелма образлар. Әсәрнең пафосы – сентименталь пафос. Язучы стиле.

1

Сөйләм үстерү №3 Ф. Әмирханның “Бер хәрабәдә” хикәясенә бәя.

1

Дәрестән тыш уку. №1 Ф. Бәйрәмова. “Кыңгырау”

1

Ф. Бурнашның тормыш һәм иҗат юлы турында белешмә.  «Таһир-Зөһрә» шигъри трагедиясен уку.

1

Ф. Бурнашның «Таһир-Зөһрә» шигъри трагедиясен уку, анализлау.Драма төренә анализ ясау үзенчәлекләрен искә төшерү. Конфликтын билгеләү.

1

  Ф. Бурнаш. «Таһир-Зөһрә» шигъри трагедиясе. Шигырь белән язылган, дастан сюжетына нигезләнгән булуы, дөнья әдәбиятында киң таралган мәхәббәт һәм мәкер, гаделлек һәм явызлык көрәше.

1

  Ф. Бурнаш. «Таһир-Зөһрә» шигъри трагедиясе. Трагедиянең пафосын , язучы стилен билгеләү.

1

20-30 еллар әдәбияты.  30 нчы еллар әдәбиятында көрәш романтикасын сурәтләү. Тормышны матурлап, шартлылык кануннарына буйсындырып тасвирлау. Заманга хас яңа герой эзләү. Һ.Такташ иҗаты турында тулырак мәгълүмат бирү.  «Алсу» поэмасы

1

Һ.Такташның «Алсу» поэмасына анализ. Әдәби төр һәм жанрлар. Лиро- эпик жанр – поэма. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, детал. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче герой, катнашучы геройлар, җыелма образлар. Характер. Лирик герой, лирик “мин”, автор образы, автор позииясе. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Пейза, портрет. Сәнгати алымнар һәм стил. Әдәби алымнар. Тел –стиль чаралары. Тезмә һәм чәчмә сөйләм үзенчәлекләре. Ритм һәм рифма, тезмә, строфа.

1

Г.Кутуйның тормыш юлы, иҗаты. «Тапшырылмаган хатлар» повесте.Уку.

1

Г.Кутуй.«Тапшырылмаган хатлар» повесте. Уку.

1

Г.Кутуй.«Тапшырылмаган хатлар» повесте. Уку. Эпистоляр повесть жанры.

1

Г.Кутуй.«Тапшырылмаган хатлар» повесте. Анализ. Конфликт, сюжет, сюжет элементлары. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Психологизм.

1

Сөйләм үстерү №4  Сочинение “Тапшырылмаган хатлар” повестенда Вәли һәм Искәндәр образлары. 

1

Дәрестән тыш уку. №2. М.Маликова “Чәчкә балы”   .

1

К.Тинчурин турында белешмә. «Сүнгән йолдызлар» драмасын уку.

1

К.Тинчурин. «Сүнгән йолдызлар» драмасы. Уку.

1

К.Тинчурин. «Сүнгән йолдызлар» драмасы. Фаҗигале драма жанрында язылган әсәрнең сюжет-композициясен билгеләү. Кеше бәхете темасының бирелеше, драманың проблема , идеясен билгеләү.

1

К.Тинчурин. «Сүнгән йолдызлар» драмасында  төп образларга характеристика бирү, сәнгатьчә эшләнешен өйрәнү.  Портрет. Психологизм. Язучы стиле – фаҗигале. .

1

Сөйләм үстерү № 5 Сочинение  К.Тинчуринның «Сүнгән йолдызлар» драмасында  төп образларның бирелеше..

1

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты. Ф Кәримнең “Сибәли дә сибәли”, “Ант”, “Ватаным өчен”,”Теләк”, “Сөйләр сүзләр бик күп алар”, “Бездә яздыр”, “Газиз әнкәй” шигырьләре. Тормыш юлы турында мәгълүмат. “Сибәли дә сибәли” шигырендә сугыш фаҗигасен табигать күренешләре, тел- сурәтләү чарасы сынландыру, әдәби алым кабатлау аша тасвирлау.  

1

Иҗатының чорларга бүленеше. Сугыш чоры иҗатының үзенчәлеге: җиңүгә ышаныч белән илне сакларга ант итү, лирик геройның рухи дөньясы баю, яшәү һәм үлү турында фәлсәфи уйлануы; фашизмга нәфрәт хисләре; туган ягын, якыннарын сагыну. Күңел лирикасы. Гражданлык лирикасы.

1

Сугыш чорында шагыйрь иҗатының  поэма һәм баллада жанрында иң югары ноктага җитүе. “Кыңгыраулы яшел гармун” поэмасында сугышчының күңел дөньясы, хис- кичерешләрен лирик планда сурәтләү.

1

60-80 нче еллар әдәбияты. XX  гасырның икенче яртысында татар әдәбиятының милли нигезләргә кайтуы. Әдәбиятның яңалыкка омтылышы: яңа иҗади агымнарга, жанр формаларына, темаларга мөрәҗәгать итү, әдәби герой мәсьәләсендә эзләнүләр. Азатлык, шәхес иреге, фикер хөрлеге мәсьәләләренең куелышы. Г. Бәшировның “Туган ягым – яшел бишек” автобиографик повесте. Язучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү.

1

Г. Бәшировның “Туган ягым – яшел бишек” автобиографик повесте. Повестьта халык тормышының тулы бер панорамасы ачылу  Суртләнгән геройларның,вакыйга- күренешләрнең тормышчан булуы.

1

Г. Бәширов – портрет, табигать бизәкләре, характер остасы. Гумәр образының бирелеше.

1

Тел – стиль чаралары. Әдәби сөйләм: хикәяләү, сөйләшү (диалог), сөйләү (монолог). Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре. Язучы стиле.

1

А.Гыйләжевнең «Язгы кәрваннар»  повесте. Язучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Повесть  жанры.

1

А.Гыйләжевнең «Язгы кәрваннар»  повесте. Хикәяләү, сурәтләү, бәяләү катламнары. Әдәби әсәрдәге образлылык:әдәби деталь, җыелма һәи символик образларның әсәр эчтәлеген ачудагы әһәмияте.

1

Повестьны эчтәлек һәм форма ягыннан анализлаганда, хронотоп, архетипны ачыклау. Тел-стиль чаралары.

Әсәр исеменең эчке һәм тышкы мәгънәгә ия булуы. Заманга тәнкыйди бәя. Язучы стиленең үзенчәлекләре.

Сөйләм үстерү. №6 Сочинение “А. Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” повестенда образлар системасы”.

1

 Дәрестән тыш уку №3 Хәзерге татар әдәбиятында яшьләр иҗаты. Проектлар яклау дәресе.

М. Юныс “Биектә калу” (“Шәмдәлләрдә генә утлар яна”) повесте. Язучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Повесть  жанры.

1

Хикәяләү, сурәтләү, бәяләү катламнары. Әдәби әсәрдәге образлылык:әдәби деталь, җыелма һәи символик образларның әсәр эчтәлеген ачудагы әһәмияте.

1

Повестьны эчтәлек һәм форма ягыннан анализлаганда, хронотоп, архетипны ачыклау. Тел-стиль чаралары.

1

Әсәр исеменең эчке һәм тышкы мәгънәгә ия булуы. Заманга тәнкыйди бәя. Язучы стиленең үзенчәлекләре.

1

Сөйләм үстерү. №7 Әдәби әсәргә бәя.

1

Р. Фәйзуллинның “Җаныңның ваклыгын сылтама заманга”, “Аккошлар”, “Мин сиңа йомшак таң җиле”, “Вакыт”, “Якты моң” һәм кыска шигырләре.  Шагыйрьнең тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Иҗатка 60 елларда килүе, яңача ритмика, рифма, образлар системасы тудыруы.

1

Лирик әсәрләргә анализ ясау үзенчәлекләре. Табигый хис-кичерешләр чагылыш тапкан шигырьләренң җырлар булып китүе. Фәлсәфи лирика.

1

Сөйләм үстерү. №8  Сочинение. “Р Фәйзуллинның мәхәббәт лирикасы”.

1

Арадаш аттестация.

1

Т. Миңнуллинның “Әлдермештән Әлмәндәр” моңсу комедиясе. Әдипнең тормыш юлы турында мәглүмат бирү.

1

Драма әсәрләренә анализ ясау үзенчәлекләре. Каршылыкның төрләре. Төп сюжет сызыгындагы эчке каршылыкның төп каршылык булуы.

1

Әсәрнең фәлсәфи фикерләр белән баетылуы. Әлмәндәр образының бирелеше, аның замандаш сыйфатларын туплаган, халыкчан образ-характер булуы.

1

Комедиянең тел-сурәтләү чараларына, кинаяле тезмәләргә бай булуы.  Реаль тормыш картиналарының шартлылык һәм символлар белән тыгыз кушылып китүе, шуның белән әсәрдәге төп идеяне тулырак ачуга ирешү.

1

Ф Яруллинның «Җилкәннәр җилдә сынала» повесте. Әдтпнең тормышы, иҗаты турында мәгълүмат бирү.

1

“Җилкәннәр җилдә сынала” повестеның автобиографик повесть булуы. Кешене данлау, зурлау темасының бирелеше.

1

Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Язучы стиле.

1

М. Әгъләмовның “Каеннар булсаң иде”, “Учак урыннары” шигырьләре.  Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты белән таныштыру. Классик шигырьгә йөз тотып иҗат итүе.  Кешене зурлау, данлау темасының бирелеше.

1

Лирик әсәргә анализ ясау үзенчәлекләре. Лирик жанрлар: гражданлык лирикасы, күңел лирикасы. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция).  Шигырь төзелше. Язучы стиле: экзистенциаль башлангыч.

1

Дәрестән тыш уку. №4 Татар әдәбиятында шагыйрәләр иҗаты:

Л. Шагыйрьҗан, Э.Мөэминова, Н Сафина, Р. Вәлиева, Б.Рәхимова, Э. Шәрифуллина, А. Минһаҗева.

1

Вакытлы матбугат материаллары белән эшләү.

1

Йомгаклау.

Матди-  техник  тәэмин  ителеш

  1. Әдәби әсәргә анализ ясау:Урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылары өчен кулланма / Д.Ф. Заһидуллина, М.И.Ибраһимов, В.Р. Әминова. –Казан: Мәгариф, 2005
  2. Хәзерге татар әдәбияты.Г.Р. Закирова, Л.Ә. Гыйззәтуллина. -Казан:Мәгариф, 2008
  3. Татар балалар әдәбияты: гомуми белем бирү мәктәбе өчен уку әсбабы

 /Л.И. Минһаҗева, И.Х. Мияссарова.-Казан: Татарстан Республикасы “Хәтер” нәшрияты (ТаРИХ), 2009

  1. Репрессияләнгән татар әдипләре /Р Мостафин.- Казан: Тат.кит.нәшр., 2009
  2. Бердәм республика имтиханына әзерләнү өчен ярдәмлек. Татар әдәбияты.-Казан.:РИЦ “Школа”, 2008.

           

 8 нче сыйныфта татар әдәбиятыннан  арадаш аттестация  өчен үрнәк эш биремнәре.

            (2015-2016 нче уку елы)

  1. Данлау,кемнеңдер исемен, ниндидер вакыйгаларны тарихта калдыру өчен туган матур яңгырашлы,затлы сүз

 А. шигырь

 Б. дастан

 В. әкият

 Г. мәкаль

  1. Аты юкка-ат булды

Чүлләгәнгә- су булды

Адашканга- юл булды

Ялгызга – ясак(ярдәм)

Җәяүгә- таяк булды.

Бу сүзләр

А. Туктамыш

Б.  Норадын

В.  Идегәй

                  Г. Җантимер   турында.

           

  1. Бу  әсәр малайларны күп укырга, белем алырга чакыра

А. Фатих Кәрим. “Салих бабайның өйләнүе”

Б.  К. Насыйри “Әбүгалисина”

В.  Г.Камал “Беренче театр”

  1. Балтач районы  Шода авылында бу әдипкә багышланган музей эшли.

А. Г.Камал.

Б.  Г. Тукай

В. М. Фәйзи

Г.  Ш.Камал

  1. “Моннан соң бу көйне сине сагынып җырлармын. Синең төсең итеп тотармын...

Бу  көйне синең өчен генә җырлый алган идем.”. Бу сүзләрне  әйтүче

А.  Галимә

Б. Галиябану

В. Бәдига

  1. Мирхәйдәр Фәйзинең “Галиябану” әсәре

А. музыкаль  драма

Б.  трагедия

В.  комедия

     

  1. Шәриф Камалның сезонлы эшчеләр тормышы турындагы әсәре

А. “Буранда”

Б.   “Акчарлаклар”

В. “Уяну”

Г.  “Сулган гөл”

 

  1. Капиталистик сугышка бармас өчен күпләр үз сәламәтлекләренә зыян салалар,ә им-томчылар кесәләрен калынайталар. Бу турыда сөйләүче әсәр

А. Һади Такташ “Киләчәккә хатлар”

Б.  Кәрим Тинчурин “Сүнгән йолдызлар”

В. Гомәр Бәширов “Туган ягым- яшел бишек”

               

  1. “Алсу” поэмасының авторы

А. Фатих Кәрим

Б.  Муса Җәлил

В.  Һади Такташ

Г.  Абдулла Алиш

  1. Татар халкының гореф-гадәтләрен, йолаларын , бәйрәмнәрен ачык  сурәтләгән әсәр

А.  Гомәр Бәширов “Туган ягым –яшел бишек”

Б.   Һади Такташ “Киләчәккә хатлар”

В. Шәриф Камал “Акчарлаклар”

  1. “Әкияттәге серле йомгак булып

Җырым калды сүтелеп юлымда.

 Сез табарсыз килеп шушы эздән

 Мине соңгы йөрәк җырымда.”    Бу өзек кем әсәреннән?

А.  Муса Җәлил

Б. Фатих Кәрим

В.  Гадел Кутуй

Г   Сибгать Хәким

     

      12.  Кискен каршылыкка корылган, эзлекле итеп хикәяләп бирелгән бер вакыйга    тасвир-

            ланган, геройлары җанландырылган табигать күренешләре(җир, таш, чишмә, кош, агач

            һ.б.) булган шигъри әсәр

            А. җыр;

            Б. баллада

            В. поэма

            Г.  әкият

  1.  Татар халкының  ерак үткәнен өйрәнеп, тарихи әсәрләр тудырган әдип

   

      А. Нурихан Фәттах

       Б. Гомәр Бәширов

       В. Туфан Миннуллин

       Г.  Аяз Гыйләҗев

  1. Легендар аксакал  Әлмәндәр карт образын тудырган драматург

А.  Рабит  Батулла

Б.   Илдар Юзеев

В.   Туфан Миннуллин

Г.   Фәнис Яруллин

 

     

.      15. Инвалид коляскасында иҗат итеп, батырлык эшләргә әзер торучы, көчле рухлы образ-

              лар тудыручы әдип

             

             А. Шәүкәт Галиев;

             Б.  Муса Җәлил;

             В. Фәнис Яруллин;

             Г.  Роберт Миңнуллин;



Предварительный просмотр:

Пыжмара  төп гомуми белем  мәктәбе

филология фәннәре  методик  берләшмә  утырышында  каралды

Җитәкчесе_________ Латыйпова  Р.Г.

Беркетмә  №1   24   август 2015                        

Килешенде

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

Укыту эшләре  буенча  директор урынбасары_________Бариева  М.И.

24   август 2015

Раслыйм

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

директоры___________________

Рахматуллин Т.В

Приказ №53     “25”август  2015

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

 муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем бирү мәктәбе”нең татар теле

 һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

5 нче сыйныф өчен татар әдәбиятыннан

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                                                                                               2015 елның 24 августында      үткәрелгән

педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

       

 2015

                                                                                          АҢЛАТМА  ЯЗУЫ

    5 нче сыйныфлар өчен татар әдәбиятыннан эш программасы Россия Федерациясендәге  

һәм  Татарстан  Республикасындагы  мәгарифкә  кагылышлы  хокукый-норматив  актларга  һәм  федераль дәүләт стандартларына нигезләнде:

    1. Россия   Федерациясенең      “Мәгариф   турында”гы   Законы   (Федеральный   закон   от          29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”)

    2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы (Закон Республики Татар

        стан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8)

    3. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф  

        һәм Фән министрлыгында  2010 нчы  елның 17 нче декабрь  боерыгы  1897 нче номер  

        белән  расланган,  РФ  Юстиция  Министрлыгында  19644  нче  регистрацион  номеры  

        белән 2011нче елның 1 нче февралендә теркәлгән)

    4. РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы приказы, 30 нчы август, 2013 нче ел №115 (“Об  

        утверждении  Порядка  организации  и  осуществления  образовательной  деятельности  по  основным  общеобразовательным  программам  –          начального  общего,  основного   общего и среднего общего образования”)

    5. “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Та-

        тарстан  от  08.07.1992  №  1560-XII  (ред.  от  03.03.2012г.)  “О  государственных                                                         языках          Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”)

    6. “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка тел-

        ләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004нче ел, 1нче июль

    7. “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Рес-

        публикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республи-

        касы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар

    8. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халыктелләре турында”гы  126-ФЗ нчы  

        номерлы Законы (24.07.1998)

       5  нче  сыйныф  өчен  "Әдәбият"  курсының  эш  программасы  Федераль  дәүләт  белем бирү  стандартларының  таләпләренә  туры  китереп,  Татарстан  Республикасы  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  рөхсәт  ителгән  “Татар  телендә  урта  (тулы)  гомуми  белем  бирү  мәктәпләренең  1-11  нче  сыйныфлары  өчен  татар  әдәбиятын  укыту  программалары” (Төзүче-авторлары: Ф.Г.Галимуллин, Ф.Ә.Ганиева, Д.Ш.Сибгатуллина). – Казан: Татар. кит.  нәшр., 2011), 5 нче сыйныф өчен Ф.Ә. Ганиева, Л.Г. Сабирова эшләгән (Казан: Татар. кит.  нәшр.,  2014)  Татарстанның  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  тәкъдим  ителгән  дәреслеккә нигезләнеп төзелде.

       Мәктәптә    әдәбият  предметы    –  кирәкле,   әһәмиятле   предметларның    берсе.  Ул  

укучыларны тормышны үзенчәлекле итеп танып белергә өйрәтә, хисси-эмоциональ дөньясын  баета, эстетик зәвык тәрбияли, сөйләмен үстерә, гомумән, шәхес итеп тәрбияләүдә зур роль уйный.  

     

 Татар балалары өчен әдәбият укытуның төп максаты:

       Балаларда туган телгә, әдәбиятка карата кызыксыну уяту, татар әдәбиятының бай  

тарихы, халык авыз иҗаты, талантлы әдипләре, аларның күркәм әсәрләре белән таныштыру.  Әсәрләрне аңларга, эзлекле фикер йөртергә, әсәрләрне матурлык ноктасыннан бәяләп кабул  итәргә өйрәтү.

       Бурычлары:

       -   иҗат, әдәбият үсеше, аның тарихи төшенчәләрен аңлап фикер йөртергә өйрәтү;

       -   әдәбиятның формалашуында һәм үсүендә зур роль уйнаган күренеш – халык авыз  

           иҗаты, аның матур әдәбият белән уртак һәм аермалы якларын күрсәтү;

       -   матур әдәбиятны милли һәм дөньякүләм культураның бер күренеше итеп карау,  

           аның рухи кыйммәтләрне, традицияләрне саклаучы, тапшыручы икәнен аңлату;

       -   әдәби әсәрне  өлешчә  анализлау  күнекмәләре  булдыру,әдәбият  теориясе  буенча  

           билгеле бер күләмдә теоретик белемнәр бирү;

       -   әдәби әсәрдә тасвирланган тормыш вакыйгаларыннан үрнәк һәм гыйбрәт алырга,  

           дөрес, гадел максатлар куярга өйрәтү;

       -   әдәбиятның  матурлыгын,  хис  кичерешләр  байлыгынкүрсәтеп,  балаларның  рухи  

           дөньясын баету;

       -   укучыларның иҗади сәләтләрен үстерү;

       -   үз мәнфәгате   һәм   җәмгыять   мәнфәгате   өчен   иҗади   мөмкинлеген   тормышка  

           ашырырга сәләтле шәхес тәрбияләү;

       -   сөйләм культурасы булдыру.

