Татар теле дәресләренә

Дәрес этаплары

Укытучы эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

Уку-укыту гамәлләре

Мотивация

Сәламләү.

Укытучыны сәламләү.

Шигырь тыңлау, сөйләшү.

Тыңланган шигырь буенча сораулар бирә белү

Актуализация

Дәреснең максаты билгеләнә. Графика  - 

 Орфография -                              

( Модельне тутыр, фикерләшеп, дәрескә максат билгеләнә.)

 Көтелгән   җавап:

Графика  -                          сөйләм авазларының язуда бирелү                                                              ысулларын өйрәнә торган бүлек

Орфография -             сүзләрне дөрес язарга өйрәтә торган бүлек

Мөстәкыйль эшли белү.

Укучы нинди авырлыклар белән очраша?

Нинди сүзлекләр бар?

Орфографик, тәрҗемә, аңлатмалы,фразеологик, синонимнар...

Логик фикерләү сәләте

Авырлыктан чыгу

Орфографик сүзлектән файдаланып, сүзләрдәге хаталарны төзәтеп  язарга.

Йомош, явлык,  хәйкәл, ауру, дингез,класташ, конгоз.

Беренче төркемдәге укучылар эшен укытучы тикшерә, икенче төркемдәгеләрнең эшен беренче төркемнәр тикшерә. Бу вакытта икенче төркем укучылары орфографик сүзлек белән эшли: кызыксынган сүзләрнең язылышын карыйлар.

Үзара тикшерү

Яңа материал аңлату.

Физминут

Димәк, без бүген нәсәләр эшләрбез?

Сүзлекләр нинди тәртиптә төзелгән?

Орфографик сүзлек төзибез.

Төрле кагыйдәләргә сүзлек төзибез.

 “Кар атыш” уены уйнала. (Беренче укучы әйткән сүз нинди тартыкка бетсә, икенче укучы шул тартыктан башланган сүз әйтә).

Сораулар бирү, җавапларны тыңлау, дөресләү.

Мөстәкыйль эш. Группаларда эш.

Һәр группа бер орфограмма өстендә эшли:

1.О-ы язылышы

2.Ө-е язылышы

3.В хәрефенең язылышы

Эш бүленеше:

1.Баш редактор

2.Рәссам-бизәүче

3.Сүзлек белән эшләүчеләр

Төрле фикерләрне исәпкә алу һәм үз позициясен билгеләү.

Проектны яклау.

Проектны яклау.

Матур дөрес итеп сөйли белү

Рефлексия

Бүгенге дәрес турында ниләр әйтә аласыз?

Дәрескә йомгак.

Тагын башка төрле темага сүзлекләр төзергә була: гаилә, мәктәп, уенчыклар, агачлар һ.б.

Үз эшен бәяли белүе.

Тема

Сүз турында хикәя (проект төзү)

Максат

1. Сүзгә лексик анализ ясауны гамәли куллану күнекмәсен, сүзләрнең килеп чыгышы, кулланылу өлкәсе һәм дәрәҗәсе турында  өйрәнгәннәрне урынлы куллану күнекмәсен үстерү  һәм ныгыту;

 2. Логик фикер йөртүне үстерү; үз хатаңны табып, төзәтә белү күнекмәсен ныгыту;

3. Укучыларда аралашу һәм коллективта хезмәттәшлек итү күнекмәләрен формалаштыру. Дәреслек һәм төрле чыганаклар белән эш итәргә,мөстәкыйль рәвештә эзләнергә өйрәтү.

Планлаштырылган нәтиҗә

М: Проект эшен башкаруга сәләтлелек; проект эшен башкарганда татар әдәби теленең нормаларын саклау һәм дөрес язу кагыйдәләрен үтәү;

П: «Лексикология» бүлеге буенча белемнәрне гомумиләштерү

Ш: Проект эшен башкаруга кызыксыну уяту.

Дәрес тибы

Дәрес-проект

Җиһазлау

Төрле сүзлекләр, матур әдәбияттан үрнәкләр, комьютер

Төп төшенчәләр

Лексика, сүзнең лексик мәгънәсе

Предметара бәйләнеш

Рус теле, татар әдәбияты

Төп чыганак

Өстәмә чыганаклар

Татар теле. 5 сыйныф: рус телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен уку әсбабы (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен) / Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова. Казан: Татарстан китап нәшр., 2015.-159б.

Укытучы

Аглиева Гөлназ Фоат кызы.

Дәрес этаплары

Этапның эчтәлеге

Укучы эшчәнлеге

Уку-укыту гамәлләре

II. Оештыру моменты (эшчәнлеккә әзерлек).

Максаты: укучыларны төп эшчәнлеккә җәлеп итү. сыйныфта уңай эмоциональ атмосфера булдыру.

Укытучының изге теләкләре, бүгенге эш өчен кирәкле сыйфатларны билгеләү

Укытучыны сәламләү.

