Рабочие программы по бурятскому языку
рабочая программа по теме

Шарланова Наталья Цыремпиловна
Опубликовано 04.03.2018 - 6:32 - Шарланова Наталья Цыремпиловна

Представлены рабочие программы для 2, 5-9 классов по бурятскому языку как родному языку. 

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл buryatskiy_yazyk_-_2_klass_word.docx83.58 КБ
Файл buryatskiy_yazyk_-_5_klass.docx108.85 КБ
Файл buryatskiy_yazyk_-_6_klass.docx116.55 КБ
Файл buryatskiy_yazyk-7_klass.docx62.65 КБ
Файл buryatskiy_yazyk-8_klass.docx55.61 КБ
Файл buryatskiy_yazyk-9_klass.docx66.52 КБ

Предварительный просмотр:

МО «Курумканский район»

МУ «Курумканское районное Управление образования»

МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»

671635, с. Арзгун, ул. Комсомольская, 1                                     E-mail: gargaschool@yandex.ru

Рассмотрено                                                   Согласовано                                                                    «Утверждаю»                                                                                                    

на заседании МО начальных          с заместителем                             Директор школы                                                   классов                                                           директора по УР                                          _________ Е.Д.  Бадмаева

______/ С.Б. Бадлуева                                   ______/ Е.Д. Раднаева                                     «31» августа 2017  г.

 « 31»  августа 2017  г.                                   «31» августа 2017  г.

                                                                                       

Рабочая программа

 Предмет: Бурятский язык

 Класс: 2

Учитель:  Шарланова Н.Ц.

Срок действия рабочей программы: 2017-2018 учебный год

                                                   

                                                   

Арзгун, 2017 г

ТАЙЛБАРИ БЭШЭГ

           

         «Буряад хэлэн»  гэhэн курсын ажалай программа  хадаа Россиин Федерациин hуралсалай Министерствын тогтоолнууд дээрэ үндэhэлжэ зохёогдоhон hуралсалай программа болоно:

-Федерального закона  «Об образовании в Российской Федерации» от 29.12.2012 г;

-Закона Республики Бурятия от 13.12.2013 № 240-V «Об образовании в Республике Бурятия»;

 -Закона Республики Бурятия от 10 июня 1992 г. №221-XII«О языках народов Республики Бурятия» (с изменениями и дополнениями);

-Федерального государственного стандарта основного общего образования (утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897 «Об утверждении и введении в действие федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования» (зарегистрирован в Минюсте России 6 февраля 2015 г., рег. номер 35915);

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 29.12.2014 г №1644 «О внесении изменений в приказ Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г №1897 «Об утверждении федерального государственного стандарта основного общего образования»;

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 31.12.2015 № 1577

«О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт основного общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897» (Зарегистрирован в Минюсте России 02.02.2016 № 40937);

-Федеральных перечней учебников на 2017/2018 учебный год (утверждены приказом Минобрнауки России от 31 марта 2014 г №253 (ред. от 08.06.2015)с изменениями на 26 января 2016 года «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»);

- СанПиНа 2.4.2.2821-10 "Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях"» (утверждены постановлением Главного государственного санитарного врача Российской Федерации от 29 декабря 2010 г. №189, зарегистрированным в Минюсте России 3 марта 2011 г., рег.номер 19983)

-Примерной основной образовательной программы основного общего образования протокол №1/15 от 08 апреля 2015 г;

-Основной образовательной программы основного общего образования МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»;

-Устава МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова», утвержденного постановлением администрации МО «Курумканский район»  от 28декабря 2015  г.        

      Эхин  hургуулиин 2-дохи класста үзэгдэдэг буряад хэлэнэй гол зорилго: түрэл буряад хэлэн дээрэнь бэшүүлжэ, уншуулжа, харилсуулжа hургаха; буряад хэлэн гэhэн наукатай танилсуулха.

        Эхин классуудта буряад хэлэ зааха тодорхой  характеристикэ гэхэдэ:

- хэлэн ухаан хоёрой хоорондоо нягта холбоотой байдаг дээрэhээ үхибүүдые түрэл хэлэндэнь hургахадаа, тэдэнэй ухаан бодолые хүгжѳѳхэ, баяжуулха;

- hурагша бүхэниие зүбѳѳр, уран гоёор, удхыень ойлгон уншаха дадалтай болгохо;

-түрэл арадай ёhо заншалнуудые болон сэсэн мэргэн hургаалнуудые ойлгуулха;

- Эхэ орондоо, тоонто нютагтаа, буряад хэлэндээ, арад зондоо, бэшэшье үндэhэтэндэ дуратайгаар хүмүүжүүлхэ;

- hурагшадай аман хэлэлгые хэшээл бүхэндэ баяжуулангаа, тэдэниие эли тодоор, литературна хэлэн дээрэ хэлүүлжэ, hанал бодолыень алдуугүйгѳѳр, сэбэр гоёор бэшүүлжэ hургаха.

        Үгтэһэн программа эхин классай һурагшадай ухаан бодолдонь болон наһандань үндэһэлэн зохёогдонхой. Һурагшадые амаруулхын тула хэшээл бүхэндэ физминутка үнгэргэхэ хэрэгтэй. Физминуткын үедэ элдэб упражнени дүүргүүлхынгээ хажуугаар хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэри ябуулжа боломоор. Эхин һургуулиин шухалын шухала зорилго хадаа үхибүүдые һайнаар уншуулжа, зүбөөр хэлүүлжэ ба бэшүүлжэ һургаха; арадайнгаа аман уран зохёолдо, Эхэ орондоо, түрэһэн тоонто нютагаа, түрэлхи хэлэндээ, түрэл арад зондоо, бэшэшье яһатанда дуратайгаар хүмүүжүүлхэ; арад зонойнгоо һайн һайхан ёһо заншалнууд ба сэсэн мэргэн һургаалнуудые ойлгуулха г.м. Һурагшад уншажа, бэшэжэ hургаха; хэлэлгэ, хэлэн ба литература тухай туруушын мэдэсэнуудые угэхэ.  Һурагшадай ухаан бодолые баяжуулха.  Һурагшадай бэшэмэл ба аман хэлэлгые эдэбхитэй болгохо.

          Һурагшадай ухаан бодолой ба ойлголгын эдэбхиие хүгжѳѳхэ, үхибүүдые   hуралсалдаа анхаралтайгаар хандажа hургаха.

         Уншалгада, бэшэлгэдэ, шагналгада хэрэгтэй hанаан сэдьхэлэй ба физиологическа үүргэ дүүргэхэ.

Буряад хэлэ эхин шатын hургуулида үзэхэдѳѳ, hурагшад хайшаашье тэгшэ, юрэнхылэгдэhэн шадабаринуудтай (универсальные учебные действия, саашадаа текст соо - УУД) болохо ёhотой.

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд (личностные результаты) – ѳѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно (хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно), хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

- багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

- хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

- ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

- багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо);

- зураг хаража гү, али текст уншажа асуудалнуудта харюу олохо;

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- үгѳѳр хэлэгдэhэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо. Тиин hѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ;

- текстын удха дамжуулха.

          Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

- ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, тиихэдэ багахан текст зохёожо, бэшэгэй хэлэлгээр харуулха;

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

- уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;

- классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ;

- хоёр хоёроороо,  бүлэг бүлэгѳѳр хүдэлхэ, тиихэдээ олон ондоо «тушаал» бэе дээрээ абаха: ударидагшын, даабари дүүргэгшын, бэшээшын г.м.

          Буряад хэлээр шадабари (предметные УУД):

- багшын, нүхэдэйнгѳѳ уншаhан текст хадуун абаха;

- бүхэли үгѳѳр, зүбѳѳр, ойлгосотойгоор, уранаар уншаха;

- текстын нэрын удха ойлгохо;

- хѳѳрэhэн, асууhан, шангадхаhан мэдүүлэлнүүдэй янзануудые мэдэхэ; тэдэниие аянгалха;

- мэдүүлэлнүүдые зохёохо, хүсѳѳхэ, сэгнэхэ, зүб болгохо;

- үгэнүүдтэ асуудал табиха;

- үгэнүүдые  асуудалнуудаарнь мэдүүлэлэл болгохо;

- үгэ соохи абяануудые зүбѳѳр нэрлэхэ, аялган болон хашалган абяануудай илгарал нэрлэхэ;

- үгэ үедэ хубааха, шэнэ мүртэ яажа нүүлгэхые мэдэхэ;

- буряад алфавит мэдэхэ, алфавидаар үгэнүүдые hубарюулха;

- үгэ соохи түргэн болон удаан аялгануудай үүргэ ойлгохо (үгын удха ондоо болгодогыень);

- үгэ соохи йотированна  үзэгүүдэй «ажал» мэдэхэ: хашалганай удаа, үгын болон үеын эхиндэ;

- дүримүүдые баримталан, үгэ соо аялган үзэгүүдые зүб бэшэжэ шадаха (аялганай тааралдал, аялганай hубарил, түргэн у-ү, удаан уу-үү, уй-үй, ы-ии, ѳѳ-ээ);

- хонгёо ба бүдэхи хашалгануудые илгаруулха;

- хатуу ба зѳѳлэн хашалгануудые илгаруулха, хашалгануудай зѳѳлэниие харуулха арга мэдэхэ;

-үгэ соохи бүдэхи хашалгануудай урда дайралдадаг   б, г, д  хашалгануудай үгүүлбэри тухай мэдэхэ;

- абтаhан үгэ тухай ойлгосотой байха, абтаhан үгын сохилтотой аялганай үгүүлбэри болон бэшэлгэ мэдэхэ, хашалган hүүлтэй ородоор бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүдэй  буряад хэлэн дээрэ бэшэлгэ мэдэхэ, абтаhан үгын hүүлэй сохилтогүй аялганй бэшэлгэ мэдэхэ;

- юумэнэй нэрэ тусхай ойлгосотой байха: хэн? юун? гэжэ асуудалда харюусадаг, юумэ нэрлэдэг, нэгэнэй, олоной тоогой түхэлнүүдтэй байдаг, олоной тогой түхэл тусхай залгалтануудаар харуулагдадаг, тусхайта юумэнэй нэрэнүүд, тэдэнэй янзанууд, ехэ үзэгѳѳр бэшэг дээрэ харуулагдаха тухай, юумэнэй нэрын асуудалнуудаар хубилха ёhо мэдэхэ;

- үйлэ үгэ тухай ойлгосотой байха: хэлэлгэ соохи үүргэ, юу хэнэб? яанаб? яажа байнаб? гэжэ асуудалда харюусадаг, юумэнэй үйлэ нэрлэдэг, үйлэ үгэ мэдүүлэл соо хэлэгшэ болодог гэжэ мэдэхэ;

- тэмдэгэй нэрэ тухай ойлгосотой байха:  хэлэлгэ соохи үүргэ, ямар? гэжэ асуудалда харюусадаг, юумэнэй шанар, тэмдэг нэрлэдэг, удхаараа юумэнэй нэрэтэй нягта холбоотой байдаг, тэмдэгэй нэрын жэшээ дээрэ синонимууд, антонимууд гэжэ үгын удха мэдэдэг болохо;

- үгын бүридэл тухай мэдэсэтэй болохо: үгын үндэhэн, түрэл үгэнүүд, нэгэ үндэhэтэ үгэнүүдэй шэнжэ, үгын үндэhэ илгаха тухай, түрэл үгэнүүд болон нэгэ үгын түхэлнүүд гэжэ ойлгосонуудые илгаруулха;

- хэлэлгэ тухай ойлгосотой болохо: хэлэлгэ мэдүүлэлнүүдhээ бүридэдэг, мэдүүлэлнүүд хоорондоо удхын харилсаатай байдаг, хэлэлгэ аман ба бэшэгэй гэжэ илгардаг, монолог болон диалог гэжэ байдаг;

- текст, абзац тухай ойлгосотой болохо, текст хубинуудта хубаажа, түсэб табиха шадабаритай болохо, зураглаhан, домоглоhон гү, али холимог түхэлэй текст зохёожо шадаха ёhотой, тэрэнээ бэшэгэй хэлэлгээр харуулха ёhотой;

- хоёрдохи класста буряад хэлээр олгогдохо гол шадабари – буулгажа бэшэхэ шадабари: алгоритм хамта зохёохо, тэрэнээр буулгаха, ѳѳрынгѳѳ ажал сэгнэхэ.

       Тиихэдээ үхибүүн түрэл хэлэтэйб гэжэ мэдэрэлтэй болохо, тэрэнээ hайнаар шудалбал, хүнүүдтэй харилсахаб, хэлэhэн юумыемни хүнүүд ойлгохо, би ѳѳрѳѳшье хүнүүдые hайнаар ойлгодог болохоб гэжэ мэдэрэлтэй болохо.

Программын бүридэл

       Хоёрдохи классhаа эхилээд,  эхин шатын hургуулидабуряад хэлэ үзэлгэ Мэдүүлэл ба Текст, Үгэ,  Хэлэлгын нюусанууд гэhэн бүлэгүүдhээ бүридэнэ.  

        Мэдүүлэл ба Текст. Эхин классуудта буряад хэлэ үзэлгын гол зорилго – үхибүүдые бэшэгэй зүб хэлэлгэтэй болгохо, тэрэнэй хүгжэлтын үндэhэ табиха.  Тон тиимэhээл класс бүхэндэ эндэ нэрлэгдэhэн хоёр hалбарида ехэхэн hуури үгтэhэн байха.

        Һурагшад мэдүүлэл гэhэн ойлгосын гол шэнжэнүүдые дабтана, нэрлэбэл: мэдүүлэл үгэнүүдhээ бүридэдэг,  дүүрэн hанал бодол харуулдаг, мэдүүлэл соо ороhон үгэнүүд хоорондоо холбоотой байдаг, мэдүүлэл соо ороhон үгэнүүдтэ асуудал табижа болохо. Тиин мэдүүлэлнүүд аянгаараа хѳѳрэhэн, асууhан, шангадхаhан гээд илгардаг гэжэ танилсана. Бэшэг дээрэ зүбѳѳр мэдүүлэлнүүдые харуулха шадабарияа мүлинэ. Мэдүүлэлнүүдые зүб аянгатайгаар уншана, үгэнүүдhээ мэдүүлэлнүүдые зохёожо hурана.

         Текст мэдүүлэлнүүдhээ бүридэнэ, тэдэнь хоорондоо удхын харилсаатай байна. текст бүхэн ѳѳрын нэрэтэй. Тиимэhээ нэрынь уншаад, юун тухай хэлэгдэхэб гэжэ ойлгохоор – иимэ ойлгосонууд улам гүнзэгырүүлэгдэнэ. Юун тухай текст гээшэб гэжэ уншахынгаа урда тээ, уншажа байхадаа, уншаhанайнгаа удаа hурагшад ѳѳhэдѳѳ ойлгожо абахаяа оролдоно. Тиимэhээ текст үзэлгэ уншалгын хэшээлнүүдтэй нягта холбоотой болоно.

     Үгэ эхин классуудта үзэгдэдэг hалбаринуудай гол нэгэнь болоно. Буряад хэлэ үзэхэдэ, үгэ иимэ талануудhаа харуулагдана:

  1. Үгэ үгүүлэгдэнэ, тиимэhээ абяануудhаа бүридэнэ, абяанууд бэшэг дээрэ үзэгүүдээр харуулагдана.
  2. Үгэ хубинуудтай, ѳѳрын бүридэлтэй, үгэнүүд ондоо үгэнүүдhээ бии болодог.
  3. Үгэ грамматическа шэнжэтэй.
  4. Үгэ лексическэ удхатай, үгэнүүд хоорондоо холбоотой, үгэнүүд ѳѳрын хэрэглэлгэтэй байжа болоно.

Хоёрдохи класста фонетикын талаар олгогдоhон шадабаринууд бүридхэгдэнэ: абяан, аялган болон хашалган абяанууд,  түргэн, удаан, дифтонг абяанууд, хонгёо болон бүдэхи, хатуу болон зѳѳлэн хашалганууд.  Абяануудые зүбѳѳр үгүүлжэ, шагнажа абаха, хадуун абажа, шагнажа абаhан үгэеэ үзэгүүдээр харуулжа, үгэнүүдэй абяан болон үзэгүүдэй анализ, модель табижа hурана. Буряад алфавит мэдэлэг болоно, тэрэниие практическа даабари дүүргэхэдээ хэрэглэнэ.

Буряад хэлэнэй орфографиин дүримүүдэй фонетическэ онсонууд дээрэ үндэhэлдэг байhан дээрэhээ фонетикэ үзэлгэ хадаа аргагүй хэрэгтэй байна. аялган болон хашалган үзэгүүдэй бэшэлгэ ойлгожо абана, аялганай тааралдал, hубарил, нугарал гэжэ гол дүримүүдтэй танилсана, у-ү, уу-үү, уй-үй аялгануудай бэшэлгэ зэргэсүүлэн ойлгоно.

Хоёрдохи класста шабинар буулгажа бэшэхэ шадабаритай боложо эхилнэ. Тиихэдээ бүхы дүримүүдые практическаар ойлгоно. Тусхай алгоритм үгтэнэ.

        «Үгын бүридэл», «Үгын бии бололго» гэhэн тусхай темэнүүд хоёрдохи классhаа үзэгдэнэ. Тиихэдээ үгэнүүд нэгэ үндэhэтэй, нэгэ удхатай байжа түрэлнүүд болодог юм гэжэ ойлгоно, үгын үндэhэ илгажа hурана, түрэл үгэнүүд болон үгын түхэл гэhэн ойлгосонуудые практическаар илгаруулха болоно.

         Үгэ – лексикын гол зүйл. Тиихэдээ оршон тойроной юумэнүүдые, үзэгдэлнүүдые нэрлэнэ. Эхин  hургуулиин бүхы классуудта үгын удха дээрэ ажал хэгдэнэ. Үгын удха словаряар харуулжа hурана, практическа аргануудаар синонимуудтай. Антонимуудтай, омонимуудтай. Тиихэдэ олон удха болон шэлжэhэн удхануудтай танилсана.

         Үгэ – морфологиин зүйл. лексикын удаа морфологи үзэхэдѳѳ, үхибүүнэй ухаан бодол нэгэ бага ондоогоор гүйхэ болоно, абстрактна шанартай болоно. Үгэ морфологическа категории категори гэжэ үзэхэдѳѳ, үгын хэлэлгэ соо дүүргэдэг үүргэhээ дулдыдана, «предметность», «процессуальность», «признаковость» гэhэн ойлгосонууд дээрэ хүдэлмэри эмхидхэгдэхэ болоно. 2-дохи класста үхибүүд үгэнүүдые бүлэг болгон, хэн? юун? юу хэнэ? Яана? Ямар? гэжэ асуудалнуудта харюусадаг  үгэнүүд, юумэ, үйлэ, шанар нэрлэдэг үгэнүүд гэжэ ойлгоно. Асуудалнуудые табижа. Тиихэдэ тусхай асуудалнуудта харюусадаг үгэнүүдые илгажа, нэрлэжэ hурана, хэлэлгын хубинуудай нэрэнүүдые мэдэхэ болоно. Тиихэдээ юумэнүүд ганса байдаггүй, олон байдаг гэжэ ойлгоно, олон юумэнүүдые харуулха зүйлнүүдые мэдэдэг болоно. Үгэнүүдые хоорондонь. Тиихэдэ хэлэлгын хубинуудаар зэргэсүүлжэ, тэдэнэй харилсаа анхаржа, элирүүлжэ hурана.

      Хэлэлгын нюусанууд гэhэн бүлэг программа соо илгарна. Тэрэнэй гол шэглэл хадаа хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ болоно. Хэлэлгэ хүгжѳѳлгын гол зорилгонууд гэхэдэ иимэнүүд:

  1. Үхибүүдэй үгын нѳѳсэ баяжуулга. Энэ хадаа үгын удха ойлгохо, нэгэ түрэл үгэнүүдые нэрлэхэ, үгэнүүдые темэнүүдээр бүлэглэхэ, адли удхатай үгэнүүдэй зэргэ зохёохо, словаряар хүдэлмэрилхэ г.м. шадабаритай болгохо.
  2. Хэлэлгын грамматическа тала хүгжѳѳлгэ. Хүнүүд харилсахадаа, үгэнүүдые хоорондонь холбон, hанал бодолоо дамжуулна гэжэ ойлгуулха, тиин үгэнүүдэй хоорондохи холбоо олгохо, холбожо шадаха, мэдүүлэлнүүдые зохёохо, тэдэнээ аянгалха, дэлгэрэнгыгээр hанал бодолоо дамжуулха аргатай болохо, текст зохёожо шадаха – иимэ шадабаринуудтай болохо аргатай.
  3. Холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ. Үхибүүдые ѳѳhэдѳѳрнь hанал бодолыень хэлүүлжэ. Аман болон бэшэгэй хэлэлгын аргаар дамжуулжа hургаха, тиихэдээ яряанай хэлэн, hуралсалай номой хэлэн, уран зохёолой хэлэн, очерк, мэдээсэлэй хэлэн ямар байдаг юм гэжэ ойлгуулха.
  4. Уран хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ тала. Үхибүүдые хэрэгтэй аянгатайгаар, эли тодоор, зүб үгүүлбэритэйгээр хэлүүлжэ hургаха.

  Түсэблэһэн үрэ дүнгүүд үзэхэ һуралсалай курста

      Һуралсалай жэлэй һүүлдэ 2-дохи классай һурагшад иимэ мэдэсэ ба дүй дүршэлтэй болоһон байха ёһотой.

Һурагшад ямар юумэ мэдэхэ ба шадаха ёһотойб гэхэдэ:

-Түргэн ба удаан аялгануудай, дифтонгнуудай, йотирована аялгануудай илгаае. Аялгануудай тааралдалые, абтаһан үгэнүүдэй һүүлэй аялгануудые, мэдүүлэлэй дунда ехэ үзэгөөр бэшэгдэдэг үгэнүүдые, мэдүүлэлэй һүүлдэ табигдадаг сэглэлтын тэмдэгүүдые.

Һурагшад иимэ дадалтай болоһон байха:

-Багшын уншажа үгэхэдэ, 10 – 15 үгэтэй текстые алдуугүйгөөр, гоё сэбэрээр бэшэхэ.

-Фонетическэ шүүлбэри хэхэ: аялган, хашалган хоёрой илгаае, түргэн ба удаан аялгануудые, хатуу ба зөөлэн хашалгануудые, абтаһан үгын һүүлэй аялгануудые зүбөөр хэлэжэ үгэхэ.

-Мэдүүлэл сооһоо шухала гэшүүдые оложо, тэрээн соохи үгэнүүдэй удхын холбоое асуудалаар олохо (аман үгөөр).

    Буряад хэлээр hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

    Шалгалтын диктантнууд, тэдэниие үнгэргэхэ арганууд.

Диктант текстын хэмжээдэ эрилтэнүүд:

- 2- дохи классай нэгэдэхи хахад жэлэй һүүлдэ гү, али хоёрдохи хахад жэлэй эхиндэ 15-20, жэлэй һүүлдэ 25-35 үгэнүүдтэй диктантнуудые бэшүүлхэ.

Программын ёһоор словарна диктантын хэмжээнүүд:

- хоёрдохи класста - 8-10 үгэ.

Словарна диктантнуудые шалгахадаа, сэгнэлтын иимэ ноормонуудые баримталха:

«5» - нэгэшье орфографическа алдуугүй байха;

«4» - нэгэ орфографическа алдуутай, нэгэ заһабаритай;

«3» - хоёр орфографическа алдуутай;

«2» - гурба-табан орфографическа алдуутай.

Диктантнуудые сэгнэлгэ.

«5» сэгнэлтэ – нэгэшье орфографическа алдуугүй, үзэгүүдээ зүбөөр, текст сэбэрээр бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«4» - 2-3-һаа үлүү бэшэ орфографическа алдуутай, ондо ондоо орфограммануудтай үгэнүүдтэ 2 – 3 заһабари хэгдэһэнэй, үзэгүүдэй һарюугаар, һаланаар бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«3» - 4-5 орфографическа алдуутай, ондо ондоо орфограммануудтай үгэнүүдтэ гурбанһаа дээшэ заһабари хэгдэһэнэй, олон үзэгүүдэй хазагайруулжа байгаад, һалан муухайгаар бэшэгдэһэнэй түлөө табигдаха.

«2» - зургаанһаа дээшэ орфографическа алдуутай ажалда табигдаха.

Уншалгын дадал сэгнэлгэ

Һуралсалай жэлдэ уншалгаар дадал саг үргэлжэ шалгагдажа байха ёһотой (четверть бүхэнэй һүүл багаар). 1 – 4-хи классуудта һурагшадай уншаагүй тусхай текст ондоо ном сооһоо абтаха, һурагша бүхэнэй дүршэл шалгахын тула нэгэ текст хэрэглэхэ.

Нэгэ минута соо уншаһан үгэнүүдэй тоо хараадаа абажа, сэгнэлтэ иигэжэ табиха:

Класс

Сэгнэлтэ болон уншаха текстын үгын тоо

«5»

«4»

«3»

«2»

1

30-һаа дээшэ

15-20

15 доошо

-

2

40-һөө дээшэ

30-40

25-30

25-һаа доошо

3

60-һаа дээшэ

50-60

35-50

35-һаа доошо

4

70-һаа дээшэ

60-70

45-60

45-һаа доошо

Һурагшадай хэр зэргэ уншадаг болоһые ажаглалга дээрэһээ сэгнэхэ ёһотой. Текст дээрэ хүдэлхэ шадабари хараадаа абан, класс бүридэ программын эрилтын үндэһөөр табигдаһан хэмжээ баримталан, һурагшадай уншалгын дүршэл сэгнэхэ.

«5» сэгнэлтэ хэрбээ:

- 2 – 4 - дэхи классуудта удхын сохилто баримталан, сэгнэлтын тэмдэг зүбөөр илган уншахадань; уншаһан текстын гол удха зүбөөр ойлгоод, хэлэжэ, хөөрэжэ шадаа һаань;

- шүлэг сээжээр хэлэхэдээ, үгэнүүдээ зүбөөр, нэгэшье торонгүй, уран гоёор уншаһан байхадань табиха.

«4» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

- уншахадаа, үгэнүүдтэ 2-3 алдуу гаргаа һаань, сэгнэлтын тэмдэгэй хойно ( точко, запятой, асууһан ба шангадхаһан) зогсолто хээгүй һаань;

- сээжээр уншахадаа, үгэнүүдтэ 2-3 алдуу гаргаа һаань гү, али сэглэлтын тэмдэг хоолойгоороо илгаагүй һаань; уншаһан текстынгээ удха зүбөөр ойлгобошье, тэрэнээ тодо бэшээр найруулан хөөрөө һаань;

-уншаһанаа хөөрэжэ үгэхэдөө, зарим нэгэ ушарта торолсожо, багшын туһаламжаар заһажа хэлэһэн байхадань табиха.

«3» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

-уншахадаа, үгэ хазагайруулжа гү, али үгэ ба үенүүдые һэргүүлжэ, орхижо, 4-5 алдуу гаргаа һаань, эли тодоор уншаагүй һаань;

-уншаһан текстынгээ гол удха багшын ткһаламжаар хэлэжэ шадаа һаань;

- сээжээр уншахадаа, текст гүйсэд мэдэхэгүй, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ зогсолто хээгүй һаань;

- хэлэлгэ соогоо алдуу гаргахадаа (үгэ буру хэрэглэхэ, мэдүүлэл дутуу, үсөөн үгэтэй г.м.), уншаһан текстынгээ удаа дара алдаашье һаа, найруулан хэдэжэ шададаг байхадань табиха.

«2»  сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

- үгэ бүхэниие таһалдангяар, сэглэлтын тэмдэгтэ зогсолто хэнгүй уншахада, 6-һаа үлүү алдуу гаргахадань;

- сээжээр уншаха тектынгээ ехэнхи хубиие мэдэхэгүйдэ, абяан ба үзэгүүдые хазагайруулжа, 6-һаа үлүү алдуу гаргахадань;

-  уншаһан тектынгээ гол удха найруулан хэлэжэ шадааггүй һаань;

- текстын удхын удаа дараа найруулан хэлэжэ шададаггүй, хэлэлгэдээ олон алдуу гаргадаг байхадань табиха.

