Манан савна ял
классный час (4 класс) на тему

Чăваш Республикинчи Канаш районӗн «Пӗтӗмӗшле пӗлу паракан Чакаç вăтам шкулӗ»

«Савнă ял – юратнă  ял»

Тӗллев: Ачасене тăван ене, тăван тавралăха , çуралнă вырăна хисеплеме, юратма вӗрентесси.

Ертсе пыракан: Ачасем эпир паян сирӗнпе «Савнă ял – юратнă ял « уява пухăнтăмăр. Пирӗн пата хăнана Константинова Мария, ялта ăна Майкка аппа тесе чӗнеççӗ, килнӗ.

1-мӗш ача :                                                                                                                                      Тăван кассем, тăван хирсем                                                                                                                   Епле вӗсем хитре.                                                                                                                      Асаттесем те аттесем                                                                                                                     Юратнă çак çӗре.

Юрă:                                                                                                                                             1.Сана Чакаç кам- ха манӗ                                                                                                              Хăть ăçта пулсан ?                                                                                                                                Чул çырма, Карапи вăрманӗ                                                                                                                                                                    Асăмра ялан.

2. Карапине кам – ха манӗ ?                                                                                                         Хумӗ ылтăнран                                                                                                                                         Эх! Мӗн чухлӗ кăмпи, çырли                                                                                                          Пирӗн вăрманта.

3. Чакаçра эпир çуралнă                                                                                                              Савнă çӗршывра .                                                                                                                             Юрату кунта пуçланнă                                                                                                                     Çамрăк вăхăтра.

Ертсе пыракан:  (Ял историйӗ çинчен каласа парать )

Хальхи Чакаç ялӗ вырнаçнă вырăнта ӗлӗк сӗм вăрман кашласа ларнă. Пирӗн ял пуçланса кайнă чухне хальхи вырăната пулман. Малтанах тӗрлӗ вырăнта пӗрер,  икшер кил сапаланса ларнă. Янкăлчпа Тури юнтапа çырми пур, унта Шатра старик пурăннă, çавăнпа вăл вырăна Шатра çырми тенӗ. Янкăлча кайнă чухне сулахай енче Тимухха хăртни текен вырăн пур. Унта Тимухха пурăннă. Вӗсем пурăннă кил вырăнӗнче сакай вырăнӗсем халӗ те пур теççӗ.

Тепӗр ик- виç кил Калмăк вăрманӗпе Карапи вăрманӗ хушшине вырнаçнă, ăна вара Урам çулӗ тесе ят панă. Калмăк вăрманӗнчен аяларахра Кузьма старик пурăннă, ăна çавăнпа Кузьма кати тенӗ.

Ял пуçланнă чух пӗтӗмпе те çичӗ кил кăна шутланнă , пурăнасса та вӗсем сапаланса пурăннă. Вӗсене вăрăсем питӗ аптратнă, çавна пула каярахпа вӗсем пӗр çӗре пӗрлешнӗ.

Пирӗн ял таврашне икӗ ялтан çынсем килсе вырнаçнă. Пӗр йăхӗ Сантăркка старик йăхӗ, Тăрăнтан килнӗ. Тепӗр йăхӗ, Чакка йăхӗ, хир енчен Янгильдино ялӗнчен куçса килнӗ.

Çакăн хыççăн вара Шупашкар районӗнчен те куçса килекенсем пулнă.

Чи малтин йышăннă кил вырăнӗсем ăнăçлă пулман. Çӗрсем начар пулнă. Унта халӗ те, тырă начар пулать. Усăр пуçне вăрманӗнче те хăртма пысăк юмансем , шултра йывăçсем ӳснӗ. Каçса çӳреме шурлăхлă вырăн пулнине кура хальхи ял вырăнне куçма пуçланă. Çӗнӗ вырăн шыранă. Унччен сапаланса вырнаçнă хуçалăхсем пӗр çӗре пӗрлешсе, ял пуçланнă. Ывăлӗсем уйрăлса тухнă, кил шучӗ ӳссе пынă, ял пысăкланнă.

