Конспект занятия по национальным традициям на тему "Тувинские национальные музыкальные инструменты"
план-конспект занятия (подготовительная группа) по теме

Тыва хогжум херекселдери

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл kicheel_tyva_hogzhum_herekselderi.docx21.52 КБ
Реклама
Онлайн-тренажёры музыкального слуха
Музыкальная академия

Теория музыки и у Упражнения на развитие музыкального слуха для учащихся музыкальных школ и колледжей

Современно, удобно, эффективно

Посмотреть >


Предварительный просмотр:

Кичээл

Темазы: «Тыва хогжум херекселдери.

Сорулгазы:

1.Музыка чогаалын эки билип, уругларны ону дыннаарынче кузелин сонуургадырынын  мурнунда оларны янзы-буру хогжум херекселдери-биле таныштырар

2. Уругларны чоннун чаагай чанчылдарынга кижизидерде улустун аас чогаалы улуг дузалыын билиндирер. Уруглар торээн чуртунун каас-чаражын, чоннун ырларынын аялгалгазынын онзагай сорунзалыын сеткип билип алган турар кылдыр ооредир. Уругларнын чугаа-домаан сайзырадыр. Кичээнгейлиг чорукка кижизидер.

Дерилгези: чуруктар, улегер домак, тывызыктар. Музыкалыг аудиозапись.

Кичээлдин чорудуу

I Организастыг кезээ. Башкы азар чуулдерни азып алган турар. Аалчылар-биле таныштырар.

II Кичээлдин сорулгазы-биле таныштырар.

Кичээлдин планы:

1.Тыва чуден эгелээнил?

 2. Йорээл чажыг чажар.

3.Башкынын беседазы

4. Шулук  «Хоомейимни»

6. Бистин хогжум херекселдеривис

7.Кроссворд

8.Туннел

1.Алдын-оол Монгуш «Тыва чууден эгелээнил?

Тыва чуден эгелээнил?

Дынгылдайдан, хоомейден,

Чаштын эге алгызындан

Чарын салган анчылардан,

Шууруннун дамдызындан,

Шуваганчы тоолундан,

Алдан дортун девииринден

2 Йорээл чажыг чажарп…

Тос Тандым, Долаан бурганым!

Аъстыг чуве амзаваан

Эринниг чуве эмзевээн

Ак чемим дээжизи – ак чемимни

Айым, хунум, дээрлерим

Оран тандым ээлеринче

Октаргайже, чер ием, дээр адамче

Чажыым чажып, чалбарып тур мен!

Ажы-толум, азыраан малым

Аал-ораным менди чаагай,

Тараа-быдаа, оът- сиген

Холбенейнип, чаагай унуп турзун!

Оршээ хайыракан

Шупту: Ындыг-ла болзунам, йорээл доктаазын.

Омаа хом, базыр ом санчи, суу хаа!

3.Башкынын беседазы:

-Делегейнин эн улуг, чараш, арыг байлак хемнернин бирэзи-алдарлыг Енисейнин –Улуг-Хемнин шурап баткан ораны, делегейде чок дээн делгем чаагай Азия диптин географтыг тову, чурээ, Саян сыннары хаажылаан Тыва чурту бойдустун эн ховар чурумалы болуп турары дег, тываларны оске чоннардан ылгап, алдаржыдып турар онзагай демдектер эвээш эвес. Тыва чон уран- чуулге, аас чогаалынга, талант талазы биле ховар дээн  нациянын бирээзи. Дамырактарнын болгаш янзы-буру куштарнын, ан-меннин, мал-маганнын уну холушкан Азияга, Европа, Америкага чангыланган, чугле боттарывыстын эвес, харын оске-даа нация улустарнын дыннааш, магадап ханмазы – сыгыт, хоомей ол.

Хоомей хевирнин бир созу мынчаар эгелээр:

Шулук:

Хоомейимни кагбас-ла мен,

Хомге каггаш соортуп аар мен

Каргыраамны кагбас-ла мен

Хапка суккаш астып аар мен

- Тыва улус бо национал улусчу культуразынга ынак, ону утпайн, харын-даа улам сайзырадып турар.

4.Бистин сураглыг хоомейжилеривис база бар болгай, уруглар, чамдыызы  биле таныжып аалыннарам.

1.Борис Монгуш Чолдак-Хунаевич

2.Лазо Довуевич Монгуш

3. Алдын-оол Севек Дашдакашевич

Даглыг черге оъттай бээрге

Таан чараш ошку хойлар

Сырынналдыр сыгыртырга

Сымыражыр оолдар, кыстар

Коктуг шыкка оъттай бээрге

Холчок чараш ошку. Хойлар

Хоглуг омак хоомейлээрге

Хоорежир оолдар-кыстар

6 Ам Тыва хогжум херекселдери база хоомейлеп турда ажыглаар болгай уруглар, кандыг хогжум херекселдери билир силер, билир кижи адаптаалынарам?