       

          Буряад хэлэ үзэлгэдэ 2 класста эрдэм hуралсалай түсэбѳѳр неделидэ 2 час үгтэнэ. 2017-2018 hуралсалай жэлдэ бүхыдээ 70 час болохо.  

          Тус программа 1 жэлдэ зохёогдоо. Багша программын «Каледарна – тематическа түсэблэлгэ»  хубилгаха эрхэтэй.

Календарна – тематическа түсэблэлгэ /2  класс/

Һара, үдэр

Раздел

Хэшээлэй сэдэб

Часууд 

  Түсэблэһэн үрэ дүнгүүд

Элдэб практическа даабаринууд

Гэрэй даабари

Түсэб

Факт

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд

Метапредметнэ үрэ дүнгүүд

Буряад хэлээр шадабари

05.09

Мэдүүлэл

Мэдүүлэл тухай ойлгосо

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Регулятивна:

Багшатайгаа хамта түсэб табилга

Познавательна: анализ ,синтез хэхэ

Коммуникативна:ажаябуулга эмхидхэхэ, хөөрэлдэхэ, хоорондоо хэлсэхэ

Хэлэлгэ соогоо мэдүүлэл илгаха. Хэн, юун тухай хэлэгдэһэн үгэнүүдые мэдүүлэл сооһоо илган олохо. Мэдүүлэлэй эхиндэ ямар үзэг бэшэгдэхэб?

Шүлэг уншалга. Асуудалнуудта харюу, схемээр ажал

? 6  стр. 3

07/09

Мэдүүлэлэй түхэлнүүд

1

Буряад хэлэеэ юундэ шудалха хэрэгтэйб, тэрэ ямар үүргэ дүүргэнэб гэжэ ойлгуулха, буряад хүн гээшэб, буряад хэлэеэ мэдэхэ ёhотойб, үшѳѳ hайнаар уншажа, зүбѳѳр бэшэжэ, ульгамаар дуугаржа, хѳѳрэлдэжэ шадаха гэжэ оролдохоб гэhэн эрмэлзэл  түрүүлхэ.

Познавательна: Мэдүүлэл – хүнүүдэй харилсаха арга

Коммуникативна:ажаябуулга эмхидхэхэ, хөөрэлдэхэ, хоорондоо хэлсэхэ

Мэдүүлэл тухай мэдэсэ практика дээрэ hорихо. Мэдүүлэл бэшэг дээрэ зүб харуулжа, тэрээн соо хэн ба юун тухай хэлэгдэhые элирүүлхэ. Мэдүүлэл хэдэн үгэнүүдhээ бүридэжэ, дүүрэhэн удха тэмдэглэдэг гэhэн мэдэсэ үргэдхэхэ.

Уншалга, анализ, даабари. Зурагаар рассказ зохёолго. Оньhон үгэнүүдэй hургаал тайлбарилха.

упр. 11 стр. 8

12.09

Мэдүүлэлэй шухала  гэшүүд

1

Гэр бүлэ тухай хѳѳрэлдѳѳ эмхидхэжэ, эхэ эсэгын уялга ямар бэ гэжэ бодомжолхо

Коммуникативна:ажаябуулга эмхидхэхэ, хөөрэлдэхэ, хоорондоо хэлсэхэ

хэды мэдүүлэл бэ, хэд тухай хэлэгдэнэб, асуудалаар үгэнүүдые нэрлэжэ hураха, схемэ асуудалнуудаарнь харуулжа hураха. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд ямар нэрэтэйб?

уншалга, шүүмжэлэл

Упр 18 стр. 12

14.09

Мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоо

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

Мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоо  оложо hураха

упражненинуудые дүүргэжэ, мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоо  олохо.

упр. 2 стр. 14

19.09

Мэдуулэлэй гэшүүн -нэрлүүлэгшэ

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда  бэе hорилго ямар удха шанартайб гэжэ зурагай удхаар ажал хэхэ.

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ,мзорилгыень табиха

Познавательна:

Олон ондоо

янзын уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна:хүнүүдэй хэлэхые шагнаха, ойлгохо.

Мэдүүлэлэй шухала гэшүүдтэй (нэрлүүлэгшэтэй) танилсаха.

Зурагаар ажал стр. 15

упр. 24 стр. 16

21.09

Мэдуулэлэй гэшүүн -хэлэгшэ

1

Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Коммуникативна:хүнүүдэй хэлэхые шагнаха, ойлгохо.

Познавательна:

Олон ондоо

янзын уншалга хэрэглэхэ

Мэдүүлэлэй шухала гэшүүдтэй (нэрлүүлэгшэ, хэлэгшэ) танилсаха. Глаголой hуури ба залгалтануудтай танилсаха. Сагуудай залгалтануудые зубоор бэшэжэ hураха.

Глаголой частицануудые зуб бэшэжэ, хэрэглэжэ hураха болоно.

Текстын hүүлээр асуудалнуудта харюу. Тообшолол хэхэ, дүрим гаргаха.

упр. 25 стр. 17

26.09

Мэдүүлэлэй онсо зорилго

Агаар тухай текст  уншаад, экологическэ проблемэ тухай хѳѳрэлдѳѳн.

Коммуникативна:хүнүүдэй хэлэхые шагнаха, ойлгохо.

Познавательна:

проектнэ ажал үнгэргэжэ, опыт харуулжа агаарай үүргэ харуулха.

Мэдүүлэл бүхэнэй  онсо зорилго харуулха

Проектнэ ажал

Упр. 27 стр. 18

28.09

Юрэ хѳѳрэhэн мэдүүлэл

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Познавательна:

анализ  хэхэ

Коммуникативна:ажаябуулга эмхидхэхэ, хөөрэлдэхэ, хоорондоо хэлсэхэ

Хэлэлгэ соогоо мэдүүлэл илгаха. Хэн, юун тухай хэлэгдэһэн үгэнүүдые мэдүүлэл сооһоо илган олохо. Мэдүүлэлэй эхиндэ ямар үзэг бэшэгдэхэб?

Текстын удха дээрэ ажал, хѳѳрэлдѳѳн,

сахим номоор наадан

упр. 32 стр. 21

03.10

Асууhан мэдүүлэл тухай

1

Мэндын удха шанар тухай хѳѳрэлдѳѳн, би хүнтэй, нүхэдѳѳрѳѳ яажа харилсанабиб гэжэ бодомжолхо

Познавательна:шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи холбоо харуулха.

Коммуникативна:Өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэхэ.

Мэдүүлэлэй һүүлдэ табигдаһан асууһан ба шангадхаһан тэмдэгүүдтэй танилсаад, тэдэнээ бэшэг дээрэ зүбөөр хэрэглэжэ шадаха

Зурагай удхаар рассказ зохёохо, даабаринууд, упражненинууд, оньhон үгын удха дээрэ ажал

Упр. 36 стр. 23

05.10

Шангадхаhан мэдүүлэл тухай

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Критеринүүдые зохеохо, ажал сэгнэхэ

Мэдүүлэлэй һүүлдэ табигдаһан асууһан ба шангадхаһан тэмдэгүүдтэй танилсаад, тэдэнээ бэшэг дээрэ зүбөөр хэрэглэжэ шадаха

диалогуудые ролёор уншалга, сценкэ наадалга.

упр. 40 стр. 25

10.10

Шалгалтын ажал

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна:

Критеринүүдээр  ажал сэгнэхэ

Мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоо тухай ойлгожо абаад, схемэ хэрэглэн харуулжа шадаха.

Шалгалтын хүдэлмэри дүүргэнэ.

Тест.

«Мойhон» ш үлэг сээжэлдэхэ,  стр. 26. Һурагшын үзэмжѳѳр

12.10

Үгэ. Абяан ба үзэгүүд

Аялган абяан ба үзэгүүд

1

Зохёол дээрэ ажаллахадаа, сэдьхэлэй баяр, уряал харуулха

Познавательна: зэргэсүүлэн сасуулха: онсо илгааень ойлгохо.  

Коммуникативна: сасуулжа hураха

Абяан ба үзэгүүд Аялган ба хашалган абяанууд, тэдэнэй илгаанууд. Түргэн ба удаан аялганууд, тэдэнэй илгаанууд.

Уран гоёор уншалга, асуудалнуудта харюу, зураг зураха.

упр. 80

 стр 47

17.10

Түргэн аялганууд тухай ойлгосо

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

- багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Үгэ абяануудhаа бүридэдэг, юумэ нэрлэдэг, удхатай байдаг гэжэ тобшолол гаргаха.

Уншалга, схемээр ажал, наадан, толёор ажал

упр. 85

стр. 49

19.10

Удаан аялганууд тухай ойлгосо

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна

юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Коммуникативна:

хараhанаа найруулан хэлэжэ,бэшэжэ үгэжэ, удхыень тааруулан харуулжа шадаха.

Аялган абяануудые зүбѳѳр бэшэжэ,  үгүүлжэ hураха. Удаан, түргэн аялгануудай илгаа. Юун үе бии болгоноб гэжэ ойлгохо. «Шагай наадан» сээжэлдэхэ, стр. 35

уншалга, буулгажа бэшэлгэ, кроссворд тааха

упр. 87

стр. 50

24.10

Дифтонгнууд тухай ойлгосо

1

Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна:

Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо.

Коммуникативна:

өөрынгөө

һанамжа хэлэжэ

баталжа шадаха.

Ай, ой, эй, уй, үй абяануудые зүбөөр үгүүлжэ, бэшэжэ һураха.  Мэдүүлэл зохёожо hураха (стр. 51)

таабаринуудые тааха, схемээр ажал, бүлэгүүдтэ хубааха, үгэ диктант

упр. 86 стр. 50

26.10

Йотированна үзэгүүд тухай

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна:

Ажаябуулга шагнаха

Познавательна:

анализ  хэхэ

Йотированна үзэгүүд ямар бэ, хайшан гээд үгүүлэгдэнэб, ямар ушарта  хэды абяа тэмдэнлэнэб?

Ажалай дэбтэрээр ажал, даабаринуудые хэхэ

упр. 92 стр. 53

31.10

Йотированна абяанууд тухай

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна:

Ажаябуулга шагнаха

Познавательна:

анализ  хэхэ

Йотированна үзэгүүд ямар бэ, хайшан гээд үгүүлэгдэнэб, ямар ушарта  хэды абяа тэмдэнлэнэб?

Ажалай дэбтэрээр ажал, даабаринуудые хэхэ

упр. 91 стр. 52

02.11

Шалгалтын ажал

1

Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ.

Регулятивна:

алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, өөрынгөө

ажаябуулга шагнаха, сэгнэхэ, зүб болгохо

Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ. Диктант бэшэжэ hураха.

диктант бэшэхэ

упр. 88 стр. 51

14.11

Yе тухай ойлгосо

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэл түрүүлхэ

Регулятивна :

Һуралсалай зорилго табижа һураха

Познавательна:

тестын асуудалнуудта харюу сахадаа, гурбан сооhоо анализ хэжэ зүбыень шэлэжэ hураха.

Юун үе бии болгоноб гэжэ ойлгохо, тестын асуудалнуудта харюусажа hураха.

ажалай дэбтэрээр ажал , даабаринууд, тест  хэхэ

упр. 89 стр. 52

16.11

Yгэ таhалжа бэшэлгэ

1

Хэлэhэн юумыемни хүнүүд ойлгохо, би ѳѳрѳѳшье хүнүүдые hайнаар ойлгодог болохоб гэжэ мэдэрэлтэй болохо.

Регулятивна :

Һуралсалай зорилго табижа һураха

коммуникативна: тобшолол гаргаха.

Yгэ таhалжа бэшэлгэ тухай ойлгосо.

Шалгалтын, бэхижүүлгын  даабаринуудые хэхэ

упр. 93 стр. 54

21.11

Шалгалтын ажал

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна :

Багшатайгаа хамта һуралсалай

проблемэ табиха

Дүримүүдые дабталга, бэхижүүлгэ хэхэ. Диктант бэшэлгэ.

Дүримүүдые дабталга , диктант

упр. 94 стр. 54

23.11

Аялган

Аялганай тааралдал

1

Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна:

Һуралсалай зорилго табиха

Познавательна:

Текстээр дамжуулагдаһан мэдээсэлнүүдэй янза олохо

Коммуникативна

Асуудал табиха , нэгэ һанал бодолдо ерэхэ

Эрэ, эмэ, эрсэ аялгануудые зүб илгажа, үгэ соо эрэ, эмэ аялгануудые холин худхангүй бэшэжэ һураха.

номоор ажал, упражненинууд

упр. 95 стр. 55

28.11

Шалгалтын ажал

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна:

Тусхай түсэб табиха

Познавательна:шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи  холбоо харуулха

Коммуникативна

Хэлэхэ,харилсаха зорилгоһоо үндэһэлэн

Дүримүүдые дабталга, бэхижүүлгэ хэхэ. Диктант бэшэлгэ.

Дүримүүдые дабталга. Үгэнүүдые hанаха., диктант,

упр. 98

стр. 57

30.11

Аялганай hубарил

1

Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ.

Регулятивна :

Хэшээлэй темэ , зорилго табиха.

Познавательна

Хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ модель болгохо.

Коммуникативна

хүнүүдэй хэлэһые шагнаха.

Аялганай hубарил тухай ойлгосо.

упражненинууд, схемээр ажал (стр. 61),

упр. 102 стр. 59

05.12

Түргэн у-ү аялганууд

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Регулятивна:

багшатайгаа

сугтаа проблемнэ асуудал шиидхэхэ.

Познавательна

Текстээр дамжуулагдаһан

мэдээсэлнүүдэй янза ойлгохо

юун тухай хэлэгдэнэб,удхань ямар бэ?

Үгын эхин үедэ, дунда, һүүлдэ у-ү, уу-үү, уй-үй, ы-ии, өө-ээ аялгануудые бэшэхэ дүримүүд.

бүлэгүүдтэ хубааха, упражненинуудые дүүргэхэ, номоор ажал

упр. 111 стр. 63

07.12

Удаан уу-үү аялганууд

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна:

Һурагша хэшээлэйнгээ

темэ, зорилго табиха.

Познавательна:

анализ хэхэ.

Коммуникативна

Хүнүүдэй хэлэхые шагнаха, ойлгохо, һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха

Үгын эхин үедэ, дунда, һүүлдэ у-ү, уу-үү, уй-үй, ы-ии, өө-ээ аялгануудые бэшэхэ дүримүүд.

уншалга, сасуулга хэхэ, мэдүүлэл зохёохо.

упр. 117 стр. 65

12.12

Дифтонг уй-үй

1

зурагаар ажал хэхэдээ, түймэр гээшэ ямар аймшагтайб,  галаар наадажа болохогүй гэhэн бодол түрүүлхэ.

Регулятивна

Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо.

Познавательна:

Олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ.

Коммуникативна:Хэлэхэ, харилсаха.

Үгын эхин үедэ, дунда, һүүлдэ у-ү, уу-үү, уй-үй аялгануудые бэшэхэ дүримүүд.

зурагаар ажал, упражненинуудые дүүргэхэ.

упр. 121

стр. 67

14.12

Шалгалтын ажал

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна

Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, алгоритм, дүрим хэоэглэжэ диктант бэшэжэ hураха.

Үгын эхин үедэ, дунда, һүүлдэ у-ү, уу-үү, уй-үй аялгануудые бэшэхэ дүримүүд дабтан, диктант бэшэхэ. Үхибүүдэй мэдэсэ шалгаха.

Диктант

упр. 124 стр. 68 (тогтомол холбуулал)

19.12

Удаан ы-ии аялганууд

1

Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна:

Ажаябуулга шалгаха,сэгнэхэ,зүб болгохо

Познавательна

Олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна:Асуудал табиха ,һанамжаяа хэлэхэ

Үгын эхин үедэ, дунда, һүүлдэ у-ү, уу-үү, уй-үй, ы-ии, өө-ээ аялгануудые бэшэхэ дүримүүд.

уншалга, бүлэгѳѳр ажал-мүрысѳѳн

упр. 123

стр. 68

21.12

Удаан өө-ээ аялганууд

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Үгын эхин үедэ, дунда, һүүлдэ өө-ээ аялгануудые бэшэхэ дүримүүд Үе, үгэнүүдые үеэрнь һалгааха. Үгэ таһалжа, нэгэ мүрһөө нүгөө мүртэ оруулжа һураха. Удаан аялгантай, дифтонгтой үгэнүүдые зүбөөр таһалжа, нүүлгэн бэшэхэ.

номоор ажал: даабаринууд.

упр. 132 стр. 71

26.12

Тодо бэшэ түргэн аялганууд

1

Байгаалида хэды олон ургамалнууд бэ, хайшан гээд тэрэниие би хамгаалхабиб гэжэ бодомжолхо. нэрэн

Регулятивна:

Хараhанаа

зүбөөр бэшэжэ шадаха, зураг хараад зүб харюу шэлэжэ hураха. .

Познавательна

Словарна баялиг баяжуулха.

Yгын анхан hуурида тодо бэшэ түргэн аялгануудые ба үенүүдые зүб бэшэлгэ.

Тест «Нарhад», сахим номоор ажал «Даян дэлхэй»: ургамалнууд

упр. 140

стр. 75

28.12

Хашалган

Хашалган абяан ба үзэгүүд

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Регулятивна:

Ажаябуулга шагнаха,сэгнэхэ

Познавательна:

Фонетическэ шүүлбэри хэжэ шадаха

Хашалганууд тухай ойлгосо.

кроссворд тааха (стр.76),  упражненинуудые номоор хэхэ.

тест «Шубууд» разд. мат.

11.01

Хонгёо хашалганууд тухай

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна:

Багшатаяа

хамта

һуралсалай түсэб табилга

Познавательна:схемэ таблица модель болгохо.

Коммуникативна:хүнүүдэй хэлэһые шагнаха, ойлгохо.

Хонгёо хашалгануудые ямар үзэгѳѳр тэмдэглэдэг бэ?

Ажалай дэбтэрээр ажал

 упр. 143 стр. 76

16.01

Бүдэхи хашалганууд тухай

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые

түсэбэй , алгоритмын үйлэнүүдтэй

тааруулха, зэргэсүүлхэ.

Бүдэхи хашалганууд бэшэжэ, үгүүлжэ hураха.

ажалай дэбтэрээр ажал, раздаточна материалай даабаринууд.

упр. 144

стр. 77

18.01

Хатуу хашалганууд тухай

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Познавательна : үгөөр хэлэгдэһэн ойлгосо

схемэ, таблица, модель болгохо

Коммуникативна:Өөрынгөө һанамжа хэлэхэ

Хатуу ба зѳѳлэн хашалгануудые илгаруулха, хашалгануудай зѳѳлэниие харуулха арга мэдэхэ.

номоор ажал: упражненинууд, толёор ажал.

упр. 147 стр. 79

23.01

Зөөлэн хашалганууд тухай

1

Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые

алгоритмын үйлэнүүдтэй

тааруулха: урид үзэhэн темын дүрим хэрэглэжэ hураха.

Зѳѳлэн, хатуу тэмдэгүүдые зүб бэшэжэ, уншажа hураха. Хашалганууд яагаад зѳѳлэн болоноб гэжэ тобшолол гаргаха.

номоор ажал: упражненинууд

упр. 149 стр. 80

25.01

Б хашалган тухай

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна:

Ажаябуулга шалгаха,сэгнэхэ,зүб болгохо.

Познавательна: ондоо түхэлтээй текст сооһоо схемэ, таблица сооһоо мэдээсэл олохо.

Коммуникативна:өөрынгөө һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Үгэ соохи бүдэхи хашалгануудай урда дайралдадаг   б, г, д  хашалгануудай үгүүлбэри тухай мэдэхэ.

Үгэ диктант- шалгалтын хүдэлмэри дүүргэнэ.

упр. 159

стр. 85

30.01

Г хашалган тухай

1

Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха.

Познавательна: Олон ондоо уншалга хэрэглэхэ.

Коммуникативна : сээжээр харилсаха хэрэгтэй сагта монолог зохеохо.

Үгэ соохи бүдэхи хашалгануудай урда дайралдадаг   б, г, д  хашалгануудай үгүүлбэри тухай мэдэхэ.

номоор ажал: таабаринуудые тааха, жэшэнүүд дээрэ ажал.

упр. 166 стр. 88

01.02

Д  хашалган тухай

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ: hургуулиин ойн баяр тухай хѳѳрэлдѳѳн

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха.

Познавательна: hургуулимнай ойн баяр тэмдэглэхэ тухай хѳѳрэлдѳѳн.

Коммуникативна : сээжээр харилсаха,  хэрэгтэй сагта монолог зохеохо

Үгэ соохи бүдэхи хашалгануудай урда дайралдадаг   б, г, д  хашалгануудай үгүүлбэри тухай мэдэхэ.

Үгэ диктант бэшэхэ, номоор hургуулииин хэрэгсэлнүүд тухай даабаринууд.

Рассказ «Манай hургуули»

06.02

Абтаhан үгэнүүд тухай ойлгосо

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ түсэблэхэ

Познавательна: Зурагаар шэнжэлжэ бэшэхэ

Абтаһан үгэнүүд тухай ойлгосо. Абтаһан үгэнүүдэй сохилтотой аялганиие зүбөөр үгүүлжэ, бэшэжэ һураха.

Үгэ диктант, упражненинууд, толёор ажал хэхэ

упр. 175 стр. 92

08.02

Абтаhан үгэнүүдые бэшэхэ дүрим

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй темэ, зорилго табиха

Познавательна: Анализ, синтез хэхэ.

Коммуникативна : Ойлгоһон юумэеэ сээжээр хэрэглэхэ

Абтаhан үгэ тухай ойлгосотой байха, абтаhан үгын сохилтотой аялганай үгүүлбэри болон бэшэлгэ мэдэхэ, хашалган hүүлтэй ородоор бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүдэй  буряад хэлэн дээрэ бэшэлгэ мэдэхэ, абтаhан үгын hүүлэй сохилтогүй аялганай бэшэлгэ мэдэхэ.

Үгэ диктант,  ажалай дэбтэрээр ажал.  

упр. 185

стр. 96

10.02

Абтаhан үгэнүүдые зүб бэшэлгэ

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй зорилго табиха

Познавательна: Анализ хэхэ.

Абтаһан үгын а, о, э аялган һүүлнүүдые зүбөөр бэшэжэ һураха.

Диктант, тест

упр. 188 стр. 97

15.02

Юумэнэй нэрэ

Юумэнэй нэрэ

1

Сагаан hара манай гэр бүлэдэ: би буряадби гэhэн мэдэрэл түрүүлхэ.

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй темэ, зорилго табиха

Познавательна: сагаан hарын ёhо заншал тухай мэдэсэ

Коммуникативна : Ойлгоһон юумэеэ сээжээр хэлэхэ

Юумэнэй нэрэ гэжэ юун бэ, асуудалнуудынь ямар бэ, хэлэлгын хуби тухай ойлгосо.

зурагаар ажал, сахим номоор ажал.

упр. 198 стр. 101

20.02

Нэгэнэй тоо тухай ойлгосо

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна:

Багшатаяа хамта һуралсалай түсэб табилга

Познавательна

Юумэ шэнжэлхэ

Коммуникативна:хэлэхэ монолог ба диалог зохеохо

Нэгэнэй тоо тухай ойлгосо

наадан, ажалай дэбтэрээр ажал.

упр. 203 стр. 103

22.02

Олоной тоо тухай ойлгосо

1

Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ.

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ үйлэнүүдые түсэбэй хүсөөр ,алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха,зэргэсүүлхэ

Познавательна:Анализ синтез хэхэ

Коммуникативна:хүнэйхэлэхые шагнаха

Юумэнэй шанар тэмдэг харуулжа, ямар? гэhэн асуудалда харюусадаг угэнуудые тэмдэгэй нэрэнүүд гэдэг

схемээр ажал, ажалай дэбтэрээр ажал.

упр. 208 стр. 104

27.02

Тусхайта нэрэнүүд

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Коммуникативна:

Хэлэһэн зорилгоео аман бэшэгэй хэлэн дээрэ хэлэхэ, рассказ бэшэжэ hураха.

Ехэ үзэгѳѳр бэшэгдэдэг үгэнүүд тухай. Хүнэй нэрэ, обог, фамилиин, амитадта үгтэһэн нэрын эхиндэ ехэ үзэг бэшэлгэ.

упражнениууд, рассказ «Минии гэр бүлэ»

упр.213

стр. 107

01.03

Юумэнэй нэрын хубилха ёhо

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха.

Регулятивна:

Һуралсалай түсэб табиха

Познавательна: Олон ондоо

уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна: диалог зохеохо

Юумэнэй нэрын хубилха ёhо, залгалтануудые бэшэжэ hураха.

Диалог зохёохо, упражненинууд.

«Концерт» рассказ зохёохо.

06.03

Yйлэ үгэ тухай ойлгосо

Yйлэ үгэ тухай ойлгосо

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ түсэбэй еһоор хэрэглэхэ

Познавательн:анализ хэхэ

Коммуникативна:

Хүнүүдэй хэлэхые шагнаха.ойлгохо,тиин өөрынгөө һанал хубилгахаяа бэлэн байха

Юумэнэй үйлэ тэмдэглэhэн үгэнүүдые үйлэ үгэнүүд гэдэг.

схемээр ажал, асуудалда харюунууд, зурагаар ажал.

упр. 242 стр. 120

13.03

Шалгалтын ажал

1

Текст уншаад, асуудалнуудта харюусахадаа, Байгал далай – манай баялиг гэhэн бодол түрүүлхэ

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ түсэбэй еһоор хэрэглэхэ

Познавательна:

Байгал далайн амитад. Ургамалнууд тухай ойлгохо. Коммуникативна:

Хүнүүдэй хэлэхые шагнаха,  ойлгохо, тиин өөрынгөө һанал хубилгахаяа бэлэн байха

Текст уншаад, тобшолол гагархажа, асуудалнуудта харюусажа, глаголнуудые оложо hураха.  

«Байгал далай» рассказ уншаад, даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 260 стр. 128

15.03

Тэмдэгэй нэрэ

Тэмдэгэй нэрэ

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй зорилго табиха

Познавательна: ород буряад хэлэн дээрэ оршуулга хэхэ.

Тэмдэгэй нэрэ тухай ойлгосо. Ямар асуудалда харюусадаг бэ,  текст оложо hураха.

номоор ажал:  даабаринуудые хэхэ, уншалга, анализ, таблицаар ажал.

упр. 266

стр. 131

20.03

Синонимууд тухай ойлгосо

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго табиха

Познавательна: Анализ  хэхэ

Коммуникативна : Ойлгоһон юумэеэ сээжээр хэрэглэхэ.

Хүн харилсахадаа хэлэлгэ хэрэглэнэ. Мэдуулэлнууд хоорондоо удхын харилсаатай байдаг. Синонимууд гэжэ юун бэ?

Синонимууд тухай ойлгосо.

Синоним, омонимуудые дабталга.

ажалай дэбтэрээр ажал.

упр. 289 стр. 141

22.03

Антонимууд тухай ойлгосо

1

Уншаха , харилсаха  дуратай байха

Регулятивна:Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго табиха

Познавательна:Анализ .синтез хэхэ

Коммуникативна :Ойлгоһон юумэеэ сээжээ хэрэглэхэ

Антонимууд гэжэ юун бэ?

Антонимууд тухай ойлгосо.

Синоним, омонимуудые дабталга.

упражненинуудые дүүргэхэ, тестовэ шалгалта хэхэ.  

упр. 287 стр. 140

03.04

Yгын бүридэл

Үндэhэн тухай ойлгосо

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна :

Багша һурагшатаяа түсэб табина

Познавательна: Мэдээсэлнүүдэй  янза ойлгохо.

Коммуникативна:өөрынгөө

Һанал бодол

хэрэглэхэ

Үгын үндэhэн шэнжэнүүдтэй байдаг: үндэhэн, анхан hуури, үндэhэн түрэл гэжэ ойлгосо. Нэгэ үндэhэтэ үгэнүүд ямар шэнжэтэйб?

даабаринууд, тест.

упр. 294

стр. 143

05.04

Yгын hуури ба үндэhэн

1

Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго табиха.

Познавательна:Олон ондоо уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна:хунүүдэй хэлэхые шагнаха,ойлгохо.