Ертсе пыракан: Ачасем, эпӗ сире кӗскен  кăштах хамăр ял мӗнле пуçланса кайни çинчен каласа патăм. Халӗ вара малаллахи ял историйӗ çинчен эпир викторина ирттерсе паллашатпăр.Викторина ыйтăвӗсем çине хуравласси килти ӗç пулнă. Ачасем халӗ икӗ командăна пайланăпăр.

1-мӗш команда – «Кӗлпике»                                                                                                           2-мӗш команда – «Туслăх»

Викторина ыйтăвӗсем.

1. Пӗрремӗш колхоз мӗн ятлă пулнă? ( Комсомол)
2. « Канаш» колхоз хăçан пӗрлешсе йӗркеленнӗ? ( 1959 – мӗш çулта)
3. Пӗрлешсен пӗрремӗш председатель кам пулнă?
   ( Львов Иван Львович)
4. Кăвакал ялӗ мӗнле колхоз пулнă? ( Победа)
5. Чакаçра пӗрремӗш шкула хăçан уçнă? ( 1905 çулта)
6. Пӗрремӗш учитель кам пулнă? ( Пермяков Николай Михайлович)
7. Халӗ эсир вӗренекен , икӗ хутлă çӗнӗ шкула хăçан уçнă? ( !979 çулта)
8. Халӗ пирӗн колхоза кам ертсе пырать? ( Долгов В. В.)
9. Пирӗн ял çумӗнче мӗнле вăрмансем пур? ( Калмăк, Карапи вăрманӗсем)
10. Пирӗн тăрăхра мӗнле йăла – йӗрке юррисене юрлаççӗ? (Туй юрри, Çăварни юрри, салтак юрри)

Ертсе пыракан:  Вăйă юррисем!

Шарласа юхакан пӗчӗк çырма тăрăх юрă аякка сарăлать;  е савăнăçлă вăл, чуна çӗклентерет, е хурлăхлă, чуна пырса тивет, шухăша ярать.

Юрă (ачасем юрлаççӗ)

«Çӗмӗрт çеçки»

1.Çӗмӗрт çеçки çурăлсан та,                                                                                            Çӗмӗрт çеçки çурăлсан                                                                                                                                                Вăрман витӗр курăнать ( 2 хут)

2. Шурă кӗпе тăхăнсан та,                                                                                                       Шурă кӗпе тăхăнсан                                                                                                            Вăйă витӗр курăнать ( 2 хут)

3. Вылямастăр, кулмастăр та,                                                                                  Вылямастăр, кулмастăр                                                                                                        Вăй илемӗ çухалать ( 2 хут)

4. Атьăр вăййа пуçлар – и те,                                                                                                                                                                             Атьăр вăййа пуçлар – и?                                                                                                                                                                                                               Вăй илемӗ кӗтӗр – и? (2 хут)

2 – мӗш ача :                                                                                                                   Асаннесен юррисем                                                                                                                                                                                                                                                   Кӗввипе савăк – çке .                                                                                                                    Мерчен евӗр сăмахӗсем                                                                                                             Шухăшӗпе тарăн –çке.

( Чӗннӗ хăнасене кӗреке юрри юрлатарасси)

Ертсе пыракан: Пирӗн ялта мӗнле уявсем ирттереççӗ? (Ака туй, Çăварни, Мăнкун, Çимӗк)

Ырă йăласем пуррине                                                                                                                  Асра тытса пурнар – и?                                                                                                               Атте -анне юррине те                                                                                                          Чунтан савса юрлар – и?

