ТЕМА: Эрjинелÿ Эре-Чуйым.
план-конспект на тему
Предварительный просмотр:
ТЕМА: Эрjинелÿ Эре-Чуйым.
Амадузы: Эрjинелÿ Эре-Чуйын,öскöн чыккан jерин канайда билерин ченеп кöрÿп, билбегенин билип аларга ÿредери,тöрöл jерин сÿÿрине,оморкоп jÿрерге таскадары.öскöн чыккан jерлеринин,сууларынын, кöлдöринин,тайгаларынын ла озочыл улустарын билерин кöрöри.Озочыл улустарын билип,ундыбай,олорло оморкоп,тооп jÿрерине таскадары.
Jепсели: бочколор номерлÿ, шкатулка, эпиграф, слайдтар, ТСО.
Бÿдÿми: Ойын «Ырысту учурал».
Девиз: «Билбезинди билип ал,
Билеринди айдып бер».
Ырысту учуралдын öдöр аайы.
- Тема ла амадузын jарлаары.
- Ырысту учуралдын девизиле таныштыру.
Ойын баштаачынын сöзи: Бисте бÿгÿн «Ырысту учырал» деп ойын öдöр.Ойыннын ады «Эрjинелÿ Эре-Чуйым».Эре-Чуйын канайда билерин ченеп кöрÿп,билбегенин билип аларга амадаары. Девизле иштеери.
Ойыннын сÿр-темдеги:аттын таказы.
Эрjине аттын таказы
Бу така слерге ырыс экелзин.
Кажы ла öмöлик, кажы ла кижи бойынын билгирин кöргÿзерге албаданзын. Кажы ла öмöликти кийдирип сурактар таптырар.Экилезине ол ло сурактар берилет.Онын кийнинен öмöликтер бойынын адын ла девизин айдат.
1гейм. 1 jакылта Разминка.
1.Кандый jыл öдÿп jат.(мечин)
2.Алтай албаты кандый албатыдан таркаган?(турк)
3.Эре-Чуйдын албатызы кандый мал-аш öскÿрет?
4.Кош-Агаш аймак кандый jурттан башталып,кандый jуртка токтойт.(Курай-Ташанта)
5.Кош-Агаш канча jылда тöзöлгöн?(1801)
6. Аймактын тöс jуртынын ады?(Кош-Агаш)
7.Аймакта канча jурт?(12)
8.Аймактын jериле кöп тоолу суулар ла суучактар агат.Олордын кöп ургуны кандый сууга кирип кожулат.(Чуй)
9.Эре-Чуйдын эн jараш jыраазынын ады не?(арчын)
10.Эре-Чуйдын алтай албатызы кандый диалектле куучындажат.(теленит)
11.Кош-Агаш аймактын башчызы кем?(А. Ж. Джаткамбаев)
12.Кош-Агаш аймакта кандый jурт эки суунын белтиринде турат.(Белтир)
2jакылта.Капитандарга.
1.öмöликтин капитанына.
-Алтайдын байлу агажы (мöш)
-Чуй jеринин jайы-кыжыла ак-мöнкÿ ле jабылган jадар сÿмерлерди адагар.
2.öмöликтин капитанына.
-Кижинин эн ырысту öйи.(бала тужы)
-Белтир jурттын кöлдöрин айдып беригер.
2 гейм.1 jакылта.Заморочка бочкодон.Баш айланар сурактар.
Бочкодогы номерлерди шкатулканан алып,сурактарга каруу берер.
Белтир jурттысты jуруктарына салып,диплом ижин корыган jурукчы кем?(Амыр Укачин) | Валентин Агафонович ле Зоя Сарбашевна Белтир керегинде бичигинин адын адагар.(Дотянитесь рукою до звезд) |
Улгерди бала туштан бичип баштаган. Улгерлери «Алтайдын Чолмоны» газетке чыккан. Бойынын ÿлгерлерине кÿÿ чÿмдеген. Белтир jуртта чыккан. «Чактарга» деп бичиктин авторы ол кем? (Зоя Сарбашевна Якоякова) | 1995jыл.Jаскары кыш бир бичиичи мынайда айдынган: «Чындап,чöрчöктö Алтай туру не бу! Ады да Ак-Кöл!» Сурак:Ол кем? Нени кайкаган? (Белтирдин Ак-Кöл ойыгында болуп,jаражын А .Я.Ередеев кайкаган) |
Узак jылдарга эмчи болуп,улуска быйанын jетирген кижи.Бельтир jуртта сÿреен кöп балдардын кинин кезип «Быйанду кин эне»деп ат адаткан. (Нелля Павловна Тыбыкинова) | Бу кандый öмöликтин кожончылары,кемдер ады-jолын айдып беригер. ( «Тала». Слайд№13) |
Албаты ÿредÿзинин отличниги, методизи,Кöкöрÿ jурттын школында ÿредÿчи болуп иштеген, музейдин башкараачызы болгон. (К.А.Бидинов.Слайд№14) | Эре-Чуйдын кандый jуртында республиканский Эл-Ойын öткöн.(Кöкöрÿ. Слайд№15-16) |
2 гейм. 2jакылта. «Сен меге,мен сеге».