Шигырь тыңлау, сөйләшү.

Тыңланган шигырь буенча сораулар бирә белү

II. Белемне актуальләштерү

Максат: бүгенге темага нигез булырлык итеп, үтелгәнне кабатлау, укучыларга авыр тоелган урыннарны ачыклау

Дәреснең максаты билгеләнә. 

Лексика-      Лексикология-                        

Лексика-   телнең сүзлек составы.   Лексикология- телнең сүзлек составын өйрәнә торган фән                        

Мөстәкыйль эшли белү.

III. Проблемалы ситуация булдыру.

Максат: авырлыкларны ачыклау (ни өчен шундый сорау килеп туды? без әле нәрсәне белмибез?), дәрес максатын я теманы төп сорау кебек итеп билгеләү

_Сүзләр нинди мәгънәләрдә кулланыла? Татар телендә сүзләр мәгънәләре ягыннан нинди төркемнәргә бүленә? Аларга билгеләмә бирегез.

Туры һәм күчерелмә

Омонимнар - язылышлары бертөрле, мәгънәләре төрле-төрле.

Синонимнар- охшаш мәгънәле сүзләр

Антонимнар- капма-каршы мәгънәле сүзләр

Сораулар бирү, җавапларны тыңлау, дөресләү

IV. Яңа материал аңлату.

Максат: мәсьәләне телдән чишү юлларын бергәләп эзләү, анализлау

Димәк, без бүген нәсәләр эшләрбез?

-Сүзләрнең мәгънәләрен без кайсы сүзлектән карый алабыз?

Безгә моны белү генә җитәме?  

-Сүзләр килеп чыгышлары, кулланылыш өлкәсе, кулланылыш дәрәҗәсе ягыннан нинди төркемнәргә бүленә?

-Эшебез нәрсәдән гыйбәрәт?

Сүзләрнең лексик мәгънәләрен ачыклар-

быз.

Аңлатмалы сүзлектән

110 нчы бит.

Сүзгә лексик анализ тәртибен искә төшерү

Без бүген проект эшен башкарырбыз.

Сораулар бирү, җавапларны тыңлау, дөресләү.

V.  Мөстәкыйль эш. Группаларда эш.

Һәр группа бер сүз өстендә эшли:

1 төркем  - авыз

2 төркем - аяк

3 төркем -колак

Эш бүленеше:

1.Баш редактор

2.Рәссам-бизәүче

3.Сүзлек белән эшләүчеләр

4. Матур әдәбият белән эшләүчеләр

Төрле фикерләрне исәпкә алу һәм үз позициясен билгеләү.

VI. Проектны яклау.

1.Сүзнең лексик мәгънәсе

2.Тамырдаш сүзләр

3.Синонимнар

4.Антонимнар

5.Нинди сүзләр белән бәйләнеп килә?

6.Матур әдәбияттан үрнәкләр

Проектны яклау.

Матур дөрес итеп сөйли белү

VII. Рефлексия (дәрес нәтиҗәсе). Максат: укучыларның үз уку эшчәнлеген, сәләтләрен дөрес бәяләү, башкаларның эшчәнлеген күрә һәм дөрес анализлый белүе

Бүгенге дәрес турында ниләр әйтә аласыз?

Дәрескә йомгак.

Тагын башка төрле сүзләргә проект төзергә була: кул,су,сүз  һ.б.

Үз эшен бәяли белүе.

Тема

Хаталар өстендә эш. Сүзгә лексик анализ ясау

Максат

1. Сүзгә лексик анализ ясау үрнәге белән танышу; лексик анализ күнекмәсе булдыру.

 2. Логик фикер йөртүне үстерү; үз хатаңны табып, төзәтә белү күнекмәсен ныгыту;

3. Укучыларда аралашу һәм коллективта хезмәттәшлек итү күнекмәләрен формалаштыру. Дәреслек һәм төрле чыганаклар белән эш итәргә,мөстәкыйль рәвештә эзләнергә өйрәтү.

Планлаштырылган нәтиҗә

М: План буенча эшләү эзлеклелеген билгеләү күнекмәсен үстерү.

П: Сүзгә лексик анализ ясау тәртибен белү; сүзгә лексик анализ (телдән, язма) ясау.

Ш: Татар теленең байлыгын, матурлыгын аңлау, туган тел белән горурлану; сүзләрнең урынын белеп куллану, мөстәкыйльлелеккә омтылу.

Төп төшенчәләр

Лексика, сүзнең лексик мәгънәсе

Предметара бәйләнеш

Рус теле, татар әдәбияты

Төп чыганак

Өстәмә чыганаклар

Татар теле. 5 сыйныф: рус телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен уку әсбабы (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен) / Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова. Казан: Татарстан китап нәшр., 2015.-159б.

Укытучы

Аглиева Гөлназ Фоат кызы.