( Ачасем Çăварни юрри юрласа параççӗ)

Ачасем :  « Çăварни юрри» 

1. И çăварни, çăварни те!                                                                                                  Çăвар туллии икерчи,                                                                                                            Кӗсье туллии кулачи те,                                                                                                Эрне хушши катаччи.
2. И катаччи, катаччи те!                                                                                                          Сарă хӗрпе сар ачи!                                                                                                         Çӗтӗк çуна тупрăмăр та,                                                                                      Тăвайккине тухрăмăр.
3. Çăварни килет пӗр эрне те.                                                                                                                                           Ма килмест- ши виç эрне  ?                                                                                                         Тур лашана тăллама,                                                                                                                Сарă хӗре савăнма.

Ертсе пыракан:  Ӗлӗкех чăваш ачисем вăйăсем выляма юратнă. Ачасем çеç маар, çамрăксем те улах ларнă.Çуллахи  вăхăтра вăййа тухсан та вăйăсем вылянă.

Ачасем, атьăр – ха эпир те паян чăваш ачисен пӗр вăййине выляса илер.

( Ачасем ик айккине пӗр пек пайланса тăраççӗ, татмалла выляççӗ.)

Вӗл – вӗл вӗлтрен.                                                                                                                Вӗлтӗренӗн ăшӗнче                                                                                                            Саркайăкăн чӗппи пур.                                                                                                                                 Эс те чипер, эп чипер                                                                                                        Пирӗнтен чипер татах пур.                                                                                                    Сик тух Марине! ( Çеруш, Кӗтерук, Наçтук, Татьян)

Ертсе пыракан : Халӗ те ӗлӗкхи йăласене манман – ха, вăл йăла – йӗркесене çӗнӗрен пурнăçа кӗртсе пыраççӗ.

( Сăмах Майкка аппана: тӗрӗсем тӗрлесси, çăпата тăвасси тата ытти çинчен те)

 Ертсе пыракан: Халӗ жюри членӗсене сăмах паратпăр. Вӗсем пире хăш команда тăрăшуллăрах та матуртараххине пӗлтереççӗ.

( Жюри членӗсем викторина çинчен пӗтӗмлетӳ туса хăвараççӗ).

 1 – мӗш ача:                                                                                                                               Пирӗн аслă урамсем                                                                                                 Капăрланччăр çулсерен .                                                                                                       Савăнпа та, тусăмсем ,                                                                                                 Тăрăшар – ха кунсерен.

2 –мӗш ача:                                                                                                                          Тăван çӗре упра, юрат.                                                                                                                       Тăван çӗре чысла,                                                                                                                                               Вара, сан, пурăнма юрать.                                                                                                                                                         Ӗçле, ташла, юрла!

(Ачасем « Чăвваш ташши « ташласа параççӗ).

Ертсе пыракан: Тăван ен, тăван тавралăх, çуралнă вăрмансем… Çыннна ӗмӗр тăршшӗпех ун пек хăй патне вăйлă туртаканни, чӗнекенни çук. Тăван, çывăх тăрăха, унта çуралнă çынсене манманни, йăла- йӗркесене тытса пыни-тӗлӗнмелле пархатарлă, саваплă.

Юрă : « Тăван ен ».

1. Улăхран хăпарсан сар хӗвел,                                                                                                    Эп илтетеп ирхи çӗн кӗвве!                                                                                          Лăплансассăн кӗр – шыв уй – хирте,                                                                                                                                             Çӗнетӳ ӗçлеме вăй кӗртет.
2. Анне килӗн манми укăлчи ,                                                                                                                             Шап – шурах чечекри сад пахчи.                                                                                                         Уçă сывлăш чӗнсен хăй патне                                                                                                               Туртăнать чун тавралăх енне.  

                           Хушса юрламалли:                                                                                    Тăван ен, савнă ял, тăван кил                                                                                                                  Илемпе илӗртетӗн чуна.                                                                                                                    Тăван ен, савнă ял, тăван кил                                                                                                       Эс хушатăн манра çӗн çунат.

(Ертсе пыракан чӗннӗ хăнасене тав сăмахӗ калать,ачасем тунă пӗчӗк парнесем парса хăварать).