Сурактарды öмöликтер бой-бойлорына берет.
«2010 jылда 65jыл темдектелер,Ада-Тöрöл учун Улу jуу божогонынан бери.Ол jууда туружып, тöрöл jуртына jанып келген фронтовиктер кемдер. Бу улуска jаан бажырадыс. | Узак jылдарга Белтир jурттын школынын дружиназы бу jалтанбас кижинин адыла адалган? Соок кышкыда малдап jÿрÿп,шуурганга алдырып божогон. (Каратыт Енчинова) |
Бельтир jуртта Талдура öзöктö,Тöн-тыт деп jерде чыккан баштапкы шофёр,мактулу койчы. «Знак Почета», «Иштин магынын3,2 степеньдÿ ордениле кайралдаткан. 5 уул ла 5 кыстын адазы.(И.Д.Саблаков) | Бельтир jурттын «Быйанду энелерин»айдып беригер. |
3 гейм.1 jакылта. Заморочка бочкодон.
СССР дын спортынын узы,Россия Федерациянын грек-рим кÿреш аайынча нерелÿ тренер-тазыктыраачы.(М.К.Каланаков, Слайд№18) | Белтир jуртуста jаткан койчы социалистический иштин геройы деп ат адаткан.Ол кем?(Тебекова Кыдат.Слайд№20) |
Аймактын jарлу ансамбли(Чуя.Слайд№19) | Ады jарлу казах албатынын кожончы уулдарынын öмöлигинин ады.(Керуэн№21) |
Кöкöрÿнин Кöк ыйыгынын эдегинде балдар амыраар jердин ады.(Слайд№22) | Кандый jурттын музейи.(Кöкöрÿ.Слайд №23-24) |
Кандый jурттын музейи.(Жана-Аул. Слайд№26) | Эре-Чуйдын албатызы кочкор айда кандый байрам öткÿрет.(Чага-Байрам) |
«Тандак» öмöликтин башкараачызы кем?(Саланханов.Слайд№27) | Абулов Валерий Николаевич кайда балдар амырайтан туристический база ачкан.(Кара-Кем. Слайд№ 28) |
3 гейм.2jакылта. «Мини-гейм».
«Баштапкы чинмерилер» деген ÿлгерлик буклеттин башкараачызы,ÿредÿчи, чÿмдеечи. «Jиит чÿмдеечилер» деп кружоктын башкараачызы кем болгон? (Л.В.Абулова) | «Тайагым менин-албатым», «Чуйымнын куулары» деп бичиктердин авторы.Jиит бичиичи болгон.Jалын jашта jÿрÿмнен jÿрÿп калды.Бу jиит кандый jуртта чыккан болгон. (Ортолык) |
Ортолык jурттын кайчызын, кожончызын адап беригер?(Ойрот Отуков) | Белтир jуртта чыккан,алмат сööктÿ, «Культуранын нерелÿ ишчизи» деп кÿндÿлÿ ат адаткан эне кижи кем.(Н.Н.Якоякова» |
4 гейм.1 jакылта. ГОНКА.
Каруны тÿрген айдар керек, билбезин билбезис деп айдар учурлу.
1 öмöликке.
1.Белтир jурт качан тöзöлгöн.(1930)
2.Эн jаан jерсилкиниш качан болгон(27 сентябрь,2003)
3.Алтай республикада кандый аймакта тöö öскÿрет.(Кош-Агаш)
4. «Чöлдöрдин кÿÿзи», «Эрjинелÿ Эре-Чуй» деп бичиктерди тургускан кижи? (В.К.Майхиев)
5.Эре-Чуйдын эн бийик сÿмери.(Ак-Туру)
6.Эре-Чуйда кижинин су-кадыгына кöп тузазын jетирер öзÿмдер.
7.Байлу тайгалары,ыйыктарын айдып беригер.
8.Чуй ичинде эн кöп кандый сööктÿ улус jуртайт.
