Эш программасы

 Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем  мәктәбе”нең татар теле

һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

3   нче сыйныф өчен татар теленнән

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

  2015 елның 24 августында      үткәрелгән

педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

 2015

                                     Аңлатма язуы.

            Татар теленнән эш программасы түбәндәге норматив документларга нигезләнеп  төзелде:

    -  “Россия Федерациясендә мәгариф турында”  Россия Федерациясенең Федераль Законы № 273-ФЗ 29.12.2012;  

    - РФ Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан расланган “Гомуми башлангыч белем бирү федераль дәүләт стандартын гамәлгә кертү” турындагы боерыгы  №373 06.10.2009;

    - “Мәгариф турында” Татарстан Республикасы Законы,2013 ;

    -  Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында Татарстан Республикасы Законы № 44-3РТ 28.07.2004;

     - Татар телендә башлангыч белем бирү мәктәбендә ана теле укыту: гомуми программа. 1-4 сыйныфлар.Ч.М.Харисова, И.Х.Мияссарова, Ф.Ш.Гарифуллина. Казан 2011;

     - Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районының  МББУ “Пыжмара  төп  гомуми  белем   мәктәбе”нең башлангыч белем бирү буенча төп укыту  программасы

     -  Татарстан Республикасы  Балтач муниципаль районының  МББУ “Пыжмара  төп  гомуми белем  мәктәбе”нең 2015-2016 нчы уку елына укыту планы

                                                                       Укыту предметының гомуми характеристикасы

Татар мәктәпләренең башлангыч сыйныфларында ана теле укытуның гомуми үрнәк программасы федераль дәүләт белем стандарты^[1] таләпләрен истә тотып төзелде. Анда 1–4 нче сыйныф укучыларына белем һәм тәрбия бирү, аларның рухи-әхлакый, иҗтимагый, шәхси һәм акыл үсешен канәгатьләндерерлек шартлар күзаллана. Әлеге программа нигезендә башлангыч сыйныфларда шушы предмет буенча белем бирүнең төп программасы төзелә. Ул дәүләт аккредитациясендәге белем йортының төрен, укучыларның шушы өлкәдәге мәнфәгатьләрен дә истә тота.

Башлангыч мәктәп чоры укучы тормышында хәлиткеч санала. Ул баланың укучы булып формалаша башлавы да, әйләнә-тирәне танып белүнең яңа дәвере дә, иптәшләре һәм өлкәннәр белән рухи-әхлакый аралашуның дәвамы да булып тора. Монда 6 яшь ярым – 11 яшьлек укучыга хас шәхси үзенчәлекләр – укуга максатчан караш, тирә-юньдәгеләр белән уртак тел таба белү кебек сыйфатлар да истә тотыла. Бу эштә укытучының роле дә зур: вакытында күрсәтелгән методик һәм педагогик ярдәм, тиешле урында бирелгән акыллы киңәш бала өчен аеруча мөһим.

                      Татар теленә өйрәтүнең төп максаты һәм бурычлары түбәндәгеләр:

            1.  Укучыларда ана телен өйрәнүгә кызыксыну, омтылыш уяту, үз милләтеңә һәм аның теленә мәхәббәт тәрбияләү.

2.   Балаларда татар теленең барлык бүлекләре буенча мәгълүматлылыкны (компетенцияне) булдыру.

            3.   Укучыларда коммуникатив компетенция булдыру. Аралашканда тел чараларыннан урынлы файдаланырга өйрәтү.

4. Телдән һәм язма сөйләм осталыгы һәм күнекмәләре булдыру.
5. Укучыларда татар мәдәниятенә караган мәгълүматлылыкны үстерү.

    Программа тел һәм сөйләм материалының эчтәлеген, күләмен билгели. Гамәли эштә ул гомумдидактик (фәннилек һәм дәвамчанлык, теориянең практика белән бәйләнеше, аңлылык һәм активлык, аңлаешлылык һәм көч җитү, укучыга аерым якын килү, күрсәтмәлелек, иҗади үсеш технологиясенә корылган укыту, тәрбия бирү), лингвистик (системалылык һәм аңа бәйле комплекслылык, функциональ-семантик, культурологик), методик (аралашу, ситуатив-тематик, дифференциацияләү (аеру, бүлү), интеграцияләү (бер-берсенә керешеп китү) һәм психологик принципларга таянып эшләүне күз алдында тота.

Татар телен укытканда тәрҗемә итү, таныштыру, аудиовизуаль, күзәтү, әңгәмә кебек методларны файдалану отышлы. Программаның эчтәлеге башлангыч сыйныфларда татар теле укытуның максаты һәм бурычларыннан чыгып билгеләнә. Беренчедән, программада балаларның сөйләмен (телдән һәм язма сөйләм) үстерү күздә тотылса, икенчедән, татар теле буенча системалы фәнни белем бирүгә дә аерым игътибар ителә.

Предметның укыту планындагы урыны

Татар теле “Филология “ өлкәсенә карый, гуманитар фәннәр циклына керә.

Программа 2015 – 2016 нчы уку елына 136 сәгатькә исәпләнеп төзелгән; атнага 4 сәгать вакыт бирелә.                                                    

Уку предметы эчтәлегенең рухи кыйммәтләре

Татар теле курсын өйрәнү нәтиҗәсендә укучылар телнең аралашуның төп чарасы һәм милли культураның төп күренеше икәненә төшенә; укучыларда туган телгә карата позитив эмоциональ кыйммәтләр формалаша; туган тел укучылар өчен уку процессының нигезе, фикерләү, күзаллау, интелектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүдә зур таяныч булып тора. Туган телне өйрәнү барышында укучылар үзләренең иҗади сәләтләрен язма һәм сөйләм теле аша тормышка ашыра, телне мөһим мәгълүматны эзләү һәм табу өчен куллана. Укучылар ел дәвамында хатасыз язуның культуралылык билгесе икәнен аңлый, орфография кагыйдәләрен куллана, күчереп язуны, сүзләрдән җөмләләр, җөмләләрдән кечкенә хикәяләр төзи белү күнекмәләрен камилләштерә.

