Дополнительное образование
рабочая программа по литературе (5 класс) по теме

Казан шәһәре Совет районы  

“121 нче лицей” Муниципаль автономияле

гомуми белем бирү учреждениясе

   КАБУЛ ИТЕЛДЕ                                                РАСЛЫЙМ:

   педагогик киңәшмә советы                                Казан шәһәре Совет районы

   Беркетмә № ____________        МАОУ 121 лицей директоры

            _____________ В.А.Афонская

                                                                                «» сентябрь2018ел    

“Сәхнә осталыгы”

түгәрәгенең эш программасы

                    Берләшмәгә йөрүчеләрнең яше –5 сыйныфлар (11-12  яшь)

Программа 1 елга исәпләнә

                                                                                                                 Программа авторы:

Казан шәһәре

Совет роайоны

121 лицейның

туган тел һәм әдәбияты укытучысы

Миннегалиева Айгөл Илдус кызы

    Казан – 2018

Адаптацияләнгән белем бирү программасы

"Сәхнә осталыгы"

"Сәхнә осталыгы" дисциплинасы махсус дисциплиналар циклына карый.

Бу дисциплина 5нче сыйныф укучыларына тәгъдим ителә.

Гәмәлгә ашыру вакыты: 3 ел.

Укыту тематик план буенча – 144 сәгать, атнага 2 тапкыр – икешәр сәгать.

1.Дисциплинаның максатлары һәм бурычлары, аның уку процессындагы урыны.

1.1 Аңлатма язуы

1.Театр килеп чыгышы буенча, бер мизгелдә безнең ишетү, күрү, тою хисләренә тәэсир итүче бер ук вакыт сәнгате, ул һәр нервка, бөтен тою аппаратына нык бәйләнгән.

Театр бер берсенә йогынты ясаучы күп сәнгат төрләренең синтезы. Боларга әдәбият, рәсем сәнгате, архитектура, музыка, бию сангате керә. Бу сәнгать-ләрнең берсе театрга гына карый. Бу актерлык сәнгате.

Театр – коллектив сәнгат. Театр сәнгатенең әсәре - спектакль бутән күп сәнгатьләрдәге кебек бер рәссам тарафыннан түгел, ә иҗади процессның күп катнашучылары тарафыннан иҗат ителә. Шуның өчен театр сәнгатенең чын иҗатчысы булып бер кеше түгел, ә иҗади ансамбль - коллектив санала.

Театр шундый үзенчәлекле сәнгать төре, монда тамашачылар алдында актерларның уены вакытында тормыштагы күренешләр әдәби чагылыш таба.

Тарихи үсеш барышында аерым билгеләре һәм әдәби сәнгатьлелек чаралары ягыннан аерылучы 3 төп төре - драма, опера һәм балет аерылып чыкты.

Йолаларда сәнгатьле чаралар булып: кодлаштырылган бию, мимика, жестлар белән эш, җыр, сөйләм һәм театр алды элементлары: костюм, шартлылык, катнашучылыр һәм тамашачыларга бүленү тора. Әкренләп чаралар катлаулана һәм йола күренешләренең дини актны башкаргандагы куелган тәртибе ритуал дип атала башлый. Баштарак тамашачыларны Акрополь тавы астында оештырганнар, тамашачылар өчен урыннар ачык һавада, калкулык итәкләрендә булган. Аннары актерлар өчен урыннар төзи башлаганнар, калкулык итәкләрендә тамашачылар өчен башта агач, аннан таш эскәмияләр ясаганнар.

Балаларның театр берләшмәсендә катнашуы аларның эстетик фәннәргә, аерым алганда театр сәнгатенә өмтылышын күтәрә, иҗади эшчәнлеккә өнди, хәтерләрен һәм хыялларын, әдәби кузаллауларын үстерә.

Программа түбәндәге предметларны өйрәнүне үз эченә ала:

1. "Актерлык осталыгы"

2. "Сәхнә сөйләме"

Актерлык осталыгы балада аралашу иреген, хәтерен туплый алуны үстерә, аудитория алдында үзен кыюрак тотырга булышка.

Сәхнә сөйләме балага үзенең фикерләрен дөрес һәм логик әйтеп бирергә ярдәм итә. Аның сүзлек запасын баета, ә бу турыдан туры интеллект үсешенә тәэсир итә.

1.2. Дисциплинаны укытуның максатлары

1.2.1. Дисциплинаны өйрәнүнең объекты - спектакльдә персонаҗның ролен – образын төзү.

Өйрәнүнең предметы - актерның үзе һәм роле өстендә эшләве. Психофизик аппарат белән идарә итүе, төрле рольләргә керә алуы.

1.2.2. Дисциплинаны өйрәнүнең максатлары:

а) актерлык сыйфатлары тәрбияләү;

б) үзеңнең "мин"енңне, шәһси эмоциональ табигатеңне танып белү;

в) кыюлыкка, эчке һәм тышкы иреккә, гадәти тәртипкә, эчкерсезлеккә, органикага юл тоту.

1.2.3. Бирелгән  дисциплинаны укыту нәтиҗәсендә түбәндәге брычлар чишелергә мөмкин:

– актерлык осталыгын теоретик нигезләрен өйрәнү;

– актерлык осталыгы элементларын үзләштерү;

–төрле пландагы һәм төрле жанрдагы эшләрдә актерлык сыйфатларының диапазонын үстерү;

– балага театр коллективының актерлары белән эшләү осталыгын формалаштыру өчен актерлык – сәхнә әверелеше күнекмәләре бирү.

1.3. Ирешелергә тиешле нәтиҗәләр:

1.3.1. Дисциплинаны өйрәнгән бала белергә тиеш:

– тарих төшенчәсе һәм актерлык осталыгы теориясе;

– кешенең тормышчан образ төзү технологиясе;

– заманча театр сәнгатенең актерлык осталыгы мәктәбе.