Әдәбият предметы атнага 2 сәгать хисабыннан, 35 атнага исәпләнеп төзелде. Барлыгы 70 сәгать.

Укыту әсбабы: Әдәбият. 5 сыйныф: татар телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен уку  әсбабы /Ф.Ә. Ганиева, Л.Г. Сабирова / - Казан: Татар. кит. нәшр., 2014. – 175б.

 

УКУ ПРЕДМЕТЫН ҮЗЛӘШТЕРҮ НӘТИҖӘЛӘРЕ

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр:

       -  туган илгә мәхәббәт, ватанпәрвәрлек хисләре, туган телгә сакчыл караш тәрбияләү;

       -  милли үзаң формалаштыру;

       -  укуга карата теләк-омтылыш, җаваплы караш булдыру;

       -  әйләнә-тирә табигатькә дөрес караш булдыру;

       -  кешеләр белән аралаша белү культурасы тәрбияләү;

       -  гаделлек, дөреслек, яхшылык, мәрхәмәтлелек һәм аларның киресе булган  

          сыйфатларны тану, бәяләү;

       -  алган белем һәм осталыкны тормышта максатчан кулланырга өйрәнү.

       Метапредмет нәтиҗәләр: «Татар әдәбияты» курсының метапредмет нәтиҗәләре универсаль уку эшчәнлеген формалаштыруга нигезләнә.

       Танып-белү гамәлләре:

        - әдәби әсәрне дөрес аңлап уку һәм анализлау;

        - дөрес нәтиҗәләр чыгару, гомумиләштерү;

        - сәбәп-нәтиҗә бәйләнеше булдыру;

        - үз фикереңне исбатлый һәм яклый алырга күнектерү;

        - әсәр хакында дөрес фикер йөртә алу.

       Коммуникатив гамәлләр:

        -  иптәшеңне тыңлый, ишетә белү, ишеткәнен үз фикере белән чагыштыру;  

        -  нәтиҗәгә килгәнче, төрле карашларны өйрәнү һәм дөрес юлны сайлау;  

        -  үз фикереңне телдән һәм язма формада башкаларга җиткерә белү;

        -  килеп чыккан проблемаларны уртага салып хәл итү;

        -  төркемнәргә берләшү, бер фикергә килә белү;

        -  өлкәннәр һәм яшьтәшләрең белән продуктив уртак гамәл оештыру;

        -  текст буенча сораулар бирә белү.

       Регулятив гамәлләр:

        -  дәреснең темасын, проблемасын, максатын мөстәкыйль таба белү;

        -  укыту проблемасын чишү;

       -  план буенча эшли белү;

       -  үз фикерләреңне мөстәкыйль дәлилләү;

       -  үзанализ һәм үзбәя булдыру.

       Предмет нәтиҗәләр:

      -   халык авыз иҗаты әсәрләрен үзләштерү, аның матур әдәбият белән уртак  

          сыйфатларын һәм үзенчәлекләрен аера белү;

      -   әдәби әсәрнең эчтәлеген аңлау, төп фикерне таба белү;

      -   әсәрләрне иҗтимагый һәм мәдәни тормыш күренешләре белән бәйлелектә аңлау;

      -   язучыларның тормыш һәм иҗат юлларының мөһим фактларын истә калдыру;

      -   әдәбият теориясе буенча билгеле бер күләмдә теоритек белемгә ия булу;

      -   әсәрдә автор карашларын ачыклау һәм әсәргә карата үз фикереңне әйтә белү;

      -   әдәби әсәрне эчтәлек һәм форма берлегендә аңлау.

УКУЧЫЛАРНЫҢ ӘЗЕРЛЕК  ДӘРӘҖӘСЕНӘ ТАЛӘПЛӘР

Укучы өйрәнә:

-  халык авыз иҗаты һәм матур әдәбиятның уртак сыйфатларын, үзенчәлекләрен  

   табарга;

-  эчтәлек һәм форма берлеген аңларга;

- әсәрнең темасын, проблемасын, идеясен билгеләргә;

- әдәби образларны (кеше, табигать һ.б.) танырга;

- әдәби детальләрне таба белергә;

- сурәтләү чараларын табарга;

- әдәби төрләр, жанрларны таный һәм аера белергә.

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

  • Укытучы биреме аша мәгълүматны өстәмә чыганаклардан табарга
  • Татар әдәбиятыннан алган белемне башка фәннәрне үзләштерүдә файдалана белергә.
  • әдәби әсәрне иҗтимагый һәм мәдәни тормыш күренешләре белән бәйлелектә                карарга;

Программаның  эчтәлеге

Халыкның милли, рухи мәдәният хәзинәсе буларак халык иҗаты.        Аның сәнгать төрләре формалашуга йогынтысы. Халык иҗатының бер төре  буларак халык авыз иҗаты. Аның әсәрләрендә гомумкешелек хыяллары, идеалларының чагылуы. Халык авыз иҗатының матур әдәбият белән бәйлә-нешләре: уртаклыгы һәм үзенчәлекле аермалары. Халык авыз иҗатының   төп жанрлары, жанр сыйфатлары.    (1 сәг)

Әкиятләр Әкиятләр: жанр төрләре, үзенчәлекле сыйфатлары.  “Ак бүре” әкияте ( кыскартып).  “Үги кыз”, “Аю белән төлке” әкиятләре. (8  сәг)

Җырлар: татар халык җырларына хас үзенчәлекләр. Көй һәм сүзләр тәңгәллеге. “Моң” төшенчәсе. Җырларны төркемләү. “Иске кара урман”, ”Гөлҗамал”,”Туган ил”,”Яшә, Республикам!”,”Ай былбылым”; кыска җырлар -  дүртюллыклар;  тарихи җырлар: “Болгар иленең кызлары”,”Пугач явы”.    (4 сәг)   

Кыска  жанрлар: мәкальләр һәм әйтемнәр. табышмаклар, мәзәкләр Хуҗа Насретдин мәзәкләре”.    (4  сәг)

Бәетләр. Бәетләр. “Сак-сок” бәете.(2  сәг)

Риваятьләр, легендалар: аларга хас үзенчәлекләр; жанр сыйфатлары. “Янмый торган кыз”,”Иске Казан каласының корылуы”,”Шәһәр нигә Казан дип аталган”,”Әллүки”,”Зөһрә кыз”,”Кеше гомере ничек корылган”.(6  сәг)

Әдәби  әкиятләр: халык әкиятләре белән уртаклык; сәнгатьлелек сыйфатлары, әдәби әсәр буларак  алым һәм сурәтләү чаралары. Г.Тукайның “Шүрәле” әкияте.  Җ.Тәрҗемановның “Тукран малае Шуктуган” әкияте.  Ә. Фәйзинең “Аучы мәргән белән Болан кыз” әкияте.  Батулланың “Курай уйный бер малай” әкияте.  Ф. Яруллин  “Зәңгәр күлдә ай коена”,”Кояштагы  тап”   (15  сәг)

Хикәя: жанр сыйфатлары;  әсәрнең катламнары – вакыйгалар, күренешләр,  хис-кичерешләр; кеше образлары -  төп герой, ярдәмче геройлар, җыелма образлар; хикәяләүче образы, автор позициясе. Ф Әмирхан “Ай өстендә Зөһрә кыз”,”Нәҗип” хикәяләре.  (5  сәг)

Мәсәл.  Тереклек, җансыз предмет образлары  ярдәмендә, читләтеп, кеше сыйфатларын һәм тормышын тасвирлау. Хикәяләп яки тезмә рәвештә язылуы; фикер-идеяләрнең аллегория  ярдәмендә белдерелүе. Мәҗит Гафуриның “Сарыкны кем ашаган?” мәсәле. Габдулла Тукайның “Ике сабан” мәсәле.      (2  сәг)

Чәчмә һәм тезмә әсәр.(2  сәг) 

Бәйләнешле сөйләм үстерү –( 8 сәгать)

Практик дәрес: сәнгать  төре буларак матур әдәбият; чәчмә һәм тезмә әсәр; аларның  сәнгатьчә сурәтләү алымнары,  чаралары. Г Тукайның  “Пар ат”,”Туган җиремә”,”Туган авыл” шигырьләре. Шәүкәт Галиев. Балалар әдәбиятындагы  урыны;  геройлары,  образлар дөньясы. “Һәркем әйтә дөресен”,”Тереклек суы”,”Курыкма, тимим!” “Тарихтан сабак”,”Өйгә бирелгән эш”,”Онытылган, өйдә калган” шигырьләре.(4сәг) 

Кабатлау. Йомгаклау.(1  сәг)

Тематик  бүленеш

 

Бүлек исеме

С

1

 Халыкның милли, рухи мәдәният хәзинәсе буларак халык иҗаты.        Аның сәнгать төрләре формалашуга йогынтысы. Халык иҗатының бер төре  буларак халык авыз иҗаты. Аның әсәрләрендә гомумкешелек хыяллары, идеалларының чагылуы. Халык авыз иҗатының матур әдәбият белән бәйлә-нешләре: уртаклыгы һәм үзенчәлекле аермалары. Халык авыз иҗатының   төп жанрлары, жанр сыйфатлары.    

1

2

Әкиятләр Әкиятләр: жанр төрләре, үзенчәлекле сыйфатлары.  “Ак бүре” әкияте ( кыскартып).  “Үги кыз”, “Аю белән төлке” әкиятләре.  

8

3

Җырлар: татар халык җырларына хас үзенчәлекләр. Көй һәм сүзләр тәңгәллеге. “Моң” төшенчәсе. Җырларны төркемләү. “Иске кара урман”, ”Гөлҗамал”,”Туган ил”,”Яшә, Республикам!”,”Ай былбылым”; кыска җырлар -  дүртюллыклар;  тарихи җырлар: “Болгар иленең кызлары”,”Пугач явы”.      

4

4

Кыска  жанрлар: мәкальләр һәм әйтемнәр. табышмаклар, мәзәкләр Хуҗа Насретдин мәзәкләре”.    

4

5

Бәетләр. Бәетләр. “Сак-сок” бәете.

2

6

  Риваятьләр, легендалар: аларга хас үзенчәлекләр; жанр сыйфатлары. “Янмый торган кыз”,”Иске Казан каласының корылуы”,”Шәһәр нигә Казан дип аталган”,”Әллүки”,”Зөһрә кыз”,”Кеше гомере ничек корылган”.

6

7

Әдәби  әкиятләр: халык әкиятләре белән уртаклык; сәнгатьлелек сыйфатлары, әдәби әсәр буларак  алым һәм сурәтләү чаралары. Г.Тукайның “Шүрәле” әкияте.  Җ.Тәрҗемановның “Тукран малае Шуктуган” әкияте.  Ә. Фәйзинең “Аучы мәргән белән Болан кыз” әкияте.  Батулланың “Курай уйный бер малай” әкияте.  Ф. Яруллин  “Зәңгәр күлдә ай коена”,”Кояштагы  тап”  

15

8

 Хикәя: жанр сыйфатлары;  әсәрнең катламнары – вакыйгалар, күренешләр,  хис-кичерешләр; кеше образлары -  төп герой, ярдәмче геройлар, җыелма образлар; хикәяләүче образы, автор позициясе. Ф Әмирхан “Ай өстендә Зөһрә кыз”,”Нәҗип” хикәяләре.  

5

9

Мәсәл.  Тереклек, җансыз предмет образлары  ярдәмендә, читләтеп, кеше сыйфатларын һәм тормышын тасвирлау. Хикәяләп яки тезмә рәвештә язылуы; фикер-идеяләрнең аллегория  ярдәмендә белдерелүе. Мәҗит Гафуриның “Сарыкны кем ашаган?” мәсәле. Габдулла Тукайның “Ике сабан” мәсәле.      

2

10

Чәчмә һәм тезмә әсәр.

6

11

Бәйләнешле сөйләм үстерү - 8 сәгать

8

12

Дәрестән тыш уку өчен

4

13

Практик дәрес: сәнгать  төре буларак матур әдәбият; чәчмә һәм тезмә әсәр; аларның  сәнгатьчә сурәтләү алымнары,  чаралары. Г Тукайның  “Пар ат”,”Туган җиремә”,”Туган авыл” шигырьләре. Шәүкәт Галиев. Балалар әдәбиятындагы  урыны;  геройлары,  образлар дөньясы. “Һәркем әйтә дөресен”,”Тереклек суы”,”Курыкма, тимим!” “Тарихтан сабак”,”Өйгә бирелгән эш”,”Онытылган, өйдә калган” шигырьләре.

4

14

Кабатлау. Йомгаклау.

1

Барысы  

70

                                                                                   Календарь-тематик  бүленеш

Дәрес №

Дәреснең темасы,  эчтәлеге

   Сәгать     саны

  Үтәү  вакыты

Искәрмә

план

факт

1

Халыкның милли, рухи мәдәният хәзинәсе буларак халык иҗаты.   Аның  сәнгать төрләре формалашуга йогынтысы. Халык иҗатының бер төре буларак халык авыз иҗаты.  Аның әсәрләрендә гомумкешелек хыяллары, идеалларының чагылуы. Халык авыз иҗатының матур әдәбият белән бәйләнешләре: уртаклыгы һәм үзенчәлекле аермалары.    Халык авыз иҗатының төп жанрлары, жанр сыйфатлары.

1

2.09

2.

Әкиятләр,  жанр төрләре, үзенчәлекле сыйфатлары.Әкиятләрнең эстетик кыйммәте.

1

3.09

3

4

5

«Ак бүре» әкияте

«Ак бүре» әкияте 2нче бүлек

Әкияткә тулы анализ

1

1

1

9.09

10.09

16.09

6

7

“Үги кыз” әкияте.

Әкияткә тулы анализ

1

1

17.09

23.09

8

9

 “Аю белән төлке”

Хайваннар турындагы әкиятләр

1

1

24.09

30.09

10

Дәрестән тыш уку өчен.  “Гөлчәчәк” татар халык әкияте.

1

1.10

11

Бәйләнешле сөйләм  үстерү. Мөстәкыйль эш. Әкият геройларының  көрәш максатлары һәм җиңүгә китергән сәбәпләр, шартлар  (өйрәнгән әсәрләр мисалында).

1

7.10

12

Җырларны төркемләү. Татар халык җырларына хас үзенчәлекләр. Көй һәм сүз тәңгәллеге. “ Моң” төшенчәсе. Озын һәм кыска җырлар, такмаклар.

1

8.10

13

“Иске кара урман”, ”Гөлҗамал”,”Туган ил”,”Яшә, Республикам!”,”Ай былбылым”; кыска җырлар -  дүртюллыклар;  тарихи җырлар: “Болгар иленең кызлары”,”Пугач явы”.                                                            

1

14.10

14

”Туган ил”,”Яшә, Республикам!”

1

15.10

15

”Ай былбылым”; кыска җырлар

1

21.10

16

17

Кыска  жанрлар: Мәкальләр һәм әйтемнәр, табышмаклар. Аларда мәгънә тирәнлеге  һәм аларның тел – бизәк, сөйләмнең тәэсирлеген көчәйтү чаралары булуы.

1

1

22.10.

28. 10

18

19

Мәзәкләр.Мәзәкләрдәге тапкырлык, юмор, кимчелекләрне тәнкыйтьләү, тирән мәгънә, хикмәтлелек. “Хуҗа Насретдин мәзәкләре”.  

1

1

29.10

11.11

20

Дәрестән тыш уку өчен. Ләбиб Лерон. Шаян хикәяләр, шигырьләр, әкиятләр.

1

12.11

21

Бәет жанры  турында мәгълүмат. Күпчелек очракта эчтәлекләре буенча тарихи вакыйгаларга һәм шәхесләргә, авыр заманага,  шәхси фаҗигаләргә һ.б. багышланулары.

1

18.11

22

 “Сак-Сок” бәете. Аның фантастик сюжетка корылган булуы.

1

19.11

23

Бәйләнешле сөйләм  үстерү. Инша.“Сак-сок”бәетендә тасвирланган халык  акылы  һәм синең үз нәтиҗәләрең.

1

25.11

24

Риваять һәм легенда жанрлары  турында мәгълүмат. Риваять, легендаларның аермалы һәм охшаш яклары.

1

26.11

25

26

«Шәһәр ни өчен Казан дип аталган» риваяте.  

«Шәһәр ни өчен Казан дип аталган» риваяте.  

1

1

2.12

3.12

27

“Янмый торган кыз”  риваяте.  

1

9.12

28

“Иске Казан каласының корылуы” риваяте.  

1

10.12

29

“Әллүки” риваяте.  

1

16.12

30

31

Практик  дәрес. Халык авыз иҗатында образлар; әсәрләрдә дөньясурәте; табигать һәм кеше, яшәеш һәм кеше турында күзаллаулар.

Халык авыз иҗаты поэтикасы, язма әдәбият үсешенә, әдәби телгә зур йогынтысы.          

1

1

17.12

23.12

32

33

  • Әдәби  әкиятләр. Халык  әкиятләре белән уртаклык, аерымлыклар.
  • Г.Тукайның «Шүрәле» әкияте.  

1

1

24.12

13.01

34

Бәйләнешле сөйләм үстерү . Ятлау һәм сәнгатьле итеп сөйләү өчен.  Г.Тукайның “Шүрәле” әсәре,  1 – бүлек.

1

14.01

35

36

37

38

  • Җ.Тәрҗемановның “Тукран малае Шуктуган” әкияте.
  • Әсәрнең эчтәлеге белән танышу
  • Образлар системасы өстендә эш
  • Отзыв язу

1

1

1

1

20.01

21.01

27.01

28.01

39

40

41

Ә. Фәйзинең “Аучы Мәргән белән Болан кыз” әкияте.    

Ә. Фәйзинең “Аучы Мәргән белән Болан кыз” әкияте.    

Образлар системасы

1

1

1

3.02

4.02

10.02

42

43

44

  • Р.Батулланың “Курай уйный бер малай” әкияте.
  • Р.Батулланың “Курай уйный бер малай” әкияте эчтәлек белән танышу
  • Әсәргә тулы анализ

1

1

1

11.02

17.02

18.02

45

46

Ф.Яруллинның  “Зәңгәр күлдә ай коена”  әкияте.

Образлар системасы өстендә эш    

1

1

24.02

25.02

47

Ф.Яруллинның  “Кояштагы тап” әкияте.    

1

2.03

48

Бәйләнешле сөйләм  үстерү. Инша.“Әдәби әкиятләрдә табигать һәм кеше образларына салынган фикерләр, нәтиҗәләр  (өйрәнгән әсәрләр мисалында).

1

3.03

49

Хикәя: жанр сыйфатлары;  әсәрнең катламнары – вакыйгалар, күренешләр,  хис-кичерешләр; кеше образлары -  төп герой, ярдәмче геройлар, җыелма образлар; хикәяләүче образы, автор позициясе.

1

9.03

50

51

Ф.Әмирханның ”Ай өстендә Зөһрә кыз” хикәясе.  

Әсәргә тулы анализ

1

1

10.03

16.03

52

53

Ф.Әмирханның   “Нәҗип” хикәясе.

Әсәргә тулы анализ  

1

1

17.03

30.03

54

Дәрестән тыш уку өчен. Фаил Шәфигуллинның “Акмөгез”хикәясе.        

