Разработка урока химии на тему "Углеводороды".
план-конспект урока по химии (10 класс) по теме

 Саба муниципаль районы

Эзмә урта гомуми белем бирү мәктәбе.

“Углеводородлар”

ХИМИЯ ФӘНЕ БУЕНЧА УЕН – ДӘРЕС 

ЭШКӘРТМӘСЕ. 10 КЛАСС. 

Төзеде: химия укытучысы

Арстамбекова Гөлфия Зөфәр кызы.

Саба районы Эзмә урта мәктәбе. Арстамбекова Гөлфия Зөфәр кызы.

10 класс. Химия. “Углеводородлар” темасына уен – дәрес.

 10 класста чикле һәм чиксез углеводородларның өйрәнелгән класслары турында белемнәрне системалаштыру һәм гомумиләштерү дәресе.

   Дәресне мавыктыргыч итү өчен төркемләп эшләүне кулланам, кечкенә төркемдә укучылар ярдәмләшә, белемнәре белән уртаклаша алалар. Уен төрендәге дәрес укучыларның танып – белү эшчәнлеген оптимальләштерә. Укучыларда уңай эмоциональ халәт, активлык, җиңүгә омтылыш барлыкка китерә. Төркемдә эшләгәндә һәр укучы материалны гомумиләштерүдә , иптәшләренең белемен бәяләүдә катнаша. Үтелгән материалга игътибар арта, укучыларның  биремнәрне үтәүгә җаваплылыгы көчәя.

   Тема: Углеводородлар.

   Максат: 1. Уку-укыту: Чикле һәм чиксез углеводородларның өйрәнелгән класслары турында белемнәрне системалаштыру һәм гомумиләштерү.

   2. Үсеш: Төрле класс матдәләре һәм алар арасындагы генетик бәйләнеш турында  мәгълүматларны киңәйтү. Органик матдәләрнең күптөрлелеге һәм аларның бердәм системасы турында күзаллаулар булдыру.

   3. Тәрбия: Фәнгә карата кызыксыну уяту. Коллективлык, җаваплылык, иҗади активлык, үзара ярдәмләшү, кече группада эшли белү күнекмәләре тәрбияләү.

   Җиһазлау: биремле карточкалар, “Органик матдәләрнең генетик бәйләнеше” схемасы.

   Дәрес тибы: гомумиләштерү дәресе.

   Дәрес төре: уен-дәрес.

   Методлар һәм алымнар: сүзле-күрсәтмәле, өлешчә эзләнүле,  мөстәкыйль эш.

   Эш формалары: фронталь, группалы, парлы, индивидуаль.

    Дәреснең планы:

 1. Оештыру.

 2.  Командаларга бүленү. (Органик матдәләр классификациясе һәм номенклатура буенча актуальләштерү).

 3.  Дәреснең төп эчтәлеге. Конкурслар. (Белемнәрне системалаштыру ).                                                                                                                                    

4. Тест. (Алган белемнәрне куллану, материалны ныгыту).                                   5.  Йомгаклау, нәтиҗә ясау, билгеләр кую.                                    

6.  Өйгә эш бирү.

                                                           Дәреснең барышы.

 1. Оештыру. Укучыларга дәреснең максаты, үткәрелү тәртибе аңлатыла.

 2. Командаларга бүленү. Укучылар формулалар язылган карточкаларны сайлап алалар. Мәсьәлән, СН4 , CH2  = CH2 , СН ≡ С – СН3 , H2C ─ CH2  ,        

CH2  = CH – CH  = CH2 , СН3 – СН3 һ.б.                           │     │

(Карточкалар укучылар санынча ясала).                    H2C ─  CH2

Һәр укучы үз карточкасындагы матдәнең исемен һәм нинди класска керүен әйтә. Шуңа карап командаларга бүленәләр. “Алканнар”, “Алкеннар”,

“Алкиннар”, “Алкадиеннар”, “Циклоалканнар”.