Дәрес этаплары

Этапның эчтәлеге

II. Оештыру моменты (эшчәнлеккә әзерлек).

Максаты: укучыларны төп эшчәнлеккә җәлеп итү. сыйныфта уңай эмоциональ атмосфера булдыру.

Укытучының изге теләкләре, бүгенге эш өчен кирәкле сыйфатларны билгеләү, өлге буенча өй эшен мөстәкыйль тикшерү

II. Белемне актуальләштерү

Максат: бүгенге темага нигез булырлык итеп, үтелгәнне кабатлау, укучыларга авыр тоелган урыннарны ачыклау

1. Хаталар өстендә эш. Аңлатмалы диктанттагы хаталарны барлау.

- янәшә тартыклар

-хәз.заман хикәя фиг. заман кушымчасы (-ый, -и)

-ирен гармониясенең калын һәм нечкә вариантлары

-2нче зат фиг. кушымчалары(-сың, -сең)

2. Хәзер сез тест башкарабыз. Тест сораулары:

1).Лексикология  нәрсәне өйрәнә?

А) Сөйләм авазларын;

Б) Сүз төркемнәрен;

В) Телдәге сүзләр һәм әйтелмәләр җыелмасын.

2)Әйтелешләре һәм язылышлары бер үк, әмма мәгънәләре төрле булган сүзләр ничек атала?

А) Синонимнар;

Б) Антонимнар;

В) Омонимнар.

3).Чыпчык тезеннән  фразеологик әйтелмәсенең антоним варианты нинди?

А) аз;

Б) күп.

В) начар

4) Алпавыт сүзе  кулланылыш дәрәҗәсе ягыннан нинди сүз?

А) неологизм;

Б) Тарихи сүз;

В) Архаизм.

5)Кулланылыштан төшеп калган сүзләрне нинди сүзләр диләр?

А)яңа

Б) искергән

В)алынма

III. Проблемалы ситуация булдыру.

Максат: авырлыкларны ачыклау (ни өчен шундый сорау килеп туды? без әле нәрсәне белмибез?), дәрес максатын я теманы төп сорау кебек итеп билгеләү

Уку мәсьәләсен кую.

-Темага алып килгән әңгәмә үткәрү:

- Укучылар, алдагы дәресләрдә без татар теленең лексик составы бертөрле генә булмавын, аның даими үзгәреп торуын, аһәңле һәм бик бай булуын күрдек. Бүгенге дәрестә мәгълүматларны эзлекле системага китерербез, белемебезгә бәя бирербез. Моның иң кулай юлы  нәрсә дип уйлыйсыз? (сүзгә лексик анализ ясау)

IV. Яңа тема өйрәнү.

Максат: мәсьәләне телдән чишү юлларын бергәләп эзләү, анализлау

-Төрле фикерләр тудырган, проблеманы хәл итүгә юнәлтелгән әңгәмә.

-Лексик анализ ясау тәртибе белән танышу. (110 бит)

-Үрнәк буенча бер сүзгә бергәләп лексик анализ ясау

Дөнья мине үзгәртте:

Еламаска өйрәтте. (Хәсән Туфан)

Дөнья

1.        Күп мәгънәле сүз: галәмнең бер өлеше; җир шары; безне чолгап алган бар табигать мохит; кешелек җәмгыяте; иҗтимагый чынбарлыкның бер өлкәсе; дөньялык һ.б.

Туры мәгънәдә (күчерелмә мәгънәсе – бик күп, зур).

Синонимы:  Дөнья – җиһан, галәм, җир йөзе, җир шары,

антоним – ахирәт, омонимы юк.

2.Килеп чыгышы ягыннан - гарәп сүзе.

3.Кулланылыш өлкәсе ягыннан - гомумхалык сүзе.

4. Актив сүз.

5.Фразеологизмнар:дөнья бәясе, дөнья йөзе, дөнья кую, дөнья көтү, дөнья күрү, дөньяга килү, дөнья тигезләнү, дөньяга чыгу, дөньядан китү, дөнья бетү.

V.  Ныгыту.

Максат: бергәләп, чиратлап яңа белемне кабатлау, терәк сигнал формасында теркәү

-фронталь эш,

-парлы эш,

-продуктив күнегүләр башкару.

1.Төркемнәрдә сүзләргә лексик анализ яса

-кул

-икмәк

-җир

2. ”Кайсы артык?”уены  226 нчы күнегү

3. Иҗади эш. №229 Сүзләр белән җөмләләр төзеп язу

4. Белемнәрне тикшерү  225нче күнегү

VI. Рефлексия (дәрес нәтиҗәсе). Өй эше.

Максат: укучыларның үз укыу эшчәнлеген, сәләтләрен дөрес бәяләү, башкаларның эшчәнлеген күрә һәм дөрес анализлый белүе

-Нинди максатлар куйган идек? Максатларга ирештекме? Ничек? Нәтиҗәләр нинди? Тагы да нәрсәләр эшләргә тиешсез? Бүгенге белемне тормышта кайда һәм ничек кулланырга мөмкин? Синең бигрәк тә кайсы эшең уңышлы килеп чыкты? Алга таба нәрсә өстендә эшләргә кирәк?