1

31.03

55

Мәсәл. Тереклек, җансыз предмет образлары ярдәмендә, читләтеп, кеше сыйфатларын, тормышын тасвирлау. Хикәяләп яки тезмә рәвештә язылу.

  М.Гафуриның «Сарыкны кем ашаган?» мәсәле.

1

6.04

56

   Г.Тукайның  “Ике сабан” мәсәле.    

1

7.04

57

58

Практик  дәрес. Әдәбиятның башка сәнгать төрләре арасында урыны. Тормышны һәм кешенең бай рухи дөньясын танып–белү чарасы буларак әдәбият. Аның әхлакый һәм эстетик яктан кешегә йогынтысы.  

 Язылу рәвеше ягыннан әдәби әсәрләрнең ике төргә бүленгән булуы: чәчмә һәм тезмә әсәр.

1

1

13.04

14.04

59

60

61

Шигырь төзелеше: үлчәм, ритм, рифма, тезмә, строфа.  Шигырьдә образлар, лирик герой. Г.Тукайның “Пар ат”, “Туган җиремә” шигырьләре.

1

1

1

20.04

21.04

27.04

62

Бәйләнешле сөйләм үстерү . Ятлау һәм сәнгатьле итеп сөйләү өчен. Г.Тукайның үзегез яраткан шигыре.        

1

28.04

63

64

65

Шәүкәт Галиев. Балалар әдәбиятындагы  урыны;  геройлары,  образлар дөньясы.

“Һәркем әйтә дөресен”,”Тереклек суы”,”Курыкма, тимим!”

“Тарихтан сабак”,”Өйгә бирелгән эш”,”Онытылган, өйдә калган” шигырьләре.

1

1

1

4.05

5.05

11.05

66

Еллык йомгаклау контроль эше. Арадаш аттестация.

1

12.05

67

Бәйләнешле сөйләм үстерү . Ятлау һәм сәнгатьле итеп сөйләү өчен. Укытучы яки укучылар сайлап алып, Ш.Галиевнең бер шигыре.

1

18.05

68.

Бәйләнешле сөйләм  үстерү. Инша  яки  шигырь. ”Минем туган җирем” (Г.Тукай  һәм башка язучыларның әсәрләрен файдаланып, һәркем  үз образын иҗат итә).

1

19.05

69.

Бәйләнешле сөйләм үстерү . Ятлау һәм сәнгатьле итеп сөйләү өчен.     Ф.Яруллин “Сез иң гүзәл кеше икәнсез”

1

25.05.

70

Дәрестән тыш уку өчен. Вакытлы  матбугат басмалары.

Уку елы буенча үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау. Йомгаклау

1

26.05

МАТДИ – ТЕХНИК ТӘЭМИН ИТЕЛЕШ

 

1.   Заһидуллина Д.Ф. Әдәби әсәргә анализ ясау. – Казан: Мәгариф, 2005.

2.  Заһидуллина  Д.Ф.,  Закирҗанов  А.М.  Татар  әдәбияты:  Теория.  Тарих.–          Казан:  

    Мәгариф, 2006.

3.  Исламов  Ф.Ф. Әдәби викториналар –  әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә

    кыйммәтле чара. – Казан, 2005.

4. Йосыпова Н.М. XXгасыр татар шигъриятендә символлар. – Казан: Мәгариф, 2006.

5. Исәнбәт Н.С. Татар халык мәкальләре. 3 томда. – Казан:Татар.кит.нәшр., 2010.

       Электрон  ресурслар:  “Бала”  китапханәсе,  “Татар  мультфильмнары”,  мультимедиа   укыту программалары; электрон китапханә; татар сайтлары (belem.ru, tatarile.org.com);

Аудио  һәм видео әсбаплар: 

       -  Габдулла Тукай. Интерактив мультимедиа уку-укыту әсбабы.

       -  Габдулла Тукай. Энциклопедия. Дисклар коллекциясе.

       -  «Габдулла  Тукай»,   «Вамин»  Татарстанның  мәдәни  традицияләрен  саклау  һәм  

          үстерү фонды, DVD и 1 СD дан торган җыентык, 2009.

       -  Классик әдәбиятыбыз үрнәкләре. Татар әдәбиятыдәресләренә фонохрестоматия (5-

          11 сыйныфлар). СD 4 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

       -  Шигърият    бакчасында.   Татар  әдәбияты   дәресләренә   фонохрестоматия    (5-11

          сыйныфлар) СD 1, CD 2, CD 3 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

       -  Фәнис    Яруллин.    Тормышы     һәм   иҗатына    багышланган     методик   әсбап.  

          Мультемедиа басма.

       -  Язучыларыбыз     чыгышлары    һәм   алар  турында   истәлекләр.   Татар  әдәбияты  

          дәресләренә   фонохрестоматия    (5-11  сыйныфлар).   СD5    форматлы.   Төзүчесе:

          Газимҗанова Р.Г.

       -  Язучылар,  композиторлар  һәм  рәссамнар  чыгышлары,  алар  турында  истәлекләр.  

          Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия (5-11 сыйныфлар). СD 6 форматлы.  

          Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

                                                                  АРАДАШ АТТЕСТАЦИЯНЕҢ ҮРНӘК  ВАРИАНТЛАРЫ

1нче вариант

Арадаш аттестация эше 2 өлештән тора. А өлеше тест биремнәреннән, В өлеше иҗади эш.

  1. Кайсы төркемдә халык авыз иҗаты жанрлары күрсәтелмәгән?
  1. Хикәя, повесть, роман    
  2. Әкият, мәкаль, табышмак
  3. Риваять, шигырь, бәет
  1. «Ак бүре» әкияте нинди әкият?
  1. Тылсымлы
  2. Көнкүреш
  3. Хайваннар турында
  1. Кайсы әкиятләр халыкныкы?
  1. «Таңбатыр», «Кәҗә белән Сарык», «Су анасы»
  2. «Сертотмас үрдәк», «Койрыклар», «Нечкәбил»
  3. «Өч кыз», «Гөлчәчәк», «Ак бүре»
  1. Габдулла Тукайның үз тормыш юлына багышлап язылган әсәре ничек атала?
  1. «Хәтердә калганнар»
  2. «Исемдә калганнар»
  3. «Истә, барысы да истә»
  1.  «Шүрәле» әкиятендә кайсы авылда булган вакыйгалар сурәтләнгән?
  1. Кырлай
  2. Җаек
  3. Өчиле
  1.  «Нәҗип» хикәясенең авторы кем?
  1. Габдулла Тукай
  2. Һади Такташ
  3. Фатих Әмирхан
  1. Әмирхан Еникинең «Бала» хикәясендә кайсы чор вакыйгалары сурәтләнгән?
  1. Революция
  2. Бөек Ватан сугышы
  3. Гражданнар сугышы
  1. Кайсы төркемдә Бөек Ватан сугышында катнашкан язучылар күрсәтелгән?
  1. Муса Җәлил, Гадел Кутуй, Фатих Әмирхан
  2. Габдулла Тукай, Һади Такташ
  3.  Әмирхан Еники, Габделхай Сабитов
  1. Шәүкәт Галиев әсәрләрендә еш очрый торган герой?
  1. Шәвәли    2)Нәҗип     3)Сертотмас үрдәк
  1. «Җырларым» шигыренең авторы кем?
  1. Фатих Кәрим        2)Муса Җәлил      3)Габдулла Тукай
  1. Габделхай Сабитов иҗат иткән хикәя?
  1. «Ярсулы яз»     2)«Нәҗип»     3)«Сагыну»
  1. Чагыштыру сүзенә дөрес билгеләмәне күрсәтегез.
  1. Бер предмет яки күренешне икенче предмет яки күренешкә охшатып әйтүне белдерә
  2. Көлкеле хәлләрне сурәтләү
  3. Фаҗигале хәлләрне сурәтләү

Һәр сорауга 1 балл куела

В өлеше иҗади эш. Бирелгән әсәрнең сюжет – композициясен төзергә.

8 балл куела

2нче вариант

Арадаш аттестация эше 2 өлештән тора. А өлеше тест биремнәреннән, В өлеше иҗади эш.

  1. Кайсы төркемдә халык авыз иҗаты жанрлары гына күрсәтелгән?
  1. Хикәя, повесть, әкият

2)Әкият, мәкаль, табышмак

3)Риваять, шигырь, бәет

  1. «Таңбатыр» әкияте нинди әкият?
  1. Тылсымлы
  2. Көнкүреш
  3. Хайваннар турында
  1. Кайсы әкиятләрнең авторы Абдулла Алиш?
  1. «Таңбатыр», «Кәҗә белән Сарык», «Су анасы»
  2. «Сертотмас үрдәк», «Койрыклар», «Нечкәбил»
  3. «Өч кыз», «Гөлчәчәк», «Шүрәле»
  1. Габдулла Тукай кайсы авылны «дөньяга күзем ачылган урын» дип атый?
  1. Җаек       2)Кырлай         3)Өчиле
  1. «Шүрәле» әкиятендә кайсы авылда булган вакыйгалар сурәтләнгән?

1)Кырлай              2)Җаек                 3)Өчиле

  1. «Караборынның дусты» әсәрендәге төп геройның исеме ничек?
  1. Әйдүк                   2)Нәҗип          3)Озын Хөсәен
  1. Гадел Кутуйның «Сагыну» әсәренең жанры?
  1. Әкият
  2. Мәсәл
  3. Нәсер
  1. Кайсы төркемдә Бөек Ватан сугышында катнашкан язучылар күрсәтелгән?

1) Муса Җәлил, Гадел Кутуй, Фатих Әмирхан

2)Габдулла Тукай, Һади Такташ

3) Әмирхан Еники, Габделхай Сабитов

  1. Шәүкәт Галиев әсәрләрендә еш очрый торган герой?

1) Шәвәли

  1. Нәҗип
  2. Сертотмас үрдәк
  1. «Җырларым» шигыренең авторы кем?

1)Фатих Кәрим

  1. Муса Җәлил
  2. Габдулла Тукай
  1. Габделхай Сабитов иҗат иткән хикәя?

1)«Ярсулы яз»        2)«Нәҗип»     3)«Сагыну»

  1. Чагыштыру сүзенә дөрес билгеләмәне күрсәтегез.
  1. Бер предмет яки күренешне икенче предмет яки күренешкә охшатып әйтүне белдерә
  2. Көлкеле хәлләрне сурәтләү
  3. Фаҗигале хәлләрне сурәтләү

В өлеше иҗади эш. Бирелгән әсәрнең сюжет – композициясен төзергә.

8 балл куела

Арадаш аттестация эшен бәяләү

“5” ле билгесе: 19 -  20 балл

“4” ле билгесе:  17-19 балл

“3” ле билгесе: 14-16 балл

“2” ле билгесе : 14  балдан түбән



Предварительный просмотр:

                                   

Пыжмара  төп гомуми белем  мәктәбе

филология фәннәре  методик  берләшмә  утырышында  каралды

Җитәкчесе_________ Латыйпова  Р.Г.

Беркетмә  №1   24 август 2015                        

Килешенде

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

Укыту эшләре  буенча  директор урынбасары_________Бариева  М.И.

24   август 2015

Раслыйм

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

директоры___________________

Рахматуллин Т.В

Приказ №53    “25 ”август  2015

                                                                 

                                                                           Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем бирү мәктәбе”нең татар теле

һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

5  нче сыйныф өчен татар теленнән

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                                                                                                                   2015 елның 24  августында      үткәрелгән

педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

                                                                                                 2015

                                                                                                     АҢЛАТМА  ЯЗУЫ

   5 нче сыйныфлар өчен татар теленнән эш программасы Россия Федерациясендәге һәм Татарстан Республикасындагы мәгарифкә кагылышлы хокукый-норматив актларга һәм федераль дәүләт стандартларына нигезләнде:

1. Россия Федерациясенең “Мәгариф турында”гы Законы (Федеральный закон от 29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”).

2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы (Закон Республики Татарстан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8).

3. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф һәм Фән министрлыгында 2010 нчы елның 17 нче декабрь боерыгы 1897 нче номер белән расланган, РФ Юстиция Министрлыгында 19644 нче регистрацион номеры белән 2011нче елның 1 нче февралендә теркәлгән).

4. РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы приказы, 30 нчы август, 2013 нче ел №115 (“Об утверждении Порядка организации и осуществления образовательной деятельности по основным общеобразовательным программам – начального общего, основного общего и среднего общего образования”).

5. “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Татарстан от 08.07.1992 № 1560-XII (ред. от 03.03.2012г.) “О государственных языках Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”).

6. “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004нче ел, 1нче июль.

7. “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар.

8. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халыклары телләре турында”гы 126-ФЗ нчы номерлы Законы (24.07.1998).

5 нче сыйныф өчен "Татар теле" курсының эш программасы Федераль дәүләт белем бирү стандартларының таләпләренә туры китереп, Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән “Татар телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләре өчен ана теленнән программа (5 – 9 нчы сыйныфлар), төзүче-авторлары: Г.Р.Галиуллина, М.М. Шәкүрова) – Казан, 2013, 5 нче сыйныф өчен Ч.М.Харисова, Н.В.Максимов Сәйфетдинов, Р.Р. тарафыннан төзелгән (Казан: Татарстан китап нәшрияты 2012), Татарстанның Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән укыту әсбабына нигезләнеп төзелде.

Укыту предметының гомуми характеристикасы

                 Мәктәптә татар теле - әһәмиятле предметларның берсе. Татар мәктәпләрендә татар балаларына татар телен өйрәтү үз телләрен өйрәнүгә кызыксыну, омтылыш уятуга, мәхәббәт хисләре тәрбияләүдә әһәмиятле роль уйный.

Татар теленнән белем бирүнең төп максаты:

Федераль дәүләт стандарты таләпләрен тормышка ашыру белән бергә, укучыларда лингвистик (тел), коммуникатив (аралашу), милли мәдәният өлкәсенә караган культурологик (мәдәни) компетенцияләр булдыру. Укучының үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү.

Бурычлары:

- Укучыларның башлангыч мәктәптә фонетик, орфоэпик, орфографик, лексик, грамматик нигезләреннән алган белемнәрен системалаштыру, катлаулырак формаларда өйрәтүне дәвам итү.

- Укучыларның иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, үз фикерләрен дәлилләргә күнектерү.

- Телнең төп грамматик чараларын сөйләм процессында куллануга ирешү.

- Татар әдәби тел нормаларын һәм стилистик мөмкинлекләрен ачык күзаллауга, аларны тиешенчә куллана белергә өйрәтү, сөйләм эшчәнлегенең үзара аралашу чарасы икәнен аңлату.

- Баланың үзен тәрбияләү, үзе белән идарә итү, үз фикерен яклый алу сәләтен үстерү.

- Укучының үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү.

- Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләренә, әхлак нормаларына төшендерү.

- Укучыларның иҗади сәләтләрен үстерү.

- Сөйләм культурасы булдыру.

Предметның укыту планындагы урыны:

   Татар теле “Филология” өлкәсенә карый, гуманитар фәннәр циклына керә.

Программа 2015-2016 нчы  уку елына 105 сәгатькә исәпләнеп төзелгән;  атнага 3 сәгать вакыт бирелә.

Программаны үзләштерүдән көтелгән нәтиҗәләр:

Программа белән эшләүнең төп максаты – 5 нче сыйныф ахырына планлаштырылган (яки көтелгән) нәтиҗәләргә ирешү. Алар түбәндәгеләр:

 - шәхси нәтиҗәләр:

  • татар теленең татар халкы өчен төп милли-мәдәни кыйммәт булуын, ана телендә шәхеснең әхлакый, рухи  һәм иҗади яктан формалашудагы ролен аңлау;
  • туган телгә мәхәббәт һәм аның белән горурлану хисләре тәрбияләү, туган телне саклау һәм үстерү өлкәсендә эшләргә теләк, омтылыш уяту;
  • туган телдә аралашу, үз фикереңне һәм хисләреңне төгәл, анык, күпьяклы итеп белдерү өчен кирәкле булган сүзлек составын һәм грамматик, стилистик чараларны белү;
  • аралашу төренә һәм ситуациясенә бәйле сөйләмне куллана һәм үзара бәйли белү;
  • иптәшләренең сөйләменә игътибар итү, үзеңнең сөйләмеңә күзәтеп бәя бирү,  хаталарны төзәтү, бәхәстә катнашу, төрле дәлилләр кулланып, тема буенча фикер алышу.

Предметны үзләштерү барышында ирешкән нәтиҗәләр:

  • сөйләмиятнең барлык төрләрен (тыңлау, аңлау, уку, язу) үзләштерү: язма һәм сөйләм теленә караган мәгълүматның темасын, төп һәм өстәмә фикерен аңлау; төрле стильгә һәм жанрга караган текстларны дөрес уку һәм аңлау; төрле чыганаклардан мәгълүмат туплый белү; сүзлекләрдән һәм электрон чаралардан дөрес файдалана белү; аерым бер темага караган материалны туплый, анализлый, эшкәртә һәм үзгәртә белү;
  • татар теленең төп функцияләрен, татар теленең башка төрки телләр арасында тоткан урынын, телнең мәдәният, җәмгыять белән тыгыз бәйләнешен  аңлау;
  • туган тел турындагы фәнни белемнәрнең нигезен булдыру, тел катламнарының, ярусларының үзара бәйләнешен һәм мөнәсәбәтен  аңлау;
  • тел белеменең төп төшенчәләрен үзләштерү, аның тармаклары турында мәгълүмат булдыру; тел һәм сөйләм, сөйләм төрләре, аралашу ситуацияләре; сөйләм теле, функциональ стильләр, матур әдәбият теле; текст һәм аның төрләре; телнең төп берәмлекләре, аларның аермалы билгеләрен, сөйләмдә кулланылу үзенчәлекләрен белү;
  • телнең төп стилистик чараларын, телнең әдәби нормаларын, сөйләм әдәбе нормаларын белү, аларны сөйләмдә дөрес кулланырга өйрәнү;
  • тел һәм сөйләм берәмлекләрен аера һәм анализлый белү; тел һәм стилистик чараларның кулланылышына бәйле рәвештә сөйләм төрләрен аера һәм чагыштыра белү;
  • телнең сәнгати чараларын аеру, аларның эстетик функцияләрен белү.

предметара нәтиҗәләр:

  • татар теленең башка фәннәрне өйрәнү һәм белем алу чарасы икәнен аңлау;
  • татар телен әдәбият белән бәйләп, тел чараларының матур әдәбият әсәрләрендәгетәэсир көчен, сәнгатьлелеген булдыруда ролен ачыклау; чор әдәбиятына хас тел-сурәтләү чараларының үзенчәлекләрен ачу;
  • телне әдәбият белән бәйләп, укыган яки тыңлаган әсәрнең эчтәлеген, планын, конспектын, резюмесын логик эзлекле итеп язарга, сөйләргә өйрәтү;
  • телне мәдәният белән бәйләп, татар теленең байлыгына һәм матурлыгына хөрмәт, зәвык тәрбияләү;
  • татар телен рус теле белән бәйләп, телләр һәм халыклар арасындагы уртак хәзинә – рухи кыйммәтләргә ихтирам, башка милләт вәкилләренә карата түземле–ихтирамлы мөнәсәбәт тәрбияләү; телләрнең үзара багланыш-мөнәсәбәтләрен, шул мөнәсәбәтләр нәтиҗәсендә уртак төшенчәләр һәм тел берәмлекләре барлыкка килүне аңлату;
  • рус һәм чит телләр, әдәбиятлар белән бәйләп, татар теленең милли-мәдәни үзенчәлекләрен өйрәтү, алган белемнәрне төрле тел күренешләрен аңлатуда куллану;
  • телне тарих, җәмгыять белеме фәннәре белән бәйләп, дөнья, кешелек җәмгыяте, аның үсеше турында күзаллау формалаштыру, җәмгыять үсешенең телгә турыдан-туры мөнәсәбәте булуын җиткерү;
  • татар теле дәресләрендә алган белем һәм күнекмәләрне телнең кеше һәм җәмгыять тормышында тоткан урынын аңларга ярдәм итү;сөйләмне дөрес куллана, бәяли белергә, үз фикереңнең уңай һәм тискәре якларын аңларга, камилләштерергә  өйрәтү;
  • әдәби әсәрләрнең теле белән эшләгәндә, татар теле – бәйләүче чараларга бик бай тел, шул чаралар системасын, алар белдергән мәгънәләрне нәтиҗәлерәк үзләштерү максатыннан, стиль мөмкинлекләрен дә исәпкә алып, фикерне төгәл бирердәй сүзтезмә һәм җөмләләрне телебез хәзинәсеннән сайлап ала белү.