Үе, үгэнүүдые үеэрнь һалгааха. Үгэ таһалжа, нэгэ мүрһөө нүгөө мүртэ оруулжа һураха. Удаан аялгантай, дифтонгтой үгэнүүдые зүбөөр таһалжа, нүүлгэн бэшэхэ.

даабаринуудые дүүргэхэ, номоор ажал.

упр. 299

стр. 145

10.04

Залгабари тухай ойлгосо

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна: ажаябуулга шагнаха.

Познавательна: зүб

бэшэжэ шадаха.

Коммуникативна:Өөрынгөө һанамжа бодол хэлэхэ.

Шэнэ үгэнүүдые суффиксын хүсѳѳр гаргажа, адли хубитай болон нэгэ удхатай үгэнүүдые, тиихэдэ шэнэ үгэнүүдые үгын түхэлнүүдhээ илгаруулжа hургаха зорилго

ажалай дэбтэрээр ажал хэхэ

упр. 306 стр. 148

12.04

Залгалта ба hуури

1

Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго

табиха

Познавательна:анализ синтез хэхэ

Коммуникативна:хэлэхэ .диалог монолог хэрэглэжэ шадаха

Залгалта ба hуури тухай ойлгосо. Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэриин алгоритмтай танилсуулха.

Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэри, даабаринууд.

упр. 311  стр. 150

17.04

Анхан ба гараhан hуури

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

үрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Регулятивна : багшатаяа хэшээлэй зорилго шэлэхэ.

Познавательна: Олон янзын уншалга хэхэ.

Коммуникативна.:

Өөрынгөө һанал бодол хэрэглэхэ

Анхан ба гараhан hуури тухай ойлгосо. Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэриин алгоритмтай танилсуулха.

Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэри, даабаринууд.

упр. 314

стр. 152

19.04

Yгын бүридэлѳѳр шүүлбэри

1

Буряадай мэдээжэ зон тухай хѳѳрэлдѳѳн. (Гомбожаб Цыбиков ). Би аха болоод,  иимэ аша габъяа гаргажа шадахагүб гэжэ бодомжолхо.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ.

Коммуникативна : Өөрынгөө һанал бодол һанамжа хэлэжэ ,баталжа шадаха

Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэри хэжэ hураха. Түрэл үгэнүүд тухай ойлгосо.

Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэри, даабаринууд.

Упр. 316 стр. 153

24.04

Шалгалтын ажал

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Познавательна: анализ , синтез хэхэ

Коммуникативна:ажаябуулга эмхидхэхэ.

Үхибүүдэй мэдэсэ, дадал,  шадабари шалгаха.

Диктант бэшэхэ.

упр. 312 стр. 152

26.04

Шалгалтын ажалай шүүмжэлэл

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажал сэгнэжэ, анализ хэжэ hураха.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй зорилго

табиха

Коммуникативна:Өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэхэ.

«Yгын бүридэл» раздел дабтаха, мэдэсэ, дадал, шадабарииень бэхижүүлхэ

Сэбэр бэшэлгэ. Тестовэ даабари дүүргэхэ.

упр. 309

стр. 150

03.05

Хэлэлгэ

Текст тухай ойлгосо

1

Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй зорилго

табиха.

Познавательна: анализ,  синтез хэхэ

Коммуникативна:хэлэхэ, диалог монолог хэрэглэжэ шадаха

Текст бүхэн тусхай байгуулгатай юм. Хэлэлгэ гэжэ юун бэ? Монолог гэжэ юун бэ? монолог диалог хоёрой илгаа элирүүлхэ.

Ролёор уншалга. Номоор даабаринуудые дүүргэхэ.

уг гарбалаа бэшэхэдээ, диалог зохёохо.

упр. 320

стр. 156

08.05

Абзац тухай ойлгосо

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна :багшатаяа хэшээлй темэ.зорилго шэлэхэ.

Познавательна:Олон янзын уншалга хэхэ.

Коммуникат.:

Өөрынгөө һанал бодол хэрэглэхэ

Удха анхаруулhан бүлэг бүхэн шэнэ мүрhөө эхилээд, нүгөө улаан МҮР болотор дэлгэрээд байдаг гэжэ ойлгосо. Абзац тухай ойлгосо.

ажалай дэбтэрээр ажал хэхэ

упр. 322, стр. 157

10.05

Текстын хубинууд тухай

1

Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ зорилгыень табиха

Познавательна: ондоо текстнүүд сооһоо

өөртөө мэдээсэл олохо

Коммуникативна : Өөрынгөө һанал бодол һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха

Текст бүхэн тусхай байгуулгатай юм. Текстын булэгууд гол удхаар ниилээд, бухы булэгууд тус удха харуулhан, тэрээндэ таараад байдаг. Текстын хубинууд тухай

 «Минии дуратай амитан» гэhэн сэдэбээр зохёолго бэшэхэ. уран гоёор уншалга.

упр. 331

стр. 163

15.05

Шалгалтын ажал

1

Шубууд ямар үүргэ дүүргэнэб, тэдэниие хамгаална гүб, тэдээндэ туhална гүб гэжэ бодомжолхо.

Регулятивна:

багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Познавательна:

Шубууд тухай мэдэсэ абаха.

Коммуникативна : изложениин текст дэлгэрэнгыгээр бэшэжэ hураха.

«Хэлэлгэ» раздел дабтан, изложении бэщэжэ hураха, дадал, шадабари шалгаха. Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ.

Изложени бэшэхэ

упр. 335

стр. 166

17.05

Шалгалтын ажал

1

Ара талын ажалшад тухай хѳѳрэлдѳѳн., тэдээндэ туhална гүб, ямараар хандаха ёhотойбиб гэжэ бодомжолхо.

Познавательна:  Эсэгэ ороноо хамгаалгын агууехэ дайн тухай мэдээсэл.

Ара талын ажалшад тухай мэдээсэл.

Коммуникативна:хүнүүдэй хэлэһые шагнаха,

ойлгохо, hанамжаяа хэлэхэ

«Хэлэлгэ» раздел дабтан, изложении бэщэжэ hураха, дадал, шадабари шалгаха. Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ тухай ойлгосо бэхижэнэ.

диктант бэшэхэ

упр. 336 стр. 167

22.05

Хэлэлгын нюусанууд

Буряад хэлэнэй

 лексикэ

1

Өөрынгөө хэhэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Багшатаяа хамта һуралсалай түсэб табилга

Познавательна

Юумэ шэнжэлхэ

Коммуникативна:  монолог ба диалог зохеохо

Мэдэсэ:

Буряад хэлэнэй  үгын баялиг.

Шадабари:

Лексикэ зүбөөр хэрэглэлгэ

Хэшээл-мүрысөөн

Кроссворд тааха

упр. 340

стр. 170

24.05

Буряад хэлэнэй баялиг

1

Өөрынгөө хэhэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Багшатаяа хамта һуралсалай түсэб табилга

Познавательна

Юумэ шэнжэлхэ

Коммуникативна:хэлэхэ монолог ба диалог зохеохо

Буряад хэлэнэй үгын баялиг гэжэ юун бэ?

Буряад хэлэнэй  үгын баялиг

текстээр ажал: уншалга, тестовэ даабари, ребусуудые тааха.

упр. 344, стр. 172

29.05

Жэл соо үзэһэнөө дабталга

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно (хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно), хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

- багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

- хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

- ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

- багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- үгѳѳр хэлэгдэhэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо. Тиин hѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ;

- текстын удха дамжуулха.

Жэл соо үзэһэнөө, бүхы разделнүүдэй сэдэбүүдые дабтаха, мэдэсэ, дадал, шадабари шалгаха, бэхижүүлхэ.

Диктант бэшэнэ, шүүлбэринүүдые хэхэ, тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ. Уран гоёор уншалга. Зурагаар ажал (стр. 189)

упр. 352 стр. 178,

31.05

Шалгалтын ажал

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

-хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

-юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

-текстын удха дамжуулха.

Творческо хүдэлмэри ябуулагдана.

Үхибүүд тест бэшэнэ, шалгалтын хүдэлмэри дүүргэнэ.

Шалгалтын хүдэлмэри дүүргэнэ: текстын удхаар тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ

Хамта        70 час

 

Жэлэй hүүлдэ шалгалтын худэлмэри

Текстын комплексно анализ

      Тэрэ гүлгэн ехээр даараhан байба. Долгор тэрэниие дулаасуулба, аяга соо шүлэ халаагаад, хэжэ үгэбэ.

      Басаган тэрэ гүлгэ тэжээжэ, томо болгобо. Тэрээндэ Барда гэжэ нэрэ үгэбэ.

     Нэгэтэ Долгорой газаагаа hуужа байхада, нэгэ бишыхан амитанай бархирха дуулдаба. Долгор нохойн гүлгэ олоод, гэртээ асарба.

      Долгор Барда хоёр ехэ эбтэй. Олзо гүлгэн Долгорые хододоо дахаад ябадаг.

Даабаринууд:

  1. Бүлэг бүхэниие удхаарнь зүбѳѳр холбожо, текст болгогты.
  2. Текстын бүлэг бүхэн ямар мүрhѳѳ эхилнэб? Бэшэгты.
  3. Энэ текст нэрлэгты.
  4. Басаганай нэрэ хэн бэ?  Нэрлэгты.
  5. Басаганай олзонь юун бэ? Нэрлэгты.
  6. Гүлгэн хайшан гээд байгааб?
  7. Басаган гүлгэндэ юу хэжэ үгѳѳб?  
  8. Басаган гүлгэндээ ямар нэрэ үгѳѳб?  
  9. Гүлгэн бархираа гэжэ үгэдэ синоним ологты.
  10.  «Бишыхан» гэжэ үгэ ямар хэлэлгын хуби болоноб? Юумэнэй нэрэ, үйлэ үгэ, тэмдэгэй нэрэ.  Доогуурнь зурагты.
  11. «Бишыхан» гэжэ үгэ соо түргэн аялгануудые нэрлэгты.
  12. «Дулаасуулба» гэhэн үгэ үгын бүридэлѳѳр шүүлбэри хэгты.
  13. Тусхайта юумэнэй нэрэнүүдые буулгажа бэшэгты.
  14. Олзо гүлгэн Долгорые хододоо дахаад ябадаг гэhэн мэдүүлэл соо нэрлүүлэгшэ ологты.
  15. Тэрээндэ Барда гэжэ нэрэ үгэбэ гэhэн мэдүүлэл соо хэлэгшэ ологты.
  16. «Манай  нохой» гэhэн хѳѳрѳѳ бэшэхэ.

Багшада хэрэглэгдэхэ литература:

  1. «Буряад хэлэн», 2 класс, Дылыкова Р.С.. Базаргуруева Т.Б., Дугарова Д.Б.  Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2016 он – 195 х.
  2. Буряад хэлээр, уншалгаар, буряад литератураар һурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ / Харюусалгата редакторнууд Ц.Б.Цыренова, Б.Б.Жалсанов. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» , 2007. – 36 х.
  3. Методическа дурадхалнууд: Буряад хэлэн. 2 класс./Дылыкова Р.С.. Базаргуруева Т.Б., Дугарова Д.Б. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл. 2010. – 56 х.
  4. Эхин һургуулида буряад хэлэ зааха методико. /Ошоров Д.Д., Раднаев Э.Р.. Содномов С.Ц. – Улаан-Үдэ, Бэлиг, 2016. – 204х.

Һурагшадай хэрэглэгхэ литература:

  1. «Буряад хэлэн», 2 класс, Дылыкова Р.С.. Базаргуруева Т.Б., Дугарова Д.Б. - Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2016 он – 195 х.
  2. «Буряад хэлэн», ажалай дэбтэр, 2 класс, Дылыкова Р.С.. Базаргуруева Т.Б., Дугарова Д.Б. - Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2016 он .
  3.  «Буряад хэлэн» сахим ном, 2013 он.



Предварительный просмотр:

МО «Курумканский район»

МУ «Курумканское районное Управление образования»

МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»

671635, с. Арзгун, ул. Комсомольская, 1                          E-mail: gargaschool@yandex.ru

Рассмотрено                                                   Согласовано                                                                    «Утверждаю»                                                                                                    

на заседании МО гуманитарного       с заместителем                                       Директор школы                                                   направления                                                директора по УР                                          _________ Е.Д.  Бадмаева

______/ Е.Д. Раднаева                                   ______/ Е.Д. Раднаева                                     «31» августа 2017  г.

 « 31»  августа 2017  г.                                   «31» августа 2017  г.

                                                                                       

                                                                                                                               

Рабочая программа

 Предмет: Бурятский язык

 Класс: 5

Учитель:  Шарланова Н.Ц.

Срок действия рабочей программы: 2017-2018 учебный год

                                                   

Арзгун, 2017 г

ТАЙЛБАРИ БЭШЭГ

           

          «Буряад хэлэн»  гэhэн курсын ажалай программа  хадаа Россиин Федерациин hуралсалай Министерствын тогтоолнууд дээрэ үндэhэлжэ зохёогдоhон hуралсалай программа болоно:

-Федерального закона  «Об образовании в Российской Федерации» от 29.12.2012 г;

-Закона Республики Бурятия от 13.12.2013 № 240-V «Об образовании в Республике Бурятия»;

 -Закона Республики Бурятия от 10 июня 1992 г. №221-XII«О языках народов Республики Бурятия» (с изменениями и дополнениями);

-Федерального государственного стандарта основного общего образования (утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897 «Об утверждении и введении в действие федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования» (зарегистрирован в Минюсте России 6 февраля 2015 г., рег. номер 35915);

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 29.12.2014 г №1644 «О внесении изменений в приказ Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г №1897 «Об утверждении федерального государственного стандарта основного общего образования»;

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 31.12.2015 № 1577

«О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт основного общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897» (Зарегистрирован в Минюсте России 02.02.2016 № 40937);

-Федеральных перечней учебников на 2017/2018 учебный год (утверждены приказом Минобрнауки России от 31 марта 2014 г №253 (ред. от 08.06.2015)с изменениями на 26 января 2016 года «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»);

- СанПиНа 2.4.2.2821-10 "Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях"» (утверждены постановлением Главного государственного санитарного врача Российской Федерации от 29 декабря 2010 г. №189, зарегистрированным в Минюсте России 3 марта 2011 г., рег.номер 19983)

-Примерной основной образовательной программы основного общего образования протокол №1/15 от 08 апреля 2015 г;

-Основной образовательной программы основного общего образования МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»;

-Устава МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова», утвержденного постановлением администрации МО «Курумканский район»  от 28 декабря 2015  г.        

         

                Буряад хэлэнэй багшанарай, хyмүүжүүлэгшэдэй урда табигдаха шухала зорилгонууд:

          - ургажа ябаа залуу үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэhэ hууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ;

          - hурагшадые Буряад республикын гүрэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо;

          - ниитын болон ажахын хэрэгтэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглүүлжэ hургаха;

          - арадайнгаа түүхэ, аман зохеолойнь баялиг, ёhо заншал, соёл болбосорол – эдэ бүгэдэндэ түшэглэн, тэдэниие hургажа, хyгжөөжэ, хүмүүжүүлжэ, буряад үндэhэ яhатанай гүнзэгы мэдэрэл бүрилдүүлхэ.

          Тус зорилгорнуудhаа дулдыдан, буряад хэлэ заажа байhан багшанарай урда иимэ шухала эрилтэнyyд табигдана:

          1. Нэн тyрүүн түрэлхи хэлэеэ заажа байhан багша хадаа өөрөө хэлэ бэшэгэй талаар үндэр хэмжээнэй эрдэм мэдэсэтэй, болбосорол ехэтэй, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй, тэрэ тоодо буряад хэлэнэй саашанхи хүгжэлтын гол зорилгонуудые гүнзэгыгөөр ойлгохо ёhотой;

          2. Һурагшадай эрдэм мэдэсын эрилтэнүүдэй стандарт ба программа шудалжа, багша буряад хэлэ заалгые тyсэблэхэ;

          3. Һуралсалай жэлэй эхиндэ багша класс бүхэндэ hурагшадай мэдэсэ шадабариин хэмжээе элирүүлхэ зорилготойгоор хэдэн ондоо түхэлэй шалгалтын хүдэлмэринүүдые дүүргүүлхэ: грамматическа даабаринуудтай диктантнуудые, зохёолго ба найруулгануудые бэшүүлжэ, тестнүүдые дүүргүүлжэ, анкетэнүүдэй асуудалнуудта харюусуулжа болохо; аман шалгалта үнгэргэхэ; үзэгдэhэн темээр шалгалтын асуудалнуудта харюунуудые шагнаха; хөөрэлдөө эмхидхэхэ болон бусад эдэ даабаринуудые дүүргэлгын дүнгүүд hурагшадай мэдэсэ, шадабари, хүгжэлтые гү, али программын эрилтэнүүдhээ гээгдэлхэ зүбөөр гэршэлдэг. Эндэhээ уламжалан, багща класс бүхэндэ hурагша бүхэнтэй hуралсалай жэл соо хэхэ ажалаа багсаан эмхидхэхэ.

          4. Һурагша бүхэнэй эрдэм мэдэсын хэмжээн адли бэшэ, тиимэhээ хэшээлэй алишье шатада hурагшын мэдэсын хэмжээндэ тааруугаар даабаринуудые дүүргүүлхэ.

          5. Һурагшадые hургаха, хyгжөөхэ, хүмүүжүүлхэ зорилгонууд түрэлхи хэлэнэй, уран зохёолой хэшээлнүүдтэ нягта холбоотойгоор элдэб онол аргануудаар, жэшээлхэдэ: интегрированнэ аргаар гэхэ гү, али заагдажа байгаа предмедүүд хоорондын харилсаанай аргаар бэелүүлэгдэхэ ушартай. Эндэ  2012 онуудта гараhан «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» (электронно ном) доторхи тон баян, хэрэгтэй материалнуудые зүбөөр бэе бэетэйнь тааруулан холбожо шадабал, багшанарташье, hурагшадташье нилээд аша үрэтэй ба hонирхолтой байха.

          6. Хэлэлгын культура (соёл) дээшэлүүлхэ, гүнзэгырүүлхэ, зохёохы ба холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэринүүдые хэшээлэй алишье шатада хараалха, түсэблэхэ.

          7. Һурагшадые hургалга, хүгжөөлгэ, хүмүүжүүлгын зорилгонуудые сагай эрилтэдэ таарамаар бэелүүлхын тула, буряад хэлэ ба уран зохёол заажа байhан багшанар өөрынгөө эрдэм мэдэсые, дүй дүршэлые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, методикодо, психологидо ба дидактикада бии боложо, хэблэгдэжэ байдаг эрдэмтэдэй, шэнэдхэгшэ багшанарай шэнжэлэлгын хүдэлмэринүүдые, шэнэ дурадхалнуудые ба түрүү дүй дүршэл үзэжэ, шүүмжэлжэ, ажал хүдэлмэридөө нэбтэрүүлжэ байха.

          Буряад хэлэнэй, тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан, Россин эрдэм hуралсалай түсэбые (учебный план) баримталан, мүнөө үедэ хэрэглэгдэдэг программын үндэhөөр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан, программа зохёогдобо.

          Зорилгонууд

1.  Һурагшадые литературна хэлэндэ hургалга.  Абяануудые зүбөөр үгүүлхэ, үгэнүүдэй лексическэ удхые зүб ойлгохо, удхын сохилто зүбөөр хэрэгдэхэ дадалтай болгохо. Мэдүүлэл соо хэрэглэгдэhэн үгэнүүд hуури байраяа зүбөөр олоhон, удхынгаа талаар бэе бэетэеэ зүбөөр холболдонхой байха ёhотой. Нютаг хэлэнэй онсо илгаануудта анхаралаа хандуулха: алибаа нютагта тус үгые гү, али абяае иигээд үгүүлдэг, харин литературна хэлэндэ иимээр үгүүлдэг гэжэ зэргэсүүлэн ойлгуулха шухала.

2. Һурагшадай үгын нөөсые арьбажуулга ба мэдүүлэл зохёолгые хүгжөөлгэ. Уран зохёол, сонин, сэтгүүлнүүдые уншадаг hурагшын хэлэн тодо сэбэр, үгэ баянтай, мэдүүлэлнүүдые зүбөөр найруулха дадалтай байдаг. Хүшэр удхатай үгэнүүдые ойлгуулжа хэрэглүүлхэ шухала, словарна хүдэлмэри хэшээл бүхэндэ эмхидхэгдэжэ байха ёhотой. Хэрбэеэ hурагшада ойлгогдосогүй үгын байбалнь, «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» соо «Толи» гэhэн бүлэг нээбэл, багшанарай ба hурагшадай хэрэглэхэ 14 зүйлэй толинуудые ашаглан, хэрэгтэй үгэнүүдэй зүб бэшэлгэ, оршуулга, тайлбаринь олдохо аргатай.

          3. Холбоо хэлэлгэдэ hургалга. Буряад хэлэ заалгын гол зорилгонуудай нэгэн – хүнүүдэй хоорондоо харилсаха арга боломжо гүнзэгырүүлгэ, hанал бодолоо зүбөөр, үгэ баянтайгаар дамжуулха шадабари хүгжөөлгэ. Энэ шадабари болон дадал буряад хэлэнэй, уран зохёолой ба дунда hургуулида үзэгдэжэ байгаа бүхы предмедүүдээр хэшээлнүүдтэ хэлэлгэ хүгжөөхэ элдэб даабаринуудые hурагшадаар дүүргүүлхэдэ бэхижүүлэгдэдэг. Зохёолго болон найруулга бэшэхын тула hурагшад хүдэлмэрингөө сэдэб зүбөөр шэлэн олохо, гол удхыень тодоор ойлгохо, юрын гү, али орёо түсэб зохёожо шадаха дүршэлтэй болохо ёhотой. Үгэнүүдэй удхые, тэдэнэй холбоое, хэлэлгын уран аргануудые зүбөөр хэрэглэхэ. Оролто хубияа – шухала хубида, түгэсхэлдэ гуримтайгаар шэнжэлэн орожо, зохёолгоёо бэшэхэ.

Түсэблэһэн үрэ дүнгүүд үзэхэ һуралсалай курста

5-дахи класста буряад хэлэ үзэлгэдэ тэдхэмжэ болохо тусхай программа  зохёогдоһон байна.

Үхибүүн бүхэнэй үзэхэ предмедэй  «Буряад хэлэн» иимэ юумэ шадаха еһотой:

 4-дэхи класста үзэһэнөө дабталга дээрэ үндэһэлжэ, хэлэнэй зүйлнүүдэй  шэнэ шанар       шэнжэнүүдтэй танилсалга;

- ойлгосонуудые уламжалан үзэлгэ;

- орфографическа дадал дүршэл хүгжөөлгз;

- хэлэлгэ хүгжөөлгэ;

-буряад хэлэндээ дуратайгаар хандалга, тэрэнээ шэнжэлхэ, шудалха эрмэлзэл хүгжөөлгэ;

- буряад хэлэнэй ашаар арадайнгаа соёл, заншал, түүхэ мэдэхэ болохо арга боломжо ололго;

- буряад хэлэ үзэлгые үхибүүнэй наһанай болон хүгжэлтын шатануудта тааруугаар үнгэргэлгэ;

- ород хэлээр багшын ямаршье альтернативна номуудые хэрэглэхэдэ, тэдээндэнь тус буряад

    хэлэнэй ном тааруу байха зэргэтэй;

- метапредметнэ шэглэлтэй шадабари бүридхэлгэ. Энэ зорилго һүүлэй жэлнүүдтэ аргагүй хэрэ тэйдэ тоологдодог болоо. Мүнөө үеын һуралсалай ябасада оруулагдажа байһан федеральна стандарттай холбоотой.

 5-дахи класста грамматика ба бэшэгэй дүримүүдһээ эгээл хүнгэн мэдэсэнүүд оруулагданхай. 5-дахи классай һурагшад үгын фонетическэ бүридэлтэй, зарим хэлэлгын хубинуудтай ба тэдэнэй шухала формонуудтай, мэдүүлэлэй тон юрэнхы янзануудтай, мэдүүлэлэй гэшүүдтэй, бэшэгэй дуримүүдтэй танилсаха болоно.

Һурагшадые үгын лексическэ удха шанартай, олон ондоо болон дүтэрхы удхатай үгэнүүдтэй практическаар танилсуулха. Һурагшад грамматикын болон бэшэгэй дүримүүдтэй танилсажа, хэлэ шудалан үзэлгэдэ хабаатай арга хэрэгсэлнүүдые түрэл түрэлөөрнь илгажа ба тэдэнээ зэргэсүүлэн хаража үзэхэ, тобшолол гаргаха шадабаритай болохо зэргэтэй.

5-класста үзэхэ программа дүрбэн бүлэгтэ хубаагдана: «Абяан ба үзэгүүд», «Лексикэ», «Үгын бүридэл», «Синтаксис».

АБЯАНУУД БА ҮЗЭГҮҮД. Энэ бүлэгэй гол шухала ойлгосонуудые һурагшад эхин класста ойлгожо абана. Табадахи класста бэшэгэй дүримүүд сооһоо гол шухалань түргэн ба удаан аялгануудые, дифтонгнууд, йотированна аялгануудые үгэ соо зүб хэрэглэжэ, бэшэжэ һуралга болоно. Эдэниие эхин класста ойлгуулбашье, табадахи класста бүри орёо шэнэ дүримүүдые хэрэглэжэ дабтаха, бэхижүүлхэ хэрэгтэй.

Энэ «Абяан ба үзэгүүд» гэһэн бүлэг соо хэлэгдэһэн арга хэрэгсэл ойлгуулхадаа, нютаг нютагай хэлэнэй диалектын илгаануудта тусгаар анхарал табигдажа, багша нютагай хэлэнэй онсо шэнжэнүүдые хараадаа абажа, абяан ба үзэгүүдые үгэ соо зүбөөр үгүүлжэ, бэшэжэ, һуралгада тусгаар упражнени саг үргэлжэ дүүргүүлхэ болоно. Олонхи үгэнүүд хэлэгдэһэндээ адляар бэшэгдэдэг ха юм. Гэбэшье зарим абяанууд үгүүлэгдээшэһээ ондоо үзэгөөр тэмдэглэгдэдэг бшуу. Программа соо үгые лексическэ ба грамматическа талаһаань хаража үзэхэ гэһэн эрилтэ табигдана. Лексикээр теоретическэ мэдээнүүдые ойлгуулха гэһэн асуудал табигданагүй, харин грамматикын ба орфографиин дүримүүдые үзэхэ зуураа гансал практическа упражненинуудые дүүргэхэ болоно.

Һурагшад үгэ гээшэ бодото байдалай элдэб юумэнүүдые харуулһан элдэб удхатай байдаг, мэдүүлэл соо, илангаяа холбоотой хэлэлгэ соо ороходоо, бүри шэнэ удхатай болодог, ондо ондоогоор үгүүлэгдэдэг, үгэнүүд дүтэрхы гү, али тад ондоо удхатай байжа болодог гэһэн ойлгосо абаха болоно.

Үгын бүридэл 5-дахи класста үзэгдэхэ. Тиихэдэ һуури ба залгалта тухай ойлгуулаад, тэдэниие бэшэхэ дүримүүдтэйнь танилсуулха. Үгын һуури соо тодо бэшэ түргэн аялгануудые, үгын һүүлдэ тодо бэшэ ээ, эй аялгануудые бэшэхэ дүримдэ анхарал табигдаха. Үгын үндэһэн ба суффикс тухай түрүүшын ойлгосо абаха болоно.

Хэлэлгын хубинууд тухай ойлгосонууд дохи классһаа эхилжэ үгтэнэ. Хэлэлгэ сооһоо хэн? юун? юу хэнэб? ямар? г.м. асуудалда харюусаһан үгэнүүдые оложо һуралга хадаа юумэ, шанар тэмдэг, үйлэ нэрлэһэн үгэнүүдтэй танилсуулна.

Тус класста хэлэлгын хубинуудай удхые хүсэд һайнаар ойлгоод, саашань тэдэнэйнгээ зарим шэнжэнүүдтэй танилсаха. Жэшээнь, юумэнэй нэрэнүүд хэлэлгэ соо ороходоо, бусад үгэнүүдтэй холболдохын тула элдэб залгалтануудые абадаг (зохилдол, падеж тухай дурдангүй) гэжэ практическа ойлгохо, нэгэнэй ба олоной тоодо байһан юумэнэй нэрэнүүдтэй танилсаха. Глаголой һуури ба залгалтануудтай танилсаха.

