Уҡытыусыға ярҙамға / В помощь учителю башкирского языка

Әйтемдәр

Ил ҡәҙерен белгәндең

Башы ҡәҙерле булыр.

Ир ҡәҙерен белгәндең

Ашы ҡәҙерле булыр.

Мал ҡәҙерен белгәндең

Ҡото артыр.

Абайламай һөйләгән – ауырымай үлгән.
Лишнее говорить – себе вредить.

Абынған һөрөнгәндән көлә.
Горшко над котлом смеется, а оба черны.

Абынмаҫ аяҡ булмаҫ, ярылмаҫ таяҡ булмаҫ.
И на доброго коня спотычка живет.

Тиҙәйткестәр

Сейәлектән сыҡҡан саҡта,

Сей сейә сәйнәй-сәйнәй,

Сикәләрем сатнар сиктә.

Һарыҡ һап-һоп баҫып,

һыйырға һыйланырға килгән,

һыйыр, һәлпелдәй-һәлпелдәй,

һармаҡ һарыҡты һап-һары һалам менән һыйлаған.

Һалҡын ағай, кит-кит,

Ҡояш апай, сыҡ-сыҡ!

Һөтлө һыйыр яланда, яланда.

Майлы бутҡа ҡаҙанда, ҡаҙанда.

Тәтәй ҡалаҡ баҙарҙа, баҙарҙа.

Ҡояш апай, сыҡ-сыҡ!

Беҙҙең үгеҙебеҙ үҙебеҙҙеке, мөгөҙө үгеҙҙеке, һеҙҙең үгеҙегеҙ үҙегеҙҙекеме,мөгөҙө үгеҙҙекеме?

Баҫ, баҫ, Аҫылбикә!

Баҫ, баҫ, Аҫылбай!

Әҫәрләнеп баҫмайынса,

Тәьҫирләнеп баҫмайынса,

Иләҫләнеү баҫылмай!

Сәғәт һуға даң-даң,

Хәбәр бирә таңдан.

Мәктәпкә барырға

Ун биш минут ҡалған.

Нисә ҡарға һәм нисә тал!

Осоп килгән, ти, бер нисә ҡарға һәм ҡунған, ти, улар талға.

Берәмләп ултырһалар,

Талһыҙҡала, ти, бер ҡарға.

Икешәрләп ултырһалар,

Ҡарғаһыҙҡала, ти, бер тал.

Әйтегеҙ әле, нисә ҡарға һәм нисә тал булған?

Биш бесәй.

Мейес башында биш бесәй,

Биш бесәйҙең биш башына

Төшмәһен мейес ташы.

Һылыубикә һигеҙ һарыҡ һуйған, һигеҙе лә һимеҙ, һигеҙенән дә һигеҙ һауыт май сыҡҡан. Һиҙиәт һыйырға, һарыҡҡа һалам һалғанда, һәнәгенең һабынһындырған, һыныҡ һәнәген Һәҙиәгә һикһән һумға һатҡан.

— Төлкө, төлкө, төләймән,

Төндә ҡайҙа бараһың?

— Яу еренә барамын.

— Унда ниңә бараһың?

— Киҫәк-киҫәк итем бар.

— Уны ҡайҙа ҡуяһың?

— Таш аҫтына ҡуямын.

— Ағып китһә нишләрһең?

— Үкереп-үкереп илармын да

һыуға батып үлермен.

Өләсәйем.

Өйҙәгеләрҙе өҙлөкһөҙ

Өйрәтә өләсәйем:

«Өлкәндәр өгөт өләшә,

Өгөттәр өләшәйем!

Өлкәндәр өмөт өләшә

— Өмөттәр өләшәйем!»

— Өҙөлөп-өҙөлөп,

Өҙөлөп-өҙөлөп,

Өндәшә өләсәйем.

Еүәйрә.

Епшек елдә еүешләнмәҫ,

Еңмешләнмәҫ Еүәйрә...

Еңмешләнмәһә Еүәйрә,

Ереклеләге еңгәһе

Емеш-еләк ебәрә,

Егәҙеләге еҙнәһе Ебәк елән ебәрә

— Еңмешләнмә Еүәйрә!

Көләс.

Көләс кеткелдәп көлә:

Кемде күргән көҙгөлә?

Күркәмләнеп киткән Көләс,

Көйәҙләнеп киткән Көләс,

Күкһел күлдәген кейгәс!