3. Дәреснең төп өлеше.. Конкурслар.

 1) “Әйдәгез, танышабыз” Һәр команда үзе белән таныштыра: класска билгеләмә бирә , гомуми формула, физик үзлекләрен әйтә.

 2) “Органиклар”  Кем тизрәк   җавап бирә:

  - Органик матдәләр составына керүче төп элемент.

  - Органик матдәләрнең төп элементы углерод икәнлеген ничек исбатлап була?

  -  Органик матдәләр составына тагын нинди элементлар керә?

  -  Органик матдәләрнең химик төзелеш теориясе  авторы. 

   -  Нинди органик матдәләрне  көнкүрештә кулланып була?                                     

   -  Нинди органик матдәләрне  хәрби эшләрдә кулланып була? 

   -  Гибрид болытлар арасында нинди бәйләнеш ясала?

   - Кайсы бәйләнеш тотрыклырак: σ яки π? Ни өчен?

 3) “Гомологлар” Һәр укучы үз карточкасындагы матдәнең 1 гомологы формуласын төзергә һәм исем бирергә тиеш. (Дөрес формула өчен – 1 балл, исем дөрес кушылса – тагын 1 балл бирелә).

  4) “Изомерлар” Командалар үз классларына кергән, составында 6 углерод  атомы булган, бер-берсенә изомер 3 матдә формуласын язалар.

  5) “Үзеңне таны” Җөмләләр укыла. Укучылар үз класслары турында җөмләләрне танырга тиеш.

  - Углерод атомында sp-гибридлашу күзәтелә. (Алкин).

  - 2 торышта π – бәйләнеш бар. (Алкадиен).

  - Тармакланмаган углеводородта һәр углерод атомы  2 водород атомы белән тоташа. (Циклоалкан).

  - 2 углерод атомы sp2–гибридлашу хәлендә була. (Алкен).

  - 2 торышта икешәр π – бәйләнеш бар. (Алкадиин – 1 командага да туры килми).

  - Углерод атомнары арасындагы почмаклар 109028| (Алкан).

 6) “Химик үзлекләр” Командалар үз классларына керүче матдәләрнең химик үзлекләрен әйтәләр (оксидлашу, полимерлашу...) Һәр укучы  карточкасындагы матдә белән 1 химик реакция тигезләмәсе яза. Дөрес язылган тигезләмә командага 1 балл китерә.

 7) “Пар тап” Команда башка командалар арасыннан классара изомер табарга тиеш. ( “Алкен” – “Циклоалкан” , “Алкин” – “Алкадиен” парлаша, ә “Алканнар” ни өчен классара изомерлары була алмауны аңлатырга тиеш.)

 8) “Табышмак матдә” Укучылар төрле сораулар биреп конверт эчендә нинди матдә формуласы икәнлеген белергә тиешләр. Соруларга “әйе” яки “юк” дип кенә җавап бирелә. Мәсьәлән, “ацетилен” матдәсе уйланган.

        Сораулар:                                                                              Җаваплар:

        Бу алканмы?                                                                         Юк.

        Углерод атомнары цикл хасил итәләрме?                         Юк.

        Бу газсыман матдәме?                                                         Әйе.

          Бу матдә составында икеле бәйләнешләр бармы?           Юк.

        Бу матдәнең углерод атомнары өчәүме?                           Юк.

        Әлеге матдә ацетиленмы?                                                   Әйе.

 9) “Хатаны тап” Барлык командаларга да бер төрле тигезләмәләр бирелә. Кем тизрәк хаталарны таба.