Программаны үзләштерүдән көтелгән нәтиҗәләр

Программа белән эшләүнең төп максаты – 4 нче сыйныф ахырына планлаштырылган (яки көтелгән) нәтиҗәләргә ирешү. Алар түбәндәгеләр:

– шәхси нәтиҗәләр: укучының өйрәнгән предметы (татар теле) буенча алган белем һәм күнекмәләре аның шәхес булып формалашуы өчен нигез була ала; уку һәм танып белүгә битараф булмау, тормышка актив караш тәрбияләнә. Бу нәтиҗәләр баланың рухи-әхлакый үсешенә, сәламәт һәм хәвеф-хәтәрсез яши белүенә дә бәйле;

– төрле предметларны өйрәнү белән бәйле предметара яки универсаль нәтиҗәләр танып белү һәм аралашу өлкәсенә карый. Татар теле дәресләрендә укучыларның рус теленнән алган белем һәм күнекмәләре дә ярдәмгә килә. Мондый нәтиҗәләр телнең төрле бүлекләрен үткәндә дә, аралашканда да күренә;

– аерым предметны (татар телен) өйрәнү нәтиҗәләре шушы өлкәгә караган белемгә ия булуны, аны үзгәртеп (яки үзгәртмичә) гамәлдә куллана белүне күз уңында тота.

Башлангыч мәктәптә татар телен өйрәнүгә нигез салына. Татар теленнән гомуми башлангыч белем бирү (1–4 сыйныфлар) баскычында укучылар телне аралашу чарасы һәм милли мәдәниятнең чагылышы буларак аңларга өйрәнәләр, татар теленең милли-мәдәни үзенчәлегенә төшенәләр. Татар теле укучыларның иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, үз фикерләрен дәлилләргә күнектерү өчен нигез булып тора. Татар телен өйрәнү вакытында укучылар телдән һәм язма аралашу мөмкинлегенә ия булалар һәм телне, уку биремнәрен үтәү максатыннан чыгып, кирәкле мәгълүматны төрле чыганаклардан эзләп табу өчен кулланырга өйрәнәләр.

Башлангыч мәктәпнең гомуми белем бирү программасын үзләштерүче укучыларда телдән һәм язма сөйләмгә карата, кешенең гомуми культурасы күрсәткече буларак, уңай караш формалаша. Укучылар татар әдәби теленең төрле нормалары (орфоэпик, лексик һәм грамматик), сөйләм әдәбе кагыйдәләре турында башлангыч белем алалар, аралашу вакытында куелган максат, бурыч һәм чаралардан чыгып, өйрәнгән материалны кулланырга өйрәнәләр, бу, катлаулы булмаган монологик сөйләм һәм язма текстлар төзегәндә, коммуникатив бурычларны уңышлы үтәү өчен, туры килгән тел чараларын сайлау өчен нигез булып тора.

Балаларда кара-каршы сөйләшүдә уңышлы катнашу өчен кирәк булган дәрәҗәдә эш күнекмәләре формалаша: әңгәмәдәшең фикерен искә алу, аралашканда төрле фикерләрне һәм үз фикереңне, үз карашыңны төгәл белдерергә омтылу, сораулар бирә белү.

Башлангыч белем бирү баскычында укучылар:

• хатасыз язу культура дәрәҗәсенең бер күрсәткече булуын аңлый;
• татар теленең авазларын һәм хәрефләрен, аларның әйтелеш һәм язылыш үзенчәлеләрен өйрәнә;
• үзе төзегән һәм тәкъдим ителгән текстларны язганда, орфография һәм тыныш билгеләрен дөрес кую кагыйдәләрен өйрәнелгән күләмдә куллана һәм язылганнарны тикшерә ала;
• татар теленең системасы һәм төзелеше турында башлангыч мәгълүмат ала: тел белеме бүлекләре – фонетика, графика, лексикология, сүз төзелеше һәм сүз ясалышы, морфология һәм синтаксис белән таныша, курс эчтәлеге күләмендә аваз, хәреф, сүз кисәге, җөмлә кисәге, сүз төркеме һәм гади җөмлә кебек тел берәмлекләрен таба белергә, аларны үзара чагыштырырга, үзенчәлекле билгеләрен табарга өйрәнә.

Башлангыч белем алу нәтиҗәсендә укучыларда яңа материал белән кызыксыну уяна, танып-белү эшчәнлеге телне өйрәнүнең алдагы яңа баскычына нигез сала.

Укучыларның  белеменә,эш осталыгына  һәм күнекмәләренә таләпләр

Фонетика, орфоэпия һәм графика

Татар теленнән 3  нче сыйныфны  тәмамлаган укучы:

• аваз һәм хәрефләрне аера;
• ана теленең авазларын һәм хәрефләрен, аларның әйтелеш һәм язылыш үзенчелекләрен аңлый, авазларга характеристика бирә ала;
• хәрефләрнең алфавитта урнашу тәртибен һәм, кирәкле мәгълүматны табу өчен, алфавитны куллана ала.

Укучыга дәреслектә тәкъдим ителгән үрнәк буенча сүзгә мөстәкыйль рәвештә фонетик-график (аваз-хәреф) анализ ясарга өйрәнү, сүзгә ясалган фонетик-график анализның дөреслеген бәяләү мөмкинлеге бирелә.

Укучы:

• үз сөйләмендә татар әдәби тел нормаларын саклый һәм әңгәмәдәшенең сөйләмендә бу нормаларның дәреслектә бирелгән материал күләмендә үтәлүен бәяли;
• сүзгә басым куйганда яки сүзнең дөрес әйтелешендә икеләнү туган очракта, дәреслектәге сүзлек буенча мөстәкыйль рәвештә җавап таба яки укытучысына һәм әти-әнисенә мөрәҗәгать итә ала.

Сүз төзелеше (морфемика)

Укучы:

• тамырдаш сүзләрне һәм сүз формаларын аерырга;
• сүзнең тамыр һәм кушымчаларын (аффиксларын) табарга өйрәнә.

Укучы дәреслектә тәкъдим ителгән үрнәк буенча кушымчаларның чикләре ачык күренеп торган сүзләрнең төзелешен тикшерү һәм аның дөреслеген бәяләү мөмкинлеге ала.

                                                                                                       Лексикология

Укучы:

 -мәгънәсе ачыклану таләп ителә торган сүзләрне табарга;

  -текст буенча сүзләрнең мәгънәсен аера яисә аны аңлатмалы сүзлек ярдәмендә ачыкларга өйрәнә.

