Шагаа байырлалынга тураскааткан чижек сценарий "Сагылгалыг ак-сут чемим"
материал на тему

Барыын-Хемчик кожуунун Кызыл-Мажалык суурнун муниципалдыг бюджеттиг школа назы четпээн холушкак хевирнин «Чечек» уруглар сады

«Сагылгалыг - ак сут чемим»

(Ийиги бичии болук уругларынга Шагаа байырлалын эрттирер чижек сценарий)

                                       Тургускан кижизидикчи башкы:                                                                                                              Трас С.Д                                                                        Эрттирген башкы: Ооржак К.К.

                                               2017 ч.

Сагылгалыг ак сут чемим

(2-ги бичии болукке Шагаа байырлалын эртиреринин байырлалы)

Сорулгазы: Ыдыктыг хундуткелдиг чемивис сут дугайында, суттен кандыг чемнер кылырынын дугайында билигни уругларга дамчыдары;

Улустун аас чогаалын ажыглавышаан, уругларнын аас- чугаазын сайзырадыры;

Тыва улустун хундулээчел, эвилен- ээлдек, сонуургак эки чанчылдарга кижизидер;

Дерилгези: Азырал дириг-амытаннар чуруу, сут, суттуг шай, артыш.

Байырлалдын чорудуу

Тыва аялга адаа- биле башкарыкчы уруглар- биле шанакка олуруп алгаш кырган- аванын аалынга келир.

Башкарыкчы: Уруглар! Шагаа байылалын эртирер аалывыс чедип келди. Кырган-ава- биле мендилежиилинер.

Уруглар: Амыр- ла Амыр!

Башкарыкчы: Шагаа будуузунде мынчаар мендилежиир, чолукшуур чуве-дир уруглар. (чолукшуурун коргузер). Шагаа байырлалын силернин аалынарга байырлаар дээш келдивис кырган- авай.

Кырган-ава: Шын кылган- дыр силер уругларым, аалга Шагаа байырлаарга кончуг солун болур чуве, дорже эртип сааданар уругларым. (сандайларга олуруптар).

Башкарыкчы: Ынчаарга Шагаа деп чогум чуну байырлаар байырлал чувел уруглар? Шагаа дугайында кым чугаалай кааптарыл?

Шагаа дээрге тыва чоннун                                   Шагаа дээрге сурээ боктан

Чаагай кузел чанчылы-дыр                                   Арыгланып чарлыры- дыр

Айнын чаазын хуннун эртенин                           Амыр-менди буян- синген

Алгап йорээн байыры-дыр        .                           Чаагай ыдык сузуглел-дир.

Чылдын соолгу эргилдези                                     Эрги чылды удеп тура

Чыккылама кышты солуур                            Экизин ап айдызаар бис

Чырык чаагайчастын бажы                                   Чаа чылды уткуп тура

Шагаа айы чаа- чыл- дыр                                      Чаагай кежик сузуглээр бис

Башкарыкчы: Шагаа хунунде артыжанып арыгланып алыылынар уруглар. Кырган- ававыс бисти артыжап бээр-дир.

Кырган-ава: Шын- дыр уруум, Шагаалап келген уругларымны артыжаайын.

Аарыг- ажык чагдавазын ,

Айыыл-халап турбас болзун .

Бурган башкы ыдыктап каан,

                                Буян Кежии бодаразын! (уругларны артыжаар)

Аалга кирген кижи аяк эрии ызырар

Арга кирген кижи саат дайнаар- дээр болгай, шайдан ижип крунерем уругларым.

Башкарыкчы: Суттуг шай, сут дээрге эн- не хундуткелдиг чемнернин бирээзи (сутту аякка куткаш уругларга коргуспушаан)

-Сут кандыг оннуг-дур уруглар? (Ак)

-Сутту бис чуу деп азырал дириг- амытаннардан саап ижип турар ийик бис?

Уруглар: Инек, ошку, хой.

Башкарыкчы: Олар оолдарын база суду- биле эмзирип остуруп турар.

Сут-биле янзы- буру чемнерни кылып чип турар бис.

- Чуу деп чемнерни суттен кылыр ийик бис уруглар?

 Уруглар: Суттуг шай, суттуг кашалар, ааржы, ореме, саржаг, быштак, хойтпак.

Кырган -авай: Шын-дыр,эр- хейлер ! Сут дугайында дыка-ла эки билир ,угаанныг уруглар - дыр,уругларымнын чараштарын.

Ол чемнерни ижип ,чииривиске биске кандыг ажыктыг болурул?                                                                                           Ынчангаш сутту хундулээр, токпес, кежээ бажындан ундуруп болбас.

Башкарыкчы: Чараш сут дугайында ырывысты кырган-ававыска  ырлап берээлинер. Ыры «Сут»

Башкарыкчы: Мында дыка- ла шулуктээр уруглар бар дыннаптар бис бе кырган-авай?

Кырган-ава: Дыка- ла чараш ырлаар- дыр силер уругларым, ам шулуктеринерни база дыннай кааптайын.

Амыр- менди солушкан                                         Шымыр аарып унген коктен

Аалчымны хундулеп                                        Шынап ынчан сут саан элбээр

Аяк-шаым баштады                                                  Холу чемзиг аваларнын

Аъжы- чемимни салыр мен.                           Хойтпаан ишпээн тыва ховар.

Бистин огге Шагаа кээрге

Бир-ле дугаар аштаныр бис

Будуу хунну унуп кээрге

Бар-ла аъш- чем кылдынар бис.

Башкарыкчы: Шагаа хунунде  чуг-ле ырлап, шулуктээр эвес оюн база ойнаар- дыр уруглар.Салаалар- биле матпаадырлап ойнаптаалынар.

Оюн «Матпаадыр»

Матпаадыр инек кадарар

Бажы- Курлуг бызаа тудар

Ортаа- Мерген инек саар

Уваа-Шээжен сут хайындырар

Бичии- моомей сут ижер

Кылбас тутпас ажылы чок

Кежээпейлер алышкылар.                                                      

Башкарыкчы : Кырган –ававыс биле шимченгир оюнувусту ойнаптар бис бе?

Оюн : «Аскак-кадай».

Кырган-ава: Силер кээринерге дыка ооруп- тур мен ,чараш  шулуктеринер, ырынарны сонуургап дыннадым,дыка-ла солун ойнап хоглеп алдывыс.

Кырган-ава: Шагаалаан уругларымга амданныг чаагай, суттен быштак кылып берейн. (быштак кылырын уругларга коргузер).

Уругларга чиртир.Четтирдивис кырган-авай дыка-ла чаагай быштак кылып бердинер .

Башкарыкчы: Кырган –авайнын оонге, Шагаа хунунде дыка-ла солун ойнап- хогледивис уруглар, кырган- ававыс- биле байырлашкаш шанаавыска олурупкаш садиивисче чоруулунар.

Кырган-ава : Оруунар бо ак сут –дег ,ак болзун уругларым –дээш ,тос караа-биле судун чажып,йорээлин чугаалааш байырлажыр.

Туннел: - Каяаа Шагаалап чордувус уруглар?

- Кырган- ававыс биске суттен чуу- деп чем кылып берген ийик?