1.3.2.Дисциплинаны өйрәнгән бала, түбәндәгеләрне эшли белергә тиеш:

– тормыш, чынбарлык материалын өйрәнү. Текстның ролен ачу;

– рольгә гомуми анализ;

– актерның роль өстендәге өй эше;

– актерның репетициядәге эше;

– сәхнәдә тормышчан рольне төзү;

– актерның спектакльдәгы эше

– рольнең яшьлеген саклау.

1.4. Алдагы дисциплиналар

Беренче таблица - дисциплинаны өйрәнгәндә кулланыла торган дисциплиналар һәм аларның темалары.

1.5. Давам ителәчәк дисциплиналар

Икенче таблицада " Актерлык осталыгы" дисциплинасының темалары бирелгән, аларны белү балага бүтән фәннәрнең материалларын үзләштерү өчен кирәк.

Икенче таблица – дәвам ителәчәк дисциплиналарны өйрәнгәндә һәм укыту  планы буенча уку эшчәнлегенең аерым төрләрен башкарганда "Актерлык осталыгы" дисциплинасының материалларын куллану.

Дәвам иттеләчәк дисциплиналар

1.6. "Актерлык осталыгы", "Сәхнә сойләме" һәм "Сәхнә хәрәкәте"

предметлары буенча укыту тематик планы

Беренче уку елы

Икенче уку елы

Өченче ел йөрүчеләр өчен актерлык осталыгы буенча

тематик эш планы

1.7.Дисциплинаның эчтәлеге

1.7.1. Предметка кереш

Театр белән танышу.

Сәнгать төре буларак театр. Театр эшлеклеләре. Татар телендәге беренче театрлар. Иҗатның бердәмлеге. Театрның сәхнә табигате. Театр сүзлеге.

Театр мәдәнияте нигезләре.

Сәхнә сәнгатенә кызыксыну тәрбияләү. Балаларны театр сәнгатенең төрләре белән таныштыру. Театр һөнәрләре.

Сәхнә игътибары буларак–элемент.

Игътибар - психологик процесс, монда бер ничә, бер үк вакыттагы тәэсирле күренешләрдән берсе бик ачык кабул ителә. Әгәрдә актер сәхнәдә чынлап та игътибарлы икән, тамашачы да вакыйганы кызыксынып күзәтә. Сәхнәнең әчке хәл - торышының төп элементы.

Тәгъдим ителә торган хәлләр.

Актерның сәнгате әдәби уйлап чыгарылган тормышта давам итә. Сәхнәдәге безнең һәр хәрәкәт, һәр сүз уйлап чыгарылган тормышка ышандырырлык булырга тиеш. Тәгъдим ителәчәк хәлләргә ышаныч–актерлык техникасының мөһим компоненты.

Физик хәл–тырыш.

Сәхнәдәге уйлап чыгарылган шартларга ышанырга һәм охшаш хәлләрдә үзеңне ничек хис иттең, шуны искә төшерергә. Тойгылы истәлекләр – актерлык техникасының бер бүлеге.

"Физик хәрәкәтләр хәтере" өчен күнегүләр.

Күнегүләр – кулларда бер нинди предметлар тотмыйча, аларны үзеңнең күзаллавың белән генә сиземләргә, физик күнегүләрне бу предметларны кулда тоткан кебек башкарырга.

Куелган максатка ирешү өчен күнегү.

Сәхнә мәсьәсләсе.

Үз тормышыңның хәр аңлы минутында, кеше нинди дә булса максатка омтыла һәм аңа ирешү һакына төрле хәрәкәтләр, эшләр башкара, ягъни үз алдына куелган мәсьәләне чишә. Сәхнә иҗаты ул – зур мәсьәләләр кую һәм аларны башкару юлы. Хәрәкәтнең 3 элементы: 1. Максатка омтылу – мин нәрсә телим ? 2. Хәрәкәт – максатка ирешү өчен мин нәрсә эшлим ? 3. Яраклашу (максатка ирешүнең юллары - хәрәкәтләрне ничек башкарам). Сәхнә мәсьәләсе - хәрәкәтнең двигателе, ягъни хәрәкәткә китерүче төп фактор.

Фактка бәя бирү. Вакыйга.

Актерлык осталыгының иң кирәкле кушылмасы. Һәр спектакль – сәхнәдә башкарыла торган зур һәм кечкенә хәлләрнең чылбыры. Әгәрдә пьесада нинди дер мөһим вакыйга булса, башкаручының тәртибендәге тәэсир итүче сызык та үзгәрә. Һәм шундый хәр вакыйга нинди дә булса факт, хәлне бәяләү белән бәйләнгән. Бәяләү ирекле, үзеннән-үзе туарга тиеш.

Сәхнә аралашуы.

Үзеңнең "мин"еңнең партнерыңның "мин"енә тәэсир итүе – аралашу дип атала. Аралашу процессы партнерларның бер-берсен кабул итүе һәм төрле һәлләрдән чыгып, " хәзер" һәм "шушында", хәр вакыт яңача килеп чыкса гына җанлы була.

Этюдлар.

Бу этюдлар үзләренең нигезе итеп тәгъдим ителә торган хәлләрне ала, вакыйганың борылышы өчен мында аралашу сүзсез булырга, яки аз сүзләр белән чикләнергә мөмкин. "Сүзнең тууы" сүзнең барлыкка килү вакыты, шул вакыт ул максатка ирешүгә юнәлгән хәрәкәткә әйләнә.

Күзәтү.

Күзәтү– актерның төрле характерлар,идетальләрнең төгәл билгеләнгән сызыклары җыелмасы. Тәртип манерасы, төгәл әйберләр – тирә-як, чынбарлык. Күзәтү-сәхнә образына беренче адым. Төп критерий – "орлык"ның булуы. "Орлык" ул– актер тарафыннан үзләштерелгән, аның өчен вакытлыча үзенеке, кадерле булган икенче кешенең үзәкләшкән асылы. Реаль кешене (яки хайванны) берничә мизгелдә, төгәл штрихлар белән күрсәтә белү – характерлы, талантлы актерның билгесе.

Сәхнә сөйләме.