 Укучы, текстларда кабатлаулар булдырмас өчен, кирәкле синонимнар, антонимнар табу, текстта туры һәм күчерелмә мәгънәле сүзләрне билгеләү, аларның урынлы кулланылышын бәяләү, тәкъдим ителгән сүзләр арасыннан тиешлесен сайлап алу мөмкинлеге ала.

Морфология

Бу бүлектә укучы:

• исемнәрнең сан, килеш һәм белән төрләнешен;
• сыйфатларның лексик-семантик һәм морфологик-синтаксик үзенчәлекләрен;
• фигыльнең лексик-семантик үзенчәлекләрен өйрәнә.

Укучы дәреслектә тәкъдим ителгән үрнәк буенча исемгә, сыйфатка, фигыльгә морфологик анализ ясау һәм аның дөреслеген бәяләү, тексттан алмашлык, бәйлек сүзләр, кисәкчә, , фигыльләрдәге юклык кушымчаларын (-ма / -мә) табу мөмкинлеге ала.

Синтаксис

Бу бүлектә укучы:

• җөмлә, сүзтезмә һәм сүзләрне аерырга;
• сораулар ярдәмендә сүзтезмә һәм җөмләләрдәге сүзләр арасындагы бәйләнешне табарга;
• җөмләнең әйтү максаты буенча төрен аерырга;
• җөмләнең баш кисәкләрен билгеләргә;
• тиңдәш кисәкле һәм тойгылы җөмләләрне интонациясе буенча билгеләргә өйрәнә.

Укучы җөмләнең иярчен кисәкләрен – аергыч, тәмамлык, хәлләрне аеру,дәреслектә тәкъдим ителгән үрнәк буенча гади җөмләгә синтаксик анализ (җөмлә кисәкләре буенча) ясау һәм аны тикшерүнең дөреслеген бәяләү, гади һәм кушма җөмләләрне бер-берсеннән аеру мөмкинлеге ала.

Орфография һәм пунктуация

Укучы:

• дөрес язылыш кагыйдәләрен өйрәнгән күләмдә кулланырга;
• сүзләрнең дөрес язылышын орфографик сүзлек буенча ачыкларга;
• 55-60 сүзле текстны дөрес итеп күчереп язарга;
•   өйрәнелгән дөрес язу кагыйдәләренә туры килгән 55-60 сүзле       текстны укытучы әйтеп торганда язарга;

• үзе төзегән һәм тәкъдим ителгән текстны тикшерергә, орфографик һәм пунктуацион хаталарны табарга һәм төзәтергә өйрәнә.

Укучы орфографик хата ясау мөмкинлеге булган очракларны аңлау, аерым орфограммаларга мисаллар сайлау, текстлар төзегәндә орфографик һәм пунктуацион хаталарны булдырмау өчен, язганнарны үзгәртү, хаталар өстендә эшләгәндә, аларның сәбәпләренә төшенү һәм алдагы язма эшләрдә хата җибәрмәү юлларын ачыклау мөмкинлеге ала.

                                                                                            Сөйләм үстерү

Укучы:

• аралашу даирәсенә карап, тиешле сүзләрне сайларга;
• көндәлек аралашуга бәйле татарча сөйләм әдәбе формаларын дөрес кулланырга;
• аралашу ситуациясен исәпкә алып, текстка карата үз мөнәсәбәтен   белдерергә һәм аның дөреслеген дәлилләргә;
• текстка исем бирергә;
• укылган яки тыңлаган текстның планын төзергә өйрәнә.

            Укучы тәкъдим ителгән исемнең эчтәлегенә туры килгән текст төзү, бирелгән текстның эчтәлеген тулысынча яки сайлап сөйләү, сөйләмнең сурәтләү, хикәяләү, фикер йөртү кебек төрләрен кулланып, билгеле бер тема буенча телдән хикәя төзү, урыннары алышынган җөмләләрдән торган текстны тикшерү һәм төзәтү, аның мәгънә бөтенлеге югалган урыннарын табу, хаталы текстларга төзәтмә кертү, төрле төрдәге изложение яки сочинение язганда, эшне эзлекле алып бару, аны тикшерү һәм бирелгән үрнәк белән чагыштыру, уку бурычларының дөреслеген бәяләү, үз текстын, аралашу максаты һәм шартыннан чыгып, чыганак (беренчел) текст белән чагыштыру, электрон чыганаклардан файдаланганда, тел нормаларының үтәлешен саклау мөмкинлеге ала.

Универсаль уку гамәлләре формалаштыру:

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

- дәреслектә ориентлаша белү;

- шартлы билгеләрнең телен белү;

- рәсем һәм схемалар нигезендә биремнәр үтәү;

- төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру;

- материаль объектлар кулланып биремнәр үтәү;

- дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәрендәге мәгълүматлар белән эшли белү;

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

-кагыйдәләрне, күрсәтмәләрне истә тотып гамәлләр кылу;

- гамәлләрне таләп ителгән вакытта башлау һәм тәмамлау;

- үз эшчәнлегеңне контрольгә алу, биремне үтәүнең дөреслеген тикшерү;

- тормыш тәҗрибәсен куллану;

- эшләнгән эшнең сыйфатын һәм дәрәҗәсен билгеләү.

Шәхескә кагылышлы универсаль уку гамәлләре:

- дәреслек геройларына, күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү;

- үз уңышларың,уңышсызлыкларың турында фикер йөртү;

- үз мөмкинлекләреңне бәяләү;

- үз эшчәнлегенең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру;

- мәгънә барлыкка китерү («Минем өчен моның нинди мәгънәсе һәм әһәмияте бар?» - дигән сорау кую)

Коммуникатив  универсаль уку гамәлләре:

- тормыш тәҗрибәсен куллану;

- күршең белән хезмәттәшлек итү;

- үз фикереӊне һәм позицияӊне формалаштыру;

- уртак эшчәнлеккә һәм гомуми чишелешкә килү;

- күршеңнеӊ нәрсәне белүен һәм күрүен, нәрсәне белмәвен һәм күрмәвен исәпкә алып, аӊлаешлы сөйләм төзергә  сораулар бирү;

- күршеңнеӊ эш-гамәлләрен контрольгә алу;

- сөйләмнеӊ диалог формасын үзләштерү.

                                                                         Программа эчтәлеге- 136 сәг.

