«Хальмг келн – мини келн, хааҗ болшго нарн!»
методическая разработка (10 класс) по теме

Cценарий празднования Дня родного языка

«Хальмг келн – мини келн, хааҗ  болшго нарн!»

Дѳнцл: 1. Баннермуд, лозунгс

              2. Кѳгҗм: х/к шүлгүд (бичəчнрин дун соңсгдна)

Орлцҗахнь: келҗəх күн, сурһульчнр, района һардачнр, организацс,  сойлын кѳдлəчнр, «Торһа» ансамбль, нань чигн улс.

                                     Нəəрин йовуд.

В.1. Мендвт! Күндтə үүрмүд!  Җил болһн мана Хальмг Таңһчд, Лу сарин 21 – д «Тѳрскн келнə  ѳдр»  темдглгднə.  Эн байрин  ѳдрлə тадниг йѳрəҗəнəвидн!

                        Келн, келн, келн,

                        Кен чамаг заясмб?

                        Келнəс даву зѳѳр

                        Күмни җирһлд бəəхмб?

 Сурһульчнр:  Хальмг келн  –  мини келн

                          Зѳѳрəс даву зѳѳр,

                          Хальмг келн  –  мини келн

                          Зѳвəс даву зѳв,

                             Хальмг келн  –  мини келн

                          Хазнас даву хазн,

                          Хальмг келн  –  мини келн

                          Хааҗ  болшго нарн!

В.2. Иигҗ хальмг келəн мана һазра бичəч Тачин Анҗа магтҗана.

 (Слово Базырову С.Х.)

В.1. Ямаранчн келн – əмтн урдк – хѳѳтктə, эврə  үндстə, заң – авьяста, эврə келтə болдг.

       Ик кезəнəс авн хальмг күн урн үгд йир дурта болҗ, үгин чинриг əвртə  гидгəр тоомсрлҗ, хальмг келндəн седклəн ѳгч икəр эңкрлнə.

          (Презентация «Зая Пандита. Тодо бичг»)

В.1. Дѳрвн ѳѳрд дунд алдр номт болсн күн – Зая Пандита 1599 җилд Барун Моңһлд    

       Тѳрсмн. 17 – та настадан Зая Пандита Тѳвдүр сурһульд йовулгдсмн. 22 җил тенд сурад, 1639 җилд Зая Пандита Тѳрскнүрн ирв. Онц билгтə номтд бурхн шаҗна номиг əмтнд цəəлһҗ медүлтхə гиҗ Дала Лам даалһвр ѳгсмн.  Тер даалһвриг Зая Пандита йилһəн сəəнəр күцəҗ йовла. 1648 җилд хуучн моңһлын алфавит олзлад, Зая Пандита «Тодо бичг» үүдəсмн.  200 шаху дегтр тѳвд келнəс хальмг келнд орчулсмн.

В.2.  Ода ахр викторин давулхмн.

- мана хальмг алфавит яһҗ нерəдгднə? (Цаһан толһа)

- кен тогтала? (Зая Пандита)

- кезə тогтала? (1648 җил)

- Тодо бичг кедүдгч җил күртл олзлгдла? (1925)

- хальмг алфавитд (Цаһан Толһад) кедү үзг бəəнə? (39)

- кедү хальмг үзг бəəнə?(6)

- ѳдгə цагт ямаран хальмг үзг меднəт? (Ә, Ѳ, Ү, Ң, Һ,Җ)

- хальмг келнд кедү киисквр бəəнə? (9)

Слово предоставляется Манцаеву Б.Б.- председателю Совета Ветеранов

В.1. (работа с залом)    Олн – əмтнə цецн ухан, шинҗллһн хурц үлгүрмүдт, йорəлмудт, тəəлвртə туульмудт, цецн үгмүдт, магталмудт үзгднə. Зая Пандита «Үлгүрин дала» гидг дегтр үүдəсмн.    Тадн тер үлгүрмүдəс кесгинь меднəт. Келцхəтн.

              Театр миниатюр «Хатханчг».   Сценка «Ля мур»

В.2. Хальмг улс ямаран чигн зовлң, ямаран чигн му үзсн бийинь, эндр ѳдр күртл келəн геелго, сүл җилмүдт  эврəннь уңг – тохман, тууҗан медхин тѳлə, сойлан делгрүлхин тѳлə зүткҗəхнь ил. Мана шүлгчнр хальмг келəн буульҗ, магтҗ шүлгүд  бичнə.

Ода сурһульчнр таднд келнə туск шүлгүд келҗ ѳгх.

В.1. Хальмг улсин уурхан саң, ик зѳѳр, келнə билгин нер һарсн баатрлг  үүдəвр «Җаңһр».  «Җаңһр» - хальмг улсин келнə билгин зѳѳр. «Җаңһрин» орн – Бумбин орн гиҗ нерəдгднə.

 В.2.  / Үкл уга мѳнкин орта, үрглҗд 25 насни дүрəр бəəдг.

     Баатрмуднь хоорндан ах – дүүһин йосар бəəдг, ахан күндлдг, баһан эрклүлдг.

     Аһу күчтə дəəсн учрхла, цугтан дегц босҗ харстг баатрмуд./

  В.1. Ик кезəнəс нааран мана ѳвкнр үвлин ут сѳѳд, ик – баһ уга   «Җаңһр» соңсдг бəəсмн. Җаңһрч күн йир тоомстрта, əрүн шагшавдта, кѳгҗмч, келмрч болдг бəəсмн. Нернь туурсн нертə Җаңһрчнр: Ээлəн Овла, Шавалин Дава, Басңга Мукѳвүн, Чован Араш, Козан Анҗука, ѳдгə цага Җаңһрчнр Каарун Владимир, Шаран Дима нань чигн.

  Мана Ик – Буурла кѳвүд бас «Җаңһр» келхдəн дурта. Теднə негнь Насна Руслан.

В.2. Насунов Руслан – отрывок из эпоса «Джангар».

(концертная программа)

В.1. Ямаран һазрт бəəввчн, тѳрскн келəн мартлго, хоорндан хальмгаһар күүндҗ, авьяс – заңшалан бəрҗ, хальмг сойлан, тууҗан делгрүлҗ йовтн!