-Өй эше.

1.Баш сүзенә лексик анализ яса

2.Баш сүзе кергән табышмаклар, шигырьләр, мәкальләр алып кил

Дәрес этаплары

Укытучы эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

Уку-укыту гамәлләре

Мотивация

Сәламләү. 1слайд.

Укытучыны сәламләү.

Караган рәсемнәр буенча сораулар бирү.

Актуализация

2 слайд.

Дәреснең максаты

билгеләнә. Сүзләрне тамырга кушымчага аера белү.                            

( Модельне тутыр, фикерләшеп, дәрескә максат билгеләнә.)

 Көтелгән   җавап:

Тамыр- сүзнең ваграк мәгънәле кисәкләргә бүленми торган өлеше.                                             

Кушымчалар сүзнең лексик мәгънәсен(җырчы) яки формасын үзгәртә.(җырны)

Мөстәкыйль эшли белү.

Укучы нинди авырлыклар белән очраша?

Нинди кушымчалар бар?

Сүз ясагыч кушымчалар, тартым, килеш кушымчалары, сан кушымчалары.

Логик фикерләү сәләте

Авырлыктан чыгу

3 слайд.Слайдтан файдаланып бирем эшләү.

Эшлә, Эшче, Эшлекле.

Белә,белемле, белгеч.

Күңелле, Күңелсез, Күңелләр.

Бу сүзләрнең кайсы кисәкләре уртак?  Биремне эшләү.

Эшлә, Эшче, Эшлекле.

Белә,белемле, белгеч.

Күңелле, Күңелсез, Күңелләр.

4 слайд ярдәмендә бирелгән биремне тикшерү.

Укучылар үзләренә билге куялар.Үзбәя.

Яңа материал аңлату.

Физминут

Димәк, без бүген нәрсәләр эшләрбез?

Сүзләрнең тамырларын hәм кушымчаларын табарбыз.

Тамыр сүзләр генә әйтсәм, кул чабарга.

Сүзләрнең тамырларын кушымчаларын табарбыз.

 “Кар атыш” уены уйнала. (Беренче укучы әйткән сүз нинди тартыкка бетсә, икенче укучы шул тартыктан башланган сүз әйтә).

Сораулар бирү, җавапларны тыңлау, дөресләү.

Мөстәкыйль эш. Группаларда эш.

Һәр группага эш бирелә.

hәр группа үзенең эшен башкара. Чылбыр буенча эшләрен бергәләп тикшерү.

Төрле фикерләрне исәпкә алу һәм үз позициясен билгеләү.

Сүзләр белән җөмләләр төзү.

5 слайд.Сүзләр бирелгән.ЭШ, БЕЛ,КҮҢЕЛ.

Җөмләләр уйлап. Җөмләләрне әйтү.

Матур дөрес итеп сөйли белү

Сүз ясагыч кушымчаларны карап китү.

6-13 слайд. Рәсемнәрне күрсәтеп.Сораулар бирү.14 слайдны карап китү.

Укучылар бирелгән сорауларга җавап бирәләр.

Җөмләләрне тулы итеп, дөрес итеп сөйләү.

Мөстәкыйль эш. Кушымчалар өстәп язарга.

Карточкаларда эш.15 слайд.

Укучылар  карточкадагы эшләрне эшлиләр.

Дөрес язу,чиста язу сәләте.

Китап белән эш.

244 нче күнегүне аңлату.

Тактада эшләү.

Дөрес итеп кушымчаларга аеру.

Рефлексия.

Өй эше.

Бүгенге дәрес турында ниләр әйтә аласыз?

Дәрескә йомгак.

Укучыларның җаваплары.

Үз эшен бәяли белүе.

№

Исеме

Кагыйдәсе

Мисаллар

1.

[w] авазы

1.  Иҗек башында в хәрефе белән языла;

2.  Иҗек ахырында у яки ү хәрефләре белән языла.

А-выл, ва-тык, да-выл, рә-веш, вак.

Яу-лык, тәү-лек, бәй-ләү, ял-кау, тау.

2.

Й сүз баш.

О һәм ө хәрефләре алдыннан языла.

Йөрәк, йөк, йозак, йомыш, йөгер, йон.

3.

О һәм ө хәрефләре

Сүзнең беренче иҗегендә генә языла.

Бо-лын, ко-лын, көз-ге, бө-тен, төл-ке.

4.

ң хәрефе

1.  Сүзнең үзендә языла.

2.  Иялек килеш кушымчасында.

3.  II зат тартым кушымчасында.

4.  Фигыльдә II зат-сан кушымчасында.

Күңел, җиңел, таң.

Исемнең, атның, талның, ояның.

Китабың, апаң, гөлең, тәрәзәң.

Киттең, киләсең, белгәнсең, биисең.

5.