Орфограмма. 1-2 нче сыйныфта үткәннәрне кабатлау (13 сәг)

Калын һәм нечкә сузыклар. Яңгырау һәм саңгырау тартыклар. Тавышсыз хәрефләр. Парлы һәм парсыз яңгырау һәм саңгырау тартыклар.Калын һәм нечкә сузык авазлар. Е,я,ю хәрефләренең сүз башында һәм сузык авазлардан соң ике аваз белдергән очракларын танып белү һәм шул хәрефләр кергән сүзләрне дөрес уку, күчереп язу. ъ,  ь хәрефләренең аваз белдермәгәнлеген истә тоту, шул хәрефләр кергән сүзләрне дөрес уку. Сүзгә фонетик анализ ясау.

Сүз. Сүзнең сүзлек байлыгы (11 сәг)

Сүз.Сүзнең лексик мәгънәсе. Бер мәгънәле  һәм күп мәгънәле сүзләр. Синонимнар. Антонимнар. Омонимнар. Аларның сөйләмдәге роле.  Сүзнең күп мәгънәлелеген һәм күчерелмә мәгънәсен (фразеологик әйтелмәләр) куллану. Татар теленең сүз байлыгы. Дәреслекләрдәге сүзлекчәләрдән, сүзлекләрдән сүзнең аңлатмасын табып алу.

Сүзтезмә белән белдерелгән лексик берәмлекләр: сөт өсте, җир җиләге һ.б.

Сүз төзелеше. Сүз ясалышы (10 сәг)

Морфология һәм аның состав өлешләре. Бер тамырдан берничә сүз ясалу, кушымчалар, аларның яңа сүз ясаудагы роле.

 Тамырдаш сүзләр. Сүзләрнең ясалыш буенча төрләре (ясалма, кушма, парлы сүзләр). 

Сүз төркемнәре

Исем (17 сәг)

Сүз төркемнәре төшенчәсе. Исем. Исемнең предметлык төшенчәсен белдерүе, аның җөмләдә ия булып килүе. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Исемнәрне тематик төркемләү.

Исемнең берлек һәм күплек санда килүе. Күплек кушымчалары, аларның дөрес әйтелеше һәм ясалышы.

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Татар телендә килешләр һәм аларның сораулары. Сузык авазларга һәм яңгырау тартыкларга беткән исемнәрнең килешләр белән төрләнүе.

Фигыль (24 сәг)

Фигыль сүз төркеменең мәгънәсе һәм сораулары. Фигыльнең барлык һәм юклык төрләре. Фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. Хикәя фигыльөч заманы: үткән заман, киләчәк заман, хәзерге заман.Фигыльнең заман формаларын дөрес ясау. Фигыльнең күп мәгънәлелеге.

Сыйфат (10 сәг)

Сыйфатларның семантик төркемнәре. Сыйфат дәрәҗәләре (гади, чагыштыру, артыклык, кимлек  дәрәҗәләре).

Алмашлык (5 сәг)

Алмашлыкның мәгънә үзенчәлегенә –зат һәм предметны атамыйча, исемен генә алыштырып килүенә күзәтүләр. Зат алмашлыклары, килеш белән төрләнүе. Аларның җөмләләрне бер-берсенә бәйләүдәге роле.

Кисәкчәләр (5 сәг)

Да-дә, та-тә кисәкчәләрен  -да/-дә, -та/-тә кушымчаларыннан аеру. Кисәкчәләрне дөрес язу.

Бәйлекләр (2 сәг)

Төрле килешләрдә исемнәрне  һәм зат алмашлыкларын белән, саен, шикелле, өчен, аркылы, таба, хәтле, каршы, кадәр, чаклы, бирле, соң, башка бәйлекләре белән куллану.

                                                                                                                        Җөмлә (12 сәг)

Хикәя, сорау, өндәү (боеру), тойгылы җөмләләр. Аларны текстта аера белү.

телү максаты буенча төрләренә карап, җөмлә ахырына тыныш билгесе кую. Җөмләнең баш кисәкләре . Язма сөйләмдә ия һәм хәбәрнең урыннары.

Җыйнак һәм җәенке җөмләләр. Җыйнак җөмләне, тиешле сүзләр өстәп, җәенкеләндерә белү, җәенке җөмлә эченнән баш кисәкләрне генә аерып чыгару.

                                                                                                   Сүзтезмә (3 сәг)

Сүз, сүзтезмә һәм җөмләләрне аера белү, мәгънәләре, сораулар ярдәмендә җөмләдә сүзләр бәйләнешен ачыклау, сүзтезмәдәге ияртүче һәм иярүче сүзләрне билгеләү.

Бәйләнешле сөйләм (11 сәг)

Текстның темасын һәм төп фикере. Исемсез текстларның темасын билгеләү һәм исем кую. Төп фикерне темадан аера белү һәм аларны төгәлбилгеләү.

Текстның типлары: хикәяләү, тасвирлау, фикер йөртү. Аларның төп үзенчәлекләре.

Әзер яки күмәк төзелгән план буенча хикәяләү тибындагы текстны изложение итеп язу. Сюжетлы рәсемнәр һәм картиналар буенча укучыларның тормыш тәҗрибәсенә, күзәтүләренә, укыганнарына бәйле темаларга сочинениеләр язу. Телдән эш характерындагы текстлар төзү.

Сөйләм этикасы. Телдән һәм язмача чакыру, тәбрикләү.

Ел буена үткәннәрне кабатлау (13 сәг)

3 нче сыйныфта өйрәнелә торган һәр теманы ныгыту өчен бүлек ахырында тестлар бирелде. Шундый ук тестлар мөстәкыйль эш дәфтәрендә дә урын алды.

3  сыйныфта контроль эшләр саны

Контроль диктант – 5;  

Контроль изложение –1

Контроль күчереп язу-4

Тематик  бүленеш

                                                                                     Календарь - тематик  бүленеш

              Матди-техник тәэмин ителеш

               1.  Татар теле – татар башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3 нче сыйныфы өчен дәреслек 1 кисәк ,И.Х.Мияссарова,

               К.Ф. Фәйзрахманова. Казан, “Мәгариф – Вакыт”   нәшрияты, 2013.         

               2.   Татар теле – татар башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3 нче сыйныфы өчен дәреслек 2 кисәк ,И.Х.Мияссарова,

К.Ф. Фәйзрахманова. Казан, “Мәгариф – Вакыт”   нәшрияты, 2013.

