Лъы1эсрэ ык1и лъымы1эсрэ глаголхэр.
план-конспект урока (6 класс) на тему

Темэр: Лъы1эсрэ ык1и лъымы1эсрэ глаголхэр.

Мурадыр:1. Глаголым имэхьан,лъэпсэ нэшанэу и1эхэр агу къэгъэк1ыжьыгъэныр ык1и гъэпытэжьыгъэныр;

2.глаголхэу пэблэгъэ дополнение зигъусэн зылъэк1ыщтмэ лъы1эсрэ глаголхэр зэрара1орэр, дополнениехэр зигъусэн зымылъэк1ыщтхэр

 лъымы1эсрэ глаголхэу зэрэщытхэр агурыгъэ1огъэныр.

Нэрылъэгъу 1эпы1эгъур: компьютерыр, мультимедийнэ проекторыр.

Планыр.

1. Урокым изэхэщэн.
2. Унэмк1э гъэцэк1энэу я1агъэм  иуплъэк1ужьын.
3. Гущы1элъэ 1офш1эн.
4. Темак1эм икъэ1отэн.
5. Темак1эм игъэпытэжьын .
6. Урокым изэфэхьысыжьын.
7. Унэмк1э гъэцэк1эн.

Урокым ик1уак1.

1. Урокым изэхэщэн.

Темэмрэ мурадымрэ я1огъэныр. ( слайд 1,2)

II. Унэмк1э я1агъэм иуплъэк1ужьын.

  1. Карточкэхэмк1э нэбгырищ  1оф аш1э. (Гущы1эухыгъэмэ глаголхэр ахагъэуцожьы)

   К-1

1. Псыхъо ц1ык1ур къушъхьэ чапэм   … .

1. Тыгъуасэ Шъхьэгуащэ чъыг инышхо  … .
2. Бжыхьэ к1асэр  …. .

К-2

1. Бжыхьэ ощхыр зэпымыоу … .
2. Мэкъуаохэр шъофым  …. .
3. Къухьэр ерагъэу  … .

К-3

1. Пк1ашъэхэр псым шъабэу  … .
2. Бжыхьэм пц1ашхъохэр, пчэндэхъухэр, къуанч1эхэр хэгъэгу фабэхэм  … .
3. Еджэп1э  садым пк1ышъхьэ-мышъхьэ  чъыг зэфэшъхьафхэр  …. .

  2. Адрэхэм доскэм дэжь 1оф щаш1э.

Доскэм гущы1эухыгъэхэр тетхагъэу ищык1эгъэ гущы1эхэр хагъэуцожьых.

Лэжьак1омэ коц бэгъуагъэ …. (1уахыжьы).

Гущы1э дахэм блэр гъуанэм ….(къырещы).

Ныбджэгъум занк1эу …(къыуе1о), пыим уак1ыбк1э…. (ще1о)

Жъым игущы1э к1алэм иакъыл  … (тек1о).

III.  Гущы1элъэ 1офш1эн.  (слайд 3,4,5,)

1.Сурэтмэ арыт пкъыгъохэмрэ ахэмэ ашIэхэмрэ зэфэшъухьысы к1и шъутхых. Урысыбзэк1и зэтэдзэк1ыжьы, тэтхы.

 (Ауплъэк1ужьы  зым  иер  зым  1ехышъ)  

 Мы  къэшъутхыгъэхэр сыд фэдэ упч1а зиджэуапхэр?

(Сыд ыш1эрэр?).

 2. Адэ, мы гущы1эмэ сыд фэдэ упч1а афэжъугъэуцун шъулъэк1ыщтыр?

Сыда  мыхэмэ  къагъэлъагъорэр? (К1элэеджак1омэ къа1о).

(К1элэеджак1охэр къеджэх, глаголхэр къыхагъэщы, упч1эхэр агъэуцу).

(слайд 6)

Шыр мэщыщышъ, хьэр мэхьакъу.

Хьэр мэхьакъу, къор мэшIуи,

Чэмыр мэбыушъ Iэщым дэт.

Чэтыр мэкъакъэ, чэтыр мэкъуртэ,

Атэкъэжъыр маIо, тхьачэтыхъур къадекIокIы.

Быгъур мэгъуахъошъ щагум дэкIы.

Шыр мэщыщы, щырыр мэпцIэу,

Зы мэл ахэтышъ, ари мэIои.

IV. Tемак1эм икъэ1отэн.

К1-дж. Сурэтхэм  сыда арышъулъагъорэр? (слайд 7)

1.Гущы1эухыгъэхэр къэтэгупшысы. (Шык1эр мачъэ)

Тэра подлежащэу къыхэфагъэр? (шык1эр)

Сыд фэдэ падежа зэрытыр? ( ц1.п., к1эухэу -р- и1эр)

Шык1эм сыда ыш1эрэр? ( шык1эр мачъэ)

Мачъэ зыфи1орэр сыд фэдэ бзэ гущы1а, ык1и гущы1эухыгъэм сыда къызэрэхэфагъэр? (глагол, гущы1эухыгъэм сказуемэу къыхэфагъ).

2.Пшъашъэр еджэ.

Тэра подлежащэу къыхэфагъэр? (Пшъашъэр )

Сыд фэдэ падежа зэрытыр? ( ц1.п., к1эухэу -р- и1эр)

Пшъашъэм  сыда ыш1эрэр? (Пшъашъэр еджэ.)