Укучыларның белеменә, эш осталыгына һәм күнекмәләренә таләпләр:

Укучы өйрәнә:

- Исем, фигыль, зат алмашлыкларын табу, аларның морфологик үзенчәлекләрен билгели белергә.

- Сүзтезмәләрне, аларның төрләрен аера белергә.

- Морфологик анализ ясарга.

- Синтаксик анализ ясарга

- Фонетик, сүз ясалышы һәм лексик закончалыкларны күрә белергә.

- Сүзне катлаулы тел берәмлеге буларак бәяләргә.

- Төрле тип сүзлекләрнең төзелү принципларын.

- Укылган текстның эчтәлеген аңлау, үз мөнәсәбәтеңне белдерергә.

- Укылган текстка бәйле рәвештә телдән һәм язмача фикер белдерергә.

- Сыйныфташлары һәм укытучы белән фикер алышу, үз фикерен дәлилли белергә.

- Тәкъдим ителгән темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзергә.

- Телдән һәм язма сөйләм үзенчәлекләрен аера белергә һәм урынлы кулланырга.

- эш кәгазьләре төрләреннән хат, мәкалә, белешмә яза белергә.

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

  • Укытучы биреме аша мәгълүматны өстәмә чыганаклардан табарга
  • Татар теленнән алган белемне башка фәннәрне үзләштерүдә файдалана белергә.

Универсаль уку гамәлләре формалаштыру:

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр:

- шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

- милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

- әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү;

- күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү;

- үз алдыңа максат кую, аңа ирешү юлларын эзләү;

- уңышларыңа яки уңышсызлыкларыңа, аларның сәбәпләренә дөрес бәя бирү;

- индивидуаль эшчәнлек стилен формалаштыру:

- төрле мәгълүмат чараларын (сүзлекләр, Интернет ресурслар һ.б.) танып-белү һәм аралашу вакытында куллану;

- активлыкка, мөстәкыйль, иҗади фикер йөртергә, фәнни-тикшеренү эшчәнлеген башкару, шәхес буларак формалашуны дәвам итү;

- үзең алган белем күнекмәләрен тормышның төрле шартларында куллана белергә өйрәнү.

Метапредмет нәтиҗәләр: «Татар теле» курсының метапредмет нәтиҗәләре универсаль уку эшчәнлеген формалаштыруга нигезләнә.

Танып-белү гамәлләре:

- танып-белү юнәлешендәге максатларны билгеләү;

- укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль рәвештә оештыра

- белүе, бәяләве, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;

- мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү;

- уку мәсьәләсе тирәсендә логик фикерләү;

- фикерләүдә логик чылбыр төзү;

- тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру;

- төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү;

Коммуникатив УУГ

- тыңлый белү;

- диалог төзүдә һәм коллектив фикер алышуда катнашу;

- сыйныфташлары һәм укытучы белән уку эшчәнлеген оештыруда хезмәттәшлек итү;

- төрле фикерләрне исәпкә алып эш итү;

- үз фикерен дәлилли белү, тормыштан мисаллар китерү;

- төрле җавапларны тыңлау, чагыштыру, нәтиҗә ясау;

- үз фикерен тулы һәм төгәл итеп әйтә белү;

- күмәк эш вакытында уртак фикергә килү;

- мәгълүмат туплауда үзара хезмәттәшлек итүдә инициативасы күрсәтү;

- укылган текстлар буенча сораулар бирә алу;

- бирелгән текстларның дәвамын үзлектән сөйләп карау, фикер әйтү автор фикере белән чагыштыру;

- үз эшен контрольдә тоту, сыйныфташларына ярдәм итү;

- коммуникатив күнекмәләрнең кеше тормышындагы ролен билгеләү;

- үз фикерләрен телдән һәм язмача җиткерә белү;

- башкаларны тыңлый, киңәш бирә белү;

- сыйныфташлары каршында төрле темаларга, башкарылган проектлар буенча чыгыш ясау;

- иптәшеңнең гамәлләрен бәяләү, күршең белән хезмәттәшлек итү.

Регулятив УУГ:

- дәреснең проблемасын (тема) һәм максатларын мөстәкыйль формалаштыру;

- проблеманы аңлап гипотеза чыгару, үз фикереңне дәлилләр китереп раслый белү, телдән (диалогик, монологик) һәм язма сөйләмдә сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру;

- максатка ирешү юлларын билгеләү;

- үз эшчәнлегеңнең нәтиҗәле булуына ирешү, үз эшчәнлегеңне контрольгә алу;

- укытучы белән бергәләп, үз эшен, иптәшләренең җавапларын бәяләү;

- кагыйдә, күрсәтмәләрне истә тоту һәм аларга ияреп гамәлләр кылу;

- эшләнгән эшкә бәя бирү, сыйфатын һәм дәрәҗәсен билгеләү.

Предмет нәтиҗәләр:

- фонетик, сүз төзелеше һәм лексик берәмлекләр белән эш итүне ныгыту;

- орфоэпик һәм орфографик кагыйдәрне үзләштерү, гамәли куллана белү;

- сүзнең лексик мәгънәсен билгели һәм сөйләмдә урынлы куллана белү;

- тел материалы белән логик фикерләүне сорый торган эш төрләрен башкару;

- исем, фигыль, зат алмашлыкларын табарга өйрәтү, аларның морфологик үзенчәлекләрен һәм җөмләдә кулланылышын аңлау;

- сүз төркемнәрен дөрес язу, аларны сөйләмдә дөрес куллана белү күнекмәләрен үстерү;

- сүзтезмәләрне аера белү, алардагы ияртүче һәм иярүче сүзне билгеләп, бәйләүче чараларны күрсәтү;

- әйтү максаты буенча төрле җөмләләрне аера белү, аларны дөрес интонация белән әйтү, алардан соң тиешле тыныш билгеләре кую осталыгы һәм күнекмәләре булдыру;

- сүзләрдән – җөмләләр, җөмләләрдән бәйләнешле текст төзү осталыгы булдыру;

- морфологик, синтаксик анализ ясау элементларын үзләштерү;

- телдән һәм язма сөйләмне синонимнар, фразеологизмнар белән баету, бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләрдән дөрес файдалана белү, сүзләрнең туры һәм күчерелмә мәгънәләрен урынлы куллану;

- төрле телләрдән кергән сүзләрнең мәгънәләрен аңлап куллану һәм дөрес әйтү күнекмәләре булдыру;

- сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча ныклы күнекмәләр булдыруны дәвам итү;

- телдән һәм язма сөйләм осталыгы һәм күнекмәләрен камилләштерү;

- укучыларны иҗади эшчәнлеккә тарту, проект эшләре белән кызыксындыру.


                                                                                               Программа эчтәлеге – 105 сәгать

Тел системасы. Татар теле турында гомуми мәгълүмат - 1 сәгать

Тел ул – халыкларның әһәмиятле аралашу чарасы. Телнең аралашу чарасы булуы. Телнең төп функцияләре.

Башлангыч сыйныфларда үткәннәрне кабатлау – 2 сәгать

Башлангыч сыйныфларда үткәннәрне кабатлау.

Сүз төркемнәре – 19 сәгать

Сүз төркемнәре турында гомуми төшенчә. Исем. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Берлек һәм күплек сандагы исемнәр. Исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Алмашлык. Зат алмашлыклары. Сорау алмашлыклары. Сан. Берәмлекләрне һәм дистәләрне белдерә торган

саннар. Сөйләмдә сан алмашлыклары: ничә? ничәнче? ничәшәр? күпме? никадәр? Сыйфат . Сыйфат дәрәҗәләре. Сыйфатның җөмләдә кулланылышы. Синоним һәм антоним сыйфатлар. Фигыль. Барлык, юклык төре. Нигезе. Боерык фигыль. Хикәя фигыль. Шарт фигыль.

“Фигыль” темасын ныгытуга күнегүләр эшләү. Рәвеш турында төшенчә. Вакыт, урын рәвешләре. Сәбәп-максат рәвешләре. Антоним рәвешләр. Сөйләмдә рәвеш алмашлыклары. “Рәвеш” темасын ныгыту өчен күнегүләр. Өйрәнелгән сүз төркемнәре буенча тест эшләү.

Синтаксис һәм пунктуация- 20 сәгать.

Синтаксис. Җөмлә. Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре. Хикәя җөмлә. Сорау җөмлә. Җөмлә ахырына куела торган тыныш билгеләре. Боерык җөмлә. Җөмлә ахырына куела торган тыныш билгеләре. Тыныш билгесе һәм интонация. Тойгылы хикәя, сорау, боерык җөмләләр.

Гади җөмлә. Җөмләнең баш кисәкләре: ия һәм хәбәр. Кушма җөмләләр. Җыйнак җөмлә. Зат алмашлыгы белән белдерелгән аныкланмыш. Зат алмашлыгы белән белдерелгән аныклагыч янына куела торган тыныш билгесе. Җәенке җөмлә. Җөмләнең иярчен кисәкләре. Аергыч.

Тәмамлык. Сүзтезмәдә иярүче һәм ияртүче кисәк. Хәлләр. Вакыт, урын, рәвеш, күләм, сәбәп, максат, шарт, кире хәлләр.

Җөмлә кисәкләрен гомумиләштереп кабатлау. Җөмләнең тиңдәш кисәкләре:тиңдәш ияләр, хәбәрләр.

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре:тиңдәш аергычлар, тәмамлыклар, хәлләр. Тиңдәш кисәкләр арасына куела торган тыныш билгеләре һәм теркәгечләр.

Фонетика һәм орфоэпия – 20 сәгать

Фонетика һәм орфоэпия турында гомуми төшенчә. Сөйләм органнары. Аларның авазларны ясауда катнашуы. Авазларның ясалышы.

Аваз, фонема. Сузык һәм тартык авазлар, аларның саны . Татар телендә сузык авазлар. Сузык авазларны төркемләү. Сингармонизм законы, аның төрләре . Татар телендә сузык авазлар арасындагы үзгәрешләр. Татар телендә сузыклар кыскару күренеше.

Дифтонглар турында төшенчә. Татар телендә тартык авазлар, аларның саны. Тартык авазларны төркемләү. Таблицасын төзү.

Сөйләмдә тартык авазлар арасындагы үзгәрешләр ( тартык авазларның җайлашуы, охшашлануы, чиратлашуы, охшашсызлануы, аның төрләре) . Иҗек башында [г] һәм [гъ], [к] һәм [къ] тартыклары бирелеше. Иҗек ахырында [г] һәм [гъ], [к] һәм [къ] тартыклары бирелеше.

[һ] һәм [х] тартыклары. [н] һәм [ң] тартыклары. Ь, ъ хәрефләренең дөрес язылышы. [в] һәм [w] тартыклары. Татар телендә басым. Татар теленең үз сүзләрендә һәм алынма сүзләрдә басым сакланмау очраклары. Интонация һәм аның төп өлешләре (фраза басымы, пауза, логик басым, тойгы басымы, сөйләм көе). Интонация белән эшләү. Фонетик анализ ясау. Фонетика бүлеген гомумиләштереп кабатлау. Графика.

Графика һәм орфография турында гомуми мәгълүмат. Татар алфавиты. Орфография. Сузык аваз хәрефләренең дөрес язылышы.

Тартык аваз хәрефләренең дөрес язылышы. Икешәр аваз кушылмасын белдергән хәрефләрнең дөрес язылышы. ъ һәм ь хәрефләренең дөрес язылышы. Орфографик сүзлек . Телнең орфографик нормалары. Сүзләрне юлдан-юлга күчерү. Үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

Графика- 6 сәгать

Графика һәм орфография турында гомуми мәгълүмат. Татар алфавиты. Орфография. Сузык аваз хәрефләренең дөрес язылышы.

Тартык аваз хәрефләренең дөрес язылышы. Икешәр аваз кушылмасын белдергән хәрефләрнең дөрес язылышы. ъ һәм ь хәрефләренең дөрес язылышы. Орфографик сүзлек . Телнең орфографик нормалары. Сүзләрне юлдан-юлга күчерү. Үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

Лексикология һәм сөйләм культурасы – 13 сәгать .

Сүз байлыгы һәм сөйләм культурасы. Сүз – телнең төп берәмлеге. Сүзнең лексик мәгънәсе. Татар теленең төп лексик нормалары. Бер һәм күп мәгънәле сүзләр. Туры һәм күчерелмә мәгънәләр.Омонимнар һәм аларның төрләре. Паронимнар. Синонимнар. Антонимнар. Фразеологик әйтелмәләр. Аларның мәгънәсе. Фразеологизмнарның сөйләмдә куллану үзенчәлекләре.

Язма һәм сөйләмә тел төшенчәләре. Сөйләмдә синонимнарны, антонимнар һ.б. тел чараларын дөрес куллану. Картинада төсләр ярдәмендә бирелгән эчтәлекне сүзләрдән файдаланып язу. Татар теленең килеп чыгышы ягыннан сүзлек составы. Төрки – татар сүзләре һәм алынма сүзләр. Татар теленең кулланылыш өлкәсе ягыннан сүзлек составы. Гомумхалык сүзләре. Әдәби тел сүзләре. Диалекталь сүзләр, атамалар, терминнар . Татар теленең кулланылыш дәрәҗәсе ягыннан сүзлек составы: искергән сүзләр, тарихи сүзләр һәм неологизмнар, аларның төрләре. Сүзлекләр. Сүзлекләрдән файдалану күнегүләре

Лексикология бүлеген кабатлау. Лексик анализ ясау үрнәге.

Уку елы дәвамында үтелгәннәрне кабатлау -3 сәг.

Контроль диктант – 5 сәгать

Хаталар өстендә эш - 3 сәгать

Арадаш аттестация эше – 1 сәгать

Бәйләнешле сөйләм үстерү – 12 сәгать:

Изложение- 5сәгать

Сочинение- 4 сәгать

Интонация белән эшләү - 1 сәгать.

Язма һәм сөйләмә тел төшенчәләре. Сөйләмдә синонимнарны, антонимнар һ.б. тел чараларын дөрес куллану – 1 сәгать

Хат язу күнекмәләре- 1 сәгать .

КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИК  ПЛАНЛАШТЫРУ

Темалар

Сәг.

саны

Үткәрү  вакыты

Искәрмә

план

факт

1.

Тел  – кешеләрнең үзара аралашу чарасы.  

1

3.09

Башлангыч сыйныфта үткәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү

2.

Җөмлә кисәкләре, сүз төркемнәре турында алган белемнәрен кабатлау.

1

4.09

3.

Фонетика буенча белемнәрен кабатлау, тирәнәйтү.

7.09

4.

Бәйләнешле сөйләм үстерү №1. Кечкенә күләмле сочинение язу( №1) “Исәнме, алтын көз”.

10.09

5.

Тикшерү диктанты №1

1

11.09

Сүз төркемнәре

6

Хаталар өстендә эш. Сүз төркемнәре турында гомуми төшенчә. Исем. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр

1

14.09

7

Берлек һәм күплек сандагы исемнәр. Исемнәрнең килеш белән төрләнеше.

1

17.09

8

Бәйләнешле  сөйләм үстерү. №2  Изложение №1

1

18.09

9

Хаталар өстендә эш. Алмашлык. Зат алмашлыклары.

1

21.09

10

Сорау алмашлыклары.

1

24.09

11

Сан.  

Берәмлекләрне һәм дистәләрне белдерә торган сан-нар.

1

25.09

12

Сөйләмдә сан алмашлыклары: ничә? ничәнче? ничәшәр? күпме? никадәр?

28.09

13

Сыйфат . Сыйфат дәрәҗәләре. Сыйфатның җөмләдә кулланылышы.

1

1.10

14

Синоним һәм антоним сыйфатлар

1

2.10

15

Фигыль. Барлык, юклык төре. Нигезе.

1

5.10

16

Боерык фигыль.

1

8.10

17

Хикәя фигыль.

1

9.10

18

Шарт фигыль.

1

12.10

19

“Фигыль” темасын ныгытуга күнегүләр эшләү.

1

15.10

20

Бәйләнешле сөйләм үстерү.№3 Фигыльнең  өйрәнелгән төрләрен кулланып, изложение язу. №2

16.10

21

Рәвеш турында төшенчә.

1

19.10

22

Вакыт, урын рәвешләре.

1

22.10

23

Сәбәп-максат рәвешләре.

23.10

24

Антоним рәвешләр. Сөйләмдә рәвеш алмашлыклары.

1

26.10

25

Сүз төркемнәрен ныгытуга контроль диктант.№ 1 “

1

29.10

26

Хаталар өстендә эш

1

30.10

27

“Рәвеш” темасын ныгыту өчен күнегүләр.

1

9.11

28

Өйрәнелгән сүз төркемнәре буенча тест эшләү..

1

12.11

Синтаксис  һәм пунктуация

29

Синтаксис. Җөмлә. Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре. Хикәя җөмлә.

1

13.11

30

Сорау җөмлә. Җөмлә ахырына куела торган тыныш билгеләре. Тыныш билгесе һәм интонация.

1

16.11

31

Боерык җөмлә. Җөмлә ахырына куела торган тыныш билгеләре. Тыныш билгесе һәм интонация.

1

19.11

32

Тойгылы хикәя, сорау, боерык җөмләләр.

1

20.11

33

Бәйләнешле сөйләм үстерү №4 “Туган ягым” темасына сочинение №2

1

23.11

34

Гади җөмлә. Җөмләнең баш кисәкләре: ия һәм хәбәр.

1

26.11

35

Кушма җөмләләр.

1

27.11

36

Җыйнак җөмлә.

30.11

37

Зат алмашлыгы белән белдерелгән аныкланмыш. Зат алмашлыгы белән белдерелгән аныклагыч янына куела торган тыныш билгесе

1

3.12

38

Җәенке җөмлә.

1

4.12

39

Бәйләнешле сөйләм үстерү №5.Изложение.№3 Җыйнак җөмләләрне җәенкеләндереп язарга.

1

7.12

40

Җөмләнең иярчен кисәкләре. Аергыч.

1

10.12

41

Тәмамлык. Сүзтезмәдә иярүче һәм ияртүче кисәк.

1

11.12

42

Хәлләр. Вакыт һәм урын хәлләре.

1

14.12

43

Рәвеш һәм күләм  хәлләре.

1

17.12

44

Сәбәп һәм максат хәлләре

18.12

45

Шарт һәм кире хәлләр.

21.12

46

Хәл  төркемчәсе  буенча  контроль диктант. №2

24.12

47

Хаталар өстендә эш.

1

25.12

48

Хәлләрне  гомумиләштереп  кабатлау.

1

11.01

49

Җөмләнең тиңдәш   кисәкләре:тиңдәш   ияләр, хәбәрләр.

1

14.01

50

Җөмләнең тиңдәш   кисәкләре:тиңдәш    аергычлар,      тәмамлыклар  .      

1

15.01

51

Җөмләнең тиңдәш   кисәкләре: тиңдәш      хәлләр.      

18.01

52

Тиңдәш кисәкләр арасына куела торган тыныш билгеләре һәм теркәгечләр.  