 3 И.Х.Мияссарова, К.Ф. Фәйзрахманова..“Татар башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3 нче сыйныфында эшләүче укытучылар  өчен методик кулланма” Казан, “Мәгариф – Вакыт”   нәшрияты, 2013.

               4.И.Х.Мияссарова, К.Ф. Фәйзрахманова. Татар теле – “Мөстәкыйль эш дәфтәре”- татар башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3    

              нче сыйныфы өчен. Казан, “Мәгариф – Вакыт”   нәшрияты, 2013.

  III cыйныф өчен татар теленнән якынча йомгаклау контроль диктанты.                                                     Кушымта 1

Урманда.

         Мин Казан шәһәрендә яшим. Җәйге каникулда авылга кайтам.

          Беркөнне дәү әтием мине нарат урманына алып барды. Ни генә күрмәдек  без анда! Кошлар сайравын тыңладык. Бурсык оясын күрдек. Эзләр дә бар иде. Аннары дәү әти нарат җиләге урынын тапты. Җиләге бик тәмле, әмма быел вак икән. Яңгыр азрак булгандыр. Бөрлегән дә җыйдык. Күлдә су коендык.

        Урманда күргәннәремне мәктәптә малайларга да сөйләрмен әле.

Грамматик биремнәр.

I вариант.

1. Беренче җөмләдә баш  һәм иярчен кисәкләрнең астына сыз, сүз төркемнәрен билгелә.
2. Тиешле хәрефләрне куеп яз.

Ят…мә, вәг…дә, дәр…я, шигыр…, ал…япкыч, дөн…я, көн…як.

I I вариант.

1. Беренче җөмләдә баш  һәм иярчен кисәкләрнең астына сыз, сүз төркемнәрен билгелә.
2. Тиешле хәрефләрне куеп яз.

Төн…як, табигат…, Ях…я,  юн…ле, кул…яулык, сәгат.., шагыйр….

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

 муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем бирү мәктәбе”нең татар теле

 һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

7 нче сыйныф өчен татар әдәбиятыннан

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                                                                                                      2015 елның 24  августында      үткәрелгән

                                                                                                                                                    педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

 2015

                                                                                           Аңлатма  язуы

    7 нче сыйныфлар өчен татар әдәбиятыннан эш программасы Россия Федерациясендәге  

һәм  Татарстан  Республикасындагы  мәгарифкә  кагылышлы  хокукый-норматив  актларга  һәм  федераль дәүләт стандартларына нигезләнде:

    1. Россия   Федерациясенең      “Мәгариф   турында”гы   Законы   (Федеральный   закон   от          29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”)

    2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы (Закон Республики Татар

        стан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8)

    3. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф  

        һәм Фән министрлыгында  2010 нчы  елның 17 нче декабрь  боерыгы  1897 нче номер  

        белән  расланган,  РФ  Юстиция  Министрлыгында  19644  нче  регистрацион  номеры  

        белән 2011нче елның 1 нче февралендә теркәлгән)

    4. РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы приказы, 30 нчы август, 2013 нче ел №115 (“Об  

        утверждении  Порядка  организации  и  осуществления  образовательной  деятельности  по  основным  общеобразовательным  программам  –          начального  общего,  основного   общего и среднего общего образования”)

    5. “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Та-

        тарстан  от  08.07.1992  №  1560-XII  (ред.  от  03.03.2012г.)  “О  государственных                                                         языках          Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”)

    6. “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка тел-

        ләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004нче ел, 1нче июль

    7. “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Рес-

        публикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республи-

        касы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар

    8. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халыктелләре турында”гы  126-ФЗ нчы  

        номерлы Законы (24.07.1998)

       7  нче  сыйныф  өчен  "Әдәбият"  курсының  эш  программасы

Татарстан  Республикасы  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  рөхсәт  ителгән  “Татар  телендә  урта  (тулы  гомуми  белем  бирү  мәктәпләренең  1-11  нче  сыйныфлары  өчен  татар  әдәбиятын  укыту  программалары” (Төзүче-авторлары: Ф.Г.Галимуллин, Ф.Ә.Ганиева, Д.Ш.Сибгатуллина). – Казан: Татар. кит.  нәшр., 2011), 7 нче сыйныф өчен Д.М.Абдуллина,  Л.К.  Хисмәтова,  Ф.Х.  Җәүһәрова эшләгән (Казан: Татар. кит.  нәшр.,  2014)  Татарстанның  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  тәкъдим  ителгән  дәреслеккә нигезләнеп төзелде.

       Татар балалары өчен әдәбият укытуның төп максаты:

       Балаларда туган телгә, әдәбиятка карата кызыксыну уяту, татар әдәбиятының бай  

тарихы, халык авыз иҗаты, талантлы әдипләре, аларның күркәм әсәрләре белән таныштыру.  Әсәрләрне аңларга, эзлекле фикер йөртергә, әсәрләрне матурлык ноктасыннан бәяләп кабул  итәргә өйрәтү.

       Бурычлары:

       -   иҗат, әдәбият үсеше, аның тарихи төшенчәләрен аңлап фикер йөртергә өйрәтү;

       -   әдәбиятның формалашуында һәм үсүендә зур роль уйнаган күренеш – халык авыз  

           иҗаты, аның матур әдәбият белән уртак һәм аермалы якларын күрсәтү;

       -   матур әдәбиятны милли һәм дөньякүләм культураның бер күренеше итеп карау,  

           аның рухи кыйммәтләрне, традицияләрне саклаучы, тапшыручы икәнен аңлату;

       -   әдәби әсәрне  өлешчә  анализлау  күнекмәләре  булдыру,әдәбият  теориясе  буенча  

           билгеле бер күләмдә теоретик белемнәр бирү;

       -   әдәби әсәрдә тасвирланган тормыш вакыйгаларыннан үрнәк һәм гыйбрәт алырга,  

           дөрес, гадел максатлар куярга өйрәтү;

       -   әдәбиятның  матурлыгын,  хис  кичерешләр  байлыгынкүрсәтеп,  балаларның  рухи  

           дөньясын баету;

       -   укучыларның иҗади сәләтләрен үстерү;

       -   үз мәнфәгате   һәм   җәмгыять   мәнфәгате   өчен   иҗади   мөмкинлеген   тормышка  

           ашырырга сәләтле шәхес тәрбияләү;

       -   сөйләм культурасы булдыру.

Әдәбият предметы атнага 2 сәгать хисабыннан, 35 атнага исәпләнеп төзелде. Барлыгы 70 сәгать.