БЭШЭЛГЭДЭ ҺУРГАЛГА (Сэбэр бэшэлгэ)

Сагай үсөөн дээрэээ сэбэр бэшэлгээр хэгдэхэ хүдэлмэридэ тусхай хэшээл хараалагданагүй, тиимэһээ бэшэлгын хэшээл сооһоо сэбэр бэшэлгэдэ 8-10 минута сагые 5 -дахи классуудта неделидээ 2-3 дахин үгэжэ байбал таарамжатай.

Сэбэр бэшэлгые яажа, ямараар ябуулха тухай класс буридэ программаар хараалагдана.

Табадахи  классуудта сэбэр бэшэлгые, программын ёһоор бэшэгдэхэһээ гадна, мүн бэшэхэдэ бэрхэтэй ямар нэгэн үзэгүүдые гү, али тэдэнэй холболтонуудые бэшэжэ һуралга, бэшэмэл гү, али хэблэмэл текстһээ буулгажа бэшэлгэ, багшын уншалга доро бэшэлгэ, тоололго доро бэшэлгэ байжа болоно.

Эхин классуудай һурагшадай али бүхы бэшэлгэнь нягта сэбэр, эли тодо ба алдуугүй байха ёһотой.

Һурагшадай бэшэжэ һуралгын зорилго иимэ:

1)        абяае үзэгтэ «оршуулха» (фонетико-графическа бэшэлгэ тухай хэлэгдэнэ);

  1. үзэг, үгэ, мэдүүлэл зүбөөр, эли тодоор бэшэхэ, номһоо, самбарһаа буулгажа бэшэхэ, багшын уншалга доро бэшэхэ, бэшэһэнээ шалгаад, гаргаһан алдуунуудаа заһаха;
  2. хараһан, дуулаһан тухайгаа, өөрынгөө һанал бодолые найруулан бэшэжэ һуралга - эдэ болоно. Дээрэ дурдагдаһан шадабари ба дүршэлнүүд бага багаар жэлэй туршада бэелүүлэгдэхэ.

һурагшадай  шадабаринууд

Шухала шадабаритай ба дадалтай болголго

          Табадахи класс дүүргэхэдээ, ћурагшад иимэнүүд шадабаритай, дадалтай болохо ёћотой гэбэл:үгэнүүдые абяануудаарнь, үгэнүүдые бүридэлєєрнь, мэдүүлэлнүүдые байгуулгаарнь шүүмжэлхэ. Ћурагшад простой болон сложно мэдүүлэлнүүдые зохёожо шадаха, үгэнүүдэй бэшэгэй дүрим мэдэхэ, тэдэниие үндэћэлэн хэлэжэ шадаха ба зүбөөр бэшэдэг болохо ёћотой.

      Буряад хэлээр шадабари (предметные результаты):  

- аялгануудай нугарал тухай ойлгосотой болохо;

- ии - ы, ээ- эй аялган үзэгүүдэй бэшэлгэ тухай мэдэхэ;

- үгын анхан һуурида б, л, м, р хашалгануудай удаа тодо бэшэ аялганай бэшэгдэхэ тухай;

-үгэнүүдэй бии бололго тухай, үгын бүридэл тухай суффикс, залгалта, анхан һуури, гараһан һуури;

- зөөлэн һууритай абтаһан үгэнүүдэй һүүлэй аялган үзэг бэшэхэ тухай;

- юумэнэй нэрын падежнуудые ба тэдэнэй удха, үүргэ мэдэхэ;

- дахуул үгын үүргэ, тэрэнэй бэшэлгэ мэдэхэ;

- тэмдэгэй нэрын мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай;

- үйлэ үгын мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай

- үйлэ үгын түхэлэй бии болоходо аялгануудые бэшэхэ тухай;

- үйлэ үгын сагууд: (мүнөө, үнгэрһэн, ерээдүй), тэдэнэй хэлэлгэ соохи үүргэ тухай;

- хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд тухай;

- мэдүүлэлэй юрын гэшүд тухай;

- бодомжолһон түхэлтэй текст тухай;

- фразеологимууд, омонимууд тухай;

- хэрэгэй саарһа, бэшэг бэшэхэ тухай.

  Үхибүүнэй өөрын хүгжэлтын дүүнгүүд (личностные результаты):

- өөрынгөө сэдьхэлэй байдал түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ;

- оршон тойронхи байгаалиин, тиихэдэ хажуудахи хүнүүдэйнгээ байдал ойлгохо, тэдээндэ өөрынгөө хандаса, хүнүүдые  

  дэмжэһэнээ, тэдээндэ туһалһанаа түрэл хэлэн дээрээ харуулха;

- өөрынгөө хэлэ уран, баян, тодо, сэбэр болгохоёо оролдохо;

- тоонтодоо, түрэл орондоо дуратай байһанаа, өөрынгөө хандаса харуулха;

- уншаха, харилсаха дуратай байха;

- бэшэхэ шадабаритай байха, буулгажа бэшэхэ, шагнажа абаад бэшэхэ, өөрөө зохёон бэшэхэ;

- өөрынгөө сэдьхэлэй байдал тухай, тиихэдэ үзэһэн юумэнууд тухайгаа бэшэжэ (эссе жанрын түхэлөөр) харуулха;

- түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха;

- өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

- өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха;

- багшатаяа сугтаа һуралсалай проблемнэ асуудал яажа шиидхэхэ тухайгаа хөөрэлдэн, тусхай түсэб табиха;

- өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсуулхэ, тиин өөрынгөө

   ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо;

- өөрынгөө, ондоо хүнүүдэй, классайнгаа ажал тусхай критеринүүдээр шалгаха, хэр зэргэ шадабаритай болобобиб гэжэ элирүүлжэ һураха,

   критеринүүдые зохёохо;

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

- текстээр дамжуулагдаһан мэдээсэлнүүдэй янза (виды информации) ойлгохо; юун тухай хэлэгдэнэб, удхань амар бэ, идейнь ямар бэ?

- олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ;

- ондо ондоо түхэлтэй текстнууд (текст, схема, таблица, зураг) сооһоо өөртөө мэдээсэл олохо;

- үгөөр хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо, тиин һөөргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгөөр

   хэлэхэ;

- анализ, синтез хэхэ;

- шалтагаан хойшолон хоёрой хоорондохи холбоо харуулха, тодоруулан зохёон тогтоохо;

- бодомжолхо.

Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

- хэлэлгып зорилгоһөө дулдыдуулан өөрынгөө һанал бодол амин ба бэшэгэй хэлэн дээрэ харуулха;

- хэлэхэ, харилсаха зорилгоһоо үндэһэлэн, хэрэгтэй сагта монолог үг, али диалог хэрэглэжэ шадаха;

- өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха;

- хүнүүдэй хэлэһые шагнаха, ойлгохо, тиин өөрынгөө һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха;

- ажаябуулга эмхидхэхэдээ, хөөрэлдэжэ, хоорондоо хэлсэжэ, нэгэ һанал бодолдо ерэхэ;

- асуудалнуудье табиха.

                                 

          Табадахи класс дүүргэхэдээ, ћурагшад иимэнүүд шадабаритай, дадалтай болохо ёћотой гэбэл:үгэнүүдые абяануудаарнь, үгэнүүдые бүридэлєєрнь, мэдүүлэлнүүдые байгуулгаарнь шүүмжэлхэ. Ћурагшад простой болон сложно мэдүүлэлнүүдые зохёожо шадаха, үгэнүүдэй бэшэгэй дүрим мэдэхэ, тэдэниие үндэћэлэн хэлэжэ шадаха ба зүбөөр бэшэдэг болохо ёћотой.

Программын бүридэл

V класс

1. Эхин классуудта үзэhэнөө дабталга.

2. Хэлэн тухай тобшо ойлгосо.

3. Фонетикэ, графика, орфоэпи, бэшэгэй дүрим.

4. Лексикологи.

5. Үгын бүридэл ба үгын бии бололго.

6. Синтаксис, хоолойн аялга ба сэглэлтын тэмдэгүүд.

7. Дабталга.

8. Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ.

         Дээрэ хэлэгдэhэн стандартын болон шэнэлэгдэhэн программануудай үндэhөөр 5-дахи класста хэрэглэгдэхэ, үзэгдэхэ  программа зохёогдоо.

         Туд программа  шэнэ стандартын ба программануудай эрилтын үндэhөөр зохёогдоо.           Энэ программа  соо буряад арадай соёл, болбосорол, түүхэ, абари зан, ёhо заншал гэхэ мэтэ ойлгосонууд багаханаар оруулагданхай.

  1. Буряад хэлэнэй грамматика сомороор, хуряангыгаар үгтэнхэй. Жэшээлхэдэ: морфологи ганса 6-дахи класста үзэхэ, синтаксис 7-8-дахи классуудта үзэхэ.
  2. Бэшэгэй дyримүүд тобшоор, богонёор үгтэжэ, тэдээндэ тааруулан, мэдүүлэлнүүд гол түлэб уран зохёол болон арадай аман зохёолhоо абтаа.
  3. Энэ шэнэ ном соо темэ бүхэнэй удаа упражненинүүд , даабаринууд дурадхагдана.  
  1. Хэлэн тухай ойлгосо – 1 час
  2. Эхин классуудта үзэhэнөө дабталга ба үргэдхэлгэ – 3 час
  3. Фонетикэ, графика, орфоэпи, бэшэгэй дүрим – 17 час
  4. Лексикэ – 19 час
  5. Үгын  бүридэл ба үгын бии бололго – 8 час
  6. Синтаксис, интонаци ба сэглэлтын тэмдэгүүд – 11 час
  7. Жэл соо үзэhэнөө дабталга – 2 час

   Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ – 3

Шалгалтын хүдэлмэри - 4

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ Текст ба тэрэнэй хубинууд тухай ойлгосо үгэхэ. Текстын хубинуудай лексическэ аргаар холболдолго. Юрын түсэб. Темэ (ехэшэг ба багашаг) болон тэрэнэй гол бодол. Хэлэлгын найруулга тухай ойлгосо. Яряанай хэлэнэй ба уран зохёолой хэлэнэй найруулга тухай юрэнхы мэдээн. Юрэ хөөрэлгэ, зураглал ба бодомжололго тухай юрэнхы ойлгосо.

Үзэжэ байһан литературна зохёолоор, диафильм ба кинофильмын, радио болон теле-дамжуулгын удхаар юрэ хєєрэһэн удхатай дэлгэрэнгы изложени зохёолго ба бэшэлгэ.

Өөрынгөө ябадалда болоһон ямар нэгэн ушарал тухай, мүн зураг хаража, сочинени бэшэлгэ (жэшээнь: “Зунай амаралтын нэгэ үдэр”, “Манай экскурси” г.м.).

        Юрэ хєєрэћэн текстын ямар нэгэ хубидань хуряангы изложени бэшэлгэ.

        Ямар нэгэ юумые гү, али амитаниие тодорхойлон бэшэћэн юрэ хєєрэћэн текстээр дэлгэрэнгы изложени.

        Богонихон мэдүүлэлнүүдћээ бїридэћэн бишыхан рассказые ород хэлэнћээ буряад хэлэндэ оршуулга.

        Уншаћан рассказ, статья тухай ћанамжаяа хэлэжэ їгэлгэ. Уншаћан зохёолдо табигдаћан асуудалнуудта харюу бэшэлгэ.

        Уншаћан номой удхые тобшохоноор хєєрэжэ үгэлгэ. Ханын газетэдэ тэмдэглэл бэшэлгэ.

        Буряад хэлэ үзэлгэдэ 5 класста эрдэм hуралсалай түсэбѳѳр неделидэ 2 час үгтэнэ. 2017-2018 hуралсалай жэлдэ бүхыдээ 70 час болохо.  

          Тус программа 1 жэлдэ зохёогдоо. Багша программын «Каледарна – тематическа түсэблэлгэ»  хубилгаха эрхэтэй.

Нэгэдэмэл шалгалтын хүдэлмэри

Диктантhаа ба нэмэлтэ грамматическэ болон бэшэгэй дүримоор гү,али лексическэ даабариhаа бүридэhэн шалгалтын хүдэлмэридэ түд бүридэнь сэгнэhэн хоёр сэгнэлтэ табиха.

Нэмэлтэ даабари дүүргэhые иимээр сэгнэхэ:

«5» сэгнэлтэ-hурагшадай бүхы даабарияа дүүргэhэн байгаа hаань;

«4»- сэгнэлтэ –даабариин гурбанай хоёр хубиие зүбоор дүүргэhэн байгаа hаань;

«3»- сэгнэлтэ даабариин хахадые зүбоор дүүргэhэн хүдэлмэриин түлоо;

«2»- сэгнэлтэ даабариин гурбанай нэгэ хуби зүбоор дүүргэжэ шадаагүй гү,али даабари дүүргэжэ шадаагүй гү,али даабари дүүргэжэ шадаагүй байгаа hаань табиха.

Найруулга сэгнэлгэ

Найруулга бэшүүлхэ текст hургалгын, болбосоролой, хүмүүжүүлгын зорилго хангаhан, удхынгаа ба үгэ хэлэнэйнгээ талаар hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха ёhотой.

Һурагшадай найруулгада хоёр сэгнэлтэ табиха.Тэдэнэй бэшэhэн найруулга сэгнэхэдээ, иимэ эрилтэ хараадаа абаха:

-hурагшын хэр зэргэ текстын гол удха ойлгоhые;

-текстын удха хэр зэргээр дамжуулааб;

-найруулгын удаа дара ба холбоое;

-үгэ шэлэн абаhые , мэдүүлэл зүбоор зохёоhые, мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоо болон гүрим, олон янзын мэдүүлэл хэрэглэhэниие, сэхэ болон ооршэлэн хэлэлгэ тааруулан зохёоhые;

-найруулгын стилистичекэ hайн талые (үгэ, мэдүүлэлэй олон янза, хэлэнэй баялиг зүбоор хэрэглэлгэ);

-бэшэгэй дүримдэ, сэглэлтын тэмдэгтэ гаргаhан алдуу

Зохёолго, найруулга сэгнэхэдээ, хоёр сэгнэлтэ табиха:

1)удхын болон хэлэлгын түлөө;

2) зүб бэшэлгын түлөө

Буряад хэлээр hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

hурагшадай аман харюу сэгнэлтэ

         Грамматикаар hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал элирүүлхэ аргын нэгэн хадаа аман асуудал болоно.

         Тусхай темээр hурагшын аман харюу холбоо удхатай мэдээсэл боложо, грамматика хэр зэргэ тодорхойгоор мэдэдэг, ойлгодог байhыень элирүүлнэ.

          Һурагшын аман харюу удаа дараалан hубариhан байха ёhотой.

          Һурагшадай аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ юумэндэ анхаралаа хандуулха:

     - харюунь зүб, дүүрэн гү;

     - үзэhэн материала хэр зэргэ ойлгооб;

     - үгэ хэлэеэ хэр зэргэ найрулжа харюусааб;

     - мэдүүлэл hайнаар зохёожо, мэдүүлэл соо аялга (интонаци) зүб табижа, үгэ зyбөөр хэрэглэжэ, грамматическа шүүлбэри хэжэ шадана гү;

      - hурагшын зохёоhон мэдүүлэлэй стиль зүб гү.

            Аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ эрилтэ баримталха:

     «5» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын шудалан үзэhэн материалаа хүсэд дүүрэнээр мэдэхэ, тодорхой hайнаар найруулжа, хэлэн тухай ойлгосодо зүб тодорхойлго  үгэжэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрынгөө зохёоhон жэшээ харуулжа, материалай удаа дараае алдангүй, литературна хэлээр, эли тодоор дамжуулжа шадаха байхадань;

     «4» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын харюу «5» гэhэн сэгнэлтэдэ табигдадаг эрилтэ хангамаар аад, зүгөөр 1-3 алдуутай, багшын ажаглаhанай хойно, тэрэнээ өөрөө заhажа, найруулан хэлэхэдээ, удаа дараагай ба хэлэнэй 1-3 алдуу гаргаhан байхадань;

     «3» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша тус темын гол зүйл мэдэхэ ба ойлгохо байhанаа харуулжа, материалаа дутуу найруулhан, ойлгосо тодорхойлгодо гү, али дүрим дутуу мэдэхэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрөө жэшээ үгэжэ шадаагүй, материал найруулхадаа удаа дарааень эбдэhэн, хэлэнэй талаар алдуу гаргаhан байхадань;

     «2» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша үзэhэн материалаа ехэнхииень мэдэхэгүй, тодорхойлго ба дүрим хэлэхэдээ удхыень хазагайруулhан, материал ойлгожо ядангяар, гуримгүйгөөр найруулhан байхадань табиха.

          Диктант сэгнэлгэ

          Диктант бэшэлгэ хаадаа hурагшадые бэшэгэй дүримдэ, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ, стильдэ, бэшэмэл хэлэлгэдэ hургаха арга зэбсэгэй нэгэн болоно. Диктант hурагшадай анхарал дээшэлүүлдэг, hанал бодолыень зүбөөр эмхидхэдэг, өөhэдыгөө шалгаха дүршэлтэй болгодог.  Диктант бэшүүлхын тула холбоотой текст хэрэглэбэл зохистой. Энэ текст мүнөө үеын литературна хэлэнэй эрилтэ баримталhан байха ёhотой.

                Диктантын текст класс класста таараhан, hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха.

     Диктант бэшүүлхэ текстын юрэнхы хэмжээн:

     5 класста – 70-80 үгэ;

     6 класста – 80-90 үгэ;

              Словарна диктант хүндэ бэшэлгэтэй үгэ hурагшадай хэр зэргэ зүбөөр бэшэхэ шадаха болоhыень шалгадаг.

              Словарна  диктантын үгэнүүдэй тоо:

     5 класста – 10-15 үгэ;

               Словарна диктант сэгнэхэдээ, иимэ сэгнэлтэ табиха:

     «5» сэгнэлтэ алдуугүй диктантын түлөө;

     «4» сэгнэлтэ 2-3 алдуутай диктантын түлөө;

     «3» сэгнэлтэ 4-5 алдуутай диктантын түлөө;

     «2» сэгнэлтэ 6-hаа дээшэ алдуутай диктантын түлөө.

            Бүхы дээрээ бэшэгэй дүримөөр, сэглэлтын тэмдэгээр ороhон дүрим 5 –дахи класста эдээнhээ олон бэшэ байха:

Класс

Тоо

Бэшэгэй дүрим

Сэглэлтын тэмдэг

5

5-7

2-3

Найруулга (изложени) сэгнэлгэ

           Найруулга бэшүүлхэ текст hургалгын, болбосоролой, хүмүүжүүлгын зорилго хангаhан, удхынгаа ба үгэ хэлэнэйнгээ талаар hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха ёhотой.

         5-дахи класста найруулга бэшүүлхэдээ, багашаг рассказ гү, али уран зохёол сооhоо богонихон зураглал үгэдэг. Найруулгын текстын удха ойлгосотой бэшэгдэhэн, авторай тайлбарилгатай, зохёолой геройн hанал бодол, тэрэнэй сэдьхэл элеэр харуулагдаhан байха ёhотой.

          5-дахи классудта бэшүүлхэ текст адлирхуу байхадаа болохо. Мүн багахан характеристикэ, дэлгэрэнгыгээр зураглаhан уран зохёолой хэhэг үгэхэдэ болохо. Хэhэг гол түлэб юрэ хөөрэhэн байха зэргэтэй.

          Найруулга бэшэхэ тектын хэмжээ:

     5 класста – 90-100 үгэ;

          Шалгалтын найруулгын текст багша хоёр дахин эли тодоор, яаралгүйгөөр уншаха ёhотой.  

         Мүнөө үедэ шабинарай бэе махабад бэхижүүлхэ, элүүр энхые сахиха тухай асуудал гол асуудал болоод байна. Тиимэһээ энэ һуралсалай программаар үзэгдэхэ материал  үхибүүдэй ухаан бодол болон наһандань таарамжатайгаар зохёогдонхой.

           Энэ тайлбари бэшэг соо үгтэhэн дурадхалнуудта багша творческо хандажа, hурагшадайнгаа наhа, бэлэдхэл, мэдэсэ, шадабари хараадаа ябан ажаллаха.  Сээжэлдэхэ зохёолнууд класс бүхэндэ багшын үзэмжөөр үгтэхэ  гэжэ хараалагдана.

            Буряад хэлэнэй, тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан, Россин эрдэм hуралсалай түсэбые (учебный план) баримталан, мүнөө үедэ хэрэглэгдэдэг программын үндэhөөр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан, программа зохёогдобо. Буряад хэлэ үзэлгэдэ 6 класста эрдэм hуралсалай түсэбѳѳр неделидэ 2 час үгтэнэ. 2017-2018 hуралсалай жэлдэ бүхыдээ 70 час болохо.  

          Тус программа 1 жэлдэ зохёогдоо. Багша программын «Каледарна – тематическа түсэблэлгэ»  хубилгаха эрхэтэй.

Календарна – тематическа түсэблэлгэ ( 5 класс)

Һара, үдэр

Раздел

Хэшээлэй темэ

Часууд 

Түсэблэгдэһэн үрэ дүнгүүд

Элдэб практическа даабаринууд

Гэрэй даабари

түсэб

факт

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд 

Метапредметнэ үрэ дүнгүүд

Буряад хэлээр  шадабари, мэдэсэ   

04.09

Хэлэн тухай тобшо ойлгосо

Хэлэн тухай тобшо ойлгосо

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ зорилгыень табиха

Оршон тойрониие шудалха шадабари: ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, харуулха;

Харилсаха шадабари:

өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Литературна ба диалектнэ үгэнүүдые илгаруулха; хэлэлгэдээ хэрэглэжэ шадаха

Хэлэн гэжэ юун бэ? Хэлэн тухай юрэнхы ойлгосо үгэхэ.

Буряад литературна хэлэн, нютаг хэлэнүүд.

Номоор ажал:  элдэб упражненинүүдые дүүргэлгэ; карточкаар ажал

Сочинени «Минии зунай амаралта»

06.09

Абяан ба үзэгүүд

Абяан ба үзэгүүд тухай

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

Багшатаяа сугтаа һуралсалай  проблемнэ асуудал .яажа шиидхэхэ тухайгаа түсэб табиха

Познавательна: анализ, синтез хэхэ

Коммуникативна: Хэлэхэ, харилсаха

Түргэн, удаан аялгануудтай, зөөлэн хашалгануудтай, йотированна ба дифтонгтой үгэ зүбөөр хэлэжэ ба бэшэжэ шадаха.

Абяан ба үзэгүүдые илгаруулха

Абяан ба үзэгүүд тухай ойлгосо. Эрэ, эмэ, эрсэ аялганууд тухай.

Аялган ба хашалган аялганууд. Дифтонгнууд ба йотирована аялганууд. Түргэн, удаан аялгануудтай, зөөлэн хашалгануудтай үгэнүүдые зүбөөр хэлэлгэ ба бэшэлгэ.

Абяан ба үзэгүүд

Тест. hурагшадай мэдэсые шалгалта.

Упр. 2 стр. 7

11.09

Юумэнэй нэрэ, үйлэ үгэ

1 час

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

Ажаябуулга шалгаха

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ зорилгыень табиха

Оршон тойрониие шудалха шадабари: ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, харуулха;

Харилсаха шадабари:

өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Мэдэсэ: Юумэнэй, тэмдэгэй, тоогой,

үйлэ үгэ  тухай.

Шадабари: хубинуудые илгаруулжа шадаха;

Үйлэ үгэ  тухай ойлгосо бэхижүүлгэ

Падежээр зохилдуулжа, мэдүүлэл соо падеж элирүүджэ шадаха. 

Юум.,тэмд.,тоогой.нэрэ тухай

илгаруулха

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, инд. ажал.

Упр. 20 стр. 15

13.09

Тоогой, тэмдэгэй  нэрэнүүд  

1 час

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ зорилгыень табиха

Оршон тойрониие шудалха шадабари: ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, харуулха;

Харилсаха шадабари:

өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Тоогой, тэмдэгэй, тулөөнэй нэрэнүүд гэhэн хэлэлгын хубинууд тухай ойлгосо дабтаха.

Тест. Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, индивидуальна  ажал.

Упр. 31 стр. 19

18.09

Шалгалтын ажал.

1 час

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Хараhанаа найруулан хэлэжэ, бэшэжэ үгэжэ, удхыень тааруулан харуулжа шадаха.

Познавательна: анализ, синтез хэхэ

Коммуникативна: һанаһан бодолоо аман ба бэшэмэл хэлэлгэ дээрэ хэрэглэхэ

Мэдэсэ: үзэһэнөө хэрэглэхэ

Шадабари:

Алдуугүйгөөр, орфографическа . ба пунктуационно нормонуудые баримталан,  сэбэрээр, наринаар бэшэжэ hураха.

Жэлэй эхинэй шалгалтын диктант;

упр. 29 стр. 19

20.09

Хэлэлгын абяанууд тухай

1 час

Өөрынгөө хэһэн

ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо.

Познавательна: шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи холбоо харуулха , тодоруулан зохеон тогтоохо, бодомжолхо.

Коммуникативна:

өөрынгөө

һанамжа хэлэжэ

баталжа шадаха.

Мэдэсэ:

Хэлэлгын абяанууд тухай

Шадабари:

Хэлэлгын абяанууд

шүүлбэри. Хэлэлгын абяанууд гэжэ юуб?

З: Буряад хэлэнэй абяануудай илгарал. Хэлэлгын органууд тухай ойлгосо.

Хэлэлгын абяанууд тухай

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, инд. ажал.

Упр. 41 стр. 27

25.09

Yзэгүүд. Ехэ үзэгүүд.

1 час

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ зорилгыень табиха

Оршон тойрониие шудалха шадабари: ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, харуулха;

Харилсаха шадабари:

өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Мэдэсэ:

Үзэгүүд тухай ойлгосо

Шадабари: Ехэ үзэгүүд гэжэ юуб?

З:Ехэ үзэгүүд. Тусхайта, юрын нэрэнүүд тухай ойлгосо

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, индивидуальна  ажал.

Упр. 44 стр. 31

27.09

Аялганууд тухай ойлгосо

1 час

Уншаха,  харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрынгөөхэжэ байһан үйлэнүүдые

түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсүүлхэ, тиин өөрынгөө

ажаябуулга шагнаха, сэгнэхэ, зүб болгохо

Фонетическэ шүүлбэри хэжэ шадаха.

Познавательна: Үгөөр хэлэгдэһэн схемэ болгохо.

Мэдэсэ :

Фонетикэ, орфоэпи, графика тухай мэдэхэ.

Бэшэгэй дүрим баримталжа, алдуугүйгөөр бэшэжэ шадаха.

Шадабари:

Орфографическа словарь хэрэглэхэ шадабаритай болохо. Фонетикэ гэжэ юуб?

Фонетикэ

тухай ойлгосо

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, инд. ажал.

Упр. 48 стр. 33

02.10

Аялгануудай илгаа тухай ойлгосо

1 час

Регулятивна:

Өөрынгөөхэжэ байһан үйлэнүүдые

түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсүүлхэ, тиин өөрынгөө

ажаябуулга шагнаха, сэгнэхэ, зүб болгохо

Фонетическэ шүүлбэри хэжэ шадаха.

Познавательна: Үгөөр хэлэгдэһэн схемэ болгохо.

Фонетикэ тухай ойлгосо.

Аялгануудай илгаа, хэлэнэй урдуурхи, дундуурхи,  хойнохи аялганууд.

Аялгануудые зүб бэшэлгэ

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Сахим номоор даабаринуудые хэхэ

Упр.51 стр. 35

04.10

Аялгануудай тааралдал тухай .

1 час

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

- хэшээлдээ юу хэхэеэ байhанаа хойно хойноhоонь тоолохо.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- үгѳѳр хэлэгдэhэн ойлгосо схемэ болгохо.

Харилсаха шадабари:

- ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр харуулха;

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха.

Аялгануудай тааралдал гэжэ юуб? Аялганай тааралдал тухай ойлгосо.

Сэхэ хэлэлгэ тухай ойлгосо. Үзэhэн темээрээ

шалгалта, элдэб даабаринууд.