1

21.01

53

Бәйләнешле сөйләм үстерү №6. Изложение  №4.

1

22.01

Фонетика һәм орфоэпия

54

Хаталар өстендә эш. Фонетика һәм орфоэпия турында төшенчә. Сөйләм органнары. Аларның авазларны ясауда катнашы. Авазларның ясалышы.

1

25.01

55

Аваз, фонема.  Сузык һәм тартык     авазлар  .

1

28.01

56

Татар телендә сузык авазлар. Сузык авазларны төркемләү.

1

29.01

57-58

 Сингармонизм законы, төрләре .

2

1.02

4.02

59

Татар телендә сузык авазлар арасындагы үзгәрешләр.  

1

5.02

60

Дифтонглар турында төшенчә.  

1

8.02

61

Татар телендә тартык авазлар, аларның саны.  Тартык авазларны төркемләү. Таблицасын төзү.

1

11.02

62

Сөйләмдә тартык авазлар  үзгәреше( җайлашу, охшашлану)  

1

12.02

63

Сөйләмдә тартыклар үзгәреше( чиратлашу, охшашсызлану)

1

15.02

64

Иҗек башында [г] һәм [гъ], [к] һәм [къ] тартыклары бирелеше.

18.02

65

Иҗек ахырында  [г] һәм [гъ], [к] һәм [къ] тартыклары бирелеше.

1

19.02

66

Бәйләнешле сөйләм үстерү № 7.Сочинение № 3.

1

22.02

67

[һ] һәм [х] тартыклары.

[н] һәм [ң] тартыклары.

1

25.02

68

Ь, ъ хәрефләренең  дөрес язылышы.

1

26.02

69

[в] һәм [w] тартыклары.

29.02

70

Татар телендә басым. Татар теленең үз сүзләрендә һәм алынма сүзләрдә басым сакланмау очраклары.

1

3.03

71

Интонация һәм аның төп өлешләре  (фраза басымы, пауза, логик басым, тойгы басымы, сөйләм көе).

1

4.03

72

Бәйләнешле сөйләм үстерү №8. Интонация белән эшләү. Муса Җәлил шигырьләрен дөрес интонация белән уку.

1

7.03

73-74

Фонетик анализ ясау.

2

10.03

11.03

75

Фонетика бүлеген гомумиләштереп кабатлау.

1

14.03

76

Контроль диктант №3

17.03

77

Хаталар өстендә эш.

1

18.03

1Графика

78

Графика һәм орфография турында гомуми мәгълүмат. Татар алфавиты.

1

31.03

79

Орфография. Сузык аваз хәрефләренең дөрес язылышы.

1

1.04

80

Тартык аваз хәрефләренең дөрес язылышы. Икешәр аваз кушылмасын белдергән хәрефләрнең дөрес язылышы.

1

4.04

81

ъ һәм ь хәрефләренең дөрес язылышы

1

7.04

82

Орфографик сүзлек белән эш.  Телнең орфографик нормалары. Сүзләрне юлдан-юлга күчерү.

1

8.04

83

Үтелгәннәрне гомумиләштереп    кабатлау.

1

11.04

Лексикология  һәм    сөйләм культурасы.

84

Сүз байлыгы һәм    сөйләм культурасы.  Сүз – телнең төп берәмлеге.    

1

14.04

85

Сүзнең лексик  мәгънәсе.  Татар теленең  төп лексик нормалары.

1

15.04

86

 Бәйләнешле сөйләм үстерү №9. Якын кешеләргә,   дусларга, танышларга хат язу   күнекмәләре.

1

18.04

87

Бер һәм күп   мәгънәле сүзләр.

1

21.04

88

Сүзнең туры һәм     күчерелмә    мәгънәләре.    

1

22.04

89

Омонимнар һәм аларның төрләре.  Паронимнар.  

1

25.04

90

Синонимнар.  

1

28.04

91

Антонимнар.  

1

29.04

92

Фразеологик әйтелмәләр. Аларның мәгънәсе. Фразеологизмнарның сөйләмдә куллану үзенчәлекләре.  

1

2.05

93

Бәйләнешле сөйләм үстерү №10. Картинада төсләр   ярдәмендә бирелгән эчтәлекне   сүзләрдән файдаланып язу. Яңгыр            яву күренешен сүз  белән сурәтләү.  

5.05

94

Бәйләнешле сөйләм үстерү №11. Картина     буенча сочинение    – тасвирлама язу.№4   

1

6.05

95

 Хаталар өстендә     эш . Татар теленең        сүзлек составы.        Гомумтөрки  сүзләр, гарәп, фарсы, рус   теленнән, рус теле      аша башка телләрдән алынган сүзләр.    

1

9.05

96

Татар теленең кулланылыш өлкәсе   ягыннан сүзлек   составы.       Гомумхалык  сүзләре.  Әдәби тел   сүзләре.   Диалекталь сүзләр,    атамалар, терминнар .  

1

12.05

97

Татар теленең кулланылыш  дәрәҗәсе ягыннан сүзлек составы.

1

13.05

98

Арадаш аттестация эше.

1

16.05

99

Сүзлекләр.       Сүзлекләрдән файдалану күнегүләре  

1

19.05

100

Бәйләнешле сөйләм үстерү.№12 Изложение №5

1

20.05

101

Лексикология бүлеген кабатлау.    Лексик анализ ясау    үрнәге.

1

23.05

102

 Ел буе үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.  

1

26.05

103

Контроль диктант. №4

1

27.05

104

Хаталар өстендә эш. Белемнәрне гомумиләштерү.

1

30.05

105

Йомгаклау.

1

30/05

МАТДИ – ТЕХНИК ТӘЭМИН ИТЕЛЕШ

1. Абдрәхимова Я.Х.  Татар теленнән бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләре.   5-7. – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2003.

2. Абдуллина Р.С. Хәзерге татар теленең орфографиясе һәм орфоэпиясе. – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2009.

3. Максимов Н.В. Татар теленнән  тестлар. – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2002.

4. Сафиуллина Ф.С., Зәкиев М.З. Хәзерге татар әдәби теле. – Казан: «Мәгариф» нәшрияты, 2002.

5. Сафиуллина Ә.Н. Татар орфографиясенең кыен очракларына дидактик материаллар. – Казан: «Гыйлем» нәшрияты, 2008.

6. Харисова Ч.М. Татар теле. Анализ үрнәкләре. – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2009.                                                                                                                7. Харисова Ч. М., Максимов Н.В., Сәйфетдинов Р.Р. Татар телендә төп гомуми белеем бирү мәктәбенең 5 нче сыйныфы өчен дәреслек. -  Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2012.

8. "Татар теле. 5-11", "Белем.ру" ҖЧҖ, 2009. Мультимедияле ярдәмлек.

ЭЛЕКТРОН РЕСУРСЛАР

    “Бала”  китапханәсе,  “Татар  мультфильмнары”,  мультимедиа   укыту программалары; электрон китапханә; татар сайтлары (belem.ru, tatarile.org.com).

Контроль эш текстлары

Диктант  № 1 
    Алма бакчасына ябалак ияләште. Ул тычканнарны аулый башлады. Төннәр буе тычкан тоткан  ябалак көндез дә бакчада кала. Кышкы салкыннарда Кәрим анны төрле тәм-том белән сыйлый. Җәй көне ябалак каядыр китеп югала. Кәрим аны бик сагына. Тик бу аерылу озакка бармый. Яңгырлы көз җиткәч, ябалак тагын бакчага килә, тычканнарга көн күрсәтми.(50 с.) 
Биремнәр. 
1. Текст нәрсә турында? (бер җөмлә белән җавап бирегез) 
2. Ябалак нәрсәләрне аулый? 
Коммуникатив бирем. 
3. Җәй көне ябалак кая китә дип уйлыйсыз? 
Грамматик биремнәр. 
4. Нокталар урынына тиешле хәрефләрне куеп языгыз. (борын ав., ирен гарм., (в) һ. (w), һ һәм х хәрефләренең дөрес язылышын тикшерү) 
Я.гыр, кү . елле, ди . гез, тә . әфес, йо. шак  төлк. , сөлг. , торм.ш.  а . ыл, та. ыш, . аза  рә.мәт, шә.әр 

2чирек ахырына контроль язма эше (биремле диктант) 

                                    Туган як. 
       Хуш исле, яшь, саф яфраклы каен урманы кинәт икегә ачылап китте. Киң, тигез юлдан җиңел генә тәгәрәгән автомобиль соңгы җылы яңгырлар белән күтәрелеп киткән басуга килеп чыкты. Тау астында инде зур беравыл җәелеп ята иде. Аның куе яшел агачларына, агачлар арасыннан күренгән өй түбәләренә, чәчәккә күмелеп утырган бакчаларына кояш нурлары төшкән. Авыл артыннан, бакчаларга сыенып, көзге төсле ялтырап. Борыла-сырыла елга сузылып үткән. Аның очы, ямь-яшел булып җәелеп яткан болыннар буйлап китеп, күздән югала. (А. Шамовтан) (74 сүз) 
Бирем. (1) Җөмләдә хикәя фигыль белән белдерелгән хәбәрләрнең асларына сызарга, (2) заманнарын өсләренә язарга, (чыкты, төшкән сүзләренә морфологик анализ ясарга) 
3 чирек ахырына контроль язма эше (биремле диктант)   Фонетика 
                                                        Кышны каршылау 
         Табигатьтә һәркем һәм һәрнәрсә кышны үзенчә көтә, үзенчә каршылый. Моңа ул алдан ук әзерлек күрә.   Күчмә кошлар күптән инде җылы якларга юл тотканнар. Яфраклы агачлар да кышкы йокыга талган. Карт наратларның яшел ботакларына кар йомарламнары сырышкан. Алар табигать йоласына буйсынган, тын гына черем итәләр. Тик яшь наратлар гына горур башларын югары чөеп басып торалар. 
           Җәнлекләр кышны төрлечә каршы ала. Кышка азык әзерләгән җәнлекләр үзләрен яхшы хис итә. 
Бирем. Бирелгән сүзләргә фонетик анализ ясарга. 
1 вариант – йокыга 2 вариант - кышка 
3 чирек ахырына  лексикология  темасы буенча  контроль язма эш (биремле диктант) тексты
                                                                   Тургай. 
       Әле көннәр бик салкын тора. Бөтен җирдә кар ята. Табигатьтә кыш белән яз тартыша. Март кояшы нык яктырта, тик аз җылыта. Шулай да яз җиткәне сизелә. Аның җиткәнен һавада яңгырап ишетелгән тургай тавышы раслый. 
    Тургай – бездә яз көне иң алдан килүче кошларның берсе. Тургай зур түгел. Ул кара бөрчекле һәм тимгелле коңгырт-соры төстә. Җиргә кунгач, шушы төс аны дошманнардан саклый. (60 сүз). 
Биремнәр. 
1. Текстта кайсы ел фасылы турында сүз бара?     

2. Бирелгән сүзләрнең антонимнарын язарга:  Салкын - , зур- , аз - , кара - , дошман- . 
3. Бирелгән сүзләрне төзелеше буенча тикшерергә:  Кошларның, килүче, дошманнардан. 
4. Бирелгән сүзләрдән яңа сүзләр ясап языгыз:  Сат- , баш- , кыр- , күз - ,тәм- .                           

5. Фразеологизмны күрсәтегез. 
Телен йоту, ризыгын йоту, су йоту.

КУШЫМТА № 3

АРАДАШ АТТЕСТАЦИЯНЕҢ  ҮРНӘК ВАРИАНТЛАРЫ

5нче сыйныф укучылары өчен татар теленнән үрнәк арадаш аттестация   эше

1нче вариант

А өлеше  12 биремнән тора. Һәр сорауга 1 дөрес җавап билгеләргә.

  1. Исем сүз төркеменнән генә торган рәтне билгеләгез.

А) матур, мин, алма;       Б) бара; бер, мин;    В) алма, гөл, кеше.

2.  Сүзтезмәне  билгеләргә

А)  мин барам;            Б) бер алма;                             В) үги ана яфрагы;

3. Хикәя җөмлә

А)Без бүген тауга барабыз.             Б) Без бүген  тауга барабызмы?

В) Ура, без тауга барабыз!

  1. Иренләшкән сузыкларны күрсәтегез.

А) [у ], [ү ], [ө ], [о ], [о ]              Б) [ә], [а ], [ы ], [ы ], [э ], [э ].

В) [у ], [а ], [ү ], [ә ], [ө ], [ы ], [о ].

5. Басымы өченче иҗеккә төшкән сүзләрне күрсәтегез.

        А) бара, барабыз, алсын, кызыл, татарча, карармын.

        Б) әнә, яшә, барма, килмә, һаман, ләкин, , әмма.

        В) алганнар, күрешкән, ышангандыр, ишеткәнсең.

6. ь хәрефе кайчан аеру билгесе булып килә ?

        А) рус теленнән кергән сүзләрдә;              б) алдагы иҗекләрнең нечкәлеген белдергәндә;

        В) кушма сүзләрдә тамыр я, ю, е хәрефләренә башланса.

7.   Сингармонизм законы нәрсәгә карап билгеләнә?

        А) язылышка карап;            Б) әйтелешкә карап;             В) әйтелеш һәм язылышка карап.

10. Лексика нәрсәне өйрәнә ?

        А) аваларны һәм хәрефләрне;            Б) сүзләрнең ясалышын һәм төзелешен;

        В) сүзлек байлыгын;

11. Болар нинди сүзләр?

        Казый, зәхмәт, талак, ярлык, золым.        

     а) неологизмнар;             Б) архаизмнар;             В) гомумкулланылыштагы сүзләр.

12. Кайсы рәттәге сүзләрдә бер үк  хәреф  языла?

  1. дәр…я, р...кзак, карат...            а...тор, прем...ера, л...нгвистика
  2. г...нерал, л...стра, вет...ран.    адъ…тант; б…ллетень, дз…до

Һәр эшкә бер балл куела

В өлеше биремне уйлап эшләүгә билгеләнгән.

1. Бирелгән сүзләрдәге авазларны күрсәтегез:яка, яшә, ямь-яшел, ерганак, тою, кыяр, ялкын, , өлкәнрәк, гомер, җәмәгать.

2. Бирелгән сүзләрнең антонимнарын табыгыз: бар, яз, көн, башлана, быел, төн, юк, көз, бетә, былтыр, кичә, алда, тозсыз, уңда., аста, бүген, артта, сулда, өстә, һәрвакыт, караңгы, һичкайчан, эшчән, якты, кечкенә, тирән, зур, нечкә, сай, кечкенә, калын, юан, күп, иске, юка, аз, яңа, килә, төньяк, тиз, аяз, озын, китә, көньяк, әкрен, болытлы, кыска, тозлы, ялкау

3. Сүзләрнең ясалышы ягыннан төрен билгеләгез:        дөреслек, йокларга, яңгырлы, фотокүргәзмә, “Ватаным Татарстан” газетасы, терлек-туар, алъяпкыч, БДБ, өлешчә, батырларча, бераз, автоузыш, бүген, әйберләреңне, яхшылыкны.

Һәр эш 3әр балл белән бәяләнә.

С өлеше иҗади. Бирелгән темага 10-15 сүздән торган хикәя язарга.

5 балл белән бәяләнә

2нче вариант

А өлеше  12 биремнән тора. Һәр сорауга 1 дөрес җавап билгеләргә.

  1. Сыйфат сүз төркеменнән генә торган рәтне билгеләгез.

А) матур, яшел, биек;   Б) бара; бер, мин;     В) алма, гөл, кеше.

2.  Җөмләне  билгеләргә

А)  мин барам;       Б) бер алма;          В) үги ана яфрагы;

3.Сорау җөмлә

А)Без бүген тауга барабыз.             Б) Без бүген  тауга барабызмы?

В) Ура, без тауга барабыз!

4. Басымы өченче иҗеккә төшкән сүзләрне күрсәтегез.

        А) бара, барабыз, алсын, кызыл, татарча, карармын.

        Б) әнә, яшә, барма, килмә, һаман, ләкин, , әмма.

        В) алганнар, күрешкән, ышангандыр, ишеткәнсең.

5. Сүзләрдә ни өчен ь хәрефе языла?

        Кәгазь, шагыйрь, канәгать.                   А) иҗекнең нечкәлеген күрсәтү өчен;

        Б) алдагы тартыкның нечкәлеген белдерү өчен; В) сүзләрне аеру өчен.

6. Сингармонизм законына буйсынган сүзләрне күрсәтегез.

        А) бодай, әни, ата-ана, гөлҗимеш, үзсүзле;

        Б) Миңсылу, бераздан, дөнья, төнозын, һәрвакыт, ир-ат.

7. Лексика нәрсәне өйрәнә ?

        А) аваларны һәм хәрефләрне;             Б) сүзләрнең ясалышын һәм төзелешен;

        В) сүзлек байлыгын;

8. Нинди сүзләр омоним дип атала ?

        А) әйтелеше төрле , мәгънәсе бер үк сүзләр ;           Б) капма-каршы мәгънәлн сүзләр;

В) язылышы бер үк, әйтелеше төрле сүзләр;

Г) язылышы һәм әйтелеше бер үк , мәгънәсе төрле сүзләр.

9. Тамыр дип  нәрсәгә әйтәләр ?

        А) сүзнең төп кисәге;            Б) лексик мәгънәне белдерә торган кисәк;

        В) сүзнең төп мәгънәле кисәге.

10. Кайсы рәттәге сүзләрнең язылышы дөрес?

  1. хаман, хозур, ямсез                  2.хөрмәт, җәнлек, йөгән, даһи

3)җегет, хәйкәл, тирә-юн  4)һәйкәл, нихаять, хуҗа.

11. күңелем сүзе төзелеше ягыннан нинди сүз?

а) ясалма;          ә) тамыр;             б) кушма .

12. Күпмәгънәле сүзне билгеләргә

А) авыз     Б) дәфтәр;                  В)китап.

В өлеше биремне уйлап эшләүгә билгеләнгән.

1. Бирелгән сүзләрдәге авазларны күрсәтегез: егерме, куян, юка, югыйсә, заводта, тәмсез, кыйммәт, җәза, кодрәтле, шомырт

2. Бирелгән сүзләрнең антонимнарын табыгыз:

3. Сүзләрнең ясалышы ягыннан төрен билгеләгез: болытларны, чынаяк, киңәшче, салкыннар, түләргә, кешедәй, ЮС, берничә, ашлыкларны, исән-сау, башкалардан, телетапшыру, ТР, “Казан утлары” журналы.

Һәр эш 3әр балл белән бәяләнә.



Предварительный просмотр:

                                                                                                       

                                                         

                                   

Пыжмара  төп гомуми белем  мәктәбе

филология фәннәре  методик  берләшмә  утырышында  каралды

Җитәкчесе_________ Латыйпова  Р.Г.

Беркетмә  №1   24 август 2015                        

Килешенде

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

Укыту эшләре  буенча  директор урынбасары_________Бариева  М.И.

24   август 2015

Раслыйм

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

директоры___________________

Рахматуллин Т.В

Приказ №53    “25 ”август  2015

                                                                    Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем бирү мәктәбе”нең татар теле

һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

7   нче сыйныф өчен татар теленнән

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                            2015 елның 24  августында      үткәрелгән

педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

                                                                                                 2015

                                                                     

                                                                                   АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

  1. “Россия Федерациясендә мәгариф турында” Федераль Законы, декабрь, 2012 ел.
  2. “Мәгариф турында” Татарстан Республикасы Законы, 2013 ел.

3.“Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).

4.“2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).

       5.Татар телендә урта гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теленнән программа (5-11 нче сыйныфлар). – Казан: Мәгариф, 2010. – 71 б.

       6. Татар телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләре өчен ана теленнән программа (5-9 нчы сыйныфлар) .Төзүче-авторлар – Г.Р.Галиуллина, М.М.Шәкүрова. – Казан: Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы, 2013.