Укыту әсбабы: Әдәбият. 7 сыйныф: татар телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен уку  әсбабы / Д.М.Абдуллина,  Л.К.  Хисмәтова,  Ф.Х.  Җәүһәрова / - Казан: Татар. кит. нәшр., 2014.

Программаның  эчтәлеге:

Сәнгать төре буларак әдәбият. Әдәбиятның башка сәнгать төрләре арасында урыны. Сүз сәнгатендә  тормыш моделен төзү үзенчәлекләре. Тормышны һәм кешенең бай рухи дөньясын танып–белү чарасы буларак әдәбият. Аның әхлакый һәм эстетик яктан кешегә йогынтысы. (кереш дәрес формасында 1 сәгать).

Халык авыз иҗаты. Дастан жанрына хас сыйфатлар, аның төркемчәләре. Тарихи дастан буларак «Идегәй» дастаны (өзекләр).(3 сәгать).

ХХ гасыр башында сүз сәнгатенең шәрык һәм рус-Европа әдәби-фәлсәфи, мәдәни казанышларын үзләштерүе. Милләт проблемасының үзәккә куелуы, язучыларның әхлакый, фәлсәфи һәм әдәби–эстетик эзләнүләре, тәҗрибәләр. Яңа тип геройлар мәйданга чыгу. (Күзәтү характерында лекция 1 сәгать).

Г.Тукайтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Милләтә», “Милли моӊнар”, “Өзелгән өмид”, “Шагыйрь”, “Театр” шигырьләре. Гражданлык лирикасы,  автор позициясе төшенчәләре.(3 сәгать).

Н.Думавиның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү..«Яшь ана» хикәясе.Әсәрдә хикәя жанры үзенчәлекләренең чагылышы.Әдәби әсәрдәге образлылык. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче герой, катнашучы геройлар, җыелма образлар.  (3 сәгать).

Ш.Камалның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Акчарлаклар» повесте (өзекләр). Әсәрдә жанр үзенчәлекләренең чагылышы. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Табигать образы, әйбер образы. Пейзаж, портрет. Психологизм. Әдәби әсәрдә урын һәм вакыт образы (хронотоп). (3 сәгать).

Чор: 1920-1930 еллар әдәбияты. Әдәби барышка тәэсир иткән тарихи сәбәпләр. Аларның әдәбиятны каршылыклы үсешкә китерүе. Әдәби әсәрләр төрлелек: милли традицияләрне дәвам иттерүче һәм яңа идеология кысаларында иҗат ителгән әсәрләр.(Күзәтү төсендәге лекция 1 сәгать).

Һ.Такташның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. “Мокамай” поэмасы. Лиро-эпик жанр -  поэма. Лирик һәм эпик төр сыйфатларының поэма жанрында чагылышы. Персонаж, характер. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья. Әдәби әсәрдә урын һәм вакыт.Текст: эпиграф, багышлау. (3 сәгать).

Г.Исхакыйның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Җан Баевич» комедиясе. Драма төренең комедия  жанры турында белгәннәрне тулыландыру. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция). (4 сәгать).  

Г.Ибраһимовның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү“Кызыл чәчәкләр” повесте.Эпик жанрлар турындагы белемнәрне киңәйтү. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал.  Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре. (4 сәгать).

Чор әдәбияты. ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбиятының милли нигезләргә кайтуы, аның тарихи сәбәпләре.Әдәбиятның яңалыкка омтылышы: яңа иҗади агымнарга, жанр формаларына, темаларга мөрәҗәгать итү, әдәби герой мәсьәләсендә эзләнүләр.(Күзәтү характерында лекция. 1 сәгать).

С.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  «Әнкәй», «Бу кырлар, бу үзәннәрдә...» шигырьләре. Лирик жанр - күңел лирикасы. Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар). Тезмә сөйләм үзенчәлекләре. (2 сәгать).

Ә.Еникинең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Әйтелмәгән васыять» хикәясе.Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче геройлар, җыелма образлар. Персонаж, характер, тип. Хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе. ( 4 сәгать).

Ш.Хөсәеновның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Әни килде» драмасы. Драма төренең драма жанрына хас үзенчәлекләр. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Әдәби иҗат. Сәнгати алымнар һәм стиль. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция). (4 сәгать).

Г. Сабитовның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Тәүге соклану», “Ярсулы яз” хикәяләре. Композиция: әсәр кору алымнары. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья. (3 сәгать).

М.Мәһдиевнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  «Без кырык беренче ел балалары» повесте. Хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе. Әсәрнең геройлары. Сәнгати алымнар һәм стиль. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция). (4 сәгать).

М.Галиевның тормыш юлына кыскача күзәтү. “Уйна әле” хикәясе. Эпик жанрлар турындагы белемнәрне киңәйтү. Әдәби әсәрдәге образлылык. Тема, проблема, идея. Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре. (2 сәгать).

Г.Гыйльмановның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  «Язмышның туган көне» хикәясе. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст. Конфликт, сюжет, сюжет элементлары. (3 сәгать).

З.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Сәер кыз» драмасы. Драма төренең драма жанрына хас үзенчәлекләре. Тема, проблема, идея. Идеал. Сәнгати алымнар һәм стиль. (3 сәгать).

Р.Харисның тормыш юлына кыскача күзәтү. «Сабантуй» поэмасы. Лиро-эпик жанр -  поэма. Лирик һәм эпик төр сыйфатларының поэма жанрында чагылышы. Персонаж, характер. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш. Милли бәйрәмнәр, гореф-гадәтләр. (3 сәгать)

Р. Фәйзуллинның тормыш юлына кыскача күзәтү. “Биеклек”, “Туган тел турында бер шигырь” әсәрләре, лирик жанрларны тану күнекмәсен үстерү, лирик герой сыйфатларын билгеләү. (3 сәгать)

Тематик план

                                                                     Календарь-тематик  бүленеш

МАТДИ – ТЕХНИК ТӘЭМИН ИТЕЛЕШ

1.   Заһидуллина Д.Ф. Әдәби әсәргә анализ ясау. – Казан: Мәгариф, 2005.

2.  Заһидуллина  Д.Ф.,  Закирҗанов  А.М.  Татар  әдәбияты:  Теория.  Тарих.–          Казан:  

    Мәгариф, 2006.