Сәхнә сөйләменә өйрәту.

– Гәүдәне дөрес, матур тоту.

– Сөйләм тренингына психологик әзерлек.

– Сөйләмнең ачыклыгын, яңгыраш сыйфатының төгәл бәяләвен, ишетүнең игътибарлылыгын үстерү.

– Сөйләм аппаратының төзелеше турында кыскача белешмәләр.

– Артикуляция гимнастикасы.

– Дикция буенча күнегүләр һәм уенлы биремнәр.

Орфоэпия.

Орфоэпия термины (грек теленең orphos – "дөрес" һәм epos – "сөйләм") ике мәгънәдә карала. Бу – татар әдәби теле һәм тел белеменең әйтелеш нормалары үсешенең тенденцияләрен өйрәнүче нормалар.

Татар теле сүзләрендә басымның үзенчәлекләре.

Сүздәге басым, сузык һәм тартык авазларны әйтү өстендә практик эш.

Әдәби сүз сәнгате.

Сүз хәрәкәтенең нигезләре.

Укучыларның психологик һәм практик хәзерлеге һәм актив хәрәкәте.

Сөйләм логикасы ( текстның логик анализы).

 Жанр һәм стиль төшенчәсе.

1.8. Мөстәкыйль эшне оештыру

Балаларны мөстәкыйль эшчәнлегенә характеристика.

Актерлык тренингы.

Артикуляция гимнастикасы.

Актурлык осталыгы буенча әдәбиятны үзләштерү.

Актер эшләренең репетицияләре.

Актерның роль өстендәге өй әше.

1.10 Дисциплинаны информация һәм методика белән тәэмин итү.

10.1 Төп әдәбият.

1. "Актерлык осталыгы" дисциплинасының өйрәнгәндә төп белем чыганаклары:
2. Хәйруллина А.Х. Дөрес сөйләргә өйрәнегез, "Казан" нәшрияты, 1992 ел.
3. Ахмадуллин А.Г. Горизонты татарской драмы, Татарское книжное изда-тельство, 1983 г.
4. Захава Б.Е. Мастерство актера и режиссера. М., 1978.
5. Кнебель М.О. О действенном анализе пьесы и роли. М., 1982.
6. Кнебель М.О. Слово в творчестве актера. М., 1970.
7. Кристи Г.В. Воспитание актера школы Станиславского. М., 1978.
8. Топорков. В.О. О технике актера, М., 1958.
9. Охлопков Н.П. Всем молодым. М., 1961.

Мейерхольд В.Э. Об искусстве актера. Театр.

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ ТАТАРСТАН

МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ ДОПОЛНИТЕЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

«ГОРОДСКОЙ ЦЕНТР ТВОРЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ И ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

ДЛЯ ОДАРЕННЫХ ДЕТЕЙ» Г. КАЗАНИ

Принята на заседании                                                        «Утверждаю»

педагогического совета                                                  Директор МБУ ДО

Протокол № _1_                                                «Центр для одаренных детей»

от «28» августа 2018 г.                                        ____________ Ахметов А.М.

Приказ №135

от «31» августа_2018 г.

Дополнительная общеобразовательная

общеразвивающая программа

“Әдәби туган як”

(«Литературное краеведение»)

Направленность: туристско-краеведческая

Уровень: базовый

Возраст обучающихся: 12лет

Срок реализации: 1 год

Автор - составитель:

Миннегалиева Айгуль Ильдусовна

педагог дополнительного образования

г. Казань, 2018

Информационная карта образовательной программы

Оглавление

1.Информационная карта образовательной программы……………………………………....  2

2.Пояснительная записка ………………………………………………………………………3-4

3.Учебный план……………………………………………………………………………………5

4.Учебно-тематический план …………………………………………………………………….6

5.Содержание программы ………………………………………………………………………..9

6.Календарный учебный график …………………………………………………………………15

7.Диагностический инструментарий ……………………………………………………………20

8.Методическое обеспечение программы ……………………………………………………....21

9.Условия реализации программы ………………………………………………………………22

10.Список информационных ресурсов ………………………………………………………………………………………………23

1.ПОЯСНИТЕЛЬНАЯ ЗАПИСКА

В целях реализации Распоряжения Правительства РФ от 24 апреля 2015

г. № 729-р «План мероприятий на 2015-2020 годы по реализации Концепции

развития дополнительного образования детей» (п.12,17,21) рабочая программа объединения «Әдәби туган як» разработана на основе:

1.Федерального Закона от 29.12.2012 № 273-ФЗ «Об образовании в РФ».

2.Концепции развития дополнительного образования детей (Распоряжение Правительства РФ от 4 сентября 2014 г. № 1726-р).

3.План мероприятий на 2015-2020 годы по реализации Концепции развития дополнительного образования детей (утверждён распоряжением Правительства Российской Федерации от 24.04.2015 №729-р)

4.Письмо Министерства образования и науки Российской Федерации от 14.12.2015 № 09-3564 «О внеурочной деятельности и реализации дополнительных общеобразовательных программ»

5.Приказ МОиН РТ № 1465/14 от 20 марта 2014 г. «Об утверждении Модельного стандарта качества муниципальной услуги по организации предоставления дополнительного образования детей в многопрофильных организациях дополнительного образования  в новой реакции»

6.Приказа Министерства образования и науки РФ от 29 августа 2013 г. № 1008 «Об утверждении Порядка организации и осуществления образовательной деятельности по дополнительным общеобразовательным программам».

7.Постановления Главного государственного санитарного врача РФ от 04.07.2014 № 41 «Об утверждении СанПин 2.4.4.3172-14 «Санитарно-эпидемиологические требования к устройству, содержанию и организации режима работы образовательных организаций дополнительного образования детей».

8.«Методические рекомендации по проектированию современных дополнительных общеобразовательных (общеразвивающих) программ» составленные ГБУ ДО   «Республиканский центр внешкольной работы», г.Казань, 2017 г.

