Рабочая программа по бурятскому языку
рабочая программа (3 класс) по теме

Тайлбари бэшэг

3 классай буряад хэлэ үзэхэ тобшо тайлбари  иимэ журамшуулһан баримта бэшэгүүд дээрэ үндэһэлнэ:

- Федеральный закон  «Об образовании в Российской Федерации» от 29.12.2012 г;

- Закон Республики Бурятия от 13.12.2013 № 240-V «Об образовании в Республике Бурятия»;

 - Закон Республики Бурятия от 10 июня 1992 г. №221-XII«О языках народов Республики Бурятия» (с изменениями и дополнениями);

- Федеральный  государственный стандарт начального общего образования (утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 06 октября 2009 г. № 373, зарегистрирован в Минюсте России 22 декабря 2009 г., рег. номер 17785);

- приказ Минобрнауки России от 26 ноября 2010 г. №1241 «О внесении изменений в ФГОС НОО, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 06 октября 2009 г. №373 (зарегистрирован в Минюсте России 04 февраля 2011 г., рег. номер 19707);

- приказ Минобрнауки России от 31 декабря  2015 г № 1576 «О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт начального общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 6 октября 2009 г. № 373» (Зарегистрирован в Минюсте России 02.02.2016 № 40936);

- приказ  МОиН РБ от 26.06.2015 г № 02-16/2100 «Об опубликовании примерных основных образовательных программ начального общего и основного общего образования и организации преподавания бурятского языка и литературы в общеобразовательных организациях Республики Бурятия»;

- федеральных перечней учебников на 2016/2017 учебный год (утверждены приказом Минобрнауки России от 31 марта 2014 г №253 (ред. от 08.06.2015) с изменениями на 26 января 2016 года  «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»);

- СанПиН 2.4.2.2821-10 "Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях"» (утверждены постановлением Главного государственного санитарного врача Российской Федерации от 29 декабря 2010 г. №189, зарегистрированным в Минюсте России 3 марта 2011 г., рег.номер 19983)

- Примерная  основная образовательная программа начального общего образования протокол №1/15 от 08 апреля 2015 г;

- Основная образовательная программа начального общего образования МБОУ «Дыренская средняя общеобразовательная школа»;

- Устав  МБОУ «Дыренская средняя общеобразовательная школа», утверждённого постановлением администрации МО «Курумканский район»  №374 от 11 мая 2012 г

•    Ямаршье арадай хэлэн өөрэ байдалаараа, ниитэ үүргээрээ онсо удхатай. Хэлэн гээшэ хүнүүдэй хоорондоо харилсаха, бэе бэедээ нүлөөлхэ, эрдэм ухаа үзэхэ, ойлгожо абаха хэрэгсэл, арадай соёл болбосорол хадагалаад байһан гуламта, хүн бүхэнэй, арад бүхэнэй, өөрэ һанал бодол харуулһан түхэл болоно, тиихэдэ арад бүхэнэй уран зохёол түрэл хэлэн дээрэ бэшэгдэнэ. Тиимэһээ һургуулида үзэгдэдэг предмедүүд соошье хэлэн өөрын һууритай.

Эхин һургуулида үзэгдэдэг буряад хэлэн хадаа бүхэлиин нэгэ хубинь, нүгөөдэ шатада үзэгдэдэг буряад хэлэнтэй холбоотой. Дунда һургуулида буряад хэлэ үзэхэдөө һурагша бүхэн түрэл хэлэн дээрэ аргагүй һайнаар уншажа, зүбөөр бэшэжэ, сэбэр ульгамаар хэлэжэ, хүнэй хэлэһые абаһаар хүнгэнөөр ойлгожо абаха шадабаритай, тиихэдэ буряад хэлэнэй теори мэдэхэ болоод гараха аргатай.

Эхин һургуулида үзэгдэхэ буряад хэлэн дунда һургуулиин буряад хэлэнэй удхатай тааруу, эндэ нэрлэгдэһэн шадабаринуудай үндэһэ һуури хүгжөөхэ уялгатай, тодорхойлбол, үхибүүн түрэлхи хэлэеэ мэдэхэ, буряад хэлэтэй буряад хүн гээшэб гэжэ бэеэ мэдэрхэ, хэлэлгэеэ хүгжөөхэ зорилготой.

Эхин һургуулида үзэгдэдэг буряад хэлэнэй гол зорилго: түрэл буряад хэлэн дээрэнь бэшүүлжэ, уншуулжа, харилсуулжа һургаха; буряад хэлэн гэһэн наукатай танилсуулха.