Һ һәм х хәрефләре

Язылышларын истә калдырырга кирәк. Икеләнгән очракта "Орфографик сүзлек"-тән карагыз.

Хөрмәт, хезмәт, һәйкәл, хат, хата, мәһабәт, гәүһәр, мәхәббәт, хәтер.

6.

-ый кушылмасы һәм и хәрефе сүз ахырында

-ый кушылмасы калын әйтелешле сүзләрдә, и хәрефе нечкә әйтелешле сүзләрдә языла.

Саный, таный, әби, сөйли, бии, байый, буйый, белми.

7.

Янәшә ике бер төрле тартык

1. Сүзнең үзендә языла;

2.  Сүзгә кушымча ялгаганда барлыкка кила

Кыйммәт, эссе.

Китте, иреннәр, иссә, басса, зуррак.

8.

-да/-дә,

 -та/-тә кушымчасы

да/дә, та/тә

кисәкчәсе

да/дә, та/тә

теркәгече

кушылып языла (басым төшә; төшереп калдырып булмый);

аерым языла (басым төшми; төшереп калдырып була);

аерым языла

(һәм теркәгече

белән алыштырып була;)

Урманда кошлар сайрый.

Сйн дә, мин дә

тырышыйк.

Алсу килеп керде дә сөйли башлады.

9.

Нечкәлек билгесе

Калынлык билгесе

Аеру билгесе

1. Авазның нечкәлеген

белдерә; 2.Иҗекнең нечкәлеген

белдерә;

Нечкә ябык иҗектәге к, г авазларының калынлыгын белдерә;

Тартык аваз хәрефләрен я, ю, е сузыкларыннан аерып әйтү өчен.

Пальто, асфальт, фонарь, июнь. Яшь, ша-гыйрь, сә-гать, юнь-сез.

Мәгь-нө, тәкъ-дим, дикъ-кать, вәгъ-дә.

Дәрья, бишьеллык, кулъяулык, дөнья, Мәрьям, берьюлы,

10.

Борын авазлары

М, н, ң борын авазларына беткән сүзләргә күплек санда -нарЛнәр, чыгыш килешендә -нанАнән кушымчалары ялгана.

Урамнар, рәсемнәр, шаяннар, куяннан килгәннәр, таңнар, моңнан, болыннан, тиеннән, имәннән.

11.

-мы/-ме

Кисәкчәсе

һәрвакыт кушылып языла.

Бардыңмы, әтиеңме

12.

-рак/-рәк

Кушымчасы

П һәм к авазларын яңгырау парлары белән чиратлаштыра.

Озак - озаграк, кызык - кызыграк, шәп - шәбрәк.

җ

ə

л

и

л

к

ө

ч

л

е

м

а

т

е

м

а

т

и

к

а

б

ү

л

ə

к

р

ə

с

е

м

Тема

Сан сүз төркемен гомумиләштереп кабатлау

Теманың максаты

Эшчәнлекле:  укучыларның бәйләнешле сөйләм телен, мөстәкыйль фикер йөртү, нәтиҗә ясый, чагыштыра белү, бәяләү сәләтен, игътибарлылыкларын үстерү.

Эчтәлекле: сан темасы буенча өйрәнгәннәрне кабатлау, бер системага салу; тексттан саннарны аерып ала алу белү, сөйләмдә дөрес куллануны формалаштыру.

Планлаштырылган нәтиҗәләр

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр

Метапредмет нәтиҗәләре

Предмет нәтиҗәләре

укучының  башкарган эшенә җаваплылык хисен арттыру, телне өйрәнүгә кызыксыну уяту, ромашкаларның файдасы турында күбрәк беләсе килү теләге булдыру.

Универсал уку гамәлләре:

Регулятив:  максатка бару юлында авырлыкларны үтә алу, уку эшчәнлегенең әһәмиятен аңлап эшләү.

Танып – белү: тиешле мәгълүматны табу һәм аерып алу,  күрә, аңлый, логик фикерли белү.

Коммуникатив:  төркем белән эшләгәндә классташлар фике-рен исәпкә алып эш итә, хезмәттәшлек итә белү.

Сан сүз төркемен сөйләмдә дөрес куллана белү, сан турында белемнәрне системага салу.

Предметара бәйләнешләр

рус теле, әйләнә –тирә, математика, рәсем.

Җиһазлау:

 такта,проектор, ноутбук, презентация ,таратма материаллар (биремле карточкалар), тартма, смайликлар

Эшне оештыру төрләре

Төркемнәрдә, индивидуаль  һәм  парлы,күмәк  эш.

Төп чыганак

Татар теле, 4 сыйныф: рус телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен дәреслек/ Ф. Харисов, Ч.М. Харисова.- Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2014

Оештыру технологиясе

Укытучы эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

Уку-укыту гамәлләре

I. Ориентлаштыру-мотивлаштыру

Максат – төркемнәрнең дәрескә әзерлеген күзәтү, барлау; белем алырга әзерлек алып бару.