9.Положение о порядке разработки и утверждения образовательных программ МБУ ДО «Городской центр творческого развития и гуманитарного образования для одаренных детей» г. Казани

10. Өстәмә белем бирү программасының  методик яктан тәэмин ителеше

1.   2004 - 2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасы //Мәгариф. – 2005. - №1. – Б. 38.

2. Татар  мәктәпләрендә татар балаларына татар теле һәм әдәбияты укыту программалары. – Мәгариф, 2010.    

3. “Мәгариф”журналлары

- направленность дополнительной образовательной программы – туристско-краеведческая

«Әдәби туган як” предполагает формирование и развитие основных навыков углубленное изучение  татарского языка, культуру, традиции татарского народа.

- актуальность программы определяется тем, что она способствует решению задач социальной адаптации учащихся. Развитие литературного краеведения стимулирует интерес к изучению своей истории. Возрастает роль регионов, пробуждается интерес молодежи к своему историческому прошлому, народным традициям.

- новизна программы определяется переходом от информационного к деятельностному подходу, у учащихся формируются предметные, коммуникативные и социальные компетентности. Приобщение к духовно-культурным ценностям малой родины, оформление патриотического отношения к отчизне самым тесным образом связано с открытием литературы родного края. Литература помогает познать край, а край, в свою очередь,- познать литературу и тех, кто создает ее: ведь именно в крае, где жил и творил писатель, в первую очередь сохраняются многие документы и свидетельства, которые способствуют уяснению тех или иных сторон его биографии, творчества.

-отличительные особенности данной дополнительной образовательной программы от уже существующих образовательных программ– является то, что при проектировании целей и ожидаемых результатов освоения программы были учтены особенности целеполагания и результативностина  базовомуровне  ее реализации.Основная целевая группа – это дети, обучающиеся в объединении «Әдәби туган як». Они, как правило, выбирают вид деятельности самостоятельно и приходят в объединение по собственному желанию, но есть дети, которые приходят на занятия по желанию родителей. Интересы и позиция родителей в отношении к обучению детей различны. Возможность развития познавательных,  интеллектуальных и творческих способностей ребенка, индивидуальное сопровождение, расширение кругозора, занятость «полезным делом» в свободное время, воспитания личностных качеств, успешное участие в различных олимпиадах, конференциях  и конкурсах.

–актуальность, педагогическую целесообразность -ананың балага бирелгән иң зур бүләге – тел. Шуңа да ул байлык, хәзинә санала. Сүзнең атасы – акыл, анасы – тел, дигәннәр борынгылар. Һәр халык үз тарихын, үз рухын, җыр-моңын, матурлык өлгесен сакламачы, үз токымнарының яңа буыннарына тапшырмакчы. “Теле барлар-халык булган, теле юклар-балык булган” дигән сүзләр юктан тумаганнар.

Заманында халыкара телләрнең берсе булган, хәзерге көндә дә бөтендөнья күләмендә сөйләшер өчен уңай ун-унбиш тел арасында саналган, җәмгыять яшәеше барышын бөтен һәм нечкәлекләре белән чагылдыра алырлык бихисап сүз байлыгы булган ана телебезнең тарихы белән укучыларны таныштыру гаять мөһим мәсьәлә булып тора.

Әдәби тел нормалары – шул телдә сөйләшүчеләр өчен уртак һәм мәҗбүри күренеш. Хаталарны төзәтү өчен, җирле сөйләмебезнең үзенчәлекләрен өйрәнүне максат итеп куярга кирәк дип саныйм.

        Халыкның борынгыдан килгән мәгьнәви байлыгы булган тел- культурасы, аны тагын да баету һәм  үстерү өстендә эшләү-дәүләткүләм әһәмиятле бер эш.

Программаның максаты:Кеше тормышында сүз сәнгатенең гаять әһәмиятле роль уйнавын аңлату; фикерне аңлаешлы, күңелдәге хисне матур итеп әйтеп бирә белергә, дөрес сөйләшергә өйрәнү; туган якны, аның табигатен, халыкны, аның үткәнен, хәзергесен, халкыбыз һөнәрләрен, иҗатын, үзенчәлеген өйрәнү аша укучыларны рухи яктан бай, иҗади сәләтле, югары мәдәниятле, камил шәхес итеп тәрбияләү.

Бурычлар:

“Әдәби туган як” түгәрәгенең төп бурычлары түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

-Укучылар белән бөек татар шагыйре Габдулла Тукай тормышын һәм иҗатын тирәнтен өйрәнү. - Габдулла Тукай замандашлары, Тукай премиясе Лауреатлары турында материаллар җыйнау.

- Татар халкының тарихы, теле, әдәбияты, халык сәнгатенә карата ихтирам һәм хөрмәт тәрбияләү. Халык җәүһәрләрен барлау, җыю. - Укучыларның иҗади сәләтләрен үстерү.

- Музей материалларын кабул итү, барлау, саклау буенча башлангыч белемнәрне үзләштерү. - Укучыларны уку һәм өстәмә әдәбият белән мөстәкыйль рәвештә эш итәргә өйрәтү.

- Хәзерге милли әдәбият, вакытлы матбугат материалларын укуга карата кызыксыну уяту.

- Балаларны, гомумән, татар әдәбияты, халык авыз иҗаты, татар халкының җыр-музыкасы, театры, сынлы сәнгате белән таныштыру, күренекле язучылар һәм аларның әсәрләрен үзләштерүенә ирешү.

- Халык тарихын һәм мирасын өйрәнү аша яшүсмерләрдә Ватанга, халыкка, туган телгә мәхәббәт, олыларга, кечеләргә һәм, гомумән, кешегә ихтирам, мәрхәмәтлелек, шәфкатьлелек тәрбияләү, Шулай ук хезмәт тәрбиясе һәм эстетик тәрбия бирү.

Аңлашыла ки, бу бурычлар, аерым-аерым күрсәтелсәләр дә, үзара тыгыз бәйләнгәннәр. Алар бердәм укыту процессында гамәлгә ашырылалар, чөнки түгәрәктә белем бирү, шәхес формалаштыру бергә алып барыла.