Күлдәген күреп көҙгөлә,

Көләс кинәнеп көлә.

Әйтсе.

Әйтсе миңә, әйтсе миңә,

Әйтсе серен, әсәкәй!

Әллә һин бешергәнгәме,

Бигерәк тәмле әпәкәй!

Гөлбаҡсабыҙ гөрләй.

Гөлбаҡсабыҙ гөрләүектәй гөрләй,

Гөлбаҡсабыҙ гөжләй, геүләй, гел-гел...

Гәпләшһәләр Гөлнур, Гөлдәр, Гөлкәй,

Гәпләшһәләр Гәүһәр, Гөлшат, Гөлгөл.

МӘҠӘЛДӘР

     Хеҙмәт тураһында:

·       Башланған эш - бөткән эш.

·      Белгәнгә яҡты, белмәгәнгә ҡараңғы.

·      Белеме  барҙың ҡәҙере бар.

·      Буй  үҫтермә, аҡыл үҫтер.

·      Егет кешегә етмеш төрлө һөнәр ҙә аҙ.

·      Ҡалған эшкә ҡар яуа.

·      Тырышлыҡ - ҙурлыҡ, ялҡаулыҡ  – хурлыҡ.

·      Хеҙмәте юҡтың хөрмәте юҡ.

·      Һөнәрле кеше - ҡораллы кеше.

·      Ялҡау аҙ эшләй, аҙ эшләһә лә, күп  тешләй.

·      Ялҡауҙың көн дә башы ауырый.

·      Ергә эйелһәң, байлыҡ килә.

·      Ергә тамған тир - гәүһәр.

·      Ил ҡеүәте - икмәктә.

Тыуған ил, батырлыҡ тураһындағы мәҡәлдәр:

·        Алтын- көмөш яуған ерҙән тыуған-үҫкән ил артыҡ.

·        Берҙең көнө ил менән, илдең көнө ер менән.

·        Ил ҡәҙерен белмәгән - башын юғалтҡан, ер ҡәҙерен белмәгән - ашын юғалтҡан.

·        Ир аҡылы - бер алтын, ил аҡылы  – мең алтын.

·        Антты бирә лә  бел, үтәй ҙә бел.

·        Аттың даны егет ҡулында, егеттең даны үҙ ҡулында.

·        Батырмын, тип кем әйтмәй, яу килгәндә өнө юҡ.

·        Батырлыҡ яуҙа беленер, мәргәнлек ауҙа беленер.

·        Ҡурҡаҡтың күҙе дүрт булыр.

·         Ауға барһан, зирәк бул, юлдашыңа терәк бул.

·        Ике кәңәш бер булһа, илле егет йөҙ була.

·        Ебәк билғау-  бил күрке.

         Батыр егет-ил күрке.                             

·        Ир-егеттең ике юлдашы бар:

         Береһе-батырлыҡ,

         Икенсеһе-тәүәккеллек.

·        Батыр ғүмере –ике.

·        «Халҡым» тигән ир - алтын.

·        Ирҙең даны иленән,

         Халҡы менән еренән.

·        Ир- егет үҙе өсөн тыуа, иле өсөн үлә.

·        Батыр бер үлә, ҡурҡаҡ ҡырҡ үлә.

·        Ил эшенең иртәгәһе маҡтаулы.

·        Мал торған ерен онотмаҫ, егет  тыуған илен онотмаҫ.

·        Илең  ни күрһә, һин дә шуны күрерһең.

·        Беләгенә ҡарама, йөрәгенә ҡара.

·        Яуҙан ҡасып ҡайтҡансы  яралы ҡайт.

Тормош-көнкүреш тураһында.

·     Аҡрын барһаң, алыҫ китерһең.

·     Аҡыл йәштә түгел, башта.

·     Аманатҡа хыянат итмә.

·     Аҫыл таш ерҙә ятмаҫ.

·     Ата-әсәңә ни ҡылһаң,  үҙең шуны күрерһең.

·     Бурлыҡтың һуңы-хурлыҡ.

·     Йоҡо тамаҡ туйҙырмай.

·     Туралыҡтың төбө аҫыл таш.

·     Уйнап һөйләһәң дә,  уйлап  һөйлә.

·     Уты һүнһә лә, ҡуҙы ҡала.

·     Һүҙ яраһы һөңгө яраһынан ҡатыраҡ.