3.  Исламов  Ф.Ф. Әдәби викториналар –  әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә

    кыйммәтле чара. – Казан, 2005.

4. Йосыпова Н.М. XXгасыр татар шигъриятендә символлар. – Казан: Мәгариф, 2006.

5. Исәнбәт Н.С. Татар халык мәкальләре. 3 томда. – Казан:Татар.кит.нәшр., 2010.

       Электрон  ресурслар:  “Бала”  китапханәсе,  “Татар  мультфильмнары”,  мультимедиа   укыту программалары; электрон китапханә; татар сайтлары (belem.ru, tatarile.org.com);

Аудио  һәм видео әсбаплар: 

       -  Габдулла Тукай. Интерактив мультимедиа уку-укыту әсбабы.

       -  Габдулла Тукай. Энциклопедия. Дисклар коллекциясе.

       -  «Габдулла  Тукай»,   «Вамин»  Татарстанның  мәдәни  традицияләрен  саклау  һәм  

          үстерү фонды, DVD и 1 СD дан торган җыентык, 2009.

       -  Классик әдәбиятыбыз үрнәкләре. Татар әдәбиятыдәресләренә фонохрестоматия (5-

          11 сыйныфлар). СD 4 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

       -  Шигърият    бакчасында.   Татар  әдәбияты   дәресләренә   фонохрестоматия    (5-11

          сыйныфлар) СD 1, CD 2, CD 3 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

       -  Фәнис    Яруллин.    Тормышы     һәм   иҗатына    багышланган     методик   әсбап.  

          Мультемедиа басма.

       -  Язучыларыбыз     чыгышлары    һәм   алар  турында   истәлекләр.   Татар  әдәбияты  

          дәресләренә   фонохрестоматия    (5-11  сыйныфлар).   СD5    форматлы.   Төзүчесе:

          Газимҗанова Р.Г.

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы

 муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

“Пыжмара төп гомуми белем бирү мәктәбе”нең татар теле

 һәм әдәбияты укытучысы Латыйпова  Рәмзия  Габдулла  кызының

8 нче сыйныф өчен татар әдәбиятыннан

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

                                                                                                                                                                      2015 елның 24 августында      үткәрелгән

                                                                                                                                                    педагогик советта кабул ителде(беркетмә№1)

 2015

 Аңлатма  язуы

    7 нче сыйныфлар өчен татар әдәбиятыннан эш программасы Россия Федерациясендәге  

һәм  Татарстан  Республикасындагы  мәгарифкә  кагылышлы  хокукый-норматив  актларга  һәм  федераль дәүләт стандартларына нигезләнде:

    1. Россия   Федерациясенең      “Мәгариф   турында”гы   Законы   (Федеральный   закон   от          29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”)

    2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы (Закон Республики Татар

        стан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8)

    3. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф  

        һәм Фән министрлыгында  2010 нчы  елның 17 нче декабрь  боерыгы  1897 нче номер  

        белән  расланган,  РФ  Юстиция  Министрлыгында  19644  нче  регистрацион  номеры  

        белән 2011нче елның 1 нче февралендә теркәлгән)

    4. РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы приказы, 30 нчы август, 2013 нче ел №115 (“Об  

        утверждении  Порядка  организации  и  осуществления  образовательной  деятельности  по  основным  общеобразовательным  программам  –          начального  общего,  основного   общего и среднего общего образования”)

    5. “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Та-

        тарстан  от  08.07.1992  №  1560-XII  (ред.  от  03.03.2012г.)  “О  государственных                                                         языках          Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”)

    6. “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка тел-

        ләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004нче ел, 1нче июль

    7. “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Рес-

        публикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республи-

        касы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар

    8. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халыктелләре турында”гы  126-ФЗ нчы  

        номерлы Законы (24.07.1998)

       8  нче  сыйныф  өчен  "Әдәбият"  курсының  эш  программасы

Татарстан  Республикасы  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  рөхсәт  ителгән  “Татар  телендә  урта  (тулы  гомуми  белем  бирү  мәктәпләренең  1-11  нче  сыйныфлары  өчен  татар  әдәбиятын  укыту  программалары” (Төзүче-авторлары: Ф.Г.Галимуллин, Ф.Ә.Ганиева, Д.Ш.Сибгатуллина). – Казан: Татар. кит.  нәшр., 2011), 8 нче сыйныф өчен Ф.Ә.Ганиева,  Ч.Р.  Рамазанова эшләгән (Казан: Татар. кит.  нәшр.,  2015)  Татарстанның  Мәгариф  һәм  фән  министрлыгы  тарафыннан  тәкъдим  ителгән  уку әсбабына    нигезләнеп төзелде.

Максаты:

-матур әдәбият әсәрләрен форма һәм эчтәлек берлегендә аңларга һәм анализларга өйрәтү, логик фикерләү сәләтен үстерү һәм камилләштерү, укучыларның рухи дөньяларын баету.

Бурычлары:

-төп әдәби-тарихи мәгълүматларны һәм әдәби теоретик төшенчәләрне җиткерү һәм анализ барышында кулланырга күнектерү;

-матур әдәбият әсәрләрен мөстәкыйль уку ихтыяҗы булдыру;

-укучыларның телдән һәм язма сөйләмнәрен үстерү, үз милләтеңә ярату хисе тәрбияләү.

                               Программаның  эчтәлеге:

Сәнгат төре буларак әдәбият.

Урта гасыр әдәбияты.  Казан ханлыгы чоры әдәбияты. Мөхәммәдьяр «Нәсыйхәт» шигыре.

XIX йөз  әдәбияты.

 М.Акъегетнең «Хисаметдин менла» повесте.

XX йөз башы әдәбияты. М. Гафуриның “Нәсыйхәт” шигыре. Г. Тукайның “Дустларга бер сүз” “Мәхәббәт”, “Бер татар  шагыйренең сүзләре”шигырләре. Ф.Әмирхан. «Бер хәрабәдә» хикәясе. Ш.Камалның «Буранда» хикәясе. Ф. Бурнашның «Таһир-Зөһрә» шигъри трагедиясе.

 1920-30 еллар әдәбияты.  Һ.Такташ «Алсу» поэмасы.  Г.Кутуй.«Тапшырылмаган хатлар» повесте.. К.Тинчурин. «Сүнгән йолдызлар» драмасы

Ватан сугышы чоры әдәбияты.. Ф.Кәрим “Сибәли дә сибәли”, “Ант”, “Ватаным өчен” “Теләк”, “Сөйләр сүзләр бик күп алар”, “Бездә яздыр”, “Газиз әнкәй” шигырләре. “Кыңгыраулы яшел гармун” поэмасы.