Программага әсәрләр киләчәк яшь буынны мәрхәмәтле, шәфкатьле, туган як табигатен саклаучы һәм яратучы, гомумкешелекнең уңай сыйфатларына ия булган, милләт мәнфәгатьләрен яклардай кеше итеп тәрбияләү бурычларын күз алдында тотып сайланды.

Укучыларга рухи, милли һәм әхлак тәрбиясе бирүдә, аларны халкыбызга хезмәт итәрдәй шәхес буларак формалаштыруда программага кергән әсәрләрнең роле зур. Яшь буынга милли яшәү рәвешен җиткерүдә, аның үзаңын үстерүдә, бу юнәлештә гамәли адымнар ясауга әзерләүдә әдәбият мөһим җирлек булып тора.

Эзлеклелекне дәвам иттереп, укучыларның белемнәрен тулыландыру максатыннан, халык авыз иҗатының төрләре алынды. Беренчедән, алар укучыларга фольклордан яңа мәгълүмат бирә, икенчедән, телгә караган белемнәрне гамәли яктан ныгыту өчен материал буларак кулланыла.

Укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:

• ана теленең төп берәмлекләрен һәм аларның билгеләрен белү;
• телдән һәм язма сөйләм, диалог, монолог, аралашу ситуацияләрендә тел стильләре, текст төшенчәләрен аңлау һәм гамәлдә дөрес куллану;
• тыңлап аңлау һәм уку буенча телдән һәм язма рәвештә (радио, телеведениедән һ.б.) хәбәр ителгән мәгълүматны аңлау;
• сөйләү һәм язуда татар әдәби теленең төп нормаларын (орфоэпик, лексик, грамматик, орфографик һәм пунктацион)саклау һәм сөйләм әхлагы нормаларын үтәү;
• татар теленең фонетик, лексик системаларын һәм грамматик төзелешен үзләштерү;
• сүзләрне төзелеше һәм ясалышы буенча тикшерә белү;
• ана теленең грамматик категорияләрен белү;
• сүз, сүзтезмә, җөмләләрдәге хаталарны төзәтү;
• төрле сүзлекләрдән һәм белешмә характерындагы китаплардан, массакүләм мәгълүмат чараларыннан урынлы файдалану;
• текстның эчтәлеген телдән яки язмача төгәл итеп, сайлап яки кыскача, гади һәм кушма җөмләләр кулланып сөйли белү;
• бирелгән темага, куелган максатка ярашлы рәвештә, төрле ситуацияләрдән чыгып, сурәтләү яки хикәяләү характерындагы текстларны телдән яки язмача әзерләү;
• җөмләнең тиңдәш кисәкләрен, аерымланган кисәкләрен тиешенчә куллана белү, алар янында тыныш билгеләрен кую;
• сорауларга тулы һәм дөрес итеп җавап бирү;
• төрмыш-көнкүреш, уку, иҗтимагый, мәдәни темаларга әңгәмә кору, үз фикереңне яклап, әңгәмә-бәхәс формасында сөйләшү күнекмәләренә ия булу
• текстның планын төзү яки аның эчтәлеген конспект формасында язу;
• тәкъдим ителгән текстларны рус теленнән татар теленә һәм татар теленнән рус теленә тәрҗемә итү;
• ана теленең башка фәннәрне өйрәнү һәм белем алу чарасы икәнен аңлау;
• татар теле дәресләрендә алган белем һәм күнекмәләрне ана теленең кеше һәм җәмгыять тормышында алып торган урынын аңлап куллана һәм бәяли белергә өйрәнү, татар теленең Татарстан Республикасында дәүләт теле буларак өйрәнелүен, аның иҗтимагый әһәмиятенең артуын аңлау

Возраст детей, участвующих в реализации программы:12 лет

Организационные условия реализации программы:общее количество часов  - 216,  периодичность проведения занятий – 2 раза по 3 часа, в группе – 15 человек

Программаның үтәлү вакыты: 1 ел

Программаны тормышка ашыру юллары:

Түгәрәктә туган як әдәбияты һәм тарихы белән кызыксынган балалар шө-гыльләнә. Программа үзенең эчтәлеге белән төбәк тарихын  үткәннән алып бүген-гесенә кадәр  үз эченә ала.Туган як тарихын өйрәнү юллары һәм методлары төрле : семинар, экскурсия, очрашулар, төрле уеннар, эзләнү тикшеренү эшләре һ.б. Аларны үткәрү укучының яшеннән, әзерлек дәрәҗәсеннән, түгәрәк занятиеләренең мак-сатыннан тора.рБигрәк тә экскурсияләр укучыларда зур кызыксыну уята. Укучыларның түгәрәк белән кызыксынулары артсын өчен, укытучы үткәрү формаларын чиратлаштырып барырга тиеш.Балалар мөстәкыйль рәвештә документаль  чыганакларны өйрәнеп, тикшеренү эшләре алып барырга омтылалар. Тикшеренү эшләре укытучы җитәкчелегендә алып барыла.  Эшне оештырган укытучы үзе дә, беренче-дән, төбәк тарихы буенча төп чыганакларны белергә тиеш. Икенчедән, үзе дә тикшеренү эше белән шөгыльләнергә, укучының эше белән кызыксынырга , өченчедән, туган як әдәбиятын, тарихын өйрәнү буенча класстан тыш  эшләрдә оештыручы булырга тиеш.

  Укучыларны бигрәк тә үзләренең күңелләренә якын булган, танышлары, якыннары катнашкан вакыйгалар, авылның барлыкка килүе  кызыксындыра. Шуңа да тарих, әдәбият  дәресләрендә тарихи вакыйга турында сөйләгәндә , бу вакыйганың безнең җирлеккә, авыл кешеләренә  нинди мөнәсәбәте  булуын  аңлату кирәк.