Еджэ зыфи1орэр сыд фэдэ бзэ гущы1а, ык1и гущы1эухыгъэм сыда къызэрэхэфагъэр? (глагол, гущы1эухыгъэм сказуемэу къыхэфагъ).

3.Комбайнэм коцыр ехы.

Тэра подлежащэу къыхэфагъэр? (Комбайнэм)

Сыд фэдэ падежа зэрытыр? ( эр.п., к1эухэу -м- и1эр)

Комбайнэм   сыда ыш1эрэр? (Комбайнэм ехы)

Ехы  зыфи1орэр сыд фэдэ бзэ гущы1а, ык1и гущы1эухыгъэм сыда къызэрэхэфагъэр? (глагол, гущы1эухыгъэм сказуемэу къыхэфагъ).

Комбайнэм сыда ыхырэр? (коцыр)

Сыда ар гущы1эухыгъэм къызэрэхэфагъэр? (дополнение)

4.Тракторым шъофыр ежъо.

Тэра подлежащэу къыхэфагъэр? (тракторым)

Сыд фэдэ падежа зэрытыр? ( эр.п., к1эухэу -м- и1эр)

Тракторым  сыда ыш1эрэр? (Тракторым ежъо.)

Ежъо  зыфи1орэр сыд фэдэ бзэ гущы1а, ык1и гущы1эухыгъэм сыда къызэрэхэфагъэр? (глагол, гущы1эухыгъэм сказуемэу къыхэфагъ).

Тракторым  сыда ыжъорэр? (коцыр)

Сыда ар гущы1эухыгъэм къызэрэхэфагъэр? (дополнение)

Лъы1эсрэ глаголым иподлежащэ эргатив падежым еты, ипэблэгъэ дополнение ц1. п. еты. Гущы1эм пае: Комбайнэм коцыр ехы. Тракторым шъофыр ежъо.

 Лъымы1эсрэ глаголым  иподлежащэ ц1э п. еты.Гущы1эм пае: Шык1эр мачъэ. Пшъашъэр еджэ.

Лъымы1эсрэ глаголхэм  пэблэгъэ дополнение я1эп,ау едзэк1ыгъэ дополнение зи1эхэр ахэтых, гущы1эм пае: Врачыр сымаджэм е1азэ.

Щысэхэр къахьых, доскэм къытратхэ.

 К1алэмэ машэхэр ат1ых. Пхъаш1эр мэпхъаш1э. Пшъашъэм унэр къызэ1ехы. Гъук1эр мэгъук1э. Ныор мадэ. Л1ыжъым пшысэр къе1уатэ. К1элэегъаджэм к1элэц1ык1ухэр регъаджэх.

V.  Tынэмэ зядгъэгъэпсэфын. (слайд 8-19)

VI.  Тхылъым 1оф дэш1эгъэныр.  

1оф. 281 (тетрадым дэтэтхэ). Лъымы1эсрэ глаголхэр къыхэтэтхык1ы.

VII.  Объяснительнэ диктант.

Лъы1эсрэ лъымы1эсрэ глаголхэр къыхагъэщы.

     Лэжьак1ом ш1уанэхэр къафихьыгъэх. Ш1уанэхэр к1алэхэм ашти пк1эныр рагъэжьагъ. Комбайнерым к1эз фэмыхъоу коцыр 1уехыжьы. Коцыр токым ащэшъ тыратакъо. К1элэц1ык1ур п1ырагум еуагъ. П1ырагур лъагэу дэк1уаи ч1ыгум къытефэжьыгъ.

VIII.  Творческэ 1офш1эн. (слайд 20-21)

     ГущыIэзэгъусэхэмрэ сэнэхьатым ыцIэрэ тэрэзэу

зэфэшъухьысымэ, гущыIэухыгъэ гъэпсыгъэ хъущт. Гущы1эухыгъэу дгъэпсыгъэхэр лъы1эсмэ лъымы1эсмэ къэшъу1ощт.

 Дак1ом – джанэр еды.

К1элэегъаджэм- сабыйхэр регъаджэ.

Мэзпэсым мэзыр къеухъумэ.

Пхъаш1эр мэпхъаш1э.

Тхьак1ак1ор мэтхьак1э.

Щак1ор мащэ.

Къэшъуак1ор къэшъо.

Пщынаор пщынэ ео.

Усак1ом усэхэр етхы.

IX. Урокым изэфэхысыжь.

 К1-дж. Мы урокым сыда тызтегущы1агъэр?

              Сыд фэдэ глаголхэр ара лъы1эс глаголк1э тызаджэрэр?

              Сыд фэдэ глаголхэр ара лъымы1эсрэ глаголк1э тызаджэрэр?

              Гущы1эухыгъэхэр къэтэхьы.

X. Унэмк1э гъэцэк1эн.

Пр.71.,1оф.282. Лъы1эсрэ глаголэу хэтхэмрэ, ахэмэ пэблэгъэ дополнениеу я1эхэмрэ къыхэтэтхык1ы.

XI. Итог.

Непэ урокым дэгъоу 1оф щызыш1агъэхэр…

Урокыр тыухыгъэ . Тхьашъуегъэпсэу. Хъярк1э.