 1.Уңай халәт тудыру.

Укытучы:

Исәнмесез, укучылар!

Хәерле көннәр сезгә.

Зиһен һәм тел ачкычлары

Телим мин һәммәгезгә. Шушы чәчәкләр кебек матур булуыгызны теләп калам.

(1нче слайдта ромашка чәчәге рәсеме, укытучының кулында да ромашка чәчәкләре)

Дәресне шундый матур күтәренке кәеф белән башлап җибәрик.

Укучылар бер-берсенә карап елмаялар, укытучыны сәламлиләр

КУУГ: сыйныфташлар  һәм укытучы белән  уку эшчәнлеген  оештыруда хезмәттәшлек итү ШУУГ: үзмаксат кую

Укытучы өчен максат: тема буенча дөрес итеп юнәлеш биреп, сөйләшү оештыру,

белем алуга  карашларын ачыклау, алдагы дәрестә алган белемнәрен тигезләү.

2. Актуальләштерү.

Укучылар, сез ничек уйлыйсыз, ни өчен мин дәрескә шундый матур чәчәкләр алып килдем икән? Бу нинди чәчәкләр?

• Әйе, ромашка. Ә ни өчен мин нәкъ менә ромашка чәчәкләре алып килдем?  Безнең дәресебез белән бәйлик әле. Ромашканы кыш белән бәйләп буламы?
• Ул аклык, сафлык, чисталык, тыйнаклык билгесе.
•  Ничек уйлыйсыз, ромашка чәчәгенең таҗы ничә? (күп) Ә 10 булырга мөмкинме? (Әйе)  15 ? (әйе). Аның таҗлары 12 дән алып 28 кадәр, аннан да күбрәк булырга мөмкин.
• Дәрес барышында бу рәсемгә кире әйләнеп кайтырбыз. Ни өчен ромашка чәчәгенең таҗы төрле була, аның нинди сере бар, бу сорауга да җавап табарбыз.
• Менә сез 10,20, 28 дип әйттегез, бу  сүзләр  нинди сүз төркеменә керә соң?

Сорауларга җаваплар бирәләр

РУУГ: күрсәтмәләрне истә тотып гамәлләр кылу

КУУГ: тыңлый белү, коллектив  фикер алышуда катнашу

II этап.  Уку мәсьәләсен кую.

Укытучы өчен максат: яңа белемнәр  кабул итүне оештыру һәм  үзләштерүгә юнәлеш бирү.

Укучылар өчен максат: килеп туган уку мәсьәләсен анализлау;  дәреснең темасын, максатын билгели белү

 -Димәк, без бүген нинди сүз төркеме турында сөйләшербез?

- Әйе, безнең алдагы дәресләрдә уку мәсьәләсе – саннарны өйрәнү иде.
-Димәк, без бүген дәрестә нинди УМ чишәбез?

-Дәрескә үзебезгә максат куйыйк әле.

- Дәресебез гади генә түгел, ә квест- дәрес.

-Кем белә, нәрсә ул квест? Квест ул- маҗара, сынау, уен. Уен барышында без каршылыкларны үтеп, гомуми җиңүгә ирешергә тиешбез.  Без төрле кызыклы мәсьәләләр чишәрбез, табышмакларга җаваплар эзләрбез, яңа төрле белемнәр тупларбыз.  Дәрес азагында барыгызны да сюрприз көтә.

Аның өчен нишләргә кирәк?

- Без бергәләп төркемнәрдә эшләрбез. Һәрбер төркемгә җитәкче сайлыйк әле. Төркемнең җитәкчесе тәртип өчен җавап бирә һәм җавапны кем бирәчәген алдан билгели. Килештекме? Сез шулай эшләргә телисезме? Уенны башлыйбыз.

Укучылар УМ куялар, дәрестә эш юнәлешен билгелиләр.

ТБУУГ: танып белү мәсьәләсен мөстәкыйль ачыклау һәм максат кую

КУУГ: коллектив  фикер алышуда катнашу

III этап.  

 Уку мәсьәләсен өлешләп чишү

Укытучы өчен максат: сан  турында күзаллау булдырырга ярдәм итү

Укучылар өчен максат: мисаллар  китереп раслый белү, алган белемнәрне гомумиләштерү һәм уку күнекмәләрен, бәйләнешле сөйләм телен  үстерү

1. “Кем тапкыр” уены

Һәрбер өстәлдә ак бит ята. Төркемдәге җитәкче укучы уртада яткан ак битне ала һәм урталай бөкли, тагын бер кат бөкли. Ә хәзер почмагын бөкли. Кәгазьне турайтабыз һәм бөкләнгән эзләрне ручка белән билгеләп чыгабыз. Бит 4 кисәккә бүленде. Уртага Сан дип язабыз. Без ни эшләргә тиеш дип уйлыйсыз?

1 нче өлештә Сан сүз төркеменең билгеләмәсен язабыз.