        Бу авторлык прогаммасы укучыларга туган төбәкнең тарихы , мәдәнияте, сәнгате, әдәбияты турында  тирәнрәк  аңларга, төрле формадагы эзләнү эшләренә -гади язмадан башлап, фәнни-тикшеренү эшләренә кадәр өйрәнергә мөмкинлек бирә .Программа буенча эшчәнлек нәтиҗәләре укучылар тарафыннан  иҗади эшләр, реферат, фәнни-тикшеренү эшләре, презентацияләр һ.б. формасында тәкъдим ителә.

Көтелгән нәтиҗәләр:

     “Әдәби туган як” өйрәнү түгәрәгендә  шөгыльләнгән бала:

-үз гаиләсе тарихына хөрмәт белән карый, горурлану хисләре кичерә;

-мөстәкыйль рәвештә ачышлар ясый,

-материал җыя, гомумиләштерә, мәктәп музеен тулыландыра;

-эзләнү эше алып бара, материалны анализлый, системалаштыра, гомумиләштереп, нәтиҗәләр ясый;

- уеннар вакытында өйрәнгән материалны ныгыта;

-туган як әдәбияты,  тарихы буенча белемнәрен арттыра;

-фәнни-тикшеренү эшләренә өйрәнә;

- үз – үзендә патриотизм, туган якка мәхәббәт хисе тәрбияли;

- туган төбәгенең тарихына, әдәбиятына, сәнгатенә  бәйле  күренекле шәхесләре белән горурлана.

Планируемые результаты освоения программы и способы определения их результативности.

 Личностные результаты

-совершенствование духовно-нравственных качеств личности, воспитание чувства любви к многонациональному Отечеству, уважительного отношения к русской литературе, к культурам других народов;

-использование для решения познавательных и коммуникативных задач различных источников информации (словари, энциклопедии, интернет -ресурсы )

- формирование чувства прекрасного – умение чувствовать красоту и выразительность речи, стремиться к совершенствованию собственной речи;

- любовь и уважение к Отечеству, его языку, культуре;

-устойчивый познавательный интерес к чтению, к ведению диалога с автором текста; потребность в чтении;

-осознание и освоение литературы как части общекультурного наследия России и общемирового культурного наследия;

-ориентация в системе моральных норм и ценностей, их присвоение;

-потребность в самовыражении через слово;

-устойчивый познавательный интерес, потребность в чтении.

Метапредметные результаты

Регулятивные УУД:

-обучение целеполаганию;

-самостоятельная формулировка темы, проблемы и целей урока;

-анализ условия достижения цели;

-установка целевых приоритетов;

-выделение альтернативных способов достижения цели и выбор наиболее эффективного из них;

-умение принимать решение в проблемной ситуации;

-самостоятельная постановка новых учебных целей и задач;

-адекватная самостоятельная оценка своих суждений и их необходимая корректировка в ходе дискуссии.

Коммуникативные УУД:

-формулировка собственного мнения и позиции, их аргументация;

-высказывание и обоснование своего мнения;

-установка и сравнение разных точек зрения, прежде чем принимать решения и делать выбор;

-оформление своих мыслей в письменной форме с учётом речевой ситуации;

-создание текстов определённого жанра;

-учет разных мнений и стремление к координации различных позиций в сотрудничестве;

-выступление перед аудиторией сверстников с сообщениями;

-работа в группе – установка рабочих отношений, эффективное сотрудничество с целью способствовать продуктивной кооперации;

- -формулировка вопросов, необходимых для организации собственной деятельности.

Познавательные УУД:

-давать определения понятиям;

-обобщать понятия;

-самостоятельно находить  все виды текстовой информации;

-пользоваться изучающим видом чтения;

-строить рассуждения;

- осуществлять сравнение;

-излагать содержание прочитанного текста выборочно;

-устанавливать причинно-следственные связи;

-осуществлять расширенный поиск информации с использованием ресурсов библиотек и Интернета;

-осуществлять анализ;

-учиться основам реализации проектно-исследовательской деятельности;

-осуществлять классификацию;

-умение понимать проблему, выдвигать гипотезу, структурировать материал, подбирать аргументы для подтверждения собственной позиции, выделять причинно-следственные связи в устных и письменных высказываниях, формулировать выводы;

-умение самостоятельно организовывать собственную деятельность, оценивать её, определять сферу своих интересов.

Предметные результаты

- осознанно воспринимать и понимать фольклорный текст; различать фольклорные и литературные произведения, обращаться к пословицам, поговоркам, фольклорным образам в различных ситуациях речевого общения, сопоставлять фольклорную сказку и её интерпретацию средствами других искусств (иллюстрация, мультипликация, художественный фильм);

- осознанно воспринимать и понимать фольклорный текст; различать фольклорные и литературные произведения, обращаться к пословицам, поговоркам, фольклорным образам в различных ситуациях речевого общения, сопоставлять фольклорную сказку и её интерпретацию средствами других искусств (иллюстрация, мультипликация, художественный фильм);

- выделять нравственную проблематику фольклорных текстов как основу для развития представлений о нравственном идеале народа, для формирования представлений о русском национальном характере;

- видеть черты русского национального характера в героях русских сказок и былин, видеть черты национального характера других народов в героях народного эпоса;

- выбирать фольклорные произведения для самостоятельного чтения;

-использовать малые фольклорные жанры в своих устных и письменных высказываниях;

-выразительно читать сказки и былины, соблюдая соответствующую интонацию «устного высказывания»;

-пересказывать сказки, используя в своей речи художественные приёмы, характерные для народных сказок;

- выявлять в сказках характерные художественные приемы и на этой основе определять жанровую разновидность сказки, отличать литературную сказку от фольклорной.