       7. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгының “Федераль дәүләт белем стандартлары нигезендә мәктәпләрдә татар телен һәм әдәбиятын укыту турында” 12138/13 номерлы (7.09.2013) хаты

       8. Татарстан Республикасының Балтач районы Башкарма комитеты Мәгариф идарәсенең 2013 нче елның 10 нчы сентябрендә чыккан 1106 нчы санлы хаты

       9 .  Белем бирү учреждениесенең  2015-2016 нчы уку елына укыту планы

      10. Белем бирү учреждениесенең  төп гомуми белем бирү программасы

       7 нче сыйныф өчен программада татар теленә 102  дәрес каралган, эш программасында  уку елы дәвамында 105  дәрес үткәрү планлаштырыла.       Әлеге эш программасы “ Татар телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләре өчен  ана теленнән программа” га (Төзүче-авторлары:  Г.Р. Галиуллина,  М.М. Шәкүрова – Казан: Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы, 2013) нигезләнеп төзелде , әмма сәгатьләр бүленеше булмаганлыктан,  дәресләр Казан “Мәгариф” нәшриятында 2010 нчы елда чыккан “Татар телендә урта гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теленнән программа (5-11 нче сыйныфлар)” сына нигезләнеп төзелде, сәгатьләр саны шул программага нигезләнеп бүленде.

Һәр тема программада каралган сәгать санынча өйрәнелә. Программа укыту планында бирелгән    атнага 3 сәгать исәбеннән төзелде.

      Уку  әсбабы:

Татар теле: Татар  телендә  гомуми  белем  бирү  оешмалары  өчен  уку  әсбабы /Н.В.  Максимов,  Г.Ә.  Нәбиуллина.-  Казан : Татарстан  китап  нәшрияты  2014/

Эш программасын тормышка ашыруның максат һәм бурычлары:

Гомуми төп  белем бирү мәктәбенең 7  нче сыйныфында  ана теленнән белем бирүнең  максатлары:

1) коммуникатив максат: укучыларны ана телендә иркен сөйләшергә һәм аралашырга, логик эзлекле итеп уйлый белергә, фикерне төгәл, ачык итеп җиткерә белергә  өйрәтү; туган телнең аралашуда, рухи-әхлакый нормалар формалашуда һәм дөньяны танып белүдә төп чара булуын, аның эстетик кыйммәтен аңлату;

2) фәнни максат: татар теленең грамматик  нигезләре турында теоретик мәгълүмат бирү;

3) тәрбияви максат: туган телгә ихтирам һәм ярату хисләре тәрбияләү; укучыларда  гуманлылык хисләрен тәрбияләү; әти-әниләргә, инвалидларга, ятим балаларга шәфкатьлелек хисләрен тәрбияләү; матурлыкны күрә, тоя белергә өйрәтү; туган як табигатен яратырга өйрәтү; туган илең белән горурлану, аны саклау; сәламәт яшәүнең бер төре булган спорт белән кызыксындыру һ.б.

Әлеге максатларны тормышка ашыру өчен куелган бурычлар:

●укучыларның башлангыч мәктәптә татар теленең фонетик, график, орфографик, орфоэпик, лексик, сүз ясалыш, грамматик, стилистик нигезләреннән алган белемнәрен системалаштыру, катлаулырак формаларда өйрәтүне дәвам итү һәм телне тулы бер система буларак күзаллауны булдыру;

●укучыларның иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, үз фикерләрен дәлилләргә күнектерү;

●телнең төп грамматик чараларын сөйләм процессында куллануга ирешү;

● язма һәм сөйләмә тел чараларын дөрес куллана белергә, аларны чагыштыра һәм кирәклесен сайлый, бәяли белергә өйрәтү;

●татар әдәби теле нормаларын һәм стилистик мөмкинлекләрен ачык күзаллауга, аларны тиешенчә куллана белүгә өйрәтү;  

●телнең милли мәдәниятнең чагылышы булуын, тел һәм тарих бердәмлеген аңлату; татар теленең милли-мәдәни үзенчәлегенә төшендерү; татар һәм башка халыкларның рухи мирасына ихтирам тәрбияләү;

●татар телен иҗтимагый күренеш буларак аңлау, тел нормаларын саклап, тормышның төрле ситуацияләренә бәйле рәвештә тел чараларын дөрес кулланып, аралаша-аңлаша белү;

●тел берәмлекләрен танып, аларны тикшерә, рус теле белән чагыштыра алу һәм аралашуда урынлы куллану күнекмәләрен камилләштерү;

●текст һәм Интернет, электрон уку-укыту ресурслары, башка мәгълүмати чаралар белән эшләү, аннан кирәкле мәгълүматны ала белү һәм шуны тиешенчә үзгәртә алу күнекмәләрен үстерү;

●укучыларның орфографик һәм пунктуацион грамоталылыгын камилләштерү.

    Коммуникатив компетенция

            Сөйләм эшчәнлегенең төрләре (тыңлап аңлау, сөйләү, уку, язу һәм язма сөйләм) үзләштерелә. Беренче этапта укучылар укылган яки тыңланган текстның темасы, төзелеше  һәм төп фикерен, жанрын ачыклый, текст буенча әңгәмә үткәрә, үз фикерен дәлилли, телнең орфографик һәм орфоэпик, лексик, морфологик, синтаксик нормаларын саклап, эчтәлеген кыскача, тулы, сайлап алып, телдән яки язмача җиткерә. Төрле стиль һәм жанрдагы текстлар төзи. Төрле типтагы язма эшләр, шул исәптән компьютер технологияләре кулланып, укучы диктант, изложение, сочинение һ.б. эшләр башкара. Татар сөйләм әдәбе нормаларын дөрес һәм урынлы куллана.

  Лингвистик компетенция

Кушма җөмлә һәм аларның мәгънә ягыннан төрләре; туры һәм кыек сөйләм; текст, аның төзелеше; татар телендә тыныш билгеләре.

     Этномәдәни компетенция

Укучыларга телнең милли мәдәниятне чагылдыру формасы булуы аңлатыла. Тел чаралары ярдәмендә халыкның милли үзенчәлекләрен сурәтләү мөмкинлекләре өйрәтелә. Тәкъдим ителгән текстлардан халык авыз иҗаты үрнәкләрен, тарихи лексиканы аеру, аларның төрләрен һәм мәгънәләрен ачыклау. Татар милләтенең дөньяны танып белүен чагылдырган төп төшенчәләр, аларның сүздә, сүз мәгънәсендә чагылыш үзенчәлекләре өйрәтелә. Татар халык иҗаты үрнәкләрендә сүзнең кулланылышы, төшенчәләрне бирү мөмкинлекләре анализлана

    Программаның эчтәлеге

   

Кереш   дәрес.     Туган тел турында әңгәмә.Татар халкының теле, мәдәнияте һәм тарихы арасындагы бәйләнеш.-1

Сүз ясалышы.Дөньядагы телләр һәм аларны төркемләү.Кардәш һәм кардәш булмаган телләр. Төрки телләр группасы.Татар теленең төрки телләр арасында тоткан урыны.Татарлар яши торган төбәкләр.-1

Сүз ясалышына күнегүләр.-1

Сүз төркемнәре-2

Синтаксис турында төшенчә.-1

Сөйләмдә сүзләр бәйләнеше. Синтаксис буенча гомуми мәгълүмат.-1

 Тезүле бәйләнеш-1

Тезүле бәйләнеш.Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүз.-1

Ияртүле бәйләнеш.Ияртүле һәм  ияртүче сүз.-1

Ияртүле бәйләнеш.Күнегүләр эшләү.-1

Ияртүле бәйләнештәге мөнәсәбәтләр.Хәбәрлекле мөнәсәбәт.-1

Аныклаулы мөнәсәбәт. Ачыклаулы мөнәсәбәт-2

Сөйләмдә сүзләр бәйләнеше кабатлау.-1

Сүзтезмә һәм җөмлә.Фигыль сүзтезмә.-1

Исем сүзтезмә-1

Сыйфат сүзтезмә-1

Алмашлык сүзтезмә.-1

Рәвеш сүзтезмә.Күнегүләр.Сүзтезмәдәгә бәйләүче чаралар.-2

Сан сүзтезмә-1

Хәбәрлек сүзтезмә-1

Ясагыч һәм бәйләгеч функцияле кушымчалар-1

Сүзтезмәләрне тикшерү тәртибе-1

Җөмлә турында төшенчә.Ике составлы җөмлә.Бер составлы җөмлә.Сөйләмдә бер составлы җөмләләрнең кулланыш үзенчәлекләре.

Әйтү максаты буенча җөмлә төрләре. Диалогик һәм монологик сөләм күнемәләрен гамәли үзләштерү, аерым темалар буенча әңгәмә кору.

Тойгылы җөмлә.Тойгылы җөмләнең төрле урыннарында килгән эндәш һәм кереш сүзләр, ымлыклар.

Раслау һәм инкяр җөмләләр.-6

Җыйнак һәм җәенке җөмләләр.Тулы һәм ким җөмләләр-2

 Җөмлә төрләре кабатлау. -1

Гади җөмлә. Гади җөмлә төрләре.-1

Теркәгечле һәм теркәгечсез җөмләләр.Теркәгечле һәм теркәгечсез җөмләләр кабатлау.-2

Җөмләнең баш кисәкләре: ия,гади ия, тезмә ия.,алрның белдерелүе.Җөмләдәге урыны.Җөмләнең баш кисәкләре: хәбәр, гади хәбәр, кушма хәбәр,алрның белдерелүе.Җөмләдәге урыны.-2

Җөмләнең иярчен кисәкләре: аергыч, тиңдәш һәм тиңдәш булмаган аергычлар.Аергычның аерылмыш белән бәйләнеше.-2

Туры һәм кыек тәмамлыклар-1

Җөмләнең иярчен кисәкләрен кабатлау-1

Хәл һәм аның төрләре. Вакыт һәм урын хәлләре.Сәбәп һәм максат хәлләре.Рәвеш һәм күләм хәлләре.Шарт һәм кире хәлләр-4

Аныклагыч, аның белдерелүе, җөмләдәге урыны.Аныклагычлар, алар янына куела торган тыныш билгеләре.-2

Телнең орфоэпик һәм интонацион нормаларын саклап, фикерне җиткерү; сөйләм этикеты үрнәкләреннән дөрес файдалану.-1

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре.Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләре.Җөмләнең модаль кисәкләре.Эндәш сүзләр.Җөмләнең модаль кисәкләре.Кереш сүзләр, керешмәләр.-4

Җөмләдә сүз тәртибе.Язма һәм телдән сөйләмдә сүзләрнең туры һәм кире тәртибе-2

Җөмләнең аерымланган кисәкләре.Аерымланган хәлләр турында төшенчә.Вакыт һәм рәвеш хәлләренең аерымлануы.Сәбәп һәм максат хәлләренең аерымлануы.Шарт һәм кире хәлләрнең аерымлануы-4

Аерымланган  хәлләр янында тыныш билгеләре.Аерымланган хәлләрне кабатлау.-2

Җөмлә кисәкләрен шартлы билгеләр ярдәмендә билгеләп тикшерү.

Җөмлә кисәкләрен  гомумиләштереп кабатлау.-2

Җөмләгә морфологик-синтаксик анализ ясау. Сөйләм  шартларына бәйле тел берәмлекләренең кулланылышы.Сөйләм нормалары: фонетик, лексик, морфологик һәм синтаксик нормалар.Морфологик-синтаксик анализ ясауга күнегүләр эшләү.Морфологик-синтаксик анализ гомумиләштереп кабатлау. Морфологик-синтаксик анализ.-4

Җөмләгә билгеләмә бирү.-1

 Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау.-1

Гади җөмлә өстендә эшләү күнекмәләре булдыру.-1

Әйтү максаты буенча җөмлә төрләрен кабатлау-1

Җыйнак һәм җәенке җөмләләргә күнегүләр эшләү-1.

Бер составлы һәм ике составлы җөмләләрне аера белүгә күнегүләр.-1

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау-2

Кереш контроль диктант-1

Контроль диктант-4

Б.С.Ү.14  Шул исәптән:

Изложение-6

Сочинение-6

Хат язу-1

Гариза язу-1

                                       Тематик планлаштыру

Төп темалар

Сәг.

саны

1.

6 сыйныфта үткәннәрне искә төшерү.

6

2

Гади җөмлә ситаксисы һәм тыныш билгеләре.

10

3

Синтаксик берәмлекләр.Сүзтезмә.

10

4

Җөмлә төрләре.

12

5

Җөмләнең грамматик кисәкләре

32

6

Кабатлау

13

7

Диктант(контроль)

4

8

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Шул исәптән:

14

Изложение  

(6)

Сочинение

(6)

Б.С.Ү.Хат язу. Гариза язу.

(2)

9

Барлыгы

105

                                                                      Календарь-тематик  план

Сәгать саны

                                       

                                               Дәреснең эчтәлеге

Үтәү  вакыты

Искәрмә

План

 факт

1

1

Кереш   дәрес.     Туган тел турында әңгәмә.Татар халкының теле, мәдәнияте һәм тарихы арасындагы бәйләнеш. Дөньядагы телләр һәм аларны төркемләү.Кардәш һәм кардәш булмаган телләр. Төрки телләр группасы.Татар теленең төрки телләр арасында тоткан урыны.Татарлар яши торган төбәкләр.

2/09

2

1

Сүз ясалышы.

5.09

3

1

Сүз ясалышына күнегүләр.

8.09

4

1

Сүз төркемнәре

9.09

5

1

Сүз төркемнәре(кабатлау)

12.09

6

1

Кереш контроль  диктант. Сүз төркемнәрен кабатлау.

15.09

7

1

Хаталар өстендә эш.Синтаксис турында төшенчә.

16.09

8

1

Сөйләмдә сүзләр бәйләнеше. Синтаксис буенча гомуми мәгълүмат.

19.09

9

1

 Тезүле бәйләнеш

22.09

10

1

Тезүле бәйләнеш.Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүз.

23.09

11

1

Ияртүле бәйләнеш.Ияртүле һәм  ияртүче сүз.

26.09

12

1

Ияртүле бәйләнеш.Күнегүләр эшләү.

29.09

13

1

Ияртүле бәйләнештәге мөнәсәбәтләр.Хәбәрлекле мөнәсәбәт.

30.09

14

1

Аныклаулы мөнәсәбәт.

3.10

15

1

Ачыклаулы мөнәсәбәт

6.10

16

1

Сөйләмдә сүзләр бәйләнеше кабатлау.Тест.

7.10

17

1

Сүзтезмә һәм җөмлә.Фигыль сүзтезмә.

10.10

18

1

Исем сүзтезмә

13.10

19

1

Сыйфат сүзтезмә

14.10.

20

1

Б.С.Ү. Изложение №1 караламага язу.

17.10

21

1

Б.С.Ү. Изложение “Дәрестән соң”

20.10

22

1

Хаталар өстендә эш. Алмашлык сүзтезмә.

21.10

23

1

Рәвеш сүзтезмә

24.10

24

1

Рәвеш сүзтезмә.Күнегүләр.Сүзтезмәдәгә бәйләүче чаралар.

27.10

25

1

Зтезмә  темасы  буенча Контроль диктант

28.10

26

1

Хаталар өстендә эш. Сан сүзтезмә

31.10

27

1

Хәбәрлек сүзтезмә

10.11

28

1

Ясагыч һәм бәйләгеч функцияле кушымчалар

11.11

29

1

Сүзтезмәләрне тикшерү тәртибе

14.11

30

1

Б.С.Ү.Хат язу күнегүләре.Сөйләм ситуациясе, аның төп компонентлары: адресат һәм  адресант, сөйләм шартлары, шәхси аралашу, рәсми аралашу, алдан әзерләнгән сөйләм, әзерлексез сөйләм үзенчәлекләре.

17.11

31

1

Җөмлә турында төшенчә.Ике составлы җөмлә

18.11

32

1

Бер составлы җөмлә.Сөйләмдә бер составлы җөмләләрнең кулланыш үзенчәлекләре.

21.11

33

1

Әйтү максаты буенча җөмлә төрләре. Диалогик һәм монологик сөләм күнекмәләрен гамәли үзләштерү, аерым темалар буенча әңгәмә кору.

24.11

34

1

Тойгылы җөмлә

25.11

35

1

Б.С.Ү. Гариза язу. Кулланылышы ягыннан сөйләм төрләре, аларның үзенчәлекләре:көнкүреш аралашу теле, фәнни аралашу теле, иҗтимагый-сәяси аралашу теле, рәсми аралашу теле.

28.11

36

1

Тойгылы җөмләнең төрле урыннарында килгән эндәш һәм кереш сүзләр, ымлыклар.

1.12

37

1

Раслау һәм инкяр җөмләләр.

2.12

38

1

Б.С.Ү.   Сочинение №1караламага язу

5.12

39

1

Б.С.Ү.  Сочинение “Туган җирем-Татарстан”

8.12

40

1

Җыйнак һәм җәенке җөмләләр

9.12

41

1

Тулы һәм ким җөмләләр

12.12

42

1

 Җөмлә төрләре кабатлау. Тест.

15.12

43

1

Б/с  Изложение №2  Караламага язу.

16.12

44

1

Б/Изложение  Акка күчереп язу.

19.12

45

Гади  җөмлә  буенча контроль диктант№2

22.12

46

1

Хаталар өстендә эш.Гади җөмлә. Гади җөмлә төрләре.

23.12

47

1

Теркәгечле һәм теркәгечсез җөмләләр.

26.12

48

1

Теркәгечле һәм теркәгечсез җөмләләр кабатлау.

12.01

49

1

Җөмләнең баш кисәкләре: ия,гади ия, тезмә ия.,алрның белдерелүе.Җөмләдәге урыны. 

13.01

50

1

Җөмләнең баш кисәкләре: хәбәр, гади хәбәр, кушма хәбәр,алрның белдерелүе.Җөмләдәге урыны.

16.01

51

1

Б.С.Ү.Сочинение №2 “Нәрсә ул бәхет?”(караламада язу.)

19.01

52

1

Б.С.Ү.Сочинение “Нәрсә ул бәхет?”

20.01

53

1

Җөмләнең иярчен кисәкләре: аергыч, тиңдәш һәм тиңдәш булмаган аергычлар.

23.01

54

1

Аергычның аерылмыш белән бәйләнеше.

26.01

55

1

Туры һәм кыек тәмамлыклар

27.01

56

1

Хаталар өстендә эш. Җөмләнең иярчен кисәкләрен кабатлау

30.01

57

1

Хәл һәм аның төрләре. Вакыт һәм урын хәлләре

2.02

58

1

Сәбәп һәм максат хәлләре

3.02

59

1

Рәвеш һәм күләм хәлләре

6.02

60

1

Шарт һәм кире хәлләр

9.02

61

1

Б/с. Изложение №3караламага язу

10.02

62

1

Б.С.Ү.Изложние”Контроль эш  вакытында”акка күчереп яу.

13.02

63

1

Аныклагыч, аның белдерелүе, җөмләдәге урыны

16.02

64

1

Аныклагычлар, алар янына куела торган тыныш билгеләре.Тест.

17.02

65

1

БС.Ү. Сочинение №3. Х.Якуповның "Габдулла Тукай истәлегенә"картинасы буенча контроль сочинение өстендә эш.

20.02

66

1

Б.С.Ү.Картина буенча контроль сочинение.”Г.Тукай истәлегенә”

23.02

67

1

Хаталар өстендә эш. Телнең орфоэпик һәм интонацион нормаларын саклап, фикерне җиткерү; сөйләм этикеты үрнәкләреннән дөрес файдалану.

24.02

68

1

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре.

27.02

69

1

Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләре.

1.03

70

1

Җөмләнең модаль кисәкләре.Эндәш сүзләр.