·     Егет кешегэ етмеш төрлө һөнәр ҙә аҙ.

         Һандар менән мәҡәлдәр      

·        Ете ҡат үлсә,бер ҡат киҫ.

·        Атлы йәшәр юлдаш ҡайтһа,атлмыш йәшәр күрә барһын.

·        Егет кешегэ етмеш төрлө һөнәр ҙә аҙ.

·        Ҡурҡаҡтың куҙе дүртәү.

·        Ике кәңәш бер булһа, илле егет йөҙ була.

·        Биште эшләгәнсе берҙе еренә еткереп эшлә.

·        Егәрленең ҡулы етәү.

·        Йөҙ һумың булғансы, йөҙ дуҫың булһын.

·        Ир аҡылы бер алтын , ил аҡылы мең алтын.

·        Батыр бер үлә, ҡурҡаҡ мең үлә.

·        Ике кәмәнең ҡойроғон бер юлы тотмайҙар.

·        Берҙә түгел, илдә  көҫ.

·        Һигеҙ һыйыр аҫрагансы, һимеҙ һыйыр аҫыра.

·        Бер утын мейестә лә янмаҫ, күмәк утын яланда  ла яныр.

·        Унды һайлағансы, берҙе һайлауың яҡшыраҡ.

·        Көслө берҙе еңер, белемле меңде еңер.

·        Ике ҡуян артынан йүгерһәң, берәүһен дә тота алмаҫһың.

·        Бер ағас ҡырҡһаң, ҡырҡты ултырт.

·        Бер ҡаҙанға ике тәкә башы һыймай.

·        Берәүҙән икәү, икәүҙән өсәү яҡшы.

·        Ун тапҡыр  ишеткәнсе, бер тапҡыр күр.

·        Бер ҡуянды ике тунамайҙар.

          Ғаилә мөнәсәбәттәре тураһында

·                   Алдың да ышаныс булһын, артың да таяныс булһын.

·                   Ауыҙың ни әйткәнде ҡолағың ишетһен.

·                   Бер олоноҡон тыңла, бер кесенекен тыңла.

·                   Ике тапҡыр уйла, бер тапҡыр һөйлә.

·                   Ир бала атаһына таяу, ҡыҙ бала өй эсендә буяу.

·                   Кеше аҡылын ишет, үҙ аҡылың менән эш ит.

·                   Кешегә соҡор ҡаҙыма, үҙең төшөрһөң.

·                   Көйҙөргән дә-тел,һөйҙөргән дә-тел, көлдөргән дә-тел ,бөлдөргән дә –тел.

·                   Ни  сәсһәң-шуны  урырһың,ни ҡылһаң-шуны күрерһең.

·                   Үҙеңде ҙурлама, кешене хурлама.

·                   Һуҙҙең башынан элек төбөн уйла.

·                   Ялған һөйләһәң - тотолорһоң,  дөрөҫ һөйләһәң - ҡотолорһоң.

Яҡшылыҡ һәм яманлыҡ тураһында

·      Иҙгелек ерҙә ҡалмаҫ.

·     Ҡөн яманы китер, әҙәм яманы китмәҫ.

·     Ҡояш янында -йылылыҡ, әсә янында-изгелек.

·     Яҡшы ҡағылһа – йән һөйөнә, яман ҡағылһа – йән көйөнә.

·     Яҡшынан ҡасма, яманға аяҡ баҫма.

·     Яҡшы һүҙ балдан татлы.

·     Яман кешенең теле әсе.

·     Кесегә мәрхәмәт ит, олоға итәғәт ит.

·     Ҡартты ҡәҙерләһәң, ҡартайғас ҡәҙер күрерһең.

·     Яҡшылыҡ ҡылған – аш йыйған, яманлыҡ ҡылған – таш йыйған.

·     Яман арба юл боҙор, яман арба ил боҙор.

·     Яҡшылыҡҡа яҡшылыҡ – һәр кешенең эшелер;  яманлыҡҡа яҡшылыҡ – ир кешенең эшелер.

                          Икмәк тураһында мәҡәлдәр.

·        Асыҡ ауыҙҙан икмәк тә ҡаса.

·      Ер ҡәҙере игендә, кеше ҡәҙере белемдә.

                           Дуҫлыҡ тураһында.

·        Дуҫ көлгәндә беленмәй, бөлгәндә беленә.

·        Ике яҡшы дуҫ булһа, ике аранан ел үтмәҫ.