2 нче өлештә без өйрәнгән сан төркемчәләре турында белешмә бирәбез.

3 нче өлештә. Санның сораулары.

4нче өлештә Сан ачыклап килгән сүз ничек атала?

Төркемнәр эшкә кереште. (таймер 2 минут)

Нәтиҗә ясыйбыз. Нәтиҗә: Сан –мөстәкыйль сүз төркеме, предметның санын, исәбен белдерә. Ничә, ничәнче сорауларына җавап бирә. Микъдар һәм тәртип саннары була. Сан ачыклап килгән сүз – саналмыш

-Сез бик тапкыр һәм җитез булдыгыз. Рәхмәт.

-Менә сез саннар турында шундый күп беләсез. Әйдәгез әле сезнең белән якыннан танышыйк. Минем сезнең турыда күбрәк беләсе килә.

2. “Танышу” уены

Уенның шарты шундый. Сез минем сорауларга саннар кулланмыйча гына җавап бирергә тиешсез?

-Данияр, сиңа ничә яшь?

-Диана, син ничәнче сыйныфта укыйсың?

-Камилә, гаиләгездә ничә кеше бар?

-Җавап бирә аласызмы? Саннар безгә ни өчен кирәк?

 Нәтиҗә: көндәлек тормышта без һәрвакыт саннар белән очрашабыз. Алар безгә предметларның төгәл исәбен (вакыт, телефон номеры, бәя һ.б.) белергә ярдәм итәләр икән.

-Дәреснең темасын язып куйыйк әле. (Сан)

3. “Серле тартма“ уены

-Укучылар, минем кулда серле тартма. Бу тартма эчендә нәрсә булырга мөмкин? Сездә нинди фикерләр бар? (тартма эчендә саннар бирелгән.  Укучылар саннарны алалар һәм алар белән мәкальләр төзергә тиешләр. Һәр төркем бер мәкальне ача)

- Ачкыч тактада. Сезгә шул мәкальләрдәге төшеп калган сүзләр урынына саннар куеп, мәкальләрне тулыландырырга кирәк булыр.  (слайд3)

Җиде  кат үлчә, бер кат кис. (7,1)

Егет кешегә җитмеш төрле һөнәр дә аз.(70)

Йөз сум акчаң булганчы, йөз дустың булсын. (100)

Алтыда белгән туган телең алтмышта да онытылмас.(6, 60)

.  Нәтиҗә ясыйбыз. саннар т.х.авыз иҗатында да кулланыла икән.

-Рәхмәт, монда да сынатмадыгыз

-Мәкальләрнең мәгънәсен аңлатып китик.

Уенда катнашалар, биремнәрне үтиләр, санның моделен төзиләр

Укытучы сорауларына җавап бирәләр һәм авырлыктан чыгу юлын эзлиләр

Дәфтәрләрдә эш

Саннар белән бәйле мәкальләрне язалар.

Мәкальләрнең мәгънәсе турында сөйләшәләр.

ТБУУГ: уку мәсьәләсен чишүдә логик фикерләү, төп билгеләрне

 аерып алу нигезендә

кагыйдә формалаштыру,  төрле эш формаларын куллану;

КУУГ: үз фикереңне тулы һәм төгәл итеп әйтә белү, күмәк эш вакытында, бер фикергә килә белү.

РУУГ:  үз эшчәнлегеңне контрольгә алу

Физминут

Күзләргә күнегүләр ясау

Хәрәкәтләр ясау

III этап.  

 Уку мәсьәләсен өлешләп чишү

Укытучы өчен максат: сан  турында күзаллау булдыруда ярдәм итү

Укучылар өчен максат: яңа белемнәрне камилләштерү, практик куллана белү, бәйләнешле сөйләм телен  үстерү

4.  ”Киңәш бир” уены

-Киредән дәрес башына әйләнеп кайтыйк әле. Мин сезгә дәрес башында ромашка чәчәкләре күрсәткән идем. Ромашка - Россиядә иң танылган һәм киң таралган чәчәк, ул борынгыдан ук Россиядә мәхәббәт, гаилә символы булып саналган. 

-Чәчәктә ничә таҗ була дидек әле? Чыннан да,  ромашка чәчәкләрендә  таҗлар төрлечә була. Ромашка таҗларын саны төгәл билгеле булмаса да, аның бездә 350 төре үсүе билгеле. Ә менә без бәләкәй чакта шундый тылсымга  ышана идек. Кызлар  белән“Ярата-яратмый” дип чәчәк таҗларын өзү истә калган. Дөрестерме бу, юктырмы. Белмим. Ләкин менә бу чәчәкнең сәламәтлеккә файдасы турында күп сөйлиләр.

-Текстны укып чыгабыз, ромашканың файдалы яклары турында якыннан танышабыз, миңа да әйтәбез. Аннан тексттан саннарны табып, саналмышлары белән язып алабыз.

