Олонхо эйгэтигэр хардыы
учебно-методическое пособие

Олонхо эйгэтин оностуу

Саха норуотун тылынан уус- уран айымньыта олонхо саха бала5аныттан са5аламмыта. Ол аата ыалтан. Хас биирдии ыал о5отуттан са5алаан о5онньоругар диэри олонхону сэнээрэн истэрэ, этигэр- хааныгар инирэрэ. Ол курдук олонхо колуонэттэн колуонэ5э сахалыы тыыннанан, чочуллан, ситэн- хотон эбиллэн бэриллэрэ. Омук быьыытынан сутэн . симэлийэн хаалбат туьуттан торообут торут тылбыт сумэтин эппитигэр инэрэн илдьэ сылдьыахтаахпыт. Тылбыт баайа, ууьа- урана, тылын иччитэ итэ5этиилэ5э тумуллубутэ олонхо буолар. Олонхо о5ону обугэ угэьин тутуьууга., итэ5элгэ, сиэргэ- майгыга. ой- санаа оттунэн иитиигэ, саха торут философията сайдарыгар иитэр- уескэтэр сункэн суолталаах. О5о саас- эпическай айымньыны ылынарга ордук соптоох бириэмэ. Олонхону билиьиннэриигэ оскуола иннинээ5и саастаах о5о ылынарыгар соп тубэьиннэрэн бастаан  « Дьылыгыр унуохтаах Дьыл» Амма Даайыс- Дария Васильевна олонхотун, 2017 сыл, « Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин» норуот остуоруйатыгар оло5уран Раиса Винокурова_ Хаар Мичээрэ суруйбут олонхотун, 2019 сыл уорэтиигэ киллэрбитим.

Туруорар соруктарым:

О5о саната сайдар эйгэтин тэрийии: о5о5о олонхо костуулэрин, дьуьуйуулэрин инэн- тонон ойдуур гына матырыйааллары оностуу.

Саха норуотун уус- уран айымньытын урдук чыпчаалын- олонхону билиьиннэрии, туруоруу.

Олонхо истээччилээх буолла5ына сайдар кыахтаах. Олонхону истэн толорор ыарахан. Билигин араас информация угус кэмигэр олонхону киьи кэбэ5эстик ылына, дэбигис ойдуу охсубат. Эйгэни тэрийэн, араас улэ корунун ыытан олонхо ис хоьоонун билиьиннэрдэххэ интэриэс уоскээн о5олор олонхолуурга уьуйуллуохтарын соп. Былыр- былыргыттан «суустэ тстиэхтээ5эр биирдэ корбут быдан ордук» ос хоьооно баар. Бу соптоох , чопчу этии. Саха киьитэ этинэн- сиининэн ылынна5ына, хара5ынан кордо5унэ, эт кулгаа5ынан иьиттэ5инэ, тутан- хабан, сыттаан- сымардаан ылла5ына эрэ чугас ылынар диэн ойдобул баар. Онон сиэттэрэн о5о5о олонхо костуулэрин, дьуьуйуулэрин ойдуур гына бэйэм уруьуйдаан кинигэ- панорама, бэрбээкэй унуохтарынан остуол театра, ону кытары бэрбээкэй унуохтарынан олонхо геройдарынан саахымат оноьуннум.

1. Кинигэ- панорама « Дьылыгыр унуохтаах Дьыл», Амма Даайыс

Олонхо ис хоьоонун инэн- тонон ойдууллэригэр, о5о бол5омтотун тардаары уруьуй кинигэ- панорама туттуохха соп. Онуоха олонхо сурун геройдара кинигэни аста5ым аайы 3- D панорама буолан туран костоллор уонна хамсыыллар.  

2. Бэрбээкэй унуохтарыттан оноьуллубут остуол театра: « Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин»

« Бэрбээкэйи» обугэлэрбит суоьу туйа5ын унуо5ун илдьи буьаран ылаллара. Ону мээнэ суоьу киэнин ылбаттар. Мааны, ууттээх, сымна5ас ынахтарын кэриэстээн ыланнар о5олоругар оонньотоллор эбиттэр. « Бэрбээкэйи» о5олор оонньуулларыгар «дьоннору» оностоллор. Уол, кыыс оонньуура диэн арахсыбаттар, бары бииргэ оонньууллар. Онтукаларын чо5унан сирэйдээн, харахтаан, муннулаан, айахтаан уруьуйдууллар эбит. Кэлин «бэрбээкэйдэригэр» туостан биьик онорон, онтукаларын туулээх сыыьыттан танастаан, танас сыыьыгар суулаан ыаллаах буола оонньууллара.

3. Бэрбээкэй унуохтарынан олонхо геройдарынан саахымат

 Саахымат айыл5а материалыттан оноьуллубута о5о бол5омтотун тардар куустээх. Саахымат оонньууну олонхону кытары дьуорэлии тутан о5о оруолларга арааран оонньуур кэмнэ олонхо ис хоьоонун ойдууругэр туттуу буолар.