2.03

71

1

Җөмләнең модаль кисәкләре.Кереш сүзләр, керешмәләр.

5.03

72

1

Контроль диктант №3

8.03

73

1

Хаталар өстендә эш. Җөмләдә сүз тәртибе

9.03

74

1

Язма һәм телдән сөйләмдә сүзләрнең туры һәм кире тәртибе

12.03

75

1

Б.С.Ү.Изложение№4 караламада язу

15.03

76

1

Б.С.Ү.Изложение.( акка күчереп язу)

16.03

77

1

Җөмләнең аерымланган кисәкләре.Аерымланган хәлләр турында төшенчә.

20.03

78

1

Вакыт һәм рәвеш хәлләренең аерымлануы

30.03

79

1

Сәбәп һәм максат хәлләренең аерымлануы.

2.04

80

1

Шарт һәм кире хәлләрнең аерымлануы

5.04

81

1

Сочинение№4

6.04

82

1

Аерымланган хәлләр янында тыныш билгеләре

9.04

83

1

Аерымланган  хәлләр янында тыныш билгеләре.Аерымланган хәлләрне кабатлау.

12.04

84

1

Б.С.Ү.Мәкалә язу өстендә эш.  ( Сочинение №  5)караламада язу.Тел һәм сөйләм.Сөйләмнең төрләре(сөйләм, тыңлау,язу,уку)Сөйләм төрләре һәм аларның үзенчәлекләре: язма сөйләм, фикерне, хәбәрне, укылган текст эчтәлеген орфография кагыйдәләренә нигезләнеп, грамматик дөрес язу.

13.04

85

1

Б.С.Ү. Мәкалә язу. Акка  күчереп язу.

16.04

86

1

Җөмлә кисәкләрен шартлы билгеләр ярдәмендә билгеләп тикшерү.

19.04

87

1

Җөмлә кисәкләрен  гомумиләштереп кабатлау.

20.04

88

1

Контроль диктант №4

23.04

89

1

Хаталар өстендә эш. Гомумиләштереп кабатлау

26.04

90

1

Җөмләгә морфологик-синтаксик анализ ясау. Сөйләм  шартларына бәйле тел берәмлекләренең кулланылышы.Сөйләм нормалары: фонетик, лексик, морфологик һәм синтаксик нормалар.

27.04

91

1

Морфологик-синтаксик анализ ясауга күнегүләр эшләү.

30.04

92

1

Морфологик-синтаксик анализ гомумиләштереп кабатлау.

3.05

93

1

Морфологик-синтаксик анализ.Тест.

4.05

94

1

Җөмләгә билгеләмә бирү.

7.05

95

1

Б.С.Ү. Изложение№6 караламада язу 

10.05

96

1

Б.С.Ү. Изложение. ( акка күчереп язу)

11.05

97

1

Хаталар өстендә эш. Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау.

14.05

98

1

Гади җөмлә өстендә эшләү күнекмәләре булдыру.

17.05

99

1

Әйтү максаты буенча җөмлә төрләрен кабатлау

18.05

100

1

Җыйнак һәм җәенке җөмләләргә күнегүләр эшләү.

21.05

101

1

Бер составлы һәм ике составлы җөмләләрне аера белүгә күнегүләр.

21.05

102

1

Б.С.Ү.Изложение №5 караламада язу

24.05

103

1

Б.С.Ү.Изложение. .( акка күчереп язу)

25.05

104

1

 Миниатюр сочинение№6 “Исәнме, җәй!”

28.05

105

1

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

31.05

                                                 

  VII класста татар теленнән үзләштерелергә һәм камилләштерелергә тиешле таләпләр.

Уку эшчәнлеген оештыра белү юнәлешендә

  1. Уку мәсьәләләрен мөстәкыйль билгеләү.
  2. Белем алуның рациональ ысулларын сайлау.
  3. Үзеңнең уку һәм танып-белү эшчәнлегеңнеанализлау, аңа бәя бирү.
  4. Мөстәкыйль белем алубуенча эшне планлаштырырга өйрәнү.
  5. Предмет түгәрегестаростасы булып эшлибелү.

Китап, өстәмә мәгълүмат белән эш итә белү

  1. Дәреслек белән эш итә белү.
  2. Төрле чыганаклар белән мөстәкыйль эш итә белү.
  3. Төрле текстлардан төп фикерне аерып ала белү, текстның логик схемасын билгеләү, гади һәм катлаулы план белән эш итү.
  4. Белемнәрне системалаштыру өчен таблица,график, схемаларданфайдалану.
  5. Эчтәлекне аңлап, тиешлетизлектә, дөрес уку:

уку елы башында — 75-120 сүз;

уку елы ахырында — 80-125 сүз.

  1. Сүзлекләр, белешмәәдәбият һәм иҗтимагый сәясиәдәбияттан файдалана белергәөйрәнү;
  2. Китапханәдә систематиккаталог белән эш итә белү.
  3. Аудио-видео белән эш итәбелү.
  4. Вакытлы матбугат басмалары белән даими эшли белү.

Фикерләү белән бәйле күнекмәләр

  • Уку мәсьәләсен куя белү.
  • Танып белү активлыгын үстерү.
  • Төшенчә, термин, кагыйдә, закончалыкларны аңлап кабул итү күнекмәсен камилләштерү.
  • Логик алымнардан чагыштыру, анализ, гомумиләштерү, нәтиҗә ясау күнекмәләрен камилләштерү.
  • Грамматик анализ төрләренүзләштерү:
  • сүзтезмәләргә анализ ясау;җөмлә кисәкләренә анализясау;гади җөмләгә синтаксиканализ ясау.
  • Тикшеренү ысуллары:модельләштерү;охшатып эшләү.

Телдән һәм язма сөйләм үстерү һәм аралаша белү юнәлеше

Телдән сөйләм:

  • кагыйдәләрне аңлап эзлекле сөйли белү ,сорауны формалаштыра белү һәм тулы җавап бирә белү ,диалоглар төзү күнекмәсе;
  • үрнәк схема-планнар ярдәмендә характеристика төзи белү күнекмәсе.

        Язма сөйләм:

  • күчереп язу;диктант, катлаулы план буенча изложение язу;фикер йөртү элементлары кертеп,гади яки катлаулы план төзе сочинениеязу;эш кәгазьләре язу (гариза, хат ).

                                                               

                                                                                      Әдәбият исемлеге

1.  Татар урта мәктәпләре өчен татар теленнән программма Казан, “Мәгариф”, 2010

2.ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘГАРИФ ҺӘМ ФӘН МИНИСТРЛЫГЫ Татар телендә гомуми төп белем бирү мәктәпләре (V-IX сыйныфлар) өчен  ана теленнән үрнәк программа Төзүче-авторлары: Г.Р. Галиуллина, М.М. Шәкүрова,  Казан, 2013

3. Хисамова Ф.М. Татар теле морфологиясе. К.: “Мәгариф” нәшрияты, 2006.44

4 . Гыймадиева Н., Нуруллина Р.Татар теленнән кагыйдәләр җыентыгы. К.: “Мәгариф”, 2007.

5. Максимов В.Н. Урта мәктәптә татар теле укыту. Кушма җөмлә синтаксисы. К.: “Мәгариф” н-ты, 2004

Арадаш аттестация контроль эшнеӊ үрнəк тексты.

Туган як.

 Кеше күӊеле өчен туган як кирəк. Еракка китсə, сагыныр өчен, балалыгына кайтыр өчен, дошман керсə, яклар өчен. Ерак җирлəрдə йөргəндə кеше читтəге матурлыкны  əнə шул үзенеӊ туган ягы белəн чагыштыра. Туган ягы аӊарга биеклеккə сикерү ноктасы, гүзəллек үрнəге булып хезмəт итə . Әлфия менə шушы гүзəллек үрнəген Дамирлар авылында тапты. Рухи яктан ул шушында туды. Кошларныӊ сайравына,  урманнарныӊ серле шаулавына беренче тапкыр шушында сокланды. Кешелəргə сөйлəмəгəн  уй-хыялларын  җырчы усакларга, иркə юкəлəргə сөйлəде.  Табигать аны читкə  какмады, аӊлады һəм серен бүлеште, тиле хыялларын хуплады. Кирəкмəгəн сораулар биреп йөдəтмəде.

    Әтисенеӊ ду кубып китəргə җыенуын ишеткəч, Әлфиянеӊ күз алдыннан əнə шулар үтте. Лəкин йөрəгендə кайнаган  кичерешлəрен сөйлəп бирə алмады. Әтисе аӊардан ни өчен китəргə телəмəвен сорагач:

 - Минем монда дусларым бар!- дип кенə əйтə алды.

 Дуслар рəтенə ул шушы төбəкнеӊ җирен, күген, күктə йөзгəн яшенле болытларын, урманда мəж килгəн кырмыскаларын җырлый-җырлый бал ташучы умарта кортларын-һəммəсен кертə иде.          (130 сүз) (Ф. Яруллиннан)

Бирем: 1) тексттан 2 сүзтезмə аерып алып тикшерергə;

2) 3 нче җомлəне җөмлə кисəклəре ягыннан тикшерергə.

3) Тиӊдəш кисəклəре булган җөмлəлəрне күрсəтергə.



Предварительный просмотр:

Пыжмара  төп гомуми белем  мәктәбе

филология фәннәре  методик  берләшмә  утырышында  каралды

Җитәкчесе_________ Латыйпова  Р.Г.

Беркетмә  №1   24  август 2015                        

Килешенде

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

Укыту эшләре  буенча  директор урынбасары_________Бариева  М.И.

24   август 2015

Раслыйм

Пыжмара  төп  гомуми  белем  мәктәбе

директоры___________________

Рахматуллин Т.В

Приказ №53     “25”август  2015

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

 муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем мәктәбе”нең татар теле

 һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

8 нче сыйныф өчен татар теленнән

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                                                                                                      2015 елның 24   августында      үткәрелгән

педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

                                                                                                 2015

         

Аңлатма язуы

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

  1. “Россия Федерациясендә мәгариф турында” Федераль Законы, декабрь, 2012 ел.
  2. “Мәгариф турында” Татарстан Республикасы Законы, 2013 ел.

3.“Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).

4.“2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).

       5.Татар телендә урта гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теленнән программа (5-11 нче сыйныфлар). – Казан: Мәгариф, 2010. – 71 б.

       6. Татар телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләре өчен ана теленнән программа (5-9 нчы сыйныфлар) .Төзүче-авторлар – Г.Р.Галиуллина, М.М.Шәкүрова. – Казан: Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы, 2013.

       7. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгының “Федераль дәүләт белем стандартлары нигезендә мәктәпләрдә татар телен һәм әдәбиятын укыту турында” 12138/13 номерлы (7.09.2013) хаты

       8. Татарстан Республикасының Балтач районы Башкарма комитеты Мәгариф идарәсенең 2013 нче елның 10 нчы сентябрендә чыккан 1106 нчы санлы хаты

       9 .  Белем бирү учреждениесенең  2015-2016 нчы уку елына укыту планы

      10.   Белем бирү учреждениесенең  төп гомуми белем бирү программасы

       8 нче сыйныф өчен программада татар теленә 102  дәрес каралган, эш программасында  уку елы дәвамында 105  дәрес үткәрү планлаштырыла.       Әлеге эш программасы “ Татар телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләре өчен  ана теленнән программа” га (Төзүче-авторлары:  Г.Р. Галиуллина,  М.М. Шәкүрова – Казан: Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы, 2013) нигезләнеп төзелде , әмма сәгатьләр бүленеше булмаганлыктан,  дәресләр Казан “Мәгариф” нәшриятында 2010 нчы елда чыккан “Татар телендә урта гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теленнән программа (5-11 нче сыйныфлар)” сына нигезләнеп төзелде, сәгатьләр саны шул программага нигезләнеп бүленде. Программа укыту планында бирелгән    атнага 3 сәгать исәбеннән төзелде.

 

    Кулланылган  уку  әсбабы:

Татар теле: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 8 нче сыйныфы өчен дәреслек / М.З.Зәкиев,  Н.В.  Максимов – Казан: Татарстан  китап  нәшрияты, 2015.

Эш программасын тормышка ашыруның максат һәм бурычлары:

Гомуми төп  белем бирү мәктәбенең 8 нче сыйныфында  ана теленнән белем бирүнең  максатлары:

1) коммуникатив максат: укучыларны ана телендә иркен сөйләшергә һәм аралашырга, логик эзлекле итеп уйлый белергә, фикерне төгәл, ачык итеп җиткерә белергә  өйрәтү; туган телнең аралашуда, рухи-әхлакый нормалар формалашуда һәм дөньяны танып белүдә төп чара булуын, аның эстетик кыйммәтен аңлату;

2) фәнни максат: татар теленең грамматик, стилистик нигезләре турында теоретик мәгълүмат бирү;

3) тәрбияви максат: туган телгә ихтирам һәм ярату хисләре тәрбияләү; укучыларда  гуманлылык хисләрен тәрбияләү; әти-әниләргә, инвалидларга, ятим балаларга шәфкатьлелек хисләрен тәрбияләү; матурлыкны күрә, тоя белергә өйрәтү; туган як табигатен яратырга өйрәтү; туган илең белән горурлану, аны саклау; сәламәт яшәүнең бер төре булган спорт белән кызыксындыру һ.б.

Әлеге максатларны тормышка ашыру өчен куелган бурычлар:

●укучыларның башлангыч мәктәптә татар теленең фонетик, график, орфографик, орфоэпик, лексик, сүз ясалыш, грамматик, стилистик нигезләреннән алган белемнәрен системалаштыру, катлаулырак формаларда өйрәтүне дәвам итү һәм телне тулы бер система буларак күзаллауны булдыру;

●укучыларның иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, үз фикерләрен дәлилләргә күнектерү;

●телнең төп грамматик чараларын сөйләм процессында куллануга ирешү;

● язма һәм сөйләмә тел чараларын дөрес куллана белергә, аларны чагыштыра һәм кирәклесен сайлый, бәяли белергә өйрәтү;

●татар әдәби теле нормаларын һәм стилистик мөмкинлекләрен ачык күзаллауга, аларны тиешенчә куллана белүгә өйрәтү;  

●телнең милли мәдәниятнең чагылышы булуын, тел һәм тарих бердәмлеген аңлату; татар теленең милли-мәдәни үзенчәлегенә төшендерү; татар һәм башка халыкларның рухи мирасына ихтирам тәрбияләү;

●татар халкының этник төркемнәре һәм диалектлары, төрки телләр, татар теле, татар язуы, татар халкының рухи, әхлакый, мәдәни мирасы турында мәгълүмат бирү;

●татар телен иҗтимагый күренеш буларак аңлау, тел нормаларын саклап, тормышның төрле ситуацияләренә бәйле рәвештә тел чараларын дөрес кулланып, аралаша-аңлаша белү;

●тел берәмлекләрен танып, аларны тикшерә, рус теле белән чагыштыра алу һәм аралашуда урынлы куллану күнекмәләрен камилләштерү;

●текст һәм Интернет, электрон уку-укыту ресурслары, башка мәгълүмати чаралар белән эшләү, аннан кирәкле мәгълүматны ала белү һәм шуны тиешенчә үзгәртә алу күнекмәләрен үстерү;

●укучыларның орфографик һәм пунктуацион грамоталылыгын камилләштерү.

   Программада  татар теленә өйрәтү эчтәлеге компетентлы якын килү принцибына нигезләнеп сайланды һәм тәртипкә китерелде. Әлеге принцип V–IX сыйныфларда коммуникатив, лингвистик һәм социомәдәни компетенцияләрне формалаштырырга һәм үстерергә ярдәм итә.

    Коммуникатив компетенция

            Сөйләм эшчәнлегенең төрләре (тыңлап аңлау, сөйләү, уку, язу һәм язма сөйләм) үзләштерелә. Беренче этапта укучылар укылган яки тыңланган текстның темасы, төзелеше  һәм төп фикерен, жанрын ачыклый, текст буенча әңгәмә үткәрә, үз фикерен дәлилли, телнең орфографик һәм орфоэпик, лексик, морфологик, синтаксик нормаларын саклап, эчтәлеген кыскача, тулы, сайлап алып, телдән яки язмача җиткерә. Телнең әдәби тел нормаларын саклап, төрле темаларга диалогик һәм монологик сөйләм оештыра. Төрле стиль һәм жанрдагы текстлар төзи. Төрле типтагы язма эшләр, шул исәптән компьютер технологияләре кулланып, укучы диктант, изложение, сочинение һ.б. эшләр башкара. Татар сөйләм әдәбе нормаларын дөрес һәм урынлы куллана.

  Лингвистик компетенция

Кушма җөмлә һәм аларның мәгънә ягыннан төрләре; туры һәм кыек сөйләм; текст, аның төзелеше; татар телендә тыныш билгеләре.

     Этномәдәни компетенция

Укучыларга телнең милли мәдәниятне чагылдыру формасы булуы аңлатыла. Тел чаралары ярдәмендә халыкның милли үзенчәлекләрен сурәтләү мөмкинлекләре өйрәтелә. Тәкъдим ителгән текстлардан халык авыз иҗаты үрнәкләрен, тарихи лексиканы аеру, аларның төрләрен һәм мәгънәләрен ачыклау. Татар милләтенең дөньяны танып белүен чагылдырган төп төшенчәләр, аларның сүздә, сүз мәгънәсендә чагылыш үзенчәлекләре өйрәтелә. Татар халык иҗаты үрнәкләрендә сүзнең кулланылышы, төшенчәләрне бирү мөмкинлекләре анализлана.

Программаның эчтәлеге ( 105 сәгать):

Бүлек һәм темаларның исеме

Барлык сәгатьләр

Искәрмә

1.

1. Тел һәм тел гыйлеме ( 1 сәгать)

1

2.

2. Үткәннәрне искә төшерү (3 сәгать )

3

2.1.

Фонетика, орфоэпия, графика, орфография, лексикология, фразеология, морфология.

1

2.2.

Гади җөмлә төрләре; җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре, алар арасындагы тезүле һәм ияртүле бәйләнеш, аларның белдерелүе һәм җөмләдәге урыны; гади җөмлә ахырында һәм уртасында куела торган тыныш билгеләре турында белгәннәрне искә төшерү; шартлы билгеләрдән файдаланып, җөмләләргә сүз төркемнәре һәм җөмлә кисәкләре ягыннан анализ ясау.

2

3.

3. Туры һәм кыек сөйләм (12 сәгать)

12

3.1.

Тел һәм сөйләм.Сөйләмнең төрләре (сөйләмә, язма, диологик сөйләм, монологик сөйләм). Диалог һәм монолог, туры һәм кыек сөйләм турында белешмә.

4

3.2.

Сөйләм төрләре һәм аларның үзенчәлекләре: язма сөйләм, фикерне, хәбәрне, укылган текст эчтәлеген орфография кагыйдәләренә нигезләнеп, грамматик дөрес язу. Диалогик һәм монологик сөйләм күнекмәләрен гамәли үзләштерү, аерым темалар буенча әңгәмә кору. Диалогтагы һәм монологтагы репликаларның язмада бирелеше, тыныш билгеләре.

4

3.3.

Монологик сөйләмдә туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү.

2

3.4.

Туры сөйләмле җөмләгә синтаксик анализ ясау.

2

4.

4. Кушма җөмлә (2 сәгать)

2

4.1.

Кушма җөмлә турында гомуми төшенчә. Кушма җөмлә төрләре.

2

5.

5. Тезмә кушма җөмлә (4 сәгать)

4

5.1.

 Үзара тезү юлы белән бәйләнгән җөмләләр (компонентлар). Теркәгечле тезмә кушма җөмләләр, аардагы гади җөмләләрне үзара бәйләүче чаралар һәм тыныш билгеләре.

2

5.2.