Ромашка чәчәге йөз чирдән дәва була икән. Ромашка авыртуны баса, чәчләрне ныгыта, ютәлдән, тамак авыртканда, тамакны да чайкасаң, бик файдасы тия. Ашказаны авыртканда бер аш кашыгы киптергән чәчәкне бер стакан кайнар суга салып, өсте ябык килеш җылы урында биш минут тотарга кирәк. Төнәтмәне көненә өч тапкыр, ашар алдыннан, бер аш кашыгы эчәргә кирәк.

• Ягез, сез нинди яңалык белдегез? Миңа да сөйләгез әле.
• Текстта нинди саннарны очраттыгыз, саналмышлары белән әйтәбез. Саналмыш турында нәрсә әйтә алабыз? Рус теленә тәрҗемә итик әле.

Нәтиҗә: татар телендә сан янында килгән саналмыш һәрвакыт берлек санда гына була

5. “ Дөрес җавапны тап” уены    тест биреме.

1.Саннар предметың

а) эшен-хәрәкәтен

ә) санын-исәбен

б) билгесен белдерә

2.Җөмләдә тәртип санын күрсәт

Азат дүртенче сыйныфта укый.

а) Азат

ә) укый

б) дүртенче

3.Сан ачыклаган исем

а) саналмыш

ә) сыйфатланмыш

б) аерылмыш

4.Татар телендә саналмыш

а) берлек санда

ә) күплек санда

б) берлек һәм күплек санда кулланыла

5. Кайсы җавап дөрес:

а) унбиш укучылар

ә) унбиш укучы

б) унбиш китаплар

-Ә хәзер дәфтәрләрегезне алышасыз һәм бер-берегезне тикшерәсез

6. “ Вакытны бел” уены

Дәреслекнең70 нче битендә 181  нчы күнегүне табыйк әле. Вакытны кем татарча дөрес әйтә?

7. “Иң тапкыр уенчы”  

-Җавапларны кем җитезрәк һәм күбрәк әйтә, шул сюрпризга юлны таба.

1. Үсеп утыра бер чүлмәк,

         Өстенә кигән 100 күлмәк. (Кәбестә)

2. 3  кат тун кигән,

Кем салдырса, шул елый. (суган)

3. Кечкенә генә кунача,

             32 кодача

            Утыралар кунакта. (тешләр)

4.  Бер түбә астында 4 туган. (урындык)

Нәтиҗә: саннар мәкальләрдә генә түгел, табышмакларда да бик күп кулланыла икән

Сюрпризның кайда яшерелгәнен белер өчен тактадан 3 адым сулга барырга, аннан 4 адым уңга. Сезне аклык, чисталык символы көтә

- Рәхмәт, булдырдыгыз. Хәзер бер- берегезгә рәхмәт әйтеп, командалар бер-берегезне мактагыз.

Ромашканың файдасы турында сөйлиләр

Саналмыш белән сүзтезмәләр әйтәләр, рус һәм татар телендә саннарны чагыштыралар.

Бер-береңне тикшерү,бәяләү.

Вакытны әйтергә өйрәнәләр

Табышмакларга җавап табалар

Сюрпризны табу

РУУГ: үзконтроль, биремнәрне үтәүнең дөреслеген тикшерү.

ШУУГ: күршеңә ярдәм итүдә танып белү инициативасы күрсәтү.

ТБУУГ: яңа мәгълүмат туплауда өстәмә материалдан файдалану.

КУУГ: мәгълүмат туплауда үзара хезмәттәшлек инициативасы күрсәтү, иптәшеңнең  гамәлләрен бәяләү

IV этап. Рефлексия.

  Укытучы өчен максат: дәрестәге эшчәнлекне анализлау, белемнәрне бәяләү 

Укучылар өчен максат: үз фикереңне дәлилләү, дәрестә алган белемнәрнең әһәмиятен аңлау, аларны киләчәктә куллана белү

- Без бүген нәрсә эшләп карадык? Нәрсәләр белдек? Без нәрсәләр өйрәндек? Без эшли алдыкмы? Ә без тагын нәрсә белергә телибез?

- Бүгенге дәрестән үзегез өчен нинди яңалык алдыгыз? (ромашка чәчкәләренең файдасы турында)

2. Дəрескə үзбəя. (смайликлар ябештерәләр)

3. Өй эше:

     1) Саннарны кабатларга.

     2) Әдәби уку китабыннан төрле саннар кергән  4җөмлә табып, дәфтәргә күчереп  язарга.

     3) Дустыгызга бүгенге дәрес турында хат язарга. Дәрестә ишеткән яңалыкларны да язарга онытмагыз.

4. Саубуллашу

Дәрескә нәтиҗә ясыйлар

ШУУГ: үз уңышларың, уңышсызлыкларың сәбәпләре турында фикер йөртү

РУУГ: үз эшчәнлегеңне контрольгә алу

ТБУУГ: анализ ясау, йомгаклау;