C3H8 + O2 → 3CO2  + 4H2O

C2H4 + Cl2 → C2H4Cl

C2H2 + HCl → C2H4Cl2

H2C = CH ─ CH3  + HBr →H2C ─ CH ─ CH3

                                                 │     │

                                                                           Br     H

 10)“Саный беләсеңме?” Түбәндәге формулалар белән ничә матдә күрсәтелгән:

   Н         Н                 Н        Br            Br       H                Br        H               Br        Br

       \      /                       \     /                    \     /                       \     /                       \     /

       C=C                       C=C                    C=C                       C=C                      C=C

       /      \                      /      \                    /     \                       /      \                      /      \

   Br        Br                Br       H             Br       H                 Н        Br               Н         Н

 11) “Тап һәм куллан” Һәр укучы  карточкасындагы матдәне табу юлын күрсәтеп 1 химик реакция тигезләмәсе яза. Командадан 1 укучы  үз классы матдәләренең кулланылу өлкәләрен саный.

 12) “Исем куш” Кем тизрәк дөрес итеп исем куша:

                                                       C2H5

                                                       │

а) CH3 ─ CH = C ─ CH2 ─ CH ─ CH ─ CH3  

                         │                 │

                        CH3              CH3   

                           CH3             CH3

                            │                │

б) CH3 ─ CH2 ─ C ─ CH2 ─ CH ─ CH2

                            │                           │

                          CH3                         CH3

4.         Тест.

1. Алкеннарның гомуми формуласы:

    А) CnH2n+2                         Б) CnH2n                          В) CnH2n -2

2. Метан молекуласында гибридлашкан болыт формасы:

    А) Сызыкча             Б) Өчпочмак                В) Тетраэдр

3. Нефть составындагы углеводородлардан алканнар табу ысулы:

    А) Пиролиз              Б) Риформинг             В) Крекинг

4. Газ хәлендәге алкан:

    А) Пропан                Б) Гексан                      В) Пентадекан

5. Метанның хлор газы белән реакциясе нинди типка керә:

    А) Кушылу              Б) Алмаштыру              В) Алмашу

6. Алкиннарның гомуми формуласы:

    А) CnH2n+2                   Б) CnH2n                                      В) CnH2n -2

7. Этилен молекуласында гибридлашкан болыт формасы:

    А) Сызыкча            Б) Өчпочмак                  В) Тетраэдр

8. Нефть составындагы углеводородлардан алкеннар табу ысулы:

    А) Пиролиз             Б) Риформинг                В) Крекинг

9. Алкеннарны гидрирлап нинди матдә табарга була:

    А) Алкан                Б) Алкин                         В) Алкадиен

10. Алкеннарның галогенлашу реакциясе нинди типка керә:

    А) Кушылу            Б) Оксидлашу                В) Полимерлашу

11. Бутадиен-1,3 молекуласында углерод атомнарының гибридлашу халәте:                                                        

 А) sp3                      Б) sp2                               В) sp

12. Циклоалкан   молекуласында углерод атомнарының гибридлашу халәте:                                                          

  А) sp3                      Б) sp2                              В) sp

13. Гадәти шартларда бромлы суны төссезләндерә:

    А) Пропен              Б) Пропин                      В) Пропан.

14. Углерод атомнары арасында бәйләнеш озынлыгы иң кыска:

   А) C3H8                            Б) C2H2                            В) C2H4  

15. Этиленда ─ С ─ С ─ бәйләнеш озынлыгы:

 А) 0,120 нм             Б) 0,132 нм                     В) 0,154 нм

5. Йомгаклау, нәтиҗә ясау, билгеләр кую.

6. Өй эше. “Углеводородлар” темасын кабатларга. Химик үзлекләр буенча 2 сорау әзерләргә.

Кулланылган әдәбият:

 М.А.Рябов. Сборник заданий и упражнений по химии. Москва.  Экзамен. 2008.

 Р.И.Хәлиуллин.Органик химиядән дидактик материаллар.Казан.Мәгариф.2002.

 Журнал “Химия. Методика преподавания”. №5. 2003.

 Журнал “Химия в школе”. №5. 2014                                                                             .

 Интернет – ресурслар.