Сугыштан соңгы чор һәм хәзерге әдәбият.  60-80 нче еллар әдәбияты. Г.Бәшировның “Туган ягым – яшел бишек” повесте.  

А. Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” повесте. М . Юнысның “Шәмдәлләрдә генә утлар яна” повесте.  Ф.Яруллин.  «Җилкәннәр җилдә  сынала»  повесте. Т.Миңнуллин. «Әлдермештән Әлмәндәр» драмасы. Р.Фәйзуллин. «Җаныңның ваклыгын сылтама заманга.» шигыре. М.Әгъләмовның «Учак урыннары», «Каеннар булсаң иде» шигырьләре.

 Төп әдәби-теоретик төшенчәләр. Автор образы, хикәяләүче образы; лирик герой.   Әдәби әсәрнең формасы һәм эчтәлеге: тема, проблема, идея, сюжет, композиция; сюжет элементлары; конфликт.  Әдәби әсәрнен теле. Әдәби сурәтләү чаралары: чагыштыру, эпитет, метафора, гипербола, метонимия, символ, аллегория, җанландыру. Пейзаж.  Портрет.  Юмор һәм сатира. Шигырь төзелеше: ритм, рифма, строфа.Язучының стиле.

Дәрестән тыш уку. Вакытлы матбугат материалларыннан файдалану, М. Маликова “Чәчкә балы” Ф. Бәйрәмова. “Кыңгырау”, Татар әдәбиятынды шагыйрәләр иҗаты; Л. Шагыйрҗан, “М. Маликова , Э. Мөэминова, Р Вәлиева, Б.Рәһимова, Э Шәрифуллина, А. Минһаҗева.

башлангыч. (2 сәгать).Йомгаклау дәресе (1 сәгать)

Тематик планлаштыру

                                                                        Календарь – тематик планлаштыру

Матди-  техник  тәэмин  ителеш

1. Әдәби әсәргә анализ ясау:Урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылары өчен кулланма / Д.Ф. Заһидуллина, М.И.Ибраһимов, В.Р. Әминова. –Казан: Мәгариф, 2005
2. Хәзерге татар әдәбияты.Г.Р. Закирова, Л.Ә. Гыйззәтуллина. -Казан:Мәгариф, 2008
3. Татар балалар әдәбияты: гомуми белем бирү мәктәбе өчен уку әсбабы

 /Л.И. Минһаҗева, И.Х. Мияссарова.-Казан: Татарстан Республикасы “Хәтер” нәшрияты (ТаРИХ), 2009

4. Репрессияләнгән татар әдипләре /Р Мостафин.- Казан: Тат.кит.нәшр., 2009
5. Бердәм республика имтиханына әзерләнү өчен ярдәмлек. Татар әдәбияты.-Казан.:РИЦ “Школа”, 2008.

 8 нче сыйныфта татар әдәбиятыннан  арадаш аттестация  өчен үрнәк эш биремнәре.

            (2015-2016 нче уку елы)

1. Данлау,кемнеңдер исемен, ниндидер вакыйгаларны тарихта калдыру өчен туган матур яңгырашлы,затлы сүз

 А. шигырь

 Б. дастан

 В. әкият

 Г. мәкаль

2. Аты юкка-ат булды

Чүлләгәнгә- су булды

Адашканга- юл булды

Ялгызга – ясак(ярдәм)

Җәяүгә- таяк булды.

Бу сүзләр

А. Туктамыш

Б.  Норадын

В.  Идегәй

                  Г. Җантимер   турында.

3. Бу  әсәр малайларны күп укырга, белем алырга чакыра

А. Фатих Кәрим. “Салих бабайның өйләнүе”

Б.  К. Насыйри “Әбүгалисина”

В.  Г.Камал “Беренче театр”

4. Балтач районы  Шода авылында бу әдипкә багышланган музей эшли.

А. Г.Камал.

Б.  Г. Тукай

В. М. Фәйзи

Г.  Ш.Камал

5. “Моннан соң бу көйне сине сагынып җырлармын. Синең төсең итеп тотармын...

Бу  көйне синең өчен генә җырлый алган идем.”. Бу сүзләрне  әйтүче

А.  Галимә

Б. Галиябану

В. Бәдига

6. Мирхәйдәр Фәйзинең “Галиябану” әсәре

А. музыкаль  драма

Б.  трагедия

В.  комедия

7. Шәриф Камалның сезонлы эшчеләр тормышы турындагы әсәре

А. “Буранда”

Б.   “Акчарлаклар”

В. “Уяну”

Г.  “Сулган гөл”

8. Капиталистик сугышка бармас өчен күпләр үз сәламәтлекләренә зыян салалар,ә им-томчылар кесәләрен калынайталар. Бу турыда сөйләүче әсәр

А. Һади Такташ “Киләчәккә хатлар”

Б.  Кәрим Тинчурин “Сүнгән йолдызлар”

В. Гомәр Бәширов “Туган ягым- яшел бишек”

9. “Алсу” поэмасының авторы

А. Фатих Кәрим

Б.  Муса Җәлил

В.  Һади Такташ

Г.  Абдулла Алиш

10. Татар халкының гореф-гадәтләрен, йолаларын , бәйрәмнәрен ачык  сурәтләгән әсәр

А.  Гомәр Бәширов “Туган ягым –яшел бишек”

Б.   Һади Такташ “Киләчәккә хатлар”

В. Шәриф Камал “Акчарлаклар”

11. “Әкияттәге серле йомгак булып

Җырым калды сүтелеп юлымда.

 Сез табарсыз килеп шушы эздән

 Мине соңгы йөрәк җырымда.”    Бу өзек кем әсәреннән?

А.  Муса Җәлил

Б. Фатих Кәрим

В.  Гадел Кутуй

Г   Сибгать Хәким

      12.  Кискен каршылыкка корылган, эзлекле итеп хикәяләп бирелгән бер вакыйга    тасвир-

            ланган, геройлары җанландырылган табигать күренешләре(җир, таш, чишмә, кош, агач

            һ.б.) булган шигъри әсәр

            А. җыр;

            Б. баллада

            В. поэма