Справка о состоянии кабинета №306 на 2019-2020 уч.г.

Технические характеристики и показатели технических характеристик.

1.Площадь кабинета –  30,7 кв. м.

2.Число рабочих мест- 18.

3.Освещение: энергосберегающие лампы – 9 точек

        4.Освещение по рабочим местам – люминесцентные лампы закрытого типа  и естественное освещение.

5.Температурный режим – термометр имеется, 18-20 градусов.

6. Уборочный инвентарь - имеется.

График проветривания:

1. 07.45-07.55
2. 08.40-08.50
3. 09.30-09.40
4. 10.20-10.40
5. 11.20-11.30
6. 12.10-12.20
7. 13.00-13.10

        Размеры мебели и ее маркировка

В целях профилактики нарушений осанки необходимо воспитывать правильную рабочую позу у обучающихся с первых дней посещения занятий в соответствии с рекомендациями настоящих санитарных правил.

-наличие плаката правильной посадки уч-ся- имеется.

 При оборудовании учебных помещений соблюдаются следующие размеры проходов и расстояния в сантиметрах:

- между рядами двухместных столов - не менее 60;

- между рядом столов и наружной продольной стеной - не менее 50 - 70;

- между рядом столов и внутренней продольной стеной (перегородкой) или шкафами, стоящими вдоль этой стены - не менее 50;

- от последних столов до стены (перегородки), противоположной классной доске, - не менее 70, от задней стены, являющейся наружной - 100;

- от первой парты до учебной доски - не менее 240;

- наибольшая удаленность последнего места обучающегося от учебной доски - 860;

- высота нижнего края учебной доски над полом - 70 - 90;

- расстояние от классной доски до первого ряда столов в кабинетах квадратной или поперечной конфигурации при четырехрядной расстановке мебели - не менее 300;

Угол видимости доски от края доски длиной 3,0 м. до середины крайнего места обучающегося за передним столом должен быть не менее 35 градусов для обучающихся II - III ступени образования и не менее 45 градусов для обучающихся I ступени образования.

Ведомость объектов и средств материально- технического обеспечения

Схема  расположения  мебели в кабинете № 306

Справка по результатам проверки чтения в 6-7 классах

по башкирскому языку как государственному языку РБ

Дата:  2 октября 2019 года.

Цель:

• проверить темп (скорость) чтения обучающихся;
• выяснить способ чтения: как читают, по слогам или целым словом;
• определить уровень ошибочности при чтении (искажения слов, неправильные ударения, “проглатывание” окончаний прочитанных слов, смысловые ошибки);
• определить выразительность чтения;
• выяснить уровень восприятия учащимися слов (зрительный, мыслительный);
• формировать потребность в постоянном чтении книг, развивать интерес к литературному творчеству писателей различного уровня сложности.

Нормы техники чтения в 6,7 классах

Результаты техники чтения в 6,7 классах

Рекомендации:

• Изучать индивидуальное чтение каждого обучающегося, обеспечивать условия для того, чтобы каждый ребенок больше читал вслух и «про себя».
• Учить на уроках выразительному чтению.
• Бороться со смысловыми и другими ошибками во время чтения, исправлять в ходе чтения неправильные ударения.
• Обратить особое внимание на совершенствование уроков чтения, включать в уроки чтения упражнения с установкой на безошибочное чтение, отрабатывать у учащихся навыки самостоятельной работы над текстом.

Учитель башкирского языка и литературы  Худайбердина Г.З.

Анализ промежуточной аттестации первого триместра (полугодия)

за 2019-2020 уч.год по  башкирскому языку как государственному языку РБ

обучающихся 5-9 класса

Форма работы: тест, вопросы.

Типичные ошибки:

1. Определение падежей имен существительных.

2. Порядок слов в предложении.

3. Определение членов предложений, частей речи.

4. Выделение главного предложения в тексте.

Учитель: Худайбердина Г.З.

Дата: 24.12.2019 г.

Анализ промежуточной аттестации первого триместра (полугодия)

за 2019-2020 уч.год по  родному (русскому) языку и литературе

обучающихся 5-9 класса

Форма работы:  вопросы.

Типичные ошибки:

1. Отличие прозы от поэзии.
2. Определение жанров произведений устного народного творчества.
3. Просторечие.
4. Выразительные средства языка.

Учитель: Худайбердина Г.З.

Дата: 24.12.2019 г.