ЧАДАГАН –чуга ханаларлыг, калбак дорт булуннуг, хадыдан азы поштен чазап кылган, дуву чок хогжум херексели. Хогжум херекселинин узуну 1 м, калбаа 20 см чедир. 5-9-12 чедир хылдарлыг болур. Амгы уеде чадаган хой ажыглаттынып турар, уделге херексели болу берген.

Чаатынын чартызынданн

Чазап алган чадаганым

Чараш ойнун кудуруундан

Хылдап алган чадаганым

БЫЗААНЧЫ – дорт дыртар хылдыг хогжум херексели, шаандан тура эн-не нептеренгей болуп келген. Кол озээ ыяштан кылган 6-8 чедир булуннарлыг. Цилиндр хевирлиг. Чажак, ча хевирлиг, аът челинден хылдап кылган болгаш ону (чажакты) бызаанчынын кол кезээнин хылдарынын аразында кедирип кылган.

Бызаа дозуп чоруурумда,

Бызаанчымны кагбас-ла мен.

ИГИЛ – 2 тыртар хылдыг, шойбексимээр  хевирлиг болгаш, узун моюнчугаштыг, устуку ужунда аът бажын дурзулеп тургаш, чазап кылган хогжум херексели. Игилдин хылдарын аъттын кудуруунун хылындан тырттып кылган бооп турар.

Эткир ыяш хыртынындан

Эптеп алган игилимни

Эмдик аскыр кудуруундан

Хылдап алган игилимни

ЛИМБИ – доора урер хогжум херексели.. Шаанда Тывага нептеренгей, ону кыдаттан экеп турган. Соолгу  уеде ыяш база ак- демирден кылдынган хоолайжыгаш бооп турар. Узуну 66 см, ужунда ыяш пробка-биле хаап каан, хоолайжыгаштын калбаа 2 см. Устуку ужунун чоогунда уттуг, агаар киир урер чер бар. Оон ангыда 6 кол уттерлиг. Кажан ол хогжум херекселин уруп турда, ол 6 кол уттерден янзы-буру уннер унуп турар.

КУЛУЗУН ХОМУС – дылдын кагар хогжум херексели. Шаанда эн-не нептеренгей турган. Ам ында-хаая таваржып турар. Хомусту кулузундан, сооктен, хыыргыыштан кылыр болгаш сарыг азы кызыл честен кылыр.

ДЕМИР ХОМУС – дылдын кагар, хогжум херексели. Тыва демир хомус, демир адыр дылчыгаштыг. Узуну 8 см, дылдын калбаа 1 мм. Демир хомуска тывалар шаандан тура ойнаар турган.

ДОШПУЛУУР – трапеция хевирлиг. Кол озээн хады, азы пош , азы шивиден кылган хогжум херексели. Озээнин чингелей берген чери 30 см моюнчугаштан тургустунган, а оон чанында хылдар быжыглаан ыяшчыгаш бар.

Адыр хылдыг дошпулуурну

Ажыр ойнап шыдаар сен бе?

Ыры «Дошпулуурум»

Эзим чернин ыяжындан

Эдип алган дошпулуурум

Эмдик бенин кудуруундан

Хылдап алган дошпулуурум

Арга чернин ыяжындан

Эдип алган дошпулуурум

7.Кроссворд.

Тывызыктар

Кулугурнун кулаан долгаар,

Барасканнын баарын суйбаар (Бызаанчы)

Уш угбашкынын ортуну чечен (Хомус)

Ыры «Игилимни»

Ишти хоннум чазалдырар

Ийи хылдыг игилимни

Шулук «Тыва чуден эгелээнил?

Дынгылдайдан, хоомейден

Россия Федерациязынын Алдарлыг хоомейжизи (Ондар Конгар-оол Борисович)

Туннел.

Уруглардан кичээлде кысказы биле чуну билгенин айтырар.

Ырлаан, шулук чугаалаан уругларны мактаар.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Конспект занятия в национальной (средней) группе на тему:“Знакомство с татарским орнаментом через традиции татарского народа”

Интегрированное занятие. Знакомство детей с татарским орнаментом через традиции татарского народа...

Конспект занятия "Поэзия национального костюма"

Дошкольное отделение МБОУ "СШ №40  Конспект занятияпо непосредственно-образовательной области "Художественно-эстетическое развитие"(Раздел: "Аппликация") по теме: "Поэзия национального ...

Конспект занятия «Хакасская национальная одежда – кип-азах» в подготовительной к школе группе

Конспект занятия «Хакасская национальная одежда – кип-азах» в подготовительной к школе группе...