9.Белтир jуртта чыккан,ÿренген,Горно-Алтайск калада ла Омск городто ÿредÿзин божоткон.Хакас jерине грек-рим кÿрешле баштапкы jер алып Мастер спорта деп кÿндÿлÿ ат адаткан jерлежер кем? (Тадыров А.О.)
10.Табыштанып турар кöл.(Огырак-Кöл)
11.Афган jеринде jууда турушкан «За службу» орденле кайралдаткан, «Воину интернационалисту от благодарного афганского народа» деп медальла кайралдаткан. Эмдиги öйдö калада jадат. (В.К. Сабин)
12.Белтир jуртта чыккан узак jылдарга башкараачы иштерде иштеген ле эмди де иштеп тургандардын тоозына кирип jат.государственный jууннын Эл Курултайдын jаантайын иштеер камызынын jааны, эл депутат болуп турган.(В.К.Сабин)
13.Ада-Тöрöл учун Улу jуунын кату öйлöринде иштеген улустарды билерин айдып беригер.
2 öмöликке.
1.Эн jаан каан кыстын сööгин кайдан тапкан.(Джазатор,Укек).
2.Эре-Чуйдын jурукчызы.(Эрболат Нуриманов)
3. Темир кайылтып кырлу мылтык сулаган,
Тегин эмес Ойрот-Кааннын уулы мен.
Jебрен судур мöнÿн бичик сурлаган.
Jерим бу деп,Эре-Чуйыма мÿргÿгем.
Бу jолдыктар Анчы Михайлович Самуновтын Кош-Агаш аймактын кандый jуртта чыккан айдып берзеер. (Кöкöрÿ)
4.Эре-Чуйда Кызыл бичикке кийдирилген тындуларды адагар.
5.Эре-Чуйдын аржан суулары.(Бугузун, Jунмалу).
6.Россия Федерациянын грек-рим кÿреш аайынча спорттын ат-нерелÿ узы,Совет Союзтын чемпионы, Телекейлик Кубоктын ла Европанын кубогынын ээзи кем?(Самтаев И.А.)
7.Белтир jуртта чыккан билимчи-шинжÿчи,филология билимдердин кандидады кем? (М.А.Толбина-Демчинова).
8. 1961jылда Белтир jуртта чыккан. Афган jеринде jуу согушта турушкан, «Воину-интернационалисту от благодарного афганского народа»деп медальла кайралдаткан.Эмдиги öйдö Белтир jуртта jуртайт.(Л.У.Таханов)
9. ЭреЧуйда балу jерлик эм öлöндöр бар,jараду jогынан ÿспес öлöндöр кöп,билереерди айдып беригер.
10. «öн-öн» деп сöсти Эре-Чуйдын улузы кандый öйдö айдат.(Чага-Байрам)
11 «Эки тыт» деп кожонды кандый jурттын улузы чÿмдеген.(Ортолык)
12.Чечня jеринде jуу согушта турушкан бистин jерлештерис кемдер?
13.Каланын университедин божодып,Белтир jуртка келеле кикбоксингле тазыктыраачы болуп иштеген. Сибирь ле Республика ичинде маргаандардын jенÿчили,бастырароссиялык маргаанда мöнÿн кайралла кайралдаткан кижи кем? (Саблаков М.С.)
4 гейм. 2jакылта. Эрjине адычак. Айылчы кижиле таныштыру.
Слер билреер 2010 jыл «ÿредÿчинин jылы». Эмди слерлерге сурак 2 öмöликке 2 сурактан. Тöрöл jуртынын школынын ÿредÿчилерин билерин кöрöри.
1.öмöликке сурак: 1. Республика ичинде öткÿрип турган «Алтай тил ле литературанын ÿредÿчизи» деп конкурста бистин школдон кемдер турушкан.(Ч.А.Тугашева,Р.В.Абулова)
2.Аймак ичинде ле республика ичинде «Лидер образования» деп конкурстан 1 jер алган ÿредÿчизи, кöп jылдардын туркунына завуч болуп иштеген кижи кем? (З.В.Тадырова)
2öмöликке сурак:1. «Заслуженный учитель Республики Алтай» деп кÿндÿлÿ атты адаткан ÿредÿчи кем? (Тадырова Е.А.)
- 2002 jылда бистин школдын 3 ÿредÿчизи «Почетный работник общего образования» деп звание алгандар.Олор кемдер. (З.В.Тадырова, М.С. Енчинова, А.К.Тадырова)
Туружаачылар бастыразы кожондойт. Кожон «Эре-Чуй». Ойыннын уч турултазы. Камыс итог эдет.