Упр.52 стр. 35

09.10

Аялгануудай hубарил тухай

1 час

 Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари :

- ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, тиихэдэ багахан текст зохёожо, бэшэгэй хэлэлгээр харуулха;

Аялгануудай Һубарил

тухай ойлгосо.  Аялганай һубарил

тухай

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Упр.56 стр. 36

11.10

Шалгалтын ажал

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо);

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

 Харилсаха шадабари:

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

Зүбөөр бэшэхэ шадабаритай болохо.

Үгэ диктант. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 60 стр. 38

Мэдүүлэл зохеохо

16.10

Аялгануудай нугарал

1 час

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна:

Ажаябуулга шагнаха,сэгнэхэ

Познавательна:

Ондо ондоо текст дээрэ хүдэлхэ

Коммуникативна:

Һанамжа хэлэхэ

Мэдэсэ:Аялгануудай нугарал тухай

Шадабари:дүрим хэрэглэхэ Аялгануудай нугарал

гэжэ юуб?

З.:Аялгануудай нугарал тухай ойлгосо

Аялгануудай нугарал тухай Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, инд. ажал.

упр. 61 стр. 38

18.10

Аялгануудые  зүб бэшэлгэ (ээ-эй.Уй, Ỵй-ы)

1 час

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна :

Һуралсалай зорилго табижа һураха

Познавательна: шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи холбоо харуулха

Коммуникативна:  асуудалнуудые табиха.

Мэдэсэ:

Аялганууд тухай

З:Аялгануудые зүб бэшэлгэ. Аялгануудые яажа зүбөөр бэшүүлхэб?

З:Ээ-эй, уй-үй-ы, э-и илгажа бэшэхэ дүримүүд тухай

Буряад хэлэнэй алфавит мэдэхэ.

Ээ-эй. Удаан ээ, дифтонг эй аялганууд ямар гуримай еhоор бэшэгдэнэб?

Ямар ушарта уй, Yй бэшэгдэхэ дүрим гү,али ы бэшэгдэхэ дүрим.

Аялгануудые зүб бэшэлгэ. Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, инд. ажал.

Упр.65 стр. 39

23.10

Ии-ы

Э-и Ỵ аялгануудые зүб бэшэлгэ

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо);

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

 Харилсаха шадабари:

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

Ии-ы. э-и.э ямар гуримай еhоор бэшэгдэнэб? Бэшэхэ дүримүүд тухай

текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

упр. 92 стр. 50

25.10

Хонгёо ба бүдэхи хашалганууд

1 час

Дэмжэһэнээ түрэл хэлэн дээрээ харуулха

Регулятивна :

Багшатайгаа хамта һуралсалай

проблемэ табиха

Познавательна: текстнүүд сооһоо мэдээсэл олохо

Коммуникативна:

хэрэгтэй сагта монолог ба диалог хэрэглэжэ

шадаха

Мэдэсэ: Хонгео ба бүдэхи хашалган

Шадабари

Хэлэлгэдээ хэрэглэхэ Хашалганууд тухай

З: Хашалгануудые мэдэхэ,

 илгаруулха.

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, инд. ажал.

30.10

Хатуу ба зөөлэн хашалганууд

1 час

Уншаха,харилсаха дуратай байдаг

Регулятивна:

Һуралсалай зорилго табиха

Познават.

Текстээр дамжуулагдаһан мэдээсэлнуудэй янза олохо

Коммуникативна

Асуудал табиха ,нэгэ һанал бодолдо ерэхэ

Мэдэсэ: Хонгео ба бүдэхи хашалган гэжэ юун бэ?

З:Хонгёо ба будэхи хашалганууд тухай ойлгосо.

Хонгёо ба бүдэхи хашалгануудые зүб бэшэлгэ, зүб үгүүлэл, тэдэнэй илгарал.

 Хатуу ба зөөлэн хашалганууд тухай. Хашалганай зөөлэниие тэмдэглэлгэ

Хонгео ба бүдэхи хашалган тухай Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, инд. ажал.

Упр.

101 стр. 53

01.11

Илгаhан Ъ, Ь тэмдэгүүд

1 час

Буулгажа бэшэхэ, шагнажа абаад бэшэхэ

Регулятивна:

Тусхай түсэб табиха

Познавательна: шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи  холбоо харуулха

Коммуникативна

Хэлэхэ, харилсаха зорилгоһоо үндэһэлэн

Мэдэсэ: hурагшадай дадал шадабари шалгаха, сэгнэхэ.

Шадабари: Илгаһан тэмдэгүүд гэжэ юуб?

З: Илгаhан ъ,ь тэмдэгүүдые зүб үгүүлэл, зүб бэшэлгэ.

Диктант  hурагшадай дадал шадабари шалгаха, сэгнэхэ. Диктант бэшэжэ,  hурагшадай дадал шадабари шалгаха, сэгнэхэ.

упр. 106 стр. 57

13.11

Yгын үе тухай ойлгосо

1 час

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Регулятивна:

Хэшээлэй темэ, зорилго табиха.

Познавательна

Хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ модель болгохо.

Коммуникативна:

хүнүүдэй хэлэһые шагнаха,

ойлгохо.

Мэдэсэ:

Yгын үе. Угэ таhалжа бэшэлгэ.

Шадабари: Yгын фонетическэ шүүлбэри хэхэ дүрим. Үгын үе гэжэ юуб?

Yгын үе. Угэ таhалжа бэшэлгэ.

Yгын фонетическэ шүүлбэри хэхэ дүрим.

Үгын үе тухай

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, инд. ажал.

Упр. 116 стр. 61

15.11

Үгэ таhалжа бэшэлгэ

1 час

Түрэл хэлэеэ

шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна:

багшатайгаа

сугтаа проблемнэ асуудал шиидхэхэ.

Познавательна:

текстээр дамжуулагдаһан

мэдээсэлнүүдэй янза ойлгохо, юун тухай хэлэгдэнэб, удхань ямар бэ?

Коммуникативна: өөрынгөө һанамжа бодомжолго бэшэлгэ

Мэдэсэ: Үгэ

таһалжа бэшэлгэ

Шадабари: үгэ зүбөөр бэшэжэ таһалжа бэшэхэ

Үгэ яажа таһалжа бэшэхэб.

Фонетическэ

шүүлбэри хэхэ, элдэб даабаринуудые дүүргэхэ.

Упр. 115 стр. 61

20.11

Абтаhан үгэнүүдые зүб бэшэлгэ

1 час

Тоонтодоо түрэл орондоо дуратай байһанаа, өөрынгөө хандаса харуулха.

Регулятивна:

Һурагша хэшээлэйнгээ

темэ,з орилго табиха.

Познавательна: анализ, синтез хэхэ

Коммуникативна

Хүнүүдэй хэлэхые шагнаха, ойлгохо, тиин өөрынгөө һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха

Мэдэсэ: Абтаһан үгэ мэдэхэ

тухай ойлгосо

Шадабари: Абтаһан үгэ зүбөөр бэшэжэ һураха. Абтаһан үгэ

зүб бэшэхэ тухай ойлгосо.

Номоор ажал: элдэб упражненинүүдые дүүргэлгэ; карточкаар ажал

Упр. 129 стр. 70

22.11

Буряадаар бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүд.

1 час

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:  

ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо

Познавательна:

олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна: хэлэхэ, харилсаха, хэрэгтэй сагтаа монолог, диалог хэрэглэхэ

Мэдэсэ:

Абтаһан үгэнүүд тухай

Шадабари:

Абтаhан үгэнүүдые зүбөөр буряадшалжа бэшэхэ г.м.

Буряадаар бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүд.

зурагаар ажал, даабаринууд.

упр. 137 стр. 73

27.11

Шалгалтын ажал

1 час

Бэшэхэ шадабаритай байха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

 Харилсаха шадабари:

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо

Мэдэсэ:

Абтаһан үгэнүүд тухай

Шадабари:

Абтаhан үгэнүүдые зүбөөр буряадшалжа бэшэхэ г.м.

Буряадаар бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүд.

Тест- hурагшадай дадал шадабари шалгалта.

Упр 149 стр. 81

29.11

Ородоор бэшэгдэhэн абтаhан үгэнүүд.

1 час

Хэлэеэ баян, тодо сэбэр болгохо

Регулятивна:

Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо

Познавательна:

Олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ.

Коммуникативна: Асуудал табиха, һанамжаяа хэлэхэ

Мэдэсэ:

Ородоор бэшэгдэдэг абтаһан үгэнүүд.

Шадабари:

Дүрим баримталжа

бэшэхэ. Ородоор бэшэгдэдэг абтаһан үгэнүүд тухай

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал.

Упр.150 стр. 81

04.12

Шалгалтын ажал

1 час

Бэшэхэ шадабаритай байха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари: Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

 Харилсаха шадабари:

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо

Мэдэсэ:

Абтаһан үгэнүүд тухай

Шадабари:

Абтаhан үгэнүүдые зүбөөр буряадшалжа бэшэхэ г.м.

Буряадаар бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүд. hурагшадай дадал шадабари шалгалта

Тест- hурагшадай дадал шадабари шалгалта.

упр. 153 стр. 81

06.12

Абтаhан үгэнүүдэй hүүлэй аялганиие буряадшалан бэшэлгэ.

Багшатайгаа түсэб, зорилго табиха

Регулятивна: Хараhанаа

зүбөөр бэшэжэ шадаха.

Познавательна:

Словарна баялиг баяжуулха.

Мэдэсэ:

Абтаһан үгэнүүдые буряадшалха

Шадабари:

Алдуугүйгөөр     хөөрэжэшье,   бэшэжэшье    шадаха    

 ёhотой.

Үгэ диктант бэшэхэ. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд,  даабаринууд.

Упр. 155 стр. 82

11.12

Шалгалтын ажал

1 час

Хүнэй ябадалда болоhон ямар нэгэн ушарал тухай бодомжолго

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

- ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

буряад арадай наадануудые ойлгожо абаха.

Абтаһан үгэнүүдые буряадшалжа бэшэхэ тухай  ойлгосо

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ.

Изложени түсэбэй ёhоор бэшэжэ шадаха.  Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан изложени.

Н. 94.

Таблица  зурахха

упр. 159 стр. 84

13.12

Лексикэ тухай ойлгосо.

1 час

Тоонтодоо түрэл хэлэндээ дуратай

байһанаа,өөрынгөө хандаса харуулха

Регулятивна:

Багшатаяа

хамта

һуралсалай түсэб табилга

Познавательна: схемэ таблица модель болгохо.

словарьнуудые

хэрэглүүлжэ

hургаха.

Коммуникативна: хүнүүдэй хэлэһые шагнаха, ойлгохо, тиин өөрынгөө һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха.

Мэдэсэ:

Үгэнүүдые зүб зүбөөр хэрэглэхэ  шадабаритай болгохо.

Шадабари:

Буряад-ород,

ород-буряад хэрэглэхэ

Лексикэ тухай ойлгосо.

Номоор элдэб практическа даабаринуудые сээжээр дүүргэхэ.

Кроссворд тааха

18.12

Yгын удха тухай ойлгосо  

1 час

Уншаха харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые

түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй

тааруулха, зэргэсүүлхэ.

Познавательна: анализ хэхэ

Коммуникативна:

Хүнүүдэй хэлэхые шагнаха, ойлгохо.

Мэдэсэ:

Үгын удха

мэдэхэ

Шадабари:

Үгэ хэрэглэжэ шадаха

Үгын удха тухай ойлгосо

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал.

Упр.165 стр. 86

Эхир үгэнүүд

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна :

Өөрөө хэшээлэй темэ харуулха

Олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ

Познавательна : үгөөр хэлэгдэһэн ойлгосо

схемэ,таблиц,а,модель болгохо

Коммуникативна: Өөрынгөө һанамжа хэлэхэ

Мэдэсэ :

Эхир угэнүүд

тухай

Шадабари:

Эхир үгэнүүдые

хэрэглэлгэ

Эхир үгэнүүд

тухай ойлгосо.

Упражненүүдые дүүргэлгэ

Кроссворд таалган,

элдэб нааданууд.

Упр.169 стр.

20.12

Шалгалтын ажал

1

Бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

-классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ.

hурагшадай мэдэсэ,  дадал,  шадабари шалгалта

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Сахим номоор даабаринуудые хэхэ.

25.12

Олон удхата үгэнүүд.

1

Дэмжэһэнээ, туһалһанаа харуулалга

Регулятивна:

Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо.

Познавательна: ондоо түхэлтэй текст сооһоо схемэ, таблица, зураг сооһоо мэдээсэл олохо.

Коммуникативна: өөрынгөө һанамжа хэлэжэ,баталжа шадаха.

Мэдэсэ:

Олон удхата үгэнүүд тухай

Шадабари:

Олон удхата үгэ хэрэглэхэ. Нэгэ болон ба олон удхатай

үгэнүүд тухай

ойлгосо

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал.

Упр.170 стр. 87

27.12

Yгын сэхэ удха.

1 час

Уншаха, харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха.

Познавательна: Олон ондоо уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна: сээжээр харилсаха хэрэгтэй сагта монолог зохеохо.

Мэдэсэ:

Yгын сэхэ ба шэлжэhэн удха.

Шадабари:Үгын сэхэ ба шэлжэһэн удха тухай.

Үгэ диктант. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд.

Упр.167 стр. 86

15.01

Yгын шэлжэhэн удха.

1 час

Уншаха, харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха.

Познавательна: Олон ондоо уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна: сээжээр харилсаха хэрэгтэй сагта монолог зохеохо.

Мэдэсэ:

Yгын сэхэ ба шэлжэhэн удха.

Шадабари: Үгын сэхэ ба шэлжэһэн удха тухай.

Үгэ диктант. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Холбуулалнуудаар мэдуулэл зохеохо

17.01

Шалгалтын ажал

1 час

Тоонтодоо түрэл орондоо дуратай байһанаа харуулалга

Регулятивна

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ түсэблэхэ

Познавательна: Зурагаар шэнжэлжэ бэшэхэ

Зурагаар найруулга бэшэлгэ, алдуугүйгөөр хөөрэжэшье, бэшэшье шадаха еһотой

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ, зурагаар найруулга бэшэхэ.

упр. 174 стр. 89

22.01

Омонимууд тухай ойлгосо

1 час

Уншаха , харилсаха  дуратай байха

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго табиха

Познавательна: Анализ .синтез хэхэ

Коммуникативна : Ойлгоһон юумэеэ сээжээ хэрэглэхэ

Мэдэсэ: Омонимууд тухай

, Синонимууд

тухай

Шадабари:

Омонимууд тухай

Синонимууд  тухай ойлгосо

Антонимууд тухай ойлгосо

Омонимууд тухай ойлгосо

Омонимууд тухай ойлгосо.

Упр.179 стр. 90

24.01

Синонимууд тухай ойлгосо

1 час

Өөрынгөө хэлэ баян, уран болгохоео оролдохо

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- текстын удха дамжуулха.

 Харилсаха шадабари:

-хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

- уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;

- классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ

Синонимууд тухай ойлгосо.  

Үгэ диктант. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд.

Упр.182 стр. 92

29.01

Антонимууд тухай ойлгосо

1 час

Бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

-классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ.

hурагшадай мэдэсэ,  дадал,  шадабари шалгалта. Антонимууд тухай ойлгосо

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Номоор элдэб практическа даабаринуудые дүүргэхэ.  Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Упр.172  стр. 88

31.01

Хэшээл-мүрысөөн

1 час

Өөрынгөө хэүэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Багшатаяа хамта һуралсалай түсэб табилга

Познавательна

Юумэ шэнжэлхэ

Коммуникативна: хэлэхэ монолог ба диалог зохеохо

Мэдэсэ:

Буряад хэлэнэй  үгын баялиг.

Шадабари:

Лексикэ зүбөөр хэрэглэлгэ

Буряад хэлэнэй

 лексикэ тухай сэдэб  дабтан, наадан үнгэргэхэ.

Кроссворд тааха

05.02

Үндэһэн буряад ба абтаһан үгэнүүд

1 час

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ үйлэнүүдые түсэбэй хүсөөр , алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсүүлхэ.

Познавательна: Анализ синтез хэхэ.

Коммуникативна: хүнэй хэлэхые шагнаха.

Мэдэсэ: Үндэһэн буряад ба абтаһан үгэнүүд

Шадабари:

Үндэһэн буряад үгэ хэрэглэлгэ. Үндэһэн буряад ба абтаһан үгэнүүд тухай

ойлгосо.

Номоор ажал: элдэб упражненинүүдые дүүргэлгэ; карточкаар ажал.

Упр.179.стр. 91

07.02

Мэргэжэлтэдэй үгэнүүд

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал харуулха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ шэлэхэ

Познавательна: Анализ синтез хэхэ

Коммуникативна:

Хэлэһэн зорилгоео аман бэшэгэй хэлэн дээрэ хэлэхэ

Мэдэсэ:

Мэргэжэлтэдэй үгэнүүд тухай ойлгосо

Шадабари:

Хэлэлгэдээ хэрэглэхэ

Мэргэжэлтэдэй үгэнүүд тухай ойлгосо

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Найруулга Минии ерээдүйн мэргэжэл

12.02

Нютаг үгэнүүд

1 час

Түрэл диалектнэ хэлэеэ шудалха

Регулятивна:

Һуралсалай түсэб табиха

Познавательна:Олон ондоо

уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна:монолог диалог зохеохо

Мэдэсэ: Нютаг үгэнүүд тухай

Шадабари :

Тэрэнээ хэрэглэжэ шадаха

Үгэ диктант. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

10 диалектнэ үгэ бэшэхэ

14.02

Хуушарһан үгэнүүд тухай ойлгосо.

1 час

Бур.лит. жэшээнүүдые бэшэхэ

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ түсэбэй еһоор хэрэглэхэ

Познавательн:анализ хэхэ

Коммуникативна:

Хүнүүдэй хэлэхые шагнаха.ойлгохо,тиин өөрынгөө һанал хубилгахаяа бэлэн байха

Мэдэсэ:

Хуушарһан үгэнүүд тухай ойлгосо.

Шадабари: зүбөөр хэрэглэлгэ

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Номоор элдэб практическа даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 188 стр. 95

19.02

Уласхоорондын үгэнүүд

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна :

Багша һурагшатаяа түсэб табина

Познавательна: Мэдээсэлнүүдэй  янза ойлгохо.

Коммуникативна: өөрынгөө

Һанал бодол

хэрэглэхэ

Мэдэсэ: Уласхоорондын үгэнүүд тухай

Шадабари:

Үгэнүүдые хэрэглэхэ шадабаритай болохо

Уласхоорондын үгэнүүд тухай

Изложениин тест 3 дахин уншаад, текстэ дүтэрхыгөөр бэшэжэ hургаха.

Упр.193, 194 стр. 97

21.02

Буряад хэлэнэй толинууд

1 час

Бэшэхэ шадабаритай байха,буулгажа бэшэхэ.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго табиха.

Познавательна:Олон ондоо уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна:хунүүдэй хэлэхые шагнаха,ойлгохо.

Мэдэсэ: Буряад хэлэнэй толинууд

Шадабари: толи хэрэглэхэ. Буряад хэлэнэй толи тухай ойлгосо

Словарна баялиг баяжуулха. Номоор элдэб практическа даабаринуудые дүүргэхэ.

Упр.197. стр. 99

26.02

Үгын бүридэл ба үгын бии бололго.

1 час

Түрэл хэлэндээ дуратай байха

Регулятивна: ажаябуулга шагнаха.

Познавательна: зүб

бэшэжэ шадаха.

Коммуникативна: Өөрынгөө һанамжа бодол хэлэхэ.

Мэдэсэ:

Үгын бүридэл тухай

Шадабари:Үгэнүүдые

бүридэлөөрнь илгаха шадабаритай

болохо.

Үгын бүридэл  ба үгын бии бололго тухай ойлгосо.

Таблица зураха

28.02

Үндэһэн ба һуури

1 час

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна :

Өөрөө хэшээлэй темэ шэлэхэ, зорилгыень табиха

Познавательна:

Шалтагаан хойшолоон хоерой хоорондохи холбоо харуулха

Коммуникативна: Өөрынгөө һанамжа хэлэхэ

Сложно

үгэнүүдые

зүбөөр бэшщэхэ.

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал.

Упр.208 стр. 105

05.03

Үгын залгабари ба залгалта

1 час

Хомхой хобдог зан абари гээшэ нүгэл гэжэ ойлгуулха.

Эхэ эсэгын уялга тухай бодомжолхо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

- ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

Шадабари: Анхан hууриин дунда-

хи тодо бэшэ

Мэдэсэ: Сложно үгэнүүдые зүб бэшэлгэ

Шадабари :

Үгын бүридэллоор шүүлбэри

Yгын бүридэлѳѳр  шүүлбэри. Сахим номоор даабаринуудые хэхэ.

Зурагаар ажал

07.03

Залгалтанууд

1 час

Текстын удха дээрэ буянтай, нүгэлтэй хэрэгүүд тухай бодомжолхо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- текстын удха дамжуулха.

 Харилсаха шадабари:

-хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Мэдэсэ: Залгалтануудые зүбөөр бэшэхэ

Үгын бүридэллоор шүүлбэри

Сахим номоор даабаринуудые хэхэ.  

Таблица зураха, дүрим сээжэлдэхэ стр. 107

12.03

Орёо ба хуряамжалһан үгэнүүд

1 час

 Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Мэдэсэ: Сложно үгэнүүдые зүб бэшэлгэ

Шадабари:

Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэри

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, тестэвэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Упр.224 стр. 112

14.03

 

Үгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд

1 час

Өөрынгөө хэһэн

ажал сэгнэжэ шадаха

Багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- текстын удха дамжуулха.

 Харилсаха шадабари:

-хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

- уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Үгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд тухай ойлгосо

Сложно үгэнүүд тухай ойлгосо

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал.

Упр. 226 стр. 113

19.03

Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялганууд

1 час

Түрэл хэлэндээ дуратай байха

Регулятивна:

Багшатайгаа хамта түсэб табилга

Познавательна:анализ ,синтез хэхэ.

Коммуникативна: ажаябуулга эмхидхэхэ, хөөрэлдэхэ, хоорондоо хэлсэхэ

Мэдэсэ: Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялгануудые зүб бэшэлгэ

Шадабари: Дүрим зүбөөр баримталха

Анхан һууриин

дундахи тодо аялгануудые зүб бэшэлгэ тухай.

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, индивиджуальная  ажал.

Упр. 234 стр. 117

21.03

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри

1 час

Түрэл дуратайгаар хэлэндээ байха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго табиха.

Познавательна:анализ синтез хэхэ.

Коммуникативна: хэлэхэ .диалог монолог хэрэглэжэ шадаха.

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри хэжэ hураха.

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал, тестэвэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Упр. 238 стр. 120

02.04

Холбуулал тухай ойлгосо

1 час

Багшатаяа хамта һуралсала зорилго табиха

Регулятивна: багшатаяа хэшээлй темэ, зорилго шэлэхэ.

Познавательна: Олон янзын уншалга хэхэ.

Коммуникативна:

Өөрынгөө һанал бодол хэрэглэхэ.

Мэдэсэ:

Холбуулал тухай ойлгосо.

Шадабари: Холбуулал ба мэдүүлэл  хоёрые илгаруулжа шадаха.

 Холбуулал тухай ойлгосо.

Упр. 242 стр. 125

04.04

Мэдүүлэл. Удхын сохилто

Уншаха, харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ зорилгыень табиха.

Познавательна: ондоо текстнүүд сооһоо

өөртөө мэдээсэл олохо.

Коммуникативна: Өөрынгөө һанал бодол һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Мэдэсэ: Мэдүүлэл тухай ойлгосо. Шадабари: Элдэб мэдүүлэлнүүдые

зүб хэрэглэхэ  шадабаритай болгохо.

Номоор элдэб практическа даабаринуудые дүүргэхэ.

Зурагаар упр. 241 стр. 124

09.04

Мэдүүлэлнүүдэй илгаа

1 час

Бэшэхэ шадабаритай

байха, буулгажа бэшэхэ, шагнажа абаад бэшэхэ, өөрөө зохеон бэшэхэ.

Регулятивна:

Багшатайгаа хамта түсэб табилга

Познавательна:анализ ,синтез хэхэ.

Коммуникативна: ажаябуулга эмхидхэхэ, хөөрэлдэхэ, хоорондоо хэлсэхэ

Мэдүүлэлнүүдэй илгаа тухай ойлгосо.

Хөөрэһэн , асууһан, идхаһан мэдүүлэлнүүдэй илгаа

Шадабари:

Хөөрэhэн, асууhан, идхаhан мэдүүлэлнүүдые илгаруулжа hургаха, ходорхойгоор уншажа hургаха.

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал.

Упр.256 стр. 131

11.04

Шангадхаhан мэдүүлэлнүүд

1 час

Уншаха, харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго

табиха

Познавательна: шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи холбоо харуулха.

Коммуникативна: Өөрынгөө һанал бодол,һанамжа хэлэхэ

Мэдэсэ:

Шангадхаһан мэдүүлэл тухай ойлгосо

Шадабари: Мэдүүлэлнүүдые зүбөөр интонацитайгаар уншалга

Номоор ажал: элдэб упражненинуудые дүүргэлгэ; карточкаар ажал.

Упр. 258 стр. 132

16.04

Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд.

1 час

Хэлэеэ уран ,баян,тодо болгохо.

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй темэ, зорилго табиха.

Познавательна: олон ондоо

уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна: өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Мэдэсэ:

Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд тухай ойлгосо

Шадабари: Мэдүүлэлэй

гэшүүдээр шүүлбэри хэжэ шадаха.

Yгын синтаксическа шүүлбэри. Мэдүүлэй гэшүүдээр шүүлбэри. Сахим номоор даабаринуудые хэхэ.

Упр.265 стр. 135

18.04

Хуряангы мэдүүлэлнүүд

1 час

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- зураг хаража гү, али текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- текстын удха дамжуулха.

Харилсаха шадабари:

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Мэдэсэ:

Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэл зохеохо

Шадабари:

Юрэ  хөөрэhэн, асууhан ба идхаhан мэдүүлэлнүүдые илгаруулжа hураха.

Хуряангы ба дэлгэрэнгы  мэдүүлэл тухай ойлгосо

Сахим номоор даабаринуудые хэхэ.  

Упр.267 стр. 135

23.04

Дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо);

- зураг хаража гү, али текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- үгѳѳр хэлэгдэhэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо. Тиин hѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ;

- текстын удха дамжуулха.

Харилсаха шадабари:

-хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд тухай ойлгосо.

Хуряангы ба дэлгэрэнгы  мэдүүлэл тухай ойлгосо. Шадабари:

Юрэ  хөөрэhэн, асууhан ба идхаhан мэдүүлэлнүүдые илгаруулжа hураха. Грамматическа hуури оложо hураха.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд, Тестовэ даабаринуудые, упражненинүүдые  дүүргэхэ упражненинүүд, даабаринууд.

упр. 272 стр. 138

25.04

Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд: нэмэлтэ

1 час

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

-хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо);

- зураг хаража гү, али текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

Харилсаха шадабари:

- ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, тиихэдэ багахан текст зохёожо, бэшэгэй хэлэлгээр харуулха;

Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд тухай ойлгосо. Шадабари:

Юрэ  хөөрэhэн, асууhан ба идхаhан мэдүүлэлнүүдые илгаруулжа hураха. Грамматическа hуури оложо hураха.

Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд: нэмэлтэ тухай ойлгосо. Падежэй асуудалнуудые дабтаха.

Мэдүлэлэй юрын гэшүүдээр даабаринууд.

Упр.269 стр. 137

30.04

Элирхэйлэгшэ тухай ойлгосо

1 час

 Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

-юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо);

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- текстын удха дамжуулха.

Харилсаха шадабари: -хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;

Мэдэсэ:

Элирхэйлэгшэ тухай ойлгосо

Шадабари: Элирхэйлэгшэ мэдүүлэл соо хэрэглэхэ шадаха.

Элирхэйлэгшэ

тухай ойлгосо

Упр.278

 стр. 140

02.05

Ушарлагша тухай ойлгосо

1 час

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно (хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно), хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

-багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

-үгѳѳр хэлэгдэhэн ойлгосо таблица, модель болгохо. Тиин hѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ;

- текстын удха дамжуулха.