В результате освоения учебного курса «Литературное  краеведение» обучающийся должен знать/уметь:

-узнавать основные теоретико-литературные понятия: фольклор, устное народное творчество, жанры фольклора; сказка, виды сказок; постоянные эпитеты, гипербола, сравнение; летопись (начальные представления); роды литературы (эпос, лирика, драма); жанры литературы (начальные представления); басня,  литературная сказка; стихотворная и прозаическая речь;

-принимать и правильно понимать богатое многообразие культур нашего мира, наших форм самовыражения и способов проявления человеческой индивидуальности;

-понимать фольклорные и литературные произведения разных народов Поволжья;

-понимать теоретические понятия, раскрываемые на материале изучаемых произведений;

-воспроизводить сюжет изученного произведения и объяснять внутренние связи его элементов;

-определять главные эпизоды в эпическом произведении;

-выразительно читать текст-описание, текст- повествование, монологи, диалоги, учитывая жанровое своеобразие произведения;

-отыскивать справки в словарях и справочной литературе, энциклопедиях;

- отбирать нужные материалы из периодических изданий, классифицировать их.

Арадаш аттестация формасы:зачет

Формы подведения итогов реализации дополнительной образовательной программы проекты, фестивали, учебно-исследовательские конференции и олимпиады,  конкурсы

Методическая тема педагога: Развитие коммуникативных навыков воспитанников на занятиях объединения  “Әдәби туган як”, как средства успешной социализации и самореализации личности.

2.Учебный план

3.УЧЕБНО-ТЕМАТИЧЕСКИЙ ПЛАН

4. СОДЕРЖАНИЕ ПРОГРАММЫ

I.  Әдәби туган як.

Кереш. “Әдәби туган як” түгәрәгенең эчтәлеге белән танышу.

II. Телебез – тарихиядкарь.

Музей әгъзаларын музейның эш планы, алда торган бурычлар белән таныштыру. Әдәбиятның, мәдәниятның, гореф-гадәтләрнең халык тормышыны, тарихка һәм тарих чыганагы булган музейларга ничек йогынты ясавын анализлар, бәя бирү.Язучыларыбыз иҗатын һәм театрга бәйләнешле  күренекле шәхесләрне барлау, аларның тормыш юлын өйрәнүне дәвам итү.

Яшь тамашачы театры турында мәгълумат бирү. Театрның һәм артистларның тарихны өйрәнүдәге, туган якны саклаудагы ролен ачыклау. Шулар аша тарихны барлау, күзаллау тудыру, бәя бирү.

Музейны яңа материаллар белән тулыландыру.

Музей экспонатларын тәртипкә китерү, экспонатларның язуларын яңарту.

III. Г. Кариев музеена сәяхәт

Г.Кариев исемендәге яшь тамашачы театры артистларын барлау. Г. Кариевның театр тарихына, татар халкының мәдәниятенә, аның сәнгатенә керткән өлешен ачыклау. Г. Кариевныңтормыш һәм иҗат юлын өйрәнү.  Г. Кариевны тормыш юлына, эшчәнлегенә караган материаллар белән танышу. Музей экспонатларын тәртипкә китерү, экспонатларның язуларын яңарту. Театр тарихыа караган материалларны күзәтеп чыгу. Музейдагы материалларны кулланып сөйләргә өйрәнү. Музей материаллары белән эшитәргә өйрәнү. Әлеге материалларны туплау, җыю, алар турында матур һәм дөрес итеп сөйләргә өйрәнү.

IV.  Тукай музеена сәяхәт

Г.Тукай иҗатын һәм театрга бәйләнешле  күренекле шәхесләрне барлау, аларның тормыш юлын өйрәнүне дәвам итү. Г. Тукайның әдәбият тарихына, татар халкының мәдәниятенә, аның сәнгатенә керткән өлешен ачыклау. Г. Тукайның тормыш һәм иҗат юлын өйрәнү.  Г. Тукайның тормыш юлына, эшчәнлегенә караган материаллар белән танышу. Музей экспонатларын тәртипкә китерү, экспонатларның язуларын яңарту. Театр тарихыа караган материалларны күзәтеп чыгу. Музейдагы материалларны кулланып сөйләргә өйрәнү.Г.Тукай  театры турында мәгълумат бирү. Музейны яңа материаллар белән тулыландыру. Музей экспонатларын тәртипкә китерү, экспонатларның язуларын яңарту. Музей тарихына караган материалларны барлау.

V. Халкымның милли бизәкләрендә музейларның өлеше

        Бишек җырлары – тәрбиянең бик борынгы чарасы. Бишек җырлары турында белем алу. Укучыларны халкыбызның йөрәк  түреннән шытып чыккан  җәүһәрләре – бишек җырлары белән  таныштыру, бу җырларның  эчтәлеген һәм тәрбияви үзенчәлекләрен ачыклау, әти - әнигә, әби-бабайларыбызга һәм моңлы бишек җырларына мәхәббәт тәрбияләү   Мөнәҗәтләр турында гомуми мәгълүмат бирү. Мөнәҗәтләрне тыңлау. Җыендабәйрәм һәм йолалар турында белем алу. Укучыларны милли рухта тәрбияләү, үткәннәрне онытмаска, ихтирам итәргә өйрәтү, уйлау, фикерләү сәләтләрен үстерү, милли бәйрәм һәм йолаларны белүләренә ирешү. Мәкаль һәм әйтемнәр халык педагогикасының кыска һәм тирән мәгънәле әдәплелек кагыйдәләре.

  VI. Тарих эзләре буйлап...

        Музейлар  тарихы белән таныштыру. Халыкның киләчәге аның бай рухи мирасын саклауга, үстерүгә, шул мирасны буыннан-буынга тапшыра баруга бәйле икәнлеген өйрәнү.        Буыннар алмашында тарихның чагылышын ачыклау        Музейның истәлекләре белән танышу. Халыкның үткәне музейларда саклана икәнлегенә басым ясау. ТР тарихы, географик урыны, символикасы, табигате, күренекле шәхесләре , шәһәрләре турында сөйләшү. Күренекле шәхесләре турында әңгәмә .”Татарстан һәм татар халкы тарихы” конкурсында катнашу.

VII. Йомгаклау дәрес.

1.Укучыларның  проектларын   тыңлау һәм аларга анализ.

5.Календарно-учебный график

VI.Диагностический инструментарий для оценки результативности программы

Для определения уровня освоения программы и овладения умениями и навыками используется диагностика, состоящая из трёх этапов.

1. Первичная диагностика. Проводится в сентябре.

Определяются, какие знания, умения и навыки есть у ребёнка, насколько развита культура труда, опыт сотрудничества. А также планируется индивидуальная работа по развитию способностей детей.

2. Промежуточная диагностика проводится в декабре.

Её цель –определить степень освоения образовательной программы, скорректировать степень её сложности с учётом индивидуальных особенностей детей. Оценивается динамика умения организоватьсвой труд, оценивать и корректировать результат своего труда,развитость общения. Выявляются наиболее способные дети, планируется индивидуальная работа с ними.

3.Итоговая диагностика. Проводится вконце учебного года (май) по окончании реализации программы. Определяется уровень освоения программы, результативностьобразовательного процесса.

По результатам диагностики определяются следующие уровни:

В–высокий: ребёнок самостоятельно выполняет работу, полностью владеет полученными знаниями, умениями, навыками. Трудовые навыки находятсяна высоком уровне (самостоятельно планирует результат своей работы, способы его достижения). Коммуникативные навыки высоко развиты (охотно вступает в общение, вежливо общается со взрослыми, умеет слушать и договариваться с другими детьми, имеет опытсотрудничества и соотворчества);

С–средний: ребёнок выполняет работу с помощью педагога, частично владеет полученными знаниями, умениями, навыками. Коммуникативные навыки развиты частично. Трудовые навыки находятся на среднем уровне (планирует работуи способ её выполнения припомощи педагога).

Н –низкий: ребёнок не владеет приёмами работы, знаниями, умениями, навыками. Трудовые навыки находятся на низком уровне (постоянно нуждается в помощи и консультации педагога).

Карта самооценки и оценки педагогом компетентности учащегося

Ребёнку предлагается оценить по пятибалльной шкале полученные в процессе обучения знания и умения. Выдаётся бланк карты со следующими вопросами:

1.Освоил теоретический материал по разделам и темам программы (могу ответить на вопросы педагога).

2.Знаю специальные термины, используемые на занятиях.

3.Научился использовать полученные на занятиях знания в практическойдеятельности.

4.Умею выполнить практические задания.

5.Научился самостоятельно выполнять творческие задания.

6.Умею воплощать свои творческие замыслы.

7.Могу научить других тому, чему научился сам на занятиях.

8.Научился сотрудничать с ребятами в решении поставленных задач.

9.Научился получать информацию из различных источников.

10.Мои достижения в результате занятий.

Карта самооценки учащегося по итогам учебного года

Подведём итоги за _______  учебный год

Ф.И. учащегося_______________________________________________

1. Моё самое большое дело за учебный год________________________

2. В чём я изменился за год______________________________________

3. Мой самый большой успех_____________________________________

4. Моя самая большая трудность

5. Что у меня раньше не получалось, а теперь получается_______________

6. Чему я лучше всего научил(ась)ся

1. Методическое обеспечение программы

           Освоения доминирующими методами обучения являются: частично-поисковые методы обучения. Участие учащихся в коллективном поиске, решение поставленной задачи совместно с педагогом; исследовательские методы обучения: овладение обучающимися методами научного познания, самостоятельной творческой работы.

Характеристика деятельности по освоению предметного содержания

образовательной программы

8. Условия реализации программы

Данная программа предусматривает  вариативные формы обучения. Программа объединения рассчитана на учащихся 12лети предусматривают приобретение ими основных знаний  по родному языку, о своем крае,  ведения краеведческих наблюдений и исследований,  

Принципы организации самодеятельности объединения (группы) для успешной реализации программы:

- обеспечение общественно полезной, нравственно-ценной и личностно-значимой для обучающихся направленности туристско-краеведческой и специальной деятельности;

- насыщение деятельности детей элементами творчества и инициативы, основой которых становится последовательное переключение с воспроизводящих на активные творческие, поисковые виды деятельности;

- дифференциация и индивидуализация учебного процесса, что помогает подросткам выступать в наиболее благоприятной для него роли, находить наилучшее применение своим способностям, полнее раскрывать и выражать индивидуальность;

Материально-техническая база лицея соответствует санитарным и противопожарным нормам, нормам охраны труда. Школа соблюдает своевременные сроки текущего и капитального ремонта учебных помещений.

ӘДӘБИЯТ ИСЕМЛЕГЕ:

1.        Чуракова Н., Малаховская О. Музей в твоём классе.- Академкнига, 2006.

2.        Музейная педагогика. Под ред. Н.М.Ланковой. Работа со школьниками в краеведческом музее.- М., 2001.

3.        Медведева Е.Б., Юхневич М.Ю. Музейная педагогика как новая научная дисциплина: Сборник “Культурно – образовательная деятельность музеев”. – М., 1997.

4.        Васнева Л. Программа школа юного экскурсовода.// Воспитание школьников.- №9, 2007.

5.        Шкурно А.И. Методические рекомендации экскурсоводам школьных музеев._М., 1973

6.         Методика преподавания литературы: Учебник для студентов пед. вузов/ Богданова О.Ю., Леонов С.А., Чертов В.Ф.; Под ред. О.Ю.

Богдановой.-М.: Издательский дом “Академия”, 1999.

7.        Галимуллин Ф.Г. Укучыларны сәнгатьле укырга өйрәтү / Ф.Г. Галимуллин.- казан, 1988.

8.        Исламов Ф.Ф. Мәктәптә халык авыз иҗаты әсәрләрен өйрәнү / Ф.Ф. Исламов. - Казан, 1988.

9.        Хаков В.Х. Мәктәптә язучыларның тел үзенчәлекләрен өйрәнү / В.Х.Хаков. – Казан: Татар. Кит. Нәшр., 1984.

10.        Яхин А.Г. Система татарского фольклора / А.Г. Яхин.- Набереңные Челны: НИСПТР, 2012.

11.        Татар театры (1906-1926).- Тулыландырылган 2 нче басма.- Казан: Мәгариф, 2003.