Теркәгечсез тезмә кушма җөмләләр. Аларда гади җөмләләрне үзара бәйләүче чаралар һәм  тыныш билгеләре; тезмә кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

2

6. Иярченле кушма җөмлә (22 сәгать)

22

6.1.

Үзара ияртү юлы белән бәйләнгән җөмләләр. Иярченле кушма җөмлә турында төшенчә. Татар һәм рус телләрендә иярченле кушма җөмләнең төзелеше. Иярчен җөмлә һәм аның төрләре.

1

6.2.

Иярчен ия һәм иярчен хәбәр җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләләрне баш җөмләгә бәйләүче аналитик чаралар, тыныш билгеләре.

3

6.3.

Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләләрне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик  чаралар, тыныш билгеләре.

3

6.4.

Иярчен вакыт һәм иярчен урын җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләләрне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик  чаралар, тыныш билгеләре.

2

6.5.

Иярчен рәвеш һәм иярчен күләм җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләләрне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик  чаралар, тыныш билгеләре.

2

6.6.

Иярчен сәбәп һәм иярчен максат җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләләрне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик  чаралар, тыныш билгеләре.

2

6.7.

Иярчен шарт һәм иярчен кире җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләләрне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик  чаралар, тыныш билгеләре.

2

6.8.

Иярчен аныклагыч җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләләрне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик  чаралар, тыныш билгеләре.

2

6.9.

Иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау: җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

5

7.

7. Катлаулы төзелмәләр (32 сәгать )

32

7.1.

 Катлаулы төзелмәләр турында төшенчә. Күп тезмәле катлаулы кушма җөмлә: компонентларын үзара  бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

2

7.2.

Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә.

2

7.3.

Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә: компонентларын үзара бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

2

7.4.

Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә: компонентларын үзара бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

2

7.5.

Берничә төр  иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә: компонентларын үзара бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

2

7.6.

Иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау, синтаксик анализ ясау.

8

7.7.

Катнаш кушма җөмлә компонентларын үзара бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

6

7.8.

Катлаулы төзелмәләрне гомумиләштереп кабатлау, синтаксик анализ ясау.

6

7.9.

Тезем.

2

Барлыгы

76

8.

8. Диктант ( 8 сәгать)

8

8.1.

Контроль

4

8.2.

Искәртмәле

1

8.3.

Тикшерү

1

8.4

Хаталар өстендә эш

2

9.Бәйләнешле сөйләм үстерү(18 сәгать )

18

9.1

 Изложение

4

9.2

Сочинение

6

9.3

Сочинение,  изложениене бергәләп тикшерү.

6

9.4.

Беркетмә язу

1

9.5

 Рецензия язу

1

9.6

Монолог һәм диалог төзеп язу.

1

10. Зачёт, мөстәкыйль эш, практик дәрес ( 3 сәгать).

3

Барысы

105

Тематик  бүленеш

Төп  темалар

Сәгать  саны

1.

Тел  һәм  тел  гыйлеме

1

2.

Үткәннәрне  искә  төшерә

3

3.

Туры  һәм  кыек  сөйләм  

12

4.

Кушма  җөмлә

2

5.

Тезмә  кушма  җөмлә  

4

6.

Иярченле  кушма  җөмлә

22

7.

Катлаулы  төзелмәләр

32

8.

Диктантлар

8

9.

Бәйләнешле  сөйләм

18

10.

Зачет,мөстәкыйль эш, практик  дәрес

3

Барлыгы  

105

Бирелгән программа буенча укучыларының тел осталыкларына һәм күнекмәләренә таләпләр:

  • Туры сөйләмне үз сөйләмеңдә файдалана белү, чит кеше сүзләрен диалог яки монолог формасында бирә алу. Туры сөйләмгә бәйле тыныш билгеләрен дөрес куя, куелганнарына аңлатма бирә белү;
  • Кушма җөмләләрдән тиешенчә файдалану, аларның төрле төрләрен төзү, таләп ителгән төренә мисал китерү, җөмләгә һәм текстка өлешчә яки тулы грамматик анализ ясый белү, кушма җөмлә компонентлары арасына тиешле тыныш билгеләрен кую, аларны дәлилләү. Төрле төзелештәге кушма җөмлә өлешләрен сөйләмдә тиешле интонация белән уку;
  • Тема эчендә диалог һәм монолог формаларында сөйли һәм яза белү;
  • Сыйфатлама, модальлек, эмоциональлек элементларын, стиль үзенчәлекләрен кулланып, укыту һәм тәрбия максатларына уңай җавап бирерлек темаларга сочинение һәм изложение язу. Язманы камилләштерү ( тулыландыру, төзәтмәләр кертү);
  • Әсәргә яки аның берәр өлешенә рецензия яза алу;
  • Җыелыш яки берәр утырышның беркетмәсен яза белү;
  •  Мәктәп программасы таләп иткән күләмдә җөмлә составындагы сүзләргә фонетик, морфологик, грамматик анализ ясау, кушма җөмләләрне бер төрдән икенче төргә үзгәртә белү; кушма җөмләнең схемасын, төрен, иярчен җөмләнең мәгънәсе һәм төзелеше ягыннан төрен, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чараларны, баш һәм иярчен җөмлә арасына куелырга тиешле тыныш билгеләрен дөрес кую;
  • Укучыларның сөйләм һәм язу культурасын үстерү, мөстәкыйль эшчәнлеген активлаштыру.

       Төп белем бирү баскычында укучыларның белем дәрәҗәсенә таләпләр:

  • җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре арасындагы мөнәсәбәтләрне аңлау, бәйләнеш чараларын күрсәтү;
  • җөмлә төрләрен аеру, алар янында тыныш билгеләрен куярга өйрәнү;
  • текст төзелешен, текстның тел үзенчәлекләрен билгеләү;

        Төп белем бирү  баскычында формалашырга тиешле күнекмәләр:

  • телдән һәм язма сөйләм, диалог һәм монолог, аралашу ситуациясе, тел стильләре, текст төшенчәләрен аңлау һәм гамәлдә дөрес куллану;
  • төрле стиль һәм жанрдагы текстларны сәнгатьле итеп уку күнекмәләре булдыру;
  • текстның эчтәлеген телдән яки язмача төгәл итеп, сайлап яки кыскача сөйләп бирү, текст буенча куелган сорауларга төгәл җавап бирү;
  • бирелгән темага, куелган максатка яраклы рэвепггэ, төрле ситуацияләрдән чыгып, тасвирлау яки хикәяләү характерындагы текстларны телдән яки язмача әзерләү;
  • тормыш-көнкүреш, уку, иҗтимагый, мәдәни темаларга-әңгәмә кору,үз фикереңне яклап, әңгәмә-бәхәс формасында сөйләшү күнекмәләренә ия булу;
  • сөйләү һәм язуда татар әдәби теле нормаларын (орфографик, орфоэпик,лексик, грамматик, пунктуацион) саклау һәм  сөйләм этикеты нормаларын үтәү;
  • тәкъдим ителгән текстларны рус теленнән татар теленә һәм татар теленнән рус теленә тәрҗемә итү.

Календарь  тематик  бүленеш

Дәрес темасы

Сә

гать саны

Үтәү вакыты

Искәрмә

План

Факт

Тел һәм тел гыйлеме

1.

Кереш. Тел һәм тел гыйлеме. 

1

3.09

Үткәннәрне искә төшерү

2.

Фонетика,орфоэпия, графика,орфография, фразеология, лексикология, морфология.

1

7.09

3.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. № 1. Сочинение. №1. ”Туган телем - иркә гөлем”.

1

9. 09

4.

Бәйләнешле сөйләм үс-

терү. №2. 1 сочинениене бергәләп тикшерү.

1

11.09

5.

Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре. Аларның җөмләдәге урыны. Гади җөмлә синтаксисын кабатлау.

1

14.09

6.

Гади җөмләдә тыныш билгеләре куелышы. Гади җөмлә синтаксисын кабатлау.

1

18.09

7.

Аңлатмалы диктант №1

1

16.09

3. Туры һәм кыек сөйләм

8.

  Тел һәм сөйләм.Сөйләмнең төрләре (сөйләмә, язма, диологик сөйләм, монологик сөйләм). Туры һәм кыек сөйләм турында гомуми мәгълүмат.

1

21.09

9.

Туры сөйләм янында тыныш билгеләре.  

 1 нче очрак.

1

23.09

10.

Туры сөйләм янында тыныш билгеләре.  

 2 нче очрак.

1

25.09

11.

Туры сөйләм янында тыныш билгеләре.  3 нче очрак

1

28/09

12.

Сөйләмнең төрләре (сөйләмә, язма, диологик сөйләм, монологик сөйләм). Диалог.

1

30.09

13.

Монолог.

1

2.10

14.

Диалогтагы һәм монологтагы репликаларның язмада бирелеше.

1

5.10

15.

Сөйләм төрләре һәм аларның үзенчәлекләре: язма сөйләм, фикерне, хәбәрне, укылган текст эчтәлеген орфография кагыйдәләренә нигезләнеп, грамматик дөрес язу. Диалогик һәм монологик сөйләм күнекмәләрен гамәли үзләштерү, аерым темалар буенча әңгәмә кору.  Диалогтагы һәм монологтагы репликаларның язмада бирелеше

1

7.10

16.

Бәйләнешле сөйләм үстерү №3. Монолог һәм диалог төзеп язу.

1

9.10

17.

Туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү.

1

12.10

18.

Туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү күнекмәләрен ныгыту.

1

14.10

19-20

Туры сөйләмле җөмләгә синтаксик анализ ясау.

2

16.10

19.10

21

Туры һәм кыек сөйләм буенча   тикшерү  диктанты. №2

1

21.10

22.

Бәйләнешле сөйләм үстерү  №4. Җыелыш  беркетмәсе язу.

1

23.10

23.

Бәйләнешле сөйләм үстерү  №5. Изложение язу. №1

1

26.10

24.

Бәйләнешле сөйләм үстерү  №6. Хаталар өстендә эш. Изложениене бергәләп тикшерү.

1

28.10

Кушма җөмлә

25.

Кушма җөмлә турында гомуми төшенчә.

1

30.10

26.

Кушма җөмлә.Аның төрләре. Кушма җөмлә янында тыныш билгеләре.

1

9.11

27.

Кушма җөмләләрне гадидән аеру. Мөстәкыйльэш. №1

1

11.11

5. Тезмә кушма җөмлә

28.

Тезмә кушма җөмлә турында  төшенчә. Үзара тезү юлы белән бәйләнгән җөмләләр.

1

13.11

29.

Теркәгечле тезмә кушма җөмләләр, алардагы гади җөмләләрне үзара бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

16.11

30.

Теркәгечсез тезмә кушма җөмләләр,   алардагы гади җөмләләрне үзара бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

18.11

31.

Тезмә кушма җөмләләргә синтаксик анализ. Практик эш.

1

20.11

32.

Теркәгечле, теркәгечсез тезмә кушма җөмлә. Зачёт-дәрес. №2

1

23.11

25.11

33.

  Бәйләнешле сөйләм үстерү  №7. Сочинение. №2

”Урман-безнең байлыгыбыз”.

1

27.11

34.

Бәйләнешле сөйләм үстерү  №8. Хаталар өстендә эш. Сочинениене бергәләп тикшерү.

1

30.11

6. Иярченле кушма җөмлә

35.

Иярченле кушма җөмлә турында гомуми белешмә. Татар һәм рус телләрендә иярченле кушма җөмләнең төзелеше.

1

2.12

36.

Бәйләнешле сөйләм үстерү  №9. Изложение язу. №2

1

4.12

37.

Бәйләнешле сөйләм үстерү №10. Изложениене бергәләп тикшерү.

1

7.12

38.

Иярчен ия һәм иярчен хәбәр җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик чаралар, тыныш билгеләре.

1

9.12

39.

Иярчен ия һәм иярчен хәбәр җөмләле кушма җөмлә: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре,  иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик чаралар, тыныш билгеләре..

1

11.12

40.

Практик эш (иҗади биремле эшләр, күнегүләр үтәү).

1

14.12

41.

Бәйләнешле сөйләм үстерү №11. Әдәби әсәргә рецензия ясау күнекмәләре формалаштыру.

1

16.12

42.

Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләле кушма җөмләләр. Төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

18.12

43.

Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләләр: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

21.12

44.

Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләләрне кабатлауга практик эш.

1

23.12

45.

Контроль диктант. №1.(иярчен ия, иярчен хәбәр, иярчен тәмамлык, иярчен аергыч җөмләләр буенча)

25.12

46.

Хаталар өстендә эш. Иярчен вакыт һәм иярчен   урын җөмләле кушма җөмләләр: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

11.01

47.

Иярчен вакыт һәм иярчен   урын җөмләле кушма җөмләләр: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

13.01

48.

Иярчен рәвеш һәм иярчен күләм җөмләле кушма җөмләләр: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

15.01

49.

Иярчен рәвеш һәм иярчен күләм җөмләләр: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

18.01

50-51.

Бәйләнешле сөйләм үстерү  №12- 13. Картина  буенча, мәгънә ягыннан төрле кушма җөмләләр кулланып, сочинение язу.№3

2

20.01

52.

Иярчен сәбәп һәм иярчен максат җөмләле кушма җөмлә: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

22.01

53.

Иярчен сәбәп һәм иярчен максат җөмләләр: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

25.01

54.

Бәйләнешле сөйләм үстерү №14. Сочинение “Мин кем булырга телим”. №4

1

27.01

55.

 Хаталар өстендә эш. Иярчен шарт һәм иярчен кире җөмләле кушма җөмләләр: төзелеше һәм мәгънәсе ягыннан төрләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

29.01

56.

Иярчен шарт һәм иярчен кире җөмләләр: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чаралар, тыныш билгеләре.

1

1.02

57.

Иярчен аныклагыч җөмләле кушма җөмлә, төзелеше ягыннан төре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик  чаралар, тыныш билгеләре.

1

3.02

58.

Иярчен аныклагыч җөмләле кушма җөмлә, төзелеше ягыннан төре, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик  чаралар, тыныш билгеләре.

1

5.02

59.

Иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

8.02

60.

Иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

10.02

61

Иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

12.02

62.

Иярченле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

15.02

63.

Иярченле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

17.02

64.

Иярченле кушма җөмләләр буенча контроль  диктант.№2.

1

19.02

Катлаулы төзелмәләр

65.

Хаталар өстендә эш.Катлаулы төзелмәләр турында төшенчә.

1

22.02

66.

Күп тезмәле катлаулы кушма җөмлә. Бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

24.02

67.

Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә.

1

26.02

68.

Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә.

1

29.02

69.

Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә. Бәйләүче чаралар,тыныш билгеләре.

1

2.03

70.

Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә:  бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

4.03

71.

Практик эш (күнегүләр үтәү, иҗади эшләр башкару).№3

1

7.03

72.

Бәйләнешле сөйләм үстерү № 15.  Изложение.№ 3

1

9.03

73.

 Бәйләнешле сөйләм үстерү №16 . Хаталар өстендә эш. Изложениегә анализ ясау.

1

11.03

74.

Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

14.03

75.

Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә:  бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

16.03

76.

Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

18.03

77.

Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә: бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

30.03

78.

Күп иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

1.04

79.

Күп иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

4.04

80.

Күп иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

6.04

81.

Күп иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

8.04

82.

Күп  иярченле кушма  җөмлә  буенча Контроль диктант. №

1

11.04

83.

Хаталар  өстендә  эш Күп иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

13.04

84.

Күп иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

15.04

85

Күп иярченле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

18.04

86.

Күп иярченле кушма җөмләләргә синтаксик анализ  ясау

1

20.04

87.

Бәйләнешле сөйләм үстерү  №18. Күп иярченле кушма җөмләләр буенча сочинение №6.

1

22.04

88.

Катнаш кушма җөмлә.

1

25.04

89.

Катнаш кушма җөмлә.

1

27.04

90,91,92

Катнаш кушма җөмлә компонентларын үзара бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

3

29.04

2.05

4.04

93.

Катнаш кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

6.05

94.

Контроль диктант. №3 (катнаш кушма җөмләләрдә тыныш билгесенең куелышына)

1

9.05

95.

Хаталар өстендә эш.

11.05

96.

Бәйләнешле сөйләм үстерү №18 . Изложение язу. №4

1

13.05

97.

Катлаулы төзелмәләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

16.05

98.

Катлаулы төзелмәләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

18.05

99.

Катлаулы төзелмәләрне гомумиләштереп кабатлау. Тыныш билгеләре.

1

20.05

100.

Катлаулы төзелмәләрне кабатлау. Синтаксик анализ.

1

23.05

101.

Катлаулы төзелмәләрне кабатлау. Синтаксик анализ.

1

23.05

102.

Бәйләнешле сөйләм үстерү  №17. Ирекле темага сочинение язу №5

1

25.05

102.

Хаталар өстендә эш. Тезем.

1

27.05

103.

Тезем. Тыныш билгеләре куелышы.

1

30.05

105.

Үткәннәрне кабатлау.

1

30.05

                                                          Матди- техник  тәэмин  ителеш

1. Гыймадиева Н., Нуруллина Р.Татар теленнән кагыйдәләр җыентыгы. К.: "Мәгариф", 2007.

2. Галиуллина Г.Р. Татар теле. Лексикология. - Казан: "Мәгариф", 2007..

3.Максимов Н.В. Татар теленнән тестлар: Уку-укыту ярдәмлеге. - Казан: "Мәгариф", 2002, 2008.

4.Мәктәптә татар телен укыту методикасы. - Казан: Мәгариф, 2004.

5.Максимов В.Н. Урта мәктәптә татар теле укыту. Кушма җөмлә синтаксисы. К.: "Мәгариф", 2004..

6.Харисова Ч.М. Татар теле. Теория, күнегүләр, тестлар. - Казан: "Мәгариф", 2006.

7.Хисамова Ф.М. Татар теле морфологиясе. К.: "Мәгариф" нәшрияты, 2006.

8.Шәмсетдинова Р.Р. Татар теле: Күнегүләр. Анализ үрнәкләре. Тестлар. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2005

                                                               Арадаш  аттестация  эше

Беренче яңгыр.

Язның беренче яңгыры кинәт килде. Таң беленер-беленмәстә, көньяк-көнбатыштан кабарып чыккан болыт ерактан торып бер-ике тапкыр гөлдерәп тавыш бирде дә, әкияттәге Каф тавыдай калкып, ярты күк йөзен томалады. Тау артыннан кояш күтәрелә башлауга, ул, киң кара-кучкыл канаты белән көнне тагын да караңгылатып, бөтен күк йөзен каплады.

Күп тә үтмәде, салкынча яңгыр җиле Карамалы урамнарында өермә кузгатты. Кар сулары киткәннән бирле битен-күзен бер тапкыр да юмаган агачлар яңгыр килгәнне сизеп шаулашып куйдылар.

Бераздан, урам-тыкрыклардагы чүп-чарны бөтереп, өермә җиле узды. Һава, афәт көткәндәй, бераз тынып торды. Менә шунда, һәммә нәрсә, барча тереклек инде тагын ни булыр дип көткәндә, күк йөзен икегә ярып, яшен яшьнәде, һәммә җан иясе сискәнеп куйды, чөнки яшен артыннан чытырдап күк күкрәде. Беренче курку үтеп, күк йөзе тагын дөбердәгәч, эре-эре яңгыр тамгалый башлады, ә берничә минуттан чиләкләп коярга тотынды.

Яңгыр әллә ни озак яумады сыман, әмма юл-сукмакларга су җыелды; шаулап, гөрләвекләр агып китте.

Бирем. Соңгы җөмләнең төрен билгеләргә һәм тыныш билгеләрен аңлатырга.

З.Н.Хәбибуллина, Г.Ш.Нәбиуллина “5-11 нче сыйныфта диктантлар җыентыгы”,  167 нче бит