 Харилсаха шадабари:

-хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;

-классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ.

Мэдэсэ:

ушарлагша  тухай ойлгосо

Шадабари: ушарлагша  мэдүүлэл соо хэрэглэхэ шадаха.

Упр.290 стр. 145

07.05

Мэдүүлэлэй нэгэ турэл гэшүүд

1

Бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

-классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ.

Мэдэсэ: Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд тухай ойлгосо.

Шадабари:

сэглэлтыг тэмдэгүүдые табижа hураха.

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Мэдүүлэлэй нэгэ турэл гэшүүдээр элдэб даабаринууд.

 Сахим номоор даабаринуудые хэхэ

Упр.294 стр. 147

14.05

Хандалгатай мэдүүлэл

1 час

Буряад сэдьхэлтэй гээр хүмүүжэхэ хэшээлнүүд. Би буряадби гэомогорхол түрүүлхэ.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- текстын удха дамжуулха.

 Харилсаха шадабари:

-хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

- уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;

- классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ.

Мэдэсэ:

Хандалга тухай мэдэхэ

Шадабари :

Тэрэниие хэрэглэхэ. Хандалга тухай ойлгосо. Тэрэнэй сэглэлтын тэмдэгүүд

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Сахим номоор даабаринуудые хэхэ

Упр 304 стр. 151

16.05

Сэхэ хэлэлгэ тухай ойлгосо

1 час

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- зураг хаража гү, али текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- текстын удха дамжуулха.

Харилсаха шадабари:

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Сэхэ хэлэлгэ тухай ойлгосо. Сэглэлтын тэмдэ

гүүдые табижа hураха.

Сэхэ хэлэлгэ тухай ойлгосо. Үзэhэн темээрээ

шалгалта, элдэб даабаринууд.

упр. 320 стр. 159

21.05

Шалгалтын хүдэлмэри

1 час

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Шадабри:

Алдуугүйгөөр, зүб бэшэжэ шадаха. hурагшадай дадал шадабари, мэдэсэ шалгалта

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 319 стр. 159

23.05

Хэлэлгын стиль тухай ойлгосо

1 час

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

-хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо;

Харилсаха шадабари:

- ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр харуулха;

Мэдэсэ: Уран hайханай стиль тухай ойлгосо.

Шадабари: Литературна –яряанай стильтэй рассказ: «Экскурсида»,  «Дайнай ветерануудтай уулзалга», «Классай суглаан» г.м.

Үгэ диктант. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Өөрынгөө дуратай рассказ зохеохо

28.05

Yгүүлэлэй удха

1 час

Оршон тойронхи байгаали тухай, тоонто нютаг тухай бодомжолхо

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ, зураг хараад. Оршон тойронхи байгаали тухай рассказ зохёожо hураха.

Харилсаха шадабари: хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри

Сэхэ хэлэлгэ

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Номоор элдэб практическа даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 324 стр. 161

30.05

Шалгалтын ажал

1

Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:  

- текстын удха дамжуулха.

 Харилсаха шадабари:

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ;

-классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ.

Шалгалтын ажал, hурагшадай дадал шадабари шалгалта

Диктант «Зунай үглѳѳгүүр» тестын даабаринуудтай

упр. 317 стр. 157

30.05

Шалгалтын ажалай анализ

1

Бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:  багшатаяа жэлэй дүн гаргаха.

Шалгалтын ажал, hурагшадай дадал шадабари шалгалта

Үзэhэн темээрээ

шалгалта, элдэб практическа  даабаринууд

хамта

70 час

Жэлэй hүүлдэ шалгалта

  1. Диктант

                                        Зунай үглөөгүүр

Зулгы һайхан зунай нэгэ үглөөгүүр хүбүүхэнэй нойрһоо һэрихэдэ, һэеы гэрэйнь нээлгэтэй үүдээр наранай элшэ туяа нааршаан шагаажа байба. Гэр соо хон-жэн, гансал газааһаа һүхын тос-тас байса сабшаха абяан дуулдана. Бурханай хайраар балшар наһанайнгаа баяр жаргалда умбажа ябаһан үрзэгэрхэн хүбүүн һуняажа эбһээлһээр газаашаа тэгүүлбэ. Огторгой сэлмэг, наран хурса гэрэлээр наадана...  Хүхы донгодоно, жэргэмэл жэргэнэ.(53 үгэ).

•        Аялгануудай илгаа. Удаан ба түргэн аялганууд. Дифтонгнууд.

Самбарта: һэеы, хон- жэн.

Үгын удха: умбажа, балшар, тэгүүлбэ.

  1. Даабари: Олоной тоогой залгалтануудые нэмэхэ.        

    Багша        +        -нар        γхэр        +        ….

    Город        +           …        Туг        +        ….

    Мори        +          -д        Эгэшэ        +        ….

    Хонин        +           …        Аха        +        ….

    Нγхэр        +           …        Вождь        +        ….

      Ан        +           …        Худа        +        ….

    Лауреат        +           …        Билет        +        ….

     Аптека        +           …        Мандат        +        ….

      Театр        +           …        Темэ        +        ….

                                (18 γгэ)

Багшын хэрэглэхэ методическа литература

       Б.Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5-дахи класс Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

      Б.Б. Лхасаранова, Л.Б. Будажапова, С.Д. Дондокова «Буряад хэлэн. Багшын дунда hуруулида үзэхэ ном», Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2015 он.

       Б.Д. Цыренов, Б.К. Ширапов, Б.Б. Шойнжонов «Һурагшадай заатагүй мэдэхэ үгэнүүдэй нѳѳсэ» (Минимум), Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2016 он.

      А.Б. Санжаева, Ж.Д. Намтаров, Д.Д. Базарова «Буряад хэлэнэй грамматикаар даабаринууд болон тайлбаринууд», Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2015 он.

          «Буряад хэлэн» электронный учебник бурятского языка.

Һурагшадай уншаха литература

       Б.Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5-дахи класс Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

      Б.Б. Лхасаранова, Л.Б. Будажапова, С.Д. Дондокова «Буряад хэлэн. Багшын дунда hуруулида үзэхэ ном», Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2015 он.

       Б.Д. Цыренов, Б.К. Ширапов, Б.Б. Шойнжонов «Һурагшадай заатагүй мэдэхэ үгэнүүдэй нѳѳсэ» (Минимум), Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2016 он.

      А.Б. Санжаева, Ж.Д. Намтаров, Д.Д. Базарова «Буряад хэлэнэй грамматикаар даабаринууд болон тайлбаринууд», Улаан-Үдэ, «Бэлиг», 2015 он.

          «Буряад хэлэн» электронный учебник бурятского языка.



Предварительный просмотр:

МО «Курумканский район»

МУ «Курумканское районное Управление образования»

МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»

671635, с. Арзгун, ул. Комсомольская, 1                          E-mail: gargaschool@yandex.ru

Рассмотрено                                                   Согласовано                                                                    «Утверждаю»

на заседании МО гуманитарного               с заместителем                                                          Директор школы                                                   направления                                                директора по УР                                          _________ Е.Д.  Бадмаева

______/ Е.Д. Раднаева                                   ______/ Е.Д. Раднаева                                     «31» августа 2017  г.

« 31»  августа 2017  г.                                   «31» августа 2017  г.

Рабочая программа

 Предмет: Бурятский язык

 Класс: 6

Учитель:  Шарланова Н.Ц.

Срок действия рабочей программы: 2017-2018 учебный год

                                                   

Арзгун, 2017 г

ТАЙЛБАРИ БЭШЭГ

           

            «Буряад хэлэн»  гэhэн курсын ажалай программа  хадаа Россиин Федерациин hуралсалай Министерствын тогтоолнууд дээрэ үндэhэлжэ зохёогдоhон hуралсалай программа болоно:

-Федерального закона  «Об образовании в Российской Федерации» от 29.12.2012 г;

-Закона Республики Бурятия от 13.12.2013 № 240-V «Об образовании в Республике Бурятия»;

 -Закона Республики Бурятия от 10 июня 1992 г. №221-XII«О языках народов Республики Бурятия» (с изменениями и дополнениями);

-Федерального государственного стандарта основного общего образования (утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897 «Об утверждении и введении в действие федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования» (зарегистрирован в Минюсте России 6 февраля 2015 г., рег. номер 35915);

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 29.12.2014 г №1644 «О внесении изменений в приказ Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г №1897 «Об утверждении федерального государственного стандарта основного общего образования»;

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 31.12.2015 № 1577

«О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт основного общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897» (Зарегистрирован в Минюсте России 02.02.2016 № 40937);

-Федеральных перечней учебников на 2017/2018 учебный год (утверждены приказом Минобрнауки России от 31 марта 2014 г №253 (ред. от 08.06.2015)с изменениями на 26 января 2016 года «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»);

- СанПиНа 2.4.2.2821-10 "Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях"» (утверждены постановлением Главного государственного санитарного врача Российской Федерации от 29 декабря 2010 г. №189, зарегистрированным в Минюсте России 3 марта 2011 г., рег.номер 19983)

-Примерной основной образовательной программы основного общего образования протокол №1/15 от 08 апреля 2015 г;

-Основной образовательной программы основного общего образования МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»;

-Устава МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова», утвержденного постановлением администрации МО «Курумканский район»  от 28 декабря 2015  г.        

         

         Россин эрдэм hуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байгаа мүнөө сагта Байгалай регионой hуралсалай эмхинүүдтэ буряад хэлэ бэшэг шудалгалгада гүнзэгы анхарал хандуулагдана.  1992 оной июниин 10-да баталагдаhан «Буряад Республикын арадуудай хэлэнүүд тухай» Хуулиин ёhоор буряад хэлэнэй гүрэнэй хэлэнүүдэй нэгэн болоод байхадань, тус хэлэндэ олониитын, арад зоной, тэрэ тоодо залуушуулай, hурагшадай хандалга нилээд гүнзэгырнэ. Тиимэhээ  багшын үүсхэлдэ, зохёохы ажалда үргэн харгы гаргагдана.

       Буряад хэлэнэй багшанарай, хyмүүжүүлэгшэдэй урда табигдаха шухала зорилгонууд:

          - ургажа ябаа залуу үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэhэ hууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ;

          - hурагшадые Буряад республикын гүрэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо;

          - ниитын болон ажахын хэрэгтэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглүүлжэ hургаха;

          - арадайнгаа түүхэ, аман зохеолойнь баялиг, ёhо заншал, соёл болбосорол – эдэ бүгэдэндэ түшэглэн, тэдэниие hургажа, хyгжөөжэ, хүмүүжүүлжэ, буряад үндэhэ яhатанай гүнзэгы мэдэрэл бүрилдүүлхэ.

          Тус зорилгорнуудhаа дулдыдан, буряад хэлэ заажа байhан багшанарай урда иимэ шухала эрилтэнүүд табигдана:

          1. Нэн тyрүүн түрэлхи хэлэеэ заажа байhан багша хадаа өөрөө хэлэ бэшэгэй талаар үндэр хэмжээнэй эрдэм мэдэсэтэй, болбосорол ехэтэй, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй, тэрэ тоодо буряад хэлэнэй саашанхи хүгжэлтын гол зорилгонуудые гүнзэгыгөөр ойлгохо ёhотой;

          2. Һурагшадай эрдэм мэдэсын эрилтэнүүдэй стандарт ба программа шудалжа, багша буряад хэлэ заалгые тyсэблэхэ;

          3. Һуралсалай жэлэй эхиндэ багша класс бүхэндэ hурагшадай мэдэсэ шадабариин хэмжээе элирүүлхэ зорилготойгоор хэдэн ондоо түхэлэй шалгалтын хүдэлмэринүүдые дүүргүүлхэ: грамматическа даабаринуудтай диктантнуудые, зохёолго ба найруулгануудые бэшүүлжэ, тестнүүдые дүүргүүлжэ, анкетэнүүдэй асуудалнуудта харюусуулжа болохо; аман шалгалта үнгэргэхэ; үзэгдэhэн темээр шалгалтын асуудалнуудта харюунуудые шагнаха; хөөрэлдөө эмхидхэхэ болон бусад эдэ даабаринуудые дүүргэлгын дүнгүүд hурагшадай мэдэсэ, шадабари, хүгжэлтые гү, али программын эрилтэнүүдhээ гээгдэлхэ зүбөөр гэршэлдэг. Эндэhээ уламжалан, багща класс бүхэндэ hурагша бүхэнтэй hуралсалай жэл соо хэхэ ажалаа багсаан эмхидхэхэ.

          4. Һурагша бүхэнэй эрдэм мэдэсын хэмжээн адли бэшэ, тиимэhээ хэшээлэй алишье шатада hурагшын мэдэсын хэмжээндэ тааруугаар даабаринуудые дүүргүүлхэ.

          5. Һурагшадые hургаха, хyгжөөхэ, хүмүүжүүлхэ зорилгонууд түрэлхи хэлэнэй, уран зохёолой хэшээлнүүдтэ нягта холбоотойгоор элдэб онол аргануудаар, жэшээлхэдэ: интегрированнэ аргаар гэхэ гү, али заагдажа байгаа предмедүүд хоорондын харилсаанай аргаар бэелүүлэгдэхэ ушартай. Эндэ 2006, 2011 онуудта гараhан «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» (электронно ном) доторхи тон баян, хэрэгтэй материалнуудые зүбөөр бэе бэетэйнь тааруулан холбожо шадабал, багшанарташье, hурагшадташье нилээд аша үрэтэй ба hонирхолтой байха.

          6. Хэлэлгын культура (соёл) дээшэлүүлхэ, гүнзэгырүүлхэ, зохёохы ба холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэринүүдые хэшээлэй алишье шатада хараалха, түсэблэхэ.

          7. Һурагшадые hургалга, хүгжөөлгэ, хүмүүжүүлгын зорилгонуудые сагай эрилтэдэ таарамаар бэелүүлхын тула, буряад хэлэ ба уран зохёол заажа байhан багшанар өөрынгөө эрдэм мэдэсые, дүй дүршэлые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, методикодо, психологидо ба дидактикада бии боложо, хэблэгдэжэ байдаг эрдэмтэдэй, шэнэдхэгшэ багшанарай шэнжэлэлгын хүдэлмэринүүдые, шэнэ дурадхалнуудые ба түрүү дүй дүршэл үзэжэ, шүүмжэлжэ, ажал хүдэлмэридөө нэбтэрүүлжэ байха.

          Буряад хэлэнэй, тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан, Россин эрдэм hуралсалай түсэбые (учебный план) баримталан, мүнөө үедэ хэрэглэгдэдэг программын үндэhөөр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан, программа зохёогдобо.

          Зорилгонууд

1.  Һурагшадые литературна хэлэндэ hургалга.  Абяануудые зүбөөр үгүүлхэ, үгэнүүдэй лексическэ удхые зүб ойлгохо, удхын сохилто зүбөөр хэрэгдэхэ дадалтай болгохо. Мэдүүлэл соо хэрэглэгдэhэн үгэнүүд hуури байраяа зүбөөр олоhон, удхынгаа талаар бэе бэетэеэ зүбөөр холболдонхой байха ёhотой. Нютаг хэлэнэй онсо илгаануудта анхаралаа хандуулха: алибаа нютагта тус үгые гү, али абяае иигээд үгүүлдэг, харин литературна хэлэндэ иимээр үгүүлдэг гэжэ зэргэсүүлэн ойлгуулха шухала.

2. Һурагшадай үгын нөөсые арьбажуулга ба мэдүүлэл зохёолгые хүгжөөлгэ. Уран зохёол, сонин, сэтгүүлнүүдые уншадаг hурагшын хэлэн тодо сэбэр, үгэ баянтай, мэдүүлэлнүүдые зүбөөр найруулха дадалтай байдаг. Хүшэр удхатай үгэнүүдые ойлгуулжа хэрэглүүлхэ шухала, словарна хүдэлмэри хэшээл бүхэндэ эмхидхэгдэжэ байха ёhотой. Хэрбэеэ hурагшада ойлгогдосогүй үгын байбалнь, «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» соо «Толи» гэhэн бүлэг нээбэл, багшанарай ба hурагшадай хэрэглэхэ 14 зүйлэй толинуудые ашаглан, хэрэгтэй үгэнүүдэй зүб бэшэлгэ, оршуулга, тайлбаринь олдохо аргатай.

          3. Холбоо хэлэлгэдэ hургалга. Буряад хэлэ заалгын гол зорилгонуудай нэгэн – хүнүүдэй хоорондоо харилсаха арга боломжо гүнзэгырүүлгэ, hанал бодолоо зүбөөр, үгэ баянтайгаар дамжуулха шадабари хүгжөөлгэ. Энэ шадабари болон дадал буряад хэлэнэй, уран зохёолой ба дунда hургуулида үзэгдэжэ байгаа бүхы предмедүүдээр хэшээлнүүдтэ хэлэлгэ хүгжөөхэ элдэб даабаринуудые hурагшадаар дүүргүүлхэдэ бэхижүүлэгдэдэг. Зохёолго болон найруулга бэшэхын тула hурагшад хүдэлмэрингөө сэдэб зүбөөр шэлэн олохо, гол удхыень тодоор ойлгохо, юрын гү, али орёо түсэб зохёожо шадаха дүршэлтэй болохо ёhотой. Үгэнүүдэй удхые, тэдэнэй холбоое, хэлэлгын уран аргануудые зүбөөр хэрэглэхэ. Оролто хубияа – шухала хубида, түгэсхэлдэ гуримтайгаар шэнжэлэн орожо, зохёолгоёо бэшэхэ.

Түсэблэһэн үрэ дүнгүүд үзэхэ һуралсалай курста

         Шухала шадабаритай ба дадалтай болголго

         Зургаадахи класс дүүргэхэдээ, hурагшад иимэ шадабаритай болон дадалтай болохо еhотой:

- Олон удхатай үгэнүүдэй илгаае мэдэхэ, хэлэлгэдээ зүбөөр хэрэглэхэ. Словарь хэрэглэжэ, хүшэр үгэнүүдэй тайлбари хэжэ шадаха.

- Зургаадахи класста үзэhэн хэлэ үгын хубинууд ба тэдэнэй грамматическа шэнжэнүүдые hайнаар мэдэхэ. 6 класста үзэhэн хүшэр үгэнүүдэй бэшэгэй дүримүүдые мэдэхэ, хэлэлгэдээ зүбөөр хэрэглэжэ шадаха.

- hурагшад юумэнэй, тэмдэгэй, тоогой нэрэнүүдые,  дайбар үгэнүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр хэрэглэжэ шадаха зэргэтэй.

- Орёо  түсэб зохеохо. Дэлхэйн байгаалида гү, али ямар нэгэн юумэн тухай тобшоор, зүбөөр юрэ хөөрэхэ, бэшэхэ.

- Сочинени бэшэхэ материалаа суглуулха, зүбөөр hанал бодолоо удаа дараалан бэшэхэ шадабаритай болохо.

       Тус программа соо лексикологи ба фразеологи гэһэн сэдэбүүдтэ онсо һуури үгтэнэ. Буряад хэлэнэй үгын баялиг, тэрэниие баяжуулха гол арганууд, хэлэнэй уран аргануудые: эпитет, метафора, синекдохэ, гиперболэ – эдэ бүгэдые һурагшад эдэбхитэйгээр хэрэглэжэ һураха ёһотой. Лексикологёор мэдэсэнүүд морфологи, синтаксисшье шудалха үедөө нэмэгдэхэ, бэхижүүлэгдэхэ. Буряад литературын хэшээлнүүдтэ зохёолой хэлэнэй шүүмжэлгэ хэхэдэ, лексикээр хүдэлмэри ябуулагдаха болоно. Түрэл хэлэнэйнгээ арга боломжые, тодо, хурса, ураниие улам бүри дүүрэнээр хэрэглэжэ һургаха шухала. Һурагшадые лексическэ шүүлбэридэ һургаха хэрэгтэй.

        Морфологи шудалан үзэхэдөө, һурагшад үгын бүридэл ба үгын бии болодог аргануудтайнь танилсана. Үгын удхата хубинууд – үндэһэн ба залгабаринуудай үүргэ тухай, үгэнүүдые холбодог арга зэбсэгынь болохо залгалта тухай ойлгосо һурагшадта үгэхэ, үгые ганса бүридэлөөрнь шүүлбэрилжэ һураха бэшэ, мүн баһа ямар үгэһөө яагаад бии болоһыень ойлгуулха шухала юм. Үгын бүридэлөөр ба үгын бии бололгоор шүүлбэридэ наринаар хандаха, зүб бэшэлгэтэйнь холбоотойгоор хараха. Хэлэлгын хубинуудай морфологическа шэнжэнүүдые ойлгон, тэдэнэй хоорондохи адли ба ондоо зүйлнүүдые мэдэжэ абаха зорилго табигдана.

  Үхибүүнэй өөрын хүгжэлтын дүүнгүүд (личностные результаты):

- өөрынгөө сэдьхэлэй байдал түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ;

- оршон тойронхи байгаалиин, тиихэдэ хажуудахи хүнүүдэйнгээ байдал ойлгохо, тэдээндэ өөрынгөө хандаса, хүнүүдые  

  дэмжэһэнээ, тэдээндэ туһалһанаа түрэл хэлэн дээрээ харуулха;

- өөрынгөө хэлэ уран, баян, тодо, сэбэр болгохоёо оролдохо;

- тоонтодоо, түрэл орондоо дуратай байһанаа, өөрынгөө хандаса харуулха;

- уншаха, харилсаха дуратай байха;

- бэшэхэ шадабаритай байха, буулгажа бэшэхэ, шагнажа абаад бэшэхэ, өөрөө зохёон бэшэхэ;

- өөрынгөө сэдьхэлэй байдал тухай, тиихэдэ үзэһэн юумэнууд тухайгаа бэшэжэ (эссе жанрын түхэлөөр) харуулха;

- түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха;

- өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

- өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха;

- багшатаяа сугтаа һуралсалай проблемнэ асуудал яажа шиидхэхэ тухайгаа хөөрэлдэн, тусхай түсэб табиха;

- өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсуулхэ, тиин өөрынгөө

   ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо;

- өөрынгөө, ондоо хүнүүдэй, классайнгаа ажал тусхай критеринүүдээр шалгаха, хэр зэргэ шадабаритай болобобиб гэжэ элирүүлжэ һураха,

   критеринүүдые зохёохо;

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

- текстээр дамжуулагдаһан мэдээсэлнүүдэй янза (виды информации) ойлгохо; юун тухай хэлэгдэнэб, удхань амар бэ, идейнь ямар бэ?

- олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ;

- ондо ондоо түхэлтэй текстнууд (текст, схема, таблица, зураг) сооһоо өөртөө мэдээсэл олохо;

- үгөөр хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо, тиин һөөргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгөөр

   хэлэхэ;

- анализ, синтез хэхэ;

- шалтагаан хойшолон хоёрой хоорондохи холбоо харуулха, тодоруулан зохёон тогтоохо;

- бодомжолхо.

Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

- хэлэлгып зорилгоһөө дулдыдуулан өөрынгөө һанал бодол амин ба бэшэгэй хэлэн дээрэ харуулха;

- хэлэхэ, харилсаха зорилгоһоо үндэһэлэн, хэрэгтэй сагта монолог үг, али диалог хэрэглэжэ шадаха;

- өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха;

- хүнүүдэй хэлэһые шагнаха, ойлгохо, тиин өөрынгөө һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха;

- ажаябуулга эмхидхэхэдээ, хөөрэлдэжэ, хоорондоо хэлсэжэ, нэгэ һанал бодолдо ерэхэ;

- асуудалнуудье табиха.

           Энэ программа  соо буряад арадай соёл, болбосорол, түүхэ, абари зан, ёhо заншал гэхэ мэтэ ойлгосонууд багаханаар оруулагданхай.

  1. Буряад хэлэнэй грамматика сомороор, хуряангыгаар үгтэнхэй. Жэшээлхэдэ: морфологи ганса 6-дахи класста үзэхэ, синтаксис 7-8-дахи классуудта үзэхэ.
  2. Бэшэгэй дyримүүд тобшоор, богонёор үгтэжэ, тэдээндэ тааруулан, мэдүүлэлнүүд гол түлэб уран зохёол болон арадай аман зохёолhоо абтаа.
  3. Энэ шэнэ ном соо темэ бүхэнэй удаа упражненинүүд, даабаринууд дурадхагдана.  

Программын байгуулга (бүридэл) ба удха

6-дахи класс (70 час)

Оролто хэшээл. Буряад хэлэн- Буряад Республикын гүрэнэй хэлэн (1 час)

Табадахи класста үзэhэнөө дабталга (5час)

Дабтагдаха сэдэбүүд:Фонетикэ, графика, бэшэгэйдүрим.Лексикэ. Yгынбүридэл.Yгынбиибололго. Темэдабталга, бүридхэл.

Шалгалтын диктант (2 час).

Фразеологи(2час)

Фразелоги тухай юрэнхы ойлгосо. Фразеологическа тааралнуудай гол шэнжэнүүд.

Ямар хэлэнhээ абтаhан үгэб гэжэ мэдэхэ болохо. Абтаhан, нютагай, мэргэжэлтэнэй, хуушарhан үгэнүүдые илгаруулха шадабаритай болгохо. hурагшад хэлэлгэдээ фразеологическа тааралнуудые хэрэглэжэ hураха уялгатай.

Хэлэлгын хубинууд тухай ойлгосо (1 час)

Морфологи. Хэлэлгын хуби тухай ойлгосо. Бэеэ дааhан хэлэлгын хубинууд. Туhалагша хэлэлгын хубинууд. Тусхай хэлэлгын хуби.

Юумэнэй нэрэ (18  час)

Эхин классуудта үзэhэнөө дабталга.

Юумэнэй нэрын удха шанар ба грамматическа гол тэмдэгүүдынь. Юумэнэй нэрын синтаксическа үүргэ. Юумэнэй нэрые хандалга болгон хэрэглэлгэ.

Юумэнэй нэрэнүүдэй хүниие ба юумэнүүдые тэмдэглэлгэ.

Тусхайта ба юрын юумэнэй нэрэнүүд.

Газар зүйн  нэрэнүүдые (түби дэлхэйн, нуур далайн, хада уулын, орон нютагай, город тосхоной, талмай, гудамжа мэтын нэрэнүүдые), түүхын ушаралнуудай, hайндэрнүүдэй, дурасхаалта үдэрнүүдэй нэрэнүүдые ехэ үзэгөөр эхилжэ бэшэлгэ.

Ном, дэбтэр, газетэ журнал, зураг, кинофильм, зүжэг, литературын ба хүгжэмэй зохеолнуудай нэрэнүүдые ехэ үзэгөөр эхилжэ бэшэлгэ. Эдэ нэрэнүүдые кавычкаар текст соо илгалга.

Нэгэнэй ба олоной тоо.

Зохилдол. Падежэй залгалтануудай hууриин зөөлэн хашалганай, дифтонгын, удаан ба сохилтотой аялганай, хэлэнэй узуурай хашалганай удаа түхэлөө хубилгадаг ушарнууд. Падежнүүдэй залгалтануудые залгахада, зарим юумэнэй нэрэнүүдэй hуурида болодог хубилалтанууд. Падежэй залгалтануудые зүб бэшэлгэ.

Юумэнэй нэрын нюурта ба өөртэ хамадал, тэдэнэй залгалтануудые зүб бэшэлгэ.

Хэрэггүй газарта нэгэ үгэеэ дабтахагүйн тула дүтэрхы удхатай юумэнэй нэрэнүүдые хэлэлгэ соогоо хэрэглэжэ шадаха дадал.

Падежнүүдэй ба хамаадалай залгалтануудые зүбөөр хэлэхэ, бэшэхэ шадабаритай болгохо

Тэмдэгэй нэрэ (6 час)

Тэмдэгэй нэрын удха ба грамматическа шэнжэнь.

Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэнүүд.

Тэмдэгэй нэрын бии бололго. Тэмдэгэй нэрэ бии болгодог суффикснуудые зүб бэшэлгэ.

Тэмдэгэй нэрэнүүдые зохилдуулха, хамаадуулха шадабаритай болголго.

Дүтэрхы удхатай тэмдэгэй нэрэнүүдые хэлэлгэ соогоо хэрэглэлгэ.

