Литературлуг номчулга, ажык кичээл. Тема "Дуза када бергеним"
план-конспект урока по чтению (4 класс)

Кичээлдин темазы : С.Сарыг-оол «Дуза када бергеним»  

Кичээлдин хевири : чаа билиглер ажыдарынын кичээли

Сорулгалары :

 - Чугаанын утказынга дууштур уругларны ада-иезинге дузалажып, ажыл-ишке харысаалгалыг болурун билиндирер.

 -Чангыс огде чурттап турар уруглар бот боттары дузалажып, карактажырынга кижизидер.

-аянныг номчулгазын чедип алыр;

-уругларнын аас  чугаазын сайзырадыр, сос курлавырын байыдар (албыгып деридер, хонелээр, челелээр, шоннаар, дожу, хорук, идээргексеп);

-уругларны ажылгыр болурунга   кижизидер.

Эртемге хамаарыштыр албан билир ужурлуг чуулдер (Предметные результаты):

-чогаалды аянныг номчуур;

-чогаалды анализтээр

Бугу талалыг ооредилге кылдыныглары (Метапредметные):

-Кичээлдин сорулгаларын тодарадып база оон чедип алырын планнаар;

-чогаалды ализтээринин элементилерин шингээдири

Кижинин бот-хууда сайзыралынга туннелдер (Личностные):

- номчулгага сонуургалын коргузери;

-чогаалдын чаражын билип , унелээри

Кичээлдин дерилгези : ном, авторнун портреди. ИКТ дерии: чуруктарлыг презентация, компьютер, проектор.

Башкынын ажылы

Оореникчилернин ажылы

1. Организастыг кезээ. Ооредилге ажыл-чорудулгазынче барымдаа

Слайд1. Улустун аас-чогаалын билип албайн чыткаш чоннун ёзулуг тоогузун билип ап шыдавас бис.

  - Улустун аас-чогаалынын хевирлерин кайы-хире билиринерни корээлинер:

- Даяна чуну чугаалады?

- Аас-чогаалынын кайы-хевири-дир?

- Ол чуу-дур?

   II. Онаалга хыналдазы. Билиглернин онза-чугулазы.

Башкы: Улегер домактар бижиир , доктаадыр турган силер. Хынаайн.

Эртинени черден казар, эртемнерни номдан тывар. (Эгеледим, уламчыланар.)

Слайд2. Шулук.

                Дурген-чугаа

                Тывызык  

               Чечен-чугаа

 - Улаштыр аданарам уруглар? 

 III. Актуализация. Ооредиглиг сорулганы салыры.

Бо хун аас чогаалынын кайы хевири биле таныжар-дыр бис?

Богунгу сорулгавыс: шын медерелдиг номчулга.

Самбырада чуруктарже корунер. Топтап коргеш кичээливисте чуну чугаалажыр-дыр бис?

• Шын-дыр уруглар!

- Силер ада-иенерге дузалажып турар силер бе уруглар?

Бо шулукту номчуул.

IV. Сула шимчээшкин

Слайд.

  V. Чаа билиглерни ажыдары. С.Сарыг-оол «Дуза када бергеним» («Ангыр-оолдун тоожузундан» эге)

Чогаалчынын допчу-намдары биле таныштырар.

А. Словарьлыг ажыл

Албыгып деридер- тыныжы бачыдап деридер

Хонелээр- анай-хураганны багга тургузар

Челелээр- бызааларны баглаар

Шоннаар- соктаар

Б. Улегерлиг номчулга. Номчуп эгелээримге уламчылаар силер. Кичээнгейлиг болунар.

В. Утказы биле ажыл. Айтырыгларга харыы

 - Кымнын дугайында номчудунар?

 - Оолдун ады кым-дыр? Ангыр-оолду авазы канчап турган-дыр? Авазынын айбылап турганын чугаалажыылынар.

1. Кайнаар айбылааныл уруглар?
2. 2 дугаар айбызын чугааланарам уруглар.

1 дугаар айбыга чуну чугаалап болур силер, уруглар?

2 ги айбынын кол утказын тайылбырланарам уруглар.

 - Ангыр-оолдун ада-иези каяа чурттап турган-дыр ?

Слайд 4. Кодээ аал коданы.

 - Аалдын уруглары оон ынай кандыг ажыл кылып турганнар-дыр?

(Амгы уеде уругларнын кылып турар ажылы биле деннеп чугаалажыр)

1. Ангыр-ооодлун сактыышкынындан анай-хураган дугайында солун бижилгени тывынарам уруглар?

2. Бот номчулга.
3. А силернин дунмаларынар бар бе, уруглар?

Ангыр-оолдун дунмазынга ынаан, ол дээш сагыш човап чораанын бадыткап турар одуругларны тып корээлинер: Дунмазын чуу чувеге домейлеп турар ийик?

4. Чугаанын утказын дамчыдары.

VI. Кичээлдин быжыглаашкыны.

 - Мурнунарда сонуурганчыг коробкалар. Тывынарам?

 А. Бир эвес уруглар ажыл билбес, айбылаарга ынавас, чалгаа, уйгужу боор болза, ада-иези канчаптарыл?                                                                                                                            Шын тыптынар уруглар. Силер ындыг уругларга дуушпес силер. Биске моон херээ чок дедир шыгжап каалынар.

 Б. Авазы Ангыр-оолду ажыл кылган соонда чунун биле чемгерер турган-дыр?     Коргузер. Беседа.

      В.  Бо шыгжамыр хааржакта чараштыр сиилбип бижээн авазынын чугаазы бар. Ангыр-оол биле дунмазы чуктенчип алган чорда авазы чуу деп мактаар ийик уруглар? Ону тывынарам.

        «Дуза када берген» деп чугаа чуге бичии кижиге дээди чоргаарал болурул?

 (Башкы тайылбыр чорудар.)

        Г. Оюн.

Силер ажыл кылырынарга ада-иенер канчалдыр мактаарыл уруглар?

Самбырада улегер домактар:

• Эртежи кижи эзерлиг аътка таваржыр.
• Кежээнин мурнунда-хунду, чалгаанын мурнунда-кочу.

(Бо номчаан эгенин утказын кайы улегер домак биле дамчыдып болурул?

VII. Рефлексия.

 1.Бажын ажылы (Кым аяк-сава чуп турар? Кым идик-хеп чуп турар? Кым шала чуп турар? Ыяш чарган ачазынга кым дузалажып турар? Кым херим ишти ащтап-ширбип турар? Огородка кым дузалажып турар?

2.Дунмаларын алчыры. (Кым дунмалары биле ойнап турар? Дунмазын кым чемгерип, хепкерип турар? Дунмазын кым садикче чедирип азы ап турар? Угба-акызынга кым дузалажып турар?)

3.Кодээ ажыл-агый (Кым мал-маган кадарып турган? Аалда кырган ада-иезинге, торелдеринге кым дузалажып турган? Сиген-ширбиил ажаарынга кым дузалашкан?)

4.Оон ынай оске кандыг ажылдар кылып билир силер уруглар?

      IIX.  Онаалга . Чогаадыг «Ада-иемнин дузалакчызы мен» Ар. 38 номчуур.

9. ТУННЕЛ. (Демдектер)

- Кичээл уезинде кичээнгейлиг болур. Чапсар уезинде чурумну сагыыр.

 - Кээр чанар оруунга оваарымчалыг болур.

 - Онаалгазын кезээде кууседир.

 - Хостуг уезинде ада-иезинге дузалажыр. (Ол силернин база хулээлгенер-дир уруглар)

Шулук. (1-ги оореникчи чугаалап турар)

Дурген чугаа. (2-ги оореникчи чугаалап турар)

Тывызык. (3-ку оореникчи чугаалаар)

7-8 оореникчини айтырар.

Уруглар улегер домактар чугаалаар.

Кожамык, улустун ырлары, алгыш йорээл, чалбарыг, оюн удээн чугаалар оон даа оске.

Чечен-чугаа.

Уруглар ажыл кылып турар.

Номчупкаш кичээлдин темазын тодарадыр.

Эки кылган ажыл – элеп читпес алдар. Шупту номчуур (Кичээливис темазынын утказын билип алдывыс.)

Уругларнын харыызы

Слайд 3. Шулук.

Бажын иштин эдип калдым

Бажым дырап чунуп алдым

Орээлимни агаарлаттым

Оогумну илип алдым.

Оореникчилер номчувушаан коргузуп турар

Челер-Ойга, шу-шу

Эстединер, шу-шу

Эзер, чуген шынгыраан

Челер аъдым, шу-шу.

Оореникчилер словарьлыг состерни шингээдип алыр.

Уруглар улаштыр номчуур

Бичии оол дугайында

Ангыр-оол.

Ангыр-оолду авазы айбылап турган.

(Кавайда дунмазын чайгаар)

(Дунмазын чуктээр)

(Албыгып деридер, баары каткыже ыглаар)

(Кылаштай албас дискектерин хорладыр унгеп чоруур дунмазын чуктээш агаарладыр, ойнадыр, аргалаар турган.)

(Кодээ аалга чурттап турган)

(Чээргеннээр, бызаа кадарар, суглаар, анай-хураган ыдар, тудар, оларны кадарар, арбай тараа хоорар, соктаар.)

(Анай-хураганны кадарарга хойдан дора: олар тенек, даады чангыс черге турбас, ойнап дешкилежип, маннажып чоруй баар.

Уруглар иштинде номчуур.

Илчирбейлей номчудар

Уругларнын харыызы

(Орге дег дорт дижин коргузуп алган каттырбышаан унгеп кээр. Чу-чу дээш аът ышкаш ооргазындан сирбектенип аар. Ооргазын куду ичелеп бадырыптар.)

1,2 оореникичи утказын чугаалаар.

Шыкпыыштаптар.(чинге хараган ыяш)

(Оремелиг тараа)

- Ох! Багай оолдарымнын чуктенчип алган, чараштарын. Мээн оглум авазынга дуза чедире берген. 

2 оореникчи унуп кээр, холдарынга шарларны бот-боттарынче берип тура, мактал состер чугаалаар.

Оореникчилернин харыызы.

Смайликтер биле коргузер.