Эхин классуудта түрэл хэлэ зааха тодорхой зорилгонууд гэхэдэ:

1. Хэлэн ухаан хоёрой хоорондо нягта холбоотой байдаг дээрэһээ үхибүүдые түрэл хэлэндэнь һургахадаа, тэдэнэй ухаан бодолые хүгжөөхэ, баяжуулха.
2. Һурагша бүхэниие зүбөөр, уран гоёор, удхыень ойлгон уншаха дадалтай болгохо.
3. Түрэл арадай ёһо заншалнуудые болон сэсэн мэргэн һургаалнуудые ойлгуулха.
4. Эхэ орондоо, түрэһэн тоонто нютагтаа, түрэл хэлэндээ, арад зондоо, бэшэшье үндэһэтэндэ дуратайгаар хүмүүжүүлхэ.
5. Һурагшадай аман хэлэлгые хэшээл бүхэндэ баяжуулангаа, тэдэниие эли тодоор, литературна хэлэн дээрэ хэлүүлжэ, һанал бодолыень алдуугүйгөөр, сэбэр гоёор бэшүүлжэ һургаха гэхэ мэтэ.

Буряад хэлэнэй программа үхибүүдэй наһанда, хүгжэлтэдэнь таарамжатайгаар зохёогдоһон байха. Эхин шатада шэнэ эрилтэнүүд табигдана. Тэдэ эрилтэнүүд үхибүүдые хүмүүжүүлхэ, хүгжөөхэ хэрэгтэ гүрэн түрын харасын ондоо болоһониие харуулна. Тус программын гол шэглэлнүүд гээшэ хадаа иимэнүүд:

1. Бэшэхэ шадабаритай болгохо.
2. Харилсаха шадабаритай болгохо.

    Һуралсалай  жэл соо 68 час үгтэнэ.

        1-дэхи четверть –  17 час

        2-дохи четверть  - 14 час

       3-дахи четверть – 22 час.

       4- дэхи четверть -  15 час.

«Буряад хэлэн»  программын гол бүлэгүүд:

Абяан болон үзэгүүд  (10 час)

Yгын бүридэл  (8 час)

Абтаhан үгэнүүд  (4 час)

Хэлэлгын хубинууд  (27 час)

Мэдүүлэл  (7 час)

Хэлэлгын нюусанууд  (8 час)

Рефлексивнэ худэлмэри (4 час)

Хамта дээрээ – 68 час.

Һуралсалай түсэблэһэн дүнгүүд

Yхибүүнэй өөрын хүгжэлтын дүнгүүд (личностные результаты) –өөрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно (хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

• Багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;
• Хэшээлдээ юу хэһэнээ хойно хойноһоонь  тоолохо;
• Юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ (прогнозировать);
• Өѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ  ажал багшатаяа сугтаа урид  зохёогдоһон тусхай критеринүүдээр шалгаха;
• Багшын үгэһэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

• Номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгдэй үүргэ ойлгохо);
• Зураг хаража гү, али текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;
• Багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;
• Yгѳѳр хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо, тиин һѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ;
• Текстын удха дамжуулха.

Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

• Өѳрынгөө  һанаа бодол аман хэлэлгээр, тиихэдэ багахан текст зохёожо, бэшэгэй хэлэлгээр харуулха;
• Хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэһэниие ойлгохо;
• Уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;
• Классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ;
• Хоёр хоёроороо, бүлэг бүлэгѳѳр хүдэлхэ, тиихэдээ олон ондоо «тушаал» бэе дээрээ абаха: ударидагшын, даабари дүүргэгшын, бэшээшын г.м.

Буряад хэлээр шадабари (предметные результаты):

• Багшын, нүхэдэйнгөө хөөрэһэн, уншаһан текст хадуун абаха;
• Бүхэли үгөөр, зүбөөр, ойлгосотойгоор, уранаар уншаха;
• Текстын нэрын удха ойлгохо, үгтэһэн нэрэнүүд coohoо текстын удхада таараха нэрэ шэлэхэ;
• Хөөрэһэн, асууһан, шангадхаһан мэдүүлэлнүүдэй янзануудые мэдэхэ, тэдэниие аянгалха;
• Мэдүүлэл бэшэг дээрэ харуулха;
• Мэдүүлэлнүүдые зохёохо, хүсөөхэ, сэгнэхэ, зүб болгохо;
• Yгэнүүдтэ асуудал табиха;
• Yгэнүүдые асуудалнуудаарнь бүлэгүүд болгохо;
• Yгэ соохи абяануудые зүбөөр нэрлэхэ, аялган болон хашалган абяануудай илгарал нэрлэхэ;
• Yгэ үедэ хубааха. шэнэ мүртэ яажа нүүлгэхые мэдэхэ;
• Буряад алфавит мэдэхэ. алфавидаар үгэнүүдые һубарюулха;
• Yгэ соохи түргэн болон удаан аялгануудай үүргэ ойлгохо (үгын удха ондоо болгодогыень);
• Yгэ соохи йотированна үзэгүүдэй «ажал» мэдэхэ: хашалганай удаа, үгын болон үеын эхиндэ;
• Дүримүүдые баримталан, үгэ соо аялган үзэгүүдые зүб бэшэжэ шадаха (аялганай тааралдал. аялганай һубарил. түргэн у-ү, удаан уу-үү, уй-үй, ы-ии, өө-ээ);
• Хонгёо ба бүдэхи хашалгануудые илгаруулха;
• Хатуу ба зөөлэн хашалгануудые илгаруулха, хашалгануудай зөөлэниие харуулха арга мэдэхэ:
• Yгэ соо бүдэхи хашалгануудай урда дайралдадаг б, г, д, хашалгануудай үгүүлбэри тухай мэдэхэ;
• Абтаһан үгэ тухай ойлгосотой байха, абтаһан үгын сохилтотой аялганай үгүүлбэри болон бэшэлгэ мэдэхэ, хашалган һүүлтэй ородоор бэшэгдэдэг абтаһан үгэнүүдэй буряад хэлэн дээрэ бэшэлгэ мэдэхэ, абтаһан үгын һүүлэй сохилтогүй аялганай бэшэлгэ мэдэхэ;
• Юумэнэй нэрэ тухай ойлгосотой байха: хэн? Юун? Гэжэ асуудалда харюусадаг, юумэ нэрлэдэг, нэгэнэй, олоной тоогой түхэлнүүдтэй байдаг, олоной тоогой түхэл тусхай залгалтануудаар харуулагдадаг, тусхайта юумэнэй нэрэнүүд, тэдэнэй янзанууд, ехэ үзэгөөр бэшэг дээрэ харуулагдаха тухай, юумэнэй нэрын асуудалнуудаар хубилха ёһо мэдэхэ;
• Yйлэ үгэ тухай ойлгосотой байха: хэлэлгэ соохи үүргэ, Юу хэнэб? Яажа байнаб? гэжэ асуудалда харюусадаг. юумэнэй үйлэ нэрлэдэг, үйлэ үгэ мэдүүлэл соо хэлэгшэ болодог гэжэ мэдэхэ;
• Тэмдэгэй нэрэ тухай ойлгосотой байха: хэлэлгэ соохи үүргэ, Ямар? гэжэ асуудалда харюусадаг, юумэнэй шанар. тэмдэг нэрлэдэг, удхаараа юумэнэй нэрэтэй нягта холбоотой байдаг, тэмдэгэй нэрын жэшээ дээрэ синонимууд, антонимууд гэжэ үгын удха мэдэдэг болохо;
• Yгын бүридэл тухай мэдэсэтэй болохо: үгын үндэһэн, түрэл үгэнүүд, нэгэ үндэһэтэ үгэнүүдэй шэнжэ. үгын үндэһэ илгаха тухай, түрэл үгэнүүд болон нэгэ түхэлнүүд гэжэ ойлгосонуудые илгаруулха:
• Хэлэлгэ тухай ойлгосотой болохо: хэлэлгэ мэдүүлэлнүүдһээ бүридэдэг, мэдүүлэлнүүд хоорондоо удхын харилсаатай байдаг, хэлэлгэ аман бэ бэшэгэй гэжэ илгардаг, монолог болон диалог гэжэ байдаг;
• Текст, абзац тухай ойлгосотой болохо, текст хубинуудта хубаажа, түсэб табиха шадабаритай болохо. зураглаһан. домоглоһон текстнүүдэй шанарнуудые мэдэхэ;
• Хэлэлгын нюусануудтай танилсаха: фразеологизмуудай, оньһон, хошоо үгэнүүдэй үүргэ ойлгохо:

Зурагаар гү. али үгтэһэн темээр багахан зураглаһан гү, домоглоһон гү, али холимог түхэлэй текст зохёожо шадаха ёһотой, тэрэнээ бэшэгэй хэлэлгээр харуулха ёһотой;

• Гурбадахи  класста буряад хэлээр олгогдохо гол шадабари - буулгажа бэшэхэ шадабари: алгоритм хамта зохёохо, тэрэнээр буулгаха, өөрынгөө, нүхэдэйнгөө ажал сэгнэхэ.

3 классай буряад хэлээр календарна- тематическа түсэб

       Хэшээлдээ «Буряад хэлэн» гэжэ ном  барина. Авторнууд: Дылыкова Р.С., Базаргуруева Т.Б., Дугарова Д.Б.: 3-дахи класс.- Улаан – Үдэ, «Бэлиг» хэблэл, 2010он;    Буряад Республикын Һуралсалай болон эрдэм ухаанай Министерство баталһан.