Тоогой нэрэ (8час)

Тоогой нэрэ тухай ойлгосо. Тоолоhон, дугаарлаhан, баглуулhан, суглуулhан тоогой нэрэнүүд. Тоолоhон тоогой нэрын һүүлэй хашалган.    

Дугаарлаhан, баглуулhан, суглуулhан тоогой нэрэнүүдые бии болгодог суффикснуудые зүб бэшэлгэ. Юрын ба бүридэмэл тоогой нэрэнүүд. Хэлэлгэ соо баглуулhан тоогой нэрын хубаарилhан ба баглуулhан удха шанар зүбөөр хэрэглэжэ шадалга.

Тоолооhон,  дугаарлаhан, баглуулhантоогой нэрэнүүдые элирхэйлэгшэ, суглуулhан тоогой нэрые нэрлүүлэгшэ болгон хэрэглэлгэ.

Тоогой нэрэнүүдые зүбөөрүгүүлэлгэ. Тоогой нэрэнүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр хэлэхэ, бэшэхэ шадабаритай болгохо.

Түлөөнэй нэрэ (8 час)

Түлөөнэй нэрэ тухай ойлгосо. Түлөөнэй нэрэнүүдэй илгарал. Түлөөнэй нэрэнүүдые мэдүүлэлэй элдэб гэшүүдэй үүргээр хэрэглэлгэ.

Түлөөнэй нэрэнүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр хэрэглэлгэ. Түлөөнэй нэрэнүүдые мэдүүлэлнүүдые холболгодо зүбөөр хэрэглэжэ hуралга.

Дайбар үгэ (4час)

Дайбар үгэнүүдэй удха ба грамматическа шэнжэнүүдынь. Дайбар үгэнүүдэй удхаараа илгарал. Дайбар үгэнүүдые мэдүүлэлэй ушарлагшадай ба хэлэгшын үүргээр хэрэглэлгэ.

Дайбар үгэнүүдэй бии болохо арганууд. Дайбар үгэнүүдые мэдүүлэлнүүд соо зүбөөр хэрэглэхэ шадабаритай болгохо.

Дабталга (5 час)

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ (10 час)

Үзэhэн текстнүүдые (хуби хубяарнь), хэлэлгын стиль, темэ, холбоотой хөөрөөнэй гол удха дабталга. Хэрэгэй стиль тухай юрэнхы хөөрэлдэлгэ.    

Байгаалиие  гү, али ямар нэгэн бодото байдалые тодорхойлон харуулhан удхатай юрэ хөөрэhэн текстээр изложени бэшэлгэ.

Шудалан үзэжэ байгаа литературна зохеолой хэhэгээр дэлгэрэнгы ба хуряангы изложени бэшэлгэ.

Хараhан фильмын, зүжэгэй, радиодамжуулгын удхаар өөрынгөө hанамжа оруулалсан, дэлгэрэнгы ба хуряангы изложени бэшэлгэ.

Ямар нэгэн юумые, байгаалиие ажаглан хадуужа абаhанаа тодорхойлhон, мүн зураг хаража бэшэhэн сочинени.

Литературна геройн характеристикэ хөөрэжэ үгэлгэ.

Уншаhан рассказ, шүлэг, статья тухай hанамжаяа бэшэлгэ.

Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказые ородhоо буряад хэлэн дээрэ оршуулга.

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ Текст ба тэрэнэй хубинууд тухай ойлгосо үгэхэ. Текстын хубинуудай лексическэ аргаар холболдолго. Юрын түсэб. Темэ (ехэшэг ба багашаг) болон тэрэнэй гол бодол. Хэлэлгын найруулга тухай ойлгосо. Яряанай хэлэнэй ба уран зохёолой хэлэнэй найруулга тухай юрэнхы мэдээн. Юрэ хөөрэлгэ, зураглал ба бодомжололго тухай юрэнхы ойлгосо.

Үзэжэ байһан литературна зохёолоор, диафильм ба кинофильмын, радио болон теле-дамжуулгын удхаар юрэ хєєрэһэн удхатай дэлгэрэнгы изложени зохёолго ба бэшэлгэ.

Өөрынгөө ябадалда болоһон ямар нэгэн ушарал тухай, мүн зураг хаража, сочинени бэшэлгэ (жэшээнь: “Зунай амаралтын нэгэ үдэр”, “Манай экскурси” г.м.).

        Юрэ хѳѳрэћэн текстын ямар нэгэ хубидань хуряангы изложени бэшэлгэ.

        Ямар нэгэ юумые гү, али амитаниие тодорхойлон бэшэћэн юрэ хєєрэћэн текстээр дэлгэрэнгы изложени.

        Богонихон мэдүүлэлнүүдћээ бїридэћэн бишыхан рассказые ород хэлэнћээ буряад хэлэндэ оршуулга.

        Уншаћан рассказ, статья тухай ћанамжаяа хэлэжэ їгэлгэ. Уншаћан зохёолдо табигдаћан асуудалнуудта харюу бэшэлгэ.

        Уншаћан номой удхые тобшохоноор хєєрэжэ үгэлгэ. Ханын газетэдэ тэмдэглэл бэшэлгэ.

        Буряад хэлэ үзэлгэдэ 7 класста эрдэм hуралсалай түсэбѳѳр неделидэ 2 час үгтэнэ. 2016-2017 hуралсалай жэлдэ бүхыдээ 70 час болохо.  

          Тус программа 1 жэлдэ зохёогдоо. Багша программын «Каледарна – тематическа түсэблэлгэ»  хубилгаха эрхэтэй.

Һуралсалай мониторинг хэхэ эрилтэнүүд

 Буряад хэлээр һуралсалай мониторинг четвертьнүүдэй һүүлээр гү, али түрүүшын ба хоёрдохи һуралсалай хахад жэлнүүдэй дүнгүүдээр гэршэлэгдэдэг.

Мониторинг һурагшадай һуралгын дүнгүүдые сасуулан, зэргэсүүлэн, шүүлбэрилэн хэгдэхэ ёһотой. Удаадахи хүдэлмэринүүдэй дүнгүүдээр һуралсалай мониторинг элирүүлэгдэхэ: шалгалтын упражненинүүд, бэшэмэл харюунууд, тестнүүд, диктантнууд, шалгалтын холимог хүдэлмэри, аман шалгалта, хөөрэлдөөн, һурагшадтай уридшалан хүдэлэлгэ, хүсэд шиидхэгдээгүй асуудалнуудые шэнжэлүүлэн тайлбарилга, реферадуудые бэшэлгэ, олониитын ажалда хабаадалга, элидхэл хэлгэ ба бусад.

Аман шалгалтаар элирүүлэгдэхэ үрэ дүнгүүд: һурагшадай хэлэн тодо сэбэр, уян нугархай, һанал бодолоо эли тодоор холбожо, мэдүүлэл, үгүүлэл болгон хэрэглэжэ шадаха ёһотой. Һуралсалай мониторинг элирүүлгэдэ холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэриин дүнгүүд оролсодог.

Нэгэдэмэл шалгалтын хүдэлмэри

Диктантhаа ба нэмэлтэ грамматическэ болон бэшэгэй дүримоор гү,али лексическэ даабариhаа бүридэhэн шалгалтын хүдэлмэридэ түд бүридэнь сэгнэhэн хоёр сэгнэлтэ табиха.

Нэмэлтэ даабари дүүргэhые иимээр сэгнэхэ:

«5» сэгнэлтэ-hурагшадай бүхы даабарияа дүүргэhэн байгаа hаань;

«4»- сэгнэлтэ –даабариин гурбанай хоёр хубиие зүбоор дүүргэhэн байгаа hаань;

«3»- сэгнэлтэ даабариин хахадые зүбоор дүүргэhэн хүдэлмэриин түлоо;

«2»- сэгнэлтэ даабариин гурбанай нэгэ хуби зүбоор дүүргэжэ шадаагүй гү,али даабари дүүргэжэ шадаагүй гү,али даабари дүүргэжэ шадаагүй байгаа hаань табиха.

Найруулга сэгнэлгэ

Найруулга бэшүүлхэ текст hургалгын, болбосоролой, хүмүүжүүлгын зорилго хангаhан, удхынгаа ба үгэ хэлэнэйнгээ талаар hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха ёhотой.

Һурагшадай найруулгада хоёр сэгнэлтэ табиха.Тэдэнэй бэшэhэн найруулга сэгнэхэдээ, иимэ эрилтэ хараадаа абаха:

-hурагшын хэр зэргэ текстын гол удха ойлгоhые;

-текстын удха хэр зэргээр дамжуулааб;

-найруулгын удаа дара ба холбоое;

-үгэ шэлэн абаhые , мэдүүлэл зүбоор зохёоhые, мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй холбоо болон гүрим, олон янзын мэдүүлэл хэрэглэhэниие, сэхэ болон ооршэлэн хэлэлгэ тааруулан зохёоhые;

-найруулгын стилистичекэ hайн талые (үгэ, мэдүүлэлэй олон янза, хэлэнэй баялиг зүбоор хэрэглэлгэ);

-бэшэгэй дүримдэ, сэглэлтын тэмдэгтэ гаргаhан алдуу

Зохёолго, найруулга сэгнэхэдээ, хоёр сэгнэлтэ табиха:

1)удхын болон хэлэлгын түлөө;

2) зүб бэшэлгын түлөө

Буряад хэлээр hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

hурагшадай аман харюу сэгнэлтэ

         Грамматикаар hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал элирүүлхэ аргын нэгэн хадаа аман асуудал болоно.

         Тусхай темээр hурагшын аман харюу холбоо удхатай мэдээсэл боложо, грамматика хэр зэргэ тодорхойгоор мэдэдэг, ойлгодог байhыень элирүүлнэ.

          Һурагшын аман харюу удаа дараалан hубариhан байха ёhотой.

          Һурагшадай аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ юумэндэ анхаралаа хандуулха:

     - харюунь зүб, дүүрэн гү;

     - үзэhэн материала хэр зэргэ ойлгооб;

     - үгэ хэлэеэ хэр зэргэ найрулжа харюусааб;

     - мэдүүлэл hайнаар зохёожо, мэдүүлэл соо аялга (интонаци) зүб табижа, үгэ зyбөөр хэрэглэжэ, грамматическа шүүлбэри хэжэ шадана гү;

      - hурагшын зохёоhон мэдүүлэлэй стиль зүб гү.

            Аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ эрилтэ баримталха:

     «5» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын шудалан үзэhэн материалаа хүсэд дүүрэнээр мэдэхэ, тодорхой hайнаар найруулжа, хэлэн тухай ойлгосодо зүб тодорхойлго  үгэжэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрынгөө зохёоhон жэшээ харуулжа, материалай удаа дараае алдангүй, литературна хэлээр, эли тодоор дамжуулжа шадаха байхадань;

     «4» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын харюу «5» гэhэн сэгнэлтэдэ табигдадаг эрилтэ хангамаар аад, зүгөөр 1-3 алдуутай, багшын ажаглаhанай хойно, тэрэнээ өөрөө заhажа, найруулан хэлэхэдээ, удаа дараагай ба хэлэнэй 1-3 алдуу гаргаhан байхадань;

     «3» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша тус темын гол зүйл мэдэхэ ба ойлгохо байhанаа харуулжа, материалаа дутуу найруулhан, ойлгосо тодорхойлгодо гү, али дүрим дутуу мэдэхэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрөө жэшээ үгэжэ шадаагүй, материал найруулхадаа удаа дарааень эбдэhэн, хэлэнэй талаар алдуу гаргаhан байхадань;

     «2» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша үзэhэн материалаа ехэнхииень мэдэхэгүй, тодорхойлго ба дүрим хэлэхэдээ удхыень хазагайруулhан, материал ойлгожо ядангяар, гуримгүйгөөр найруулhан байхадань табиха.

          Диктант сэгнэлгэ

          Диктант бэшэлгэ хаадаа hурагшадые бэшэгэй дүримдэ, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ, стильдэ, бэшэмэл хэлэлгэдэ hургаха арга зэбсэгэй нэгэн болоно. Диктант hурагшадай анхарал дээшэлүүлдэг, hанал бодолыень зүбөөр эмхидхэдэг, өөhэдыгөө шалгаха дүршэлтэй болгодог.  Диктант бэшүүлхын тула холбоотой текст хэрэглэбэл зохистой. Энэ текст мүнөө үеын литературна хэлэнэй эрилтэ баримталhан байха ёhотой.

                Диктантын текст класс класста таараhан, hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха.

     Диктант бэшүүлхэ текстын юрэнхы хэмжээн:

     5 класста – 70-80 үгэ;

     6 класста – 80-90 үгэ;

              Словарна диктант хүндэ бэшэлгэтэй үгэ hурагшадай хэр зэргэ зүбөөр бэшэхэ шадаха болоhыень шалгадаг.

              Словарна  диктантын үгэнүүдэй тоо:

     6 класста – 15-20 үгэ;

               Словарна диктант сэгнэхэдээ, иимэ сэгнэлтэ табиха:

     «5» сэгнэлтэ алдуугүй диктантын түлөө;

     «4» сэгнэлтэ 2-3 алдуутай диктантын түлөө;

     «3» сэгнэлтэ 4-5 алдуутай диктантын түлөө;

     «2» сэгнэлтэ 6-hаа дээшэ алдуутай диктантын түлөө.

            Бүхы дээрээ бэшэгэй дүримөөр, сэглэлтын тэмдэгээр ороhон дүрим 6 –дахи класста эдээнhээ олон бэшэ байха:

Класс

Тоо

Бэшэгэй дүрим

Сэглэлтын тэмдэг

6

8-9

3-4

Найруулга (изложени) сэгнэлгэ

           Найруулга бэшүүлхэ текст hургалгын, болбосоролой, хүмүүжүүлгын зорилго хангаhан, удхынгаа ба үгэ хэлэнэйнгээ талаар hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха ёhотой.

         6-дахи класста найруулга бэшүүлхэдээ, багашаг рассказ гү, али уран зохёол сооhоо богонихон зураглал үгэдэг. Найруулгын текстын удха ойлгосотой бэшэгдэhэн, авторай тайлбарилгатай, зохёолой геройн hанал бодол, тэрэнэй сэдьхэл элеэр харуулагдаhан байха ёhотой.

          6-дахи классудта бэшүүлхэ текст адлирхуу байхадаа болохо. Мүн багахан характеристикэ, дэлгэрэнгыгээр зураглаhан уран зохёолой хэhэг үгэхэдэ болохо. Хэhэг гол түлэб юрэ хөөрэhэн байха зэргэтэй.

          Найруулга бэшэхэ тектын хэмжээ:

     6 класста – 100-130 үгэ;

          Шалгалтын найруулгын текст багша хоёр дахин эли тодоор, яаралгүйгөөр уншаха ёhотой.  

         Мүнөө үедэ шабинарай бэе махабад бэхижүүлхэ, элүүр энхые сахиха тухай асуудал гол асуудал болоод байна. Тиимэһээ энэ һуралсалай программаар үзэгдэхэ материал  үхибүүдэй ухаан бодол болон наһандань таарамжатайгаар зохёогдонхой.

           Энэ тайлбари бэшэг соо үгтэhэн дурадхалнуудта багша творческо хандажа, hурагшадайнгаа наhа, бэлэдхэл, мэдэсэ, шадабари хараадаа ябан ажаллаха.  Сээжэлдэхэ зохёолнууд класс бүхэндэ багшын үзэмжөөр үгтэхэ  гэжэ хараалагдана.

            Буряад хэлэнэй, тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан, Россин эрдэм hуралсалай түсэбые (учебный план) баримталан, мүнөө үедэ хэрэглэгдэдэг программын үндэhөөр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан, программа зохёогдобо. Буряад хэлэ үзэлгэдэ 6 класста эрдэм hуралсалай түсэбѳѳр неделидэ 2 час үгтэнэ. 2017-2018 hуралсалай жэлдэ бүхыдээ 70 час болохо.  

          Тус программа 1 жэлдэ зохёогдоо. Багша программын «Каледарна – тематическа түсэблэлгэ»  хубилгаха эрхэтэй.

Календарно-тематическа түсэблэлгэ /6-дахи класс/

Һара, үдэр

Раздел

Хэшээлэй темэ

Часууд

Түсэблэhэн үрэ дүнгүүд

Элдэб практическа даабаринууд

Гэрэй даабари

түсэб

факт

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд 

Метапредметнэ үрэ дүнгүүд

Буряад хэлээр  шадабари, мэдэсэ   

04.09

5-дахи классата үзэhэнѳѳ дабталга

Буряад хэлэн ХХI –дэхи зуун жэлэй эхиндэ

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ зорилгыень өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Хэлэн гэжэ юун бэ? Хэлэн тухай юрэнхы ойлгосо үгэхэ.

Буряад литературна хэлэн, нютаг хэлэнүүд.

даабари  1,2

«Буряад хэлэн 21 зуун жэдэ» гэhэн сэдэбтэ  өөрынгөө hанамжа бэшэхэ

томьён нэрэнүүдые сээжээр тааруулха.

упр. 8 н. 7

06.09

Фонетикэ, графика, бэшэгэй дүрим

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари: Багшатаяа сугтаа һуралсалай  проблемнэ асуудал яажа шиидхэхэ тухайгаа түсэб табиха

Познавательна: анализ, синтез хэхэ

Коммуникативна: Хэлэхэ, харилсаха

Түргэн, удаан аялгануудтай, зөөлэн хашалгануудтай, йотированна ба дифтонгтой үгэ зүбөөр хэлэжэ ба бэшэжэ шадаха.

Абяан ба үзэгүүдые илгаруулха

Абяан ба үзэгүүд тухай ойлгосо. Эрэ, эмэ, эрсэ аялганууд тухай.

Түргэн, удаан аялгануудтай үгэнүүдые зүбөөр хэлэлгэ ба бэшэлгэ.

даабари 7,12

даабари  11 текст ямар hургаалтайб

фонетическэ шүүлбэри

уар. 12 н. 8.

11.09

Лексикэ

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Оршон тойрониие шудалха шадабари: ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, харуулха;

Харилсаха шадабари:

өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Мэдэсэ: Юумэнэй, тэмдэгэй, тоогой,

үйлэ үгэ  тухай.

Шадабари: хубинуудые илгаруулжа шадаха;

Үйлэ үгэ  тухай ойлгосо бэхижүүлгэ. 

Дидактическа материалнуудые хэрэглэлгэ. Лексическэ кроссворд

Даабари 22 н. 11

13.09

Yгын бүридэл

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Yгын бии бололго дабталга. Залгабари, үндэhэн, залгалта, hуури дабталга.

Дидактическа материалнуудые хэрэглэлгэ.

даабари 43

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри.

Нюур 19, Д-19

18.09

Синтаксис

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Хараhанаа найруулан хэлэжэ, бэшэжэ үгэжэ, удхыень тааруулан харуулжа шадаха.

Коммуникативна: һанаһан бодолоо аман ба бэшэмэл хэлэлгэ дээрэ хэрэглэхэ

Мэдэсэ: үзэһэнөө хэрэглэхэ

Шадабари:

Алдуугүйгөөр, орфографическа . ба пунктуационно нормонуудые баримталан,  сэбэрээр, наринаар бэшэжэ hураха.  

тест 45 н. 18

схемээр ажал (н. 18)

схемээр ажал (н. 19)

комплекснэ анализ (д. 54 н. 21)

д. 52 н. 20

20.09

Диктант «5 класста үзэhэнөө дабталга»

1

Буряад ороной байгаали, Байгал далай хамгаалха, сэгнэхэ гээшэ хүн бүхэнэй уялга гэhэн бодол түрүүлхэ.

Познавательна: шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи холбоо харуулха , тодоруулан зохеон тогтоохо, бодомжолхо.

Коммуникативна: багшын уншахада, зүбѳѳр бэшэжэ hураха.

Багшын уншахада, дүримүүдые хэрэглэн бэшэжэ hураха.

Диктант. Фонетическэ

шүүлбэри

упр. 50 н. 19.

25.09

Фразеологи тухай ойлгосо

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Оршон тойрониие шудалха шадабари: ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, харуулха;

Харилсаха шадабари:

өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Мэдэсэ: Тогтомол холбуулал  тухай ойлгосо

Шадабари: Фразеологи гэжэ юуб?

Тогтомол холбуулануудай удха тайлбарилжа hураха.

Холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ.

Упражнени 55,56,58,

фразеологическэ толи бэшэхэ

тест  57 нюур 23

27.09

Фразеологи тухай юрэнхы ойголсо.

 

1

Уншаха,  харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые

түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсүүлхэ, тиин өөрынгөө

ажаябуулга шагнаха, сэгнэхэ, зүб болгохо.

Мэдэсэ : Фразеологи тухай юрэнхы ойголсо.

Шадабари: тогтомол холбуулануудай удха тайлбарилжа hураха.

Бэхижүүлгын даабаринууд

«Фразеологи» Упражнени 59, 60 шог ёгто асуудалнуудта харюу (63 н. 25)

д. 65 фрезеологизмэй удхаар хөөрөө зохёохо

ород хэлэнтэй зэргэсүүлхэ

д. 61 н. 24

02.10

Хэлэлгын хубинууд

Хэлэлгын хубинууд тухай ойлгосо.

1

Түрэлхи хэлэнэй удха шанар тухай тобшо-хоноор хөөрэлдэлгэ.

Регулятивна:

Өөрынгөөхэжэ байһан үйлэнүүдые

алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсүүлхэ, тиин өөрынгөө

ажаябуулга сэгнэхэ.

Хэлэлгын хубинууд тухай ойлгосо. Хэлэлгын хубинуудай илгарал

Түрэлхи хэлэнэй удха шанар тухай тобшо-хоноор хөөрэлдэлгэ.

Аялгануудай бэшэлгын ба түрэлэйнь илгаа ойлгожо абаха 

Буряад ород томьёонуудые тааруулха.

Таблицаар ажал (д. 70 н. 27)

тест 69 н.27

04.10

Юумэнэй нэрэ

Юумэнэй нэрэ тухай ойлгосо

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- хэшээлдээ юу хэхэеэ байhанаа хойно хойноhоонь тоолохо.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

- ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр харуулха.

Юумэнэй нэрэ юу тэмдэглэдэг бэ?

Юумэнэй нэрын удха шанар, грамматическа гол шэнжэнуудынь ба синтаксическа үүргэнь. Ород хэлэнhээ буряадта оршуулга хэжэ  hургаха.

зурагаар ажал хэхэ (н.29)

тест 72 н. 30

даабари 77, 79  н. 32

Д-74 н. 31

09.10

Юрын юумэнэй нэрэнүүд

1

Буряад Уласай байгаали, аймагууд, хизаар - ямар ехэ баялигай эзэн гээшэбиб гэhэн бодол түрүүлхэ.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари :

- ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр харуулха.

Шадабари: Юрын ба тусхайта юумэнэй нэрэнүүдые зүб бэшэлгэ.

Мэдэсэ:  Хүниие ба хүнhөө бэшэ юумэ тэмдэглэhэн юумэнэй нэрэнүүд тухай ойлгосо.

 Буряадhаа ородто оршуулха (д. 82 н. 35)

картаар ажал (н.36)

ура гоёор уншалга (д. 81 н. 340

д. 86 н. 36.

11.10

Тусхайта юумэнэй нэрэнүүд тухай.  

1

Россиин герой- Алдар Цыденжапов-   Буряад Уласай, Россиин омогорхол гэhэн бодол түрүүлхэ.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ.

 Харилсаха шадабари:

- хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

Зүбөөр бэшэхэ шадабаритай болохо.

 Юрын ба тусхайта юумэнэй нэрэнүүдые зүб бэшэлгэ.

үгүүлхэдээ илгаруулжа һураха.

даабари 87 н. 37

д.89 н. 38

Д. 92 н. 39 (Байгал далай )

д. 94 н. 40 (оршуулга)

16.10

Юумэнэй нэрын  бии болого

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Регулятивна:

Ажаябуулга шагнаха,сэгнэхэ;

Коммуникативна:

Һанамжа хэлэхэ

Мэдэсэ: Юумэнэй нэрын бии болохо арганууд тухай: морфологическа, синтаксическа, фонетическэ, лексическэ.

Шадабари: Yгын бүридэлөөр шүүлбэри,  дүрим хэрэглэхэ

Үгын үе ололго, үгэ таһалжа һургалга.

таблицаар ажал (н. 42)

д. 103 н. 42

д. 112 н. 45

18.10

Юумэнэй нэрэнүүдэй нэгэнэй ба олоной тоо.

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха. Дүримүүдые һайса хадуужа абаха.

Регулятивна :

Һуралсалай зорилго табижа һураха

Познавательна: шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи холбоо харуулха

Коммуникативна:  асуудалнуудые табиха.

Мэдэсэ: Нэгэнэй тоо, олоной тоо тухай ойлгосо. Олоной тоогой залгалтануудые бэшэхэ дүримүүд.

-нууд, -нар – залгалтанууд

падежнэ залгалтанууд тухай ойлгосо. 

д. 114, 117  н. 46-47

таблицаар ажал н. 46

тест 122 н. 47

д. 116 н. 46

23.10

Юумэнэй нэрын олоной тоогой залгалтанууд

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо).

Юумэнэй нэрын олоной тоогой залгалтануудые зүб бэшэлгэ.  Бэшэхэ дүримүүд тухай. Ород хэлэнһээ дамжажа,  буряад хэлэндэ ороһон уласхоорондын үгэнүүдые мэдэхэ

Абтаһан үгэнүүдые хэрэглэн, сүлөөтэ сэдэбээр найруулга бэшэлгэ.

упр. 123, 124  н. 48

д. 119 н. 47 холбуулалнуудые оршуулха

25.10

Абтаhан үгэнүүдые олоной тоодо зүб бэшэлгэ

1

130-дахи  даабари хэхэдээ, би ямар зан абаритай гээшэбиб гэжэ бодомжолхо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- ямар ажал хэhэнээ тайлбарилха;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ

Юумэнэй нэрын олоной тоогой залгалтануудые зүб бэшэлгэ.  Бэшэхэ дүримүүд тухай Һуурида болодог хубилалтанууд

Географическа нэрэнүүд, түүхэтэ событинуудай нэрэнүүд. Газетэ, журнал, номой нэрэнүүд.

Ородоор бэшэгдэдэг үгэнүүд тухай ойлгосо.

д. 125, 126, 128

таблицаар ажал (н. 50)

д. 130 н. 51

уншаад, үргэлжэлэл бэшэхэ

30.10

Шалгалтын хүдэлмэри

1

Дэмжэһэнээ түрэл хэлэн дээрээ харуулха

Регулятивна :

Багшатайгаа хамта һуралсалай

проблемэ табиха

Коммуникативна: холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ

Мэдэсэ: Юумэнэй нэрын олоной тоогой залгалтануудые зүб бэшэлгэ.  Юрын ба тусхайта Юумэнэй нэрэ зүб бэшэлгэ.

Шадабари: холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ

Хэлэлгэдээ хэрэглэхэ.

Зорилго: дадал шадабари шалгалта.

Изложени

д. 121 н. 47

01.11

.  

Юумэнэй нэрын зохилдол

1

Хасуури хаялтай гү? (д. 134 н. 53) Энэ асуудал дээрэ бодомжолжо, байгаали хамгаална гүб гэжэ бодохо, ѳѳрыгѳѳ сэгнэхэ.

Регулятивна:

Тусхай түсэб табиха

Познавательна: шалтагаан хойшолон хоерой хоорондохи  холбоо харуулха

Мэдэсэ: Юумэнэй нэрын зохилдол тухай ойлгосо.  Юумэнэй нэрын зохилдол.

Шадабари:

тогтууригүй Н хашалганаар hүүлтэhэн үгэнүүдые зүб бэшэхэ hургаха.

Буулгажа бэшэхэ, шагнажа абаад бэшэхэ.

таблицаар ажал (н. 52,53)

 

Упражнени 132,  нюур 53

13.11

Нэрын, хамаанай падежнүүд

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал

түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ

Регулятивна:

Хэшээлэй темэ, зорилго табиха.

Познавательна

Хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ модель болгохо.

Коммуникативна:

хүнүүдэй хэлэһые шагнаха,

ойлгохо.

