Шаг чаагай, Шагаа чаагай!
методическая разработка ( группа) на тему

Сорулгазы: Амгы уенин садик назылыг  уругларынга тыва чоннун  бурун шагдан бээр канчаар чаа чылды уткуп чораанын билиндирери.

Дерилгези:  залдын дорунде чартык огну тип каан, огнун иштин ойнаар дериг-херекселдер- биле дерээн,  ханаларда улегер домактар бижээш аскылап каан.

Киржикчилери: Башкарыкчы, кижизидикчи башкылар, уруглар.

Байырлалдын чорудуу

Башкарыкчы:  Чывар- сооктуг кышкы ой- даа,

                           Чылдын соолун  алгаш барды

                           Часкы уе  медээчизи,

                           Шагаа- Чаа чыл моорлап келди.

                           Шагаа- биле ада- ие!

                           Чаа чыл- биле эргим чаштар!

Ыры «Шагаа- биле, амыр-амыр»

Башкарыкчы: Чаа чылдын бир дугаар хуну унуп кээрге, улуг-биче чон арыг ак харга эрги чылдын бугу-ле багай чуулдерин арыглап кааптары-биле идик- хевин кактаар, дараазында улуг назылыг огбе сан салыр, ол санче бугу-ле тыва аъш-чемнин дээжизин оргуур чораан. Бис база чаа чылдын баштайгы арыглаашкынын коргузуптээлинер, уруглар.

Тыва хептиг кижизидикчи башкы зал иштин артыжап турар

Ыры «Артыш»

 Башкарыкчы: Чоннун  бурун чанчылында,

                             Чолукшуур деп ёзулал бар.

                            Ада-ие,  улугларга

                            Амырлажып, чолукшуулу.

Башкарыкчынын аайы- биле уруглар ада-иелер- биле амырлажып, чолукшуур.

Чанчылдарнын  соон дарый

Шайлаашкынче шупту кирер.

Амданныг ак шайывысты

Алгап- йорээп самнап берээл.

Танцы «Аяк- шайым»

Башкарыкчы: Ам-на шупту кичээнгейлиг,

                           Аас чогаал эртинезин.

                           Кымнын чуну билирин маа

                            Хынаптаалы, коруптээли.

Улегер состе нугул чок

Уер суунда балык чок.

Улегер домактар кайы- хире билир силер, уруглар?

Уруглар эгелээрге оолдар тондурер.

Уруглар: Чечен менде                                       Оолдар: чечек черде.

                 Мерген менде                                                      мезил хемде

                 Уран менде                                                           улар дагда

  Башкарыкчы: Шынын соглээн домактарга

                             Шынап черле дендии-ле дир.

                             Дурген- дурген харыыларга

                             Думбей эвес уруглар боор.

Дурген харыылар:

1 деп чул – Бирги классче киреринге белен болбайн

2 деп чул- Ийи  кижизидикчи башкывыска ынак болбайн

3 деп чул- Уш чараш уруг бисте болбайн

 4 деп чул- Дорт моге оолдар бисте болбайн

5 деп чул- беш салаа мерген болбайн

6 деп чул- алды аргалыг  адазынын оолдары болбайн

7 деп чул- Чеди- Хол тайгазында чеди хол бар  болбайн    

8 деп чул-  сес кижи ойнаарга солун болбайн

9 деп чул-  тос карак-биле чажыг чажар болбайн

10 деп чул- оннун хуну унуп кээрге садик ортээ толээр болбайн    

Башкарыкчы: Орлан, эрес оолдар

                            Ойнаалынар  че.

                            Тевек  тевер оюн

                             Дендии солун болгай.

Танцы «Тевек»

Башкарыкчы: Кожамыкка кончуг-ла болгай силер

                            Кожа тыртып салып берээлинер.

                            Кожазында болуктерни

                            Коргуш чокка  удуп аалы.

Кожамыктар моорейи:

 Даглар , тейлер кырлай бээрге

Таан чараш ошку-хойну.

Танцылап, ырлай бээрге

Таан чараш уругларны.

Баалыктын кончуг донун

Базар-оюм черле шыдаар.

Башкыларым айтып берген

Бажым  биле холум шыдаар.

Челер аъттар, маннаар атъттар

Чеди-Холдун ховузунда.

Чечен кыстар, мерген кыстар

«Теремок» деп садикте.

Маннаар аъттар, челер аъттар

Чеди- Холдун ховузунда

Мерген кыстар, чечен кыстар

Сайлыг суурнун садикте.

Башкарыкчы: Чараш,  баштак кожамыктар

                           Чаа чылда чангыланды.

                            Кожамыкка кончуг-дурлар

                            Кожа тыртып кааптылар.

Башкарыкчы: Тоол шагнын маадырлары дег

                            Тыва чоннун чоргааралы.

                             Кучутен дег могелернин

                            Хурежин бис корээлинер.

Танцы «Моге девии».

            Башкарыкчы: Дыка-ла чараш девиир оолдар-дыр. Уруглар кайда бардынар силер база чараш хевинер, ээлгир дурт-сыннынар коргузуп беринер

Угулзалаан тыва хептиг,

Уран-чараш тыва кыстар

«Теремок» садиктин

Тергиин дангыналары  бараалгап тур.

Уруглар тыва национал хептиг чараш аялгага удеттиргеш, залды долгандыр хевин коргузуп кылаштаар.

Башкарыкчы: Чаа унген мечи чылын

                            Чараш, солун уткуп алдывыс

                            Будун чылдын дургузунда

                            Бугу чуве чаагай эртсин.

Ада-ие бугу чонга

Аас-кежик доктаап турзун

Ажы-толу бистерлерден

Аарыг-ажык чайлап чорзун

Курай-курай-курай!