Мэдэсэ: Юумэнэй нэрын зохилдол тухай ойлгосо.  Хамаанай падежэй залгатануудые зүбѳѳр зохилдуулжа hургаха.

Шадабари:

тогтууригүй Н хашалганаар hүүлтэhэн үгэнүүдые зүб бэшэхэ hургаха.

даабари 138, 146, 152.

оршуулга – 151 н. 61

тест 148  нюур 60

15.11

Шалгалтын ажал

1

Ɵөрынгөө бэе махабадта  хандаса харуулха.

Регулятивна:

Һурагша хэшээлэйнгээ

темэ,зорилго табиха.

Познавательна: тамхи таталга – бэе махабадта хорон гэжэ ойлгуулха.

Коммуникативна: текстэ дүтэрхыгээр бэшэхэ.

Мэдэсэ: Хамаанай падежэй залгатануудые зүбѳѳр зохилдуулжа hургаха.

Шадабари:  изложени бэшэжэ, дадал, дүршэл шалгаха.

Изложени «Тамхинай хорон»

д. 153 н. 61

20.11

Зүгэй, үйлын, зэбсэгэй падежнүүд

1

Өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:  

ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо

Познавательна:

олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна: хэлэхэ, харилсаха, хэрэгтэй сагтаа монолог, диалог хэрэглэхэ

Мэдэсэ:  Зугэй падеж, тэрэнэй залгалтанууд.

Үйлын падеж, тэрэнэй залгалтанууд.

К,Т хашалгануудаар hүүлтэhэн абтаhан үгэнуудэй зүгэйн, үйлын падежнүүдэй залгалтануудые зүб бэшэхэ дурим.

Шадабари: Yгтэhэн падежнүүдээр  зохилдуулжа hургаха.

Тестовэ шалгалта хэжэ, үхибүүдэй дадал, шадабари шалгаха.

даабаринууд 155 н.62

160 н. 64

д. 165 н. 67

д.172 н. 69

Упражнени 166

нюур 67

22.11

Хамтын ба гаралай падежнүүд.

1

Хэр зэргэ падежнүүдэй залгалтануудые зүбѳѳр хэрэглэжэ шаданабиб гэжэ сэгнэхэ.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо.

Мэдэсэ: Хамтын ба гаралай  падежнүүдэй залгалтануудые зүб бэшэлгэ.

Шадабари: Падежэй залгалтануудые зүб бэшэлгэ. Хамтын ба гаралай падежнүүдэй залгалтануудые  бэшэжэ hураhан дадал шадабари шалгаха.

даабари 174, 175, 177

даабари 179 удхаар ажал

«Нютаг үгэнүүд» сэдэб дабатаха

д. 180 н. 72

27.11

Тобшолол «Юумэнэй нэрын зохилдол»

1

Хэлэеэ баян, тодо сэбэр болгохо

Регулятивна:

Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо

Познавательна:

Олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ.

Коммуникативна: Асуудал табиха, һанамжаяа хэлэхэ

Мэдэсэ:

Юумэнэй нэрын зохилдол дабтаха. Шадабари:

Дүрим баримталжа

бэшэхэ.

Дидактическа материалнуудые хэрэглэлгэ. «Буряад хэлээр тестнүүд».

даабаринууд: 178 н. 71, 172  н. 69

нюур 179  н. 72

29.11

Шалгатын ажал

1

Бэшэхэ шадабаритай байха

Холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ.  

Мэдэсэ:

юумэнэй нэрын зохилдол дабтаха. Шадабари:

Текст зүбөөр буряадшалжа бэшэхэдээ, дүримүүдые хэрэглэхэ.

 Һурагшадай дадал шадабари шалгалта

Творческо хүдэлмэри. Оршуулга

Д-332, н-142

04.12

Юумэнэй нэрын нюурта хамаадал

1

Багшатайгаа түсэб, зорилго табиха

Регулятивна: Хараhанаа

зүбөөр бэшэжэ шадаха.

Познавательна:

Словарна баялиг баяжуулха.

Мэдэсэ:

юумэнэй нэрэнүүдэй нюурта хамаадал, хамаадалай залгалтанууд тухай мэдэсэ.  

Шадабари:  юумэнэй нэрэнүүдэй нюурта  хамаадалай залгалтануудые хэрэглэжэ hураха.

даабари 181,182

таблицаар ажал

Упражнени , 183 нюур 73

06.12

Нюурта хамаадалай залгалтанууд

1

185-дахи даабари хэхэдээ, нүндэ хайшан гээд ханданабиб гэжэ бодомжолхо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

буряад арадай наадануудые ойлгожо абаха

Мэдэсэ:

юумэнэй нэрэнүүдэй нюурта хамаадалай залгалтанууд тухай мэдэсэ.  буряадшалха

Шадабари:  юумэнэй нэрэнүүдэй нюурта  хамаадалай залгалтануудые

алдуугүйгөөр     хөөрэжэшье,   бэшэжэшье    шадаха    

 ёhотой.

даабаринууд 189, 192, 191, 195

д. 197 н. 80

11.12

Юумэнэй нэрын  өөртэ хамаадал

1

Хүнэй ябадалда болоhон ямар нэгэн ушарал тухай бодомжолго

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

- ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха. .

Мэдэсэ:  Юумэнэй нэрын  өөртэ хамаадал. үгэнүүдые буряадшалжа бэшэхэ тухай  ойлгосо.  

Шадабари: Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ.  Юумэнэй нэрын  өөртэ хамаадалай залгалтанууд тухай, тэрэниие бэшэжэ hураха.

падежэй зохилдол дабтаха.

даабари 201,202

сэбэрээр зүб бэшэлгэ.

упражнени 203 нюур 82

13.12

Ɵѳртэ хамаадалай залгалтануудые зүб бэшэлгэ

1

Тоонтодоо дуратай

байһанаа,өөрынгөө хандаса харуулха

Регулятивна:

Багшатаяа

хамта

һуралсалай түсэб табилга

Познавательна: схемэ таблица модель болгохо.

Коммуникативна: өөрынгөө һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха.

Мэдэсэ:  Юумэнэй нэрын  өөртэ хамаадалай залгалтануудые бэшэхэ тухай  ойлгосо.  

Шадабари: Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ.  Юумэнэй нэрын  өөртэ хамаадалай залгалтанууд тухай, тэрэниие бэшэжэ hураха.

Падежэй зохилдол дабтаха.

даабаринууд 205, 207, 208

таблицануудаар ажал – н. 83-84

д. 209 н. 85

18.12

-Ээ  -эй, ээ-ѳѳ аялганануудые зүб бэшэлгэ

1

 Түрэл хэлэндээ дуратай

байһанаа,өөрынгөө хандаса харуулха

Регулятивна:

Багшатаяа

хамта

һуралсалай түсэб табилга

Познавательна: схемэ таблица модель болгохо.

Коммуникативна: ородhоо буряадта оршуулга хэхэдээ, дүрим хэрэглэхэ.

Мэдэсэ: Ээ  -эй, ээ-ѳѳ аялганануудые зүб бэшэлгэ

Үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэхэ  шадабаритай болгохо.

Шадабари: Ээ  -эй, ээ-ѳѳ аялганануудые зүб бэшэлгэ.

даабари 215, 216, 217.

220 - оршуулга

оньhон үгэ тайлбарилга

даабари 219- наадажа туршаха .

таблицаар ажал (н. 92)

д. 226 н. 92

Юумэнэй нэрын морфологическа шүүлбэри.

Уншаха харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

алгоритмын үйлэнүүдтэй

тааруулха, зэргэсүүлхэ.

Познавательна: анализ хэхэ

Коммуникативна:

Хүнүүдэй хэлэхые шагнаха, ойлгохо.

Мэдэсэ: морфологическа шүүлбэриин алгоритм.

Шадабари:

морфологическа шүүлбэри хэжэ hураха.

Дидактическа материалнуудые хэрэглэлгэ,

морфологическа шүүлбэри.

Упражнени 224 , нюур 92

20.12

Тобшолол «Юумэнэй нэрэ»

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна :

Өөрөө хэшээлэй темэ харуулха

Олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ

Познавательна : үгөөр хэлэгдэһэн ойлгосо

схемэ,таблиц,а,модель болгохо

Коммуникативна: Өөрынгөө һанамжа хэлэхэ

Юумэнэй нэрэ  дабтаха. Нюурта хамаа- дал тухай ойлгосо, тэрэнэй удха шанар. Тусхайта юумэнэй нэрэнүүдые дабталга.

Юумэнэй нэрын нюурта хамаадалай залгалтануудые зүб бэшэлгэ. Шалгалта хэжэ, үхибүүдэй дадал, шадабари шалгаха.. Өөртэ хамаадал тухай ойлгосо. Өөртэ хамаада- лай залгалтанууд, зохилдол. Тусхайта юумэнэй нэрэнүүдые дабтаха. ЭЭ ба ЭЙ залгалтануудые зүб бэшэжэ hургаха. Падежнүүые дабтангаа, Рос- си, жюри, такси – эдэ үгэнүүдые зохилдуулжа hургаха,  Өөртэ ба нюурта хамаадалай  залгалтануудые зүб бэшэжэ hургаха.

Дидактическа материалнуудые хэрэглэлгэ

электронно сахим бэшэг хэрэглэлгэ

Упражнен 371, нюур 161

25.12

Шалгалтын хүдэлмэри «Юумэнэй нэрэ»

1

Бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгохо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.  

hурагшадай мэдэсэ,  дадал,  шадабари шалгалта

Шалгалтын хүдэлмэри

Упражнени 223 н. 91

27.12

Тэмдэгэй нэрэ.

Тэмдэгэй нэрын удха

Дэмжэһэнээ, туһалһанаа харуулалга

Регулятивна:

Ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо.

Познавательна: ондоо түхэлтэй текст сооһоо схемэ, таблица, зураг сооһоо мэдээсэл олохо.

Коммуникативна: өөрынгөө һанамжа хэлэжэ,баталжа шадаха.

Мэдэсэ: Тэмдэгэй нэрын удха ба грамматическа шэнжэнь.

Шадабари: Тэмдэгэй нэрын удха ба грамматическа шэнжэ илгаруулха. Асуудал табижа hураха.

даабари 230, 231, 233, 234 үгэ  диктант

Баир Барадиев “Гурбан зөөлэн”

15.01

Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэнүүд

1

Уншаха, харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха.

Коммуникативна: сээжээр харилсаха хэрэгтэй сагта монолог зохеохо.

Мэдэсэ: Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэнүүд

Yгын сэхэ ба шэлжэhэн удха.

Шадабари: Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэнүүдые илгаруулжа hургаха.

Даабари:  237,  238, 239, 240, 242, 246 (бэшэмэл болон сээжээр)

Упражнени 241 , нюур 100

17.01

Тэмдэгэй нэрын шанарай зэргэнүүд

1

Уншаха, харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй зорилго табиха.

Коммуникативна: холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ.

Мэдэсэ:  Тэмдэгэй нэрын шанарай зэргэнүүд: юрэнхы, сасуулhан, үлүүлhэн зэргэ тухай.

Шадабари: илгаруулжа hураха.

даабари 251,253,  254. Оршуулга хэхэ.

Упражнени 252, нюур 104

22.01

Тэмдэгэй нэрые юумэнэй нэрын орондо хэрэглэлгэ

1

Оньhон хошоо үгэнүүдэй удха  дээрэ ажал

Регулятивна

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ түсэблэхэ

Познавательна: Оньhон хошоо үгэнүүдэй гүнзэгы  удха  ойлгуулха.    

Зурагаар найруулга бэшэлгэ, алдуугүйгөөр хөөрэжэшье, бэшэшье шадаха еһотой

даабари 255 256. 257(сээжээр)

д. 259 н. 107

24.01

Тэмдэгэй нэрын зохилдол ба хамаадал

1

Уншаха , харилсаха  дуратай байха

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго табиха

Познавательна: Анализ .синтез хэхэ

Коммуникативна : Ойлгоһон юумэеэ сээжээ хэрэглэхэ

Мэдэсэ:  Тэмдэгэй нэрын зохилдол ба хамаадал тухай.

Шадабари: Тэмдэгэй нэрын зохилдол ба хамаадал. Падежэй болон хамаадалай залгалтанууде  алдуугүйгѳѳр хэрэглэхэ.

даабари 260,261,262,

265

д. 263 н. 109

29.01

Тэмдэгэй нэрэнүүдые хэлэлгэдээ хэрэглэлгэ

1

Өөрынгөө хэлэ баян, уран болгохоео оролдохо

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

- текстын удха дамжуулха.

 Харилсаха шадабари:

- уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Шадабари: Тэмдэгэй нэрэнүүдые хэлэлгэдээ хэрэглэлгэ, зүбѳѳр бэшэлгэ.

даабари 273,  276 нютагайнгаа ой модод тухай хөөрэхэ

д.271 н. 112

31.01

Шалгалтын хүдэлмэри

1

Бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ.

hурагшадай мэдэсэ,  дадал,  шадабари шалгалта.

диктант, морфологическа шүүлбэри

д. 279 н. 116

05.02

Тоогой нэрэ

Тоогой нэрын удха

1

Өөрынгөө хэhэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Багшатаяа хамта һуралсалай түсэб табилга

Познавательна

Юумэ шэнжэлхэ

Коммуникативна: хэлэхэ монолог ба диалог зохеохо

Мэдэсэ: Тоогой нэрын удха. Тоогой нэрын удха шанар.

Шадабари: Тоогой нэрэнүүдые үзэгөөр бэшэжэ hургаха.

даабари 280,281 зурагаар хөөрөөн соо тоогой нэрэ хэрэглэлгэ

д. 280 н. 120

07.02

Тоолоhон тоогой нэрын hүүлэй Н хашалганиие  зүб бэшэлгэ

1

Өөрынгөө хэhэн ажал сэгнэжэ шадаха

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ үйлэнүүдые түсэбэй хүсөөр , алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсүүлхэ.

Познавательна: Анализ синтез хэхэ.

Коммуникативна: хүнэй хэлэхые шагнаха.

Мэдэсэ: Тоогой нэрэ тухай ойлгосо.

Шадабари: Тоолоhон т.н. hүүлэй –н- хашалганиие зүб бэшүүлжэ hургаха.

Тоогой нэрэнүүдые зүбөөр үгүүлэлжэ hургаха

даабари 283,284,287

д. 285 н. 121

12.02

Тоогой нэрын илгарал

1

Өөрынгөө сэдьхэлэй байдал харуулха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ шэлэхэ

Познавательна: Анализ синтез хэхэ

Коммуникативна:

Хэлэһэн зорилгоео аман бэшэгэй хэлэн дээрэ хэлэхэ

Мэдэсэ: Тоолоhон, дугаарлаhан, суглуулhан, байлуулhан тоогой нэрэнууд тухай ойлгосо.

Шадабари:

Хэлэлгэдээ хэрэглэхэ. Залгалтануудые хэрэглэжэ hураха.

даабари 288,289,290,

 296-оршуулга

д. 291 н. 123

14.02

Тоогой нэрын илгарал

1

Буряадууд тухай мэдээсэл бэлдэхэ. Би буряадби гэhэн мэдэрэл түрүүлхэ.

Регулятивна:

Һуралсалай түсэб табиха

Познавательна:Олон ондоо

уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна:монолог диалог зохеохо

Мэдэсэ: Нютаг үгэнүүд тухай

Шадабари :

Тэрэнээ хэрэглэжэ шадаха.

даабари 295-алдуу заhалга

даабари 301-англи хэлэнhээ  оршуулга

даабари 297 текстын удхаар ажал. Буряадууд тухай мэдээсэл бэлдэхэ

д. 302 н. 127

19.02

Тоогой нэрын падеждэ зохилдол

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна:

Өөрынгөө хэжэ байһан юумэ түсэбэй еһоор хэрэглэхэ

Коммуникативна: 310-даабари хэхэдээ, жороо үгэнүүдые уншаха.  

Мэдэсэ: Тоогой нэрын падеждэ зохилдол

Шадабари: Падежэй залгалтануудые  зүбөөр хэрэглэлгэ

даабари 304,305,307

текстэ дүтэрхы хөөрэхэ

д. 308 н. 129

21.02

Тоогой нэрын хамаадал

1

Түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха

Регулятивна :

Багша һурагшатаяа түсэб табина

Познавательна: Мэдээсэлнүүдэй  янза ойлгохо.

Коммуникативна: өөрынгөө

Һанал бодол

хэрэглэхэ

Мэдэсэ: Уласхоорондын үгэнүүд тухай

Шадабари:

Үгэнүүдые хэрэглэхэ шадабаритай болохо

даабари 313,314 жэшээ hанаха

26.02

Тоогой нэрын хамаадал

1

Байгаали хамгаалгада ямар хуби оруулнабиб гэжэ бодомжолхо.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ зорилго табиха.

Познавательна:Олон ондоо уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна: уран гоёор хѳѳрэжэ hураха.

Мэдэсэ:  Тоогой нэрын хамаадал

Шадабари: Тоогой нэрэнүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр хэлэлгэ, бэшэлгэ.  Нюурта ба ѳѳртэ хамаадалай залгалтануудые  хэрэглэлгэ тухай мэдэхэ. Толи хэрэглэхэ.

даабари 313, 314. 322, 323 удхадань дүтэрхы хөөрэхэ

«Байгаали хамгаалга» мэдээсэл бэлдэхэ,хамгаалха

д. 324 н. 136

28.02

Шалгалтын хүдэлмэри

1

Байгал – бүмбэрсэг дэлхэйн шэмэг- манай баялиг гэhэн мэдэрэл түрүүлхэ.

Регулятивна: ажаябуулга шагнаха.

Познавательна: зүб

бэшэжэ шадаха.

Коммуникативна: текстэ дүтэрхыгѳѳр изложении бэшэхэ.  

Мэдэсэ: Тоогой нэрэ сэдэбээр дабталга.

Үгын бүридэл тухай

Шадабари:Үгэнүүдые

бүридэлөөрнь илгаха шадабаритай

болохо.

 сэбэрээр бэшэлгэ

Изложени «Байгал» стр. 135

д.328 н. 137

05.03

«Буряад хубсаhан» гэhэн проект

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Регулятивна :

Өөрөө хэшээлэйсэдэб нэрлэхэ,  зорилгыень табиха.

Познавательна:

Буряад хубсаhан тухай мэдээсэл абаха.

Коммуникативна: Өөрынгөө һанамжа хэлэхэ

Мэдэсэ: Буряад хубсаhан тухай проект хамгаалха.

Шадабари: Буряад хубсаhан тухай найруулга –хѳѳрѳѳ зохёохо.

даабари 321 удхаар хөөрэлдөөн

асуудалнуудта харюусалга, мэдээсэл хамгаалга

зурагуудые зураха

д.  327 н. 137

07.03

Түлөөнэй нэрэ

Түлөөнэй нэрэ

1

Текстын удха дээрэ буянтай, нүгэлтэй хэрэгүүд тухай бодомжолхо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- текстын удха дамжуулха.

 Харилсаха шадабари:

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Мэдэсэ:  Түлөөнэй нэрын морфологическа шэнжэ тухай.

даабари 330,331 ураар уншалга

д.332 н. 142

12.03

Түлөөнэй нэрын удхаараа илгарал

1

 Хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Мэдэсэ: удха шанар ба илгарал.

 Нюурай түлөөнэй нэрэ

Зааhан түлөөнэй нэрэ. Асууhан түлөөнэй нэрэ. Хамтадхаhан түлөөнэй нэрэ. Тодо бэшэ түлөөнэй нэрэ Илгаhан түлөөнэй нэрэ.

таблица зохёолго

даабари 333,334,335 удхаарнь асуудалнуудые бэшэхэ

д.337  н. 144

14.03

Зурагаар зохёохы ажал

1

Эхэ эсэгэдээ үгын зѳѳлэниие, унтариин  зѳѳлэниие, эдеэнэй  зѳѳлэниие хүргэнэ гүб гэжэ бодомжолхо.

Регулятивна:

Багшатайгаа хамта түсэб табилга

Познавательна: «Гурбан зѳѳлэн» тухай мэдэсэ Коммуникативна: ажаябуулга эмхидхэхэ, хөөрэлдэхэ, хоорондоо хэлсэхэ, наруулга бэшэхэ.

Мэдэсэ:   Гурбан зѳѳлэн»  гэhэн ёhо заншал тухай.

Шадабари:  найруулга бэшэхэдээ дүримүүдые зүбѳѳр хэрэглэхэ.

Баир Барадиевай «Гурбан зѳѳлэн» зурагаар зохёолго

д. 336 н. 144

19.03

Түлөөнэй нэрын олоной тоо

1

339-дэхи даабари дүүргэхэдээ, командынгаа нүхэдтэ туhалжа, хани нүхэсэлэй мэдэрэл түрүүлхэ.  

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ нэрлэхэ,  зорилго табиха.

Познавательна:анализ хэхэ.

Коммуникативна: хэлэхэ .диалог хэрэглэжэ шадаха.

Мэдэсэ: Түлөөнэй нэрын олоной тоогой залгалтанууд тухай.

Шадабари: Түлөөнэй нэрын олоной тоогой залгалтануудые зүб бэшүүлжэ hургаха.

даабари 341  буряад сахим бэшэгээр ажал

д. 339  н. 145

21.03

Түлөөнэй нэрын зохилдол

1

Багшатаяа хамта һуралсалай зорилго табиха

Регулятивна: багшатаяа хэшээлэй темэ, зорилго шэлэхэ.

Познавательна: Олон янзын уншалга хэхэ.

Коммуникативна: оршуулга хэхэдээ,

Өөрынгөө һанал бодол хэрэглэхэ.

Мэдэсэ: Нюурай, заа- hан, асууhан, хамталhан, тодо бэшэ, илгаhан түлөөнэй нэрэ дабтаха.

Шадабари: Түлѳѳнэй нэрэ  зохилдуулжа hургаха.

даабари 342, 344 оршуулга д.345

д. 343 н. 146

02.04

Түлөөнэй нэрын хамаадал

1

Уншаха, харилсаха дуратай байха

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ зорилгыень табиха.

Познавательна: ондоо текстнүүд сооһоо

өөртөө мэдээсэл олохо.

Коммуникативна: Өөрынгөө һанал бодол һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха.

Мэдэсэ:  Түлөөнэй нэрын хамаадал Шадабари: Түлөөнэй нэрын өөртэ ба нюурта хамаадалые илгаруулжа hургаха.

таблицаар ажал

даабари  348, 350, 351

д.353 н. 151

04.04

Тобшолол «Түлөөнэй нэрэ»

1

354-дэхи даабари – текст оршуулхадаа, эжы тухайгаа бодомжолхо, урин наринаар хандана гүб гэжэ ѳѳрыгѳѳ сэгнэхэ.

Регулятивна:

Багшатайгаа хамта түсэб табилга

Познавательна:анализ ,синтез хэхэ.

Коммуникативна: ажаябуулга эмхидхэхэ, хөөрэлдэхэ, хоорондоо хэлсэхэ

Шадабари: Түлөөнэй нэрэын  морфологическа  шүүлбэри хэжэ hургаха.

Нюурай, зааhан, асууhан, тодо бэшэ, илгаhан түлөөнэй нэрэ дабтаха.

Түлөөнэй нэрын олоной тоогой  залгалтануудые дабтаха. Түлөөнэй нэрэ»нюурта ба өөртэ хамаадал дабтаха, нюурай частицануудые зүбөөр хэлэлгэдээ хэрэглэжэ hургаха.

 Түлөөнэй нэрын зохидол дабтаха.

Мэдүүлэлэй гэ шүүдээр шүүлбэри хэжэ hургаха. Залгалтануудые зүбөөр бэшэхэ.

Үгын бүридэллоор шүүлбэри

даабари 358.355.богонихон үгүүлэл зохёолго.

 даабари 354 (оршуулга хэхэ)

асуудалнуудта харюусалга

д.350 н. 150

09.04

Шалгалтын ажал

1

365-дахи даабариин текст уншаад, хуралнуудта ямараар хубсалаад ябанабиб? Ямар алдуу хэнэбибди гэжэ бодомжолхо.

Регулятивна:

Өөрөө хэшээлэй темэ,  зорилго

табиха.

Познавательна: сэдэбээр ойлгоhоноо бэхижүүлхэ.

Коммуникативна: Өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэхэ

Мэдэсэ: «Түлөөнэй нэрэ» сэдэбээр бэхижүүлгэ.

Шадабари: дадал. Мэдэсэ, шадабари шалгаха.

Тест «Түлөөнэй нэрэ»

д. 365 н. 156

11.04

Дайбар үгэ

Дайбар үгын удха шанар

1

Хэлэеэ уран, баян,тодо болгохо.

Регулятивна: Өөрөө хэшээлэй зорилго табиха.

Познавательна: олон ондоо

уншалга хэрэглэхэ

Коммуникативна: өөрынгөө һанал бодол баталжа шадаха.

Мэдэсэ: Дайбар үгын удха шанар, анхан ба гараhан дайбар үгэ

тухай ойлгосо

Шадабари:  Дайбар үгын удха шанар, анхан ба гараhан дайбар үгэ

илгаруулха.

даабари 367, 368, 369

таблицаар ажал

д. 366 н. 159

16.04

Дайбар үгын удхаараа илгарал

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- текстын удха дамжуулха.

Мэдэсэ:Hаречинүүдэй анхан hуури тухай. Байрын, сагай, зорилгын, аргын, хэмжээнэй, зэргын дайбар үгэнүүд тухай.  

Шадабари: Байрын, сагай, зорилгын, аргын, хэмжээнэй, зэргын дабар үгэнүүдые илгаруулжа hураха.  

таблицаар ажал

даабари 370, 371 , 372, 375

д.373 н. 162

18.04

Дайбар үгын бии бололго

1

387-дохи даабариин удха дээрэ ажаллахадаа, ёhо заншалнуудаа хэр зэргэ мэдэнэбиб гэжэ бодомжолхо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- зураг хаража гү, али текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

- текстын удха дамжуулха.

Харилсаха шадабари:

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Мэдэсэ: Юумэнэй, тэмдэгэй  нэрэнуудhээ, глаголнуудhаа гараhан тухай.

Хоер амяараа үгэhөө бүридэhэн наречинүүд тухай.

Шадабари: ЭЭ-Эй залгалтануудые зүб бэшэжэ hургаха.  

Дайбар үгэнүүдэй бии болохо арга йолгохо.

д. 387 н. 167

д. 379 н. 164

23.04

Дайбар үгэнүүдые хэрэглэлгэ

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ ажал урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

Текстын удха дамжуулха.  

Мэдэсэ:  Дайбар үгэнүүдые мэдүүлэлэй ушарлагшын  ба хэлэгшын үүргээр хэрэглэлгэ.

Шадабари: Дайбар үгэнүүдые хэлэлгэ ба мэдүүлэл соо зүбөөр хэрэглэлгэ

даабари 375, 385,  386( ород, англи хэлэнүүдтэ дайбар үгые сасуулжа тобшолол хэхэ)

д. 382 н. 166

25.04

«Дайбар үгэ» сэдэбээр дабталга

1

Буряад, ород оньhон хошоо үгэнүүдэй удха  дээрэ ажаллажа,  hургаал заабари ойлгожо абаха (д. 381 н. 164)

багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

-хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо.

Коммуникативна: Дүтэрхы удхатай дайбар үгэнүүдые хэлэлгэ соогоо хэрэглэхэ.

Мэдэсэ:  Дайбар үгэнүүдые  мэдүүлэлнүүд соо зүбөөр хэрэглэхэ шадабаритай бололго.Наречинүүдые бүхы дээрэнь дабтаха.

Шадабари: Дүтэрхы удхатай дайбар үгэнүүдые хэлэлгэ соогоо хэрэглэжэ hургаха.

даабари 379

текстэ дүтэрхы хөөрэхэ –даабари 383

д. 378 -2 н. 163

30.04

Диктант «Хабар»

1

Ɵѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

Оршон тойрониие шудалха шадабари: - ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, тиихэдэ багахан текст зохёожо, бэшэгэй хэлэлгээр харуулха.

Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд тухай ойлгосо. Шадабари:

Юрэ  хөөрэhэн, асууhан ба идхаhан мэдүүлэлнүүдые илгаруулжа hураха. Грамматическа hуури оложо hураха.

Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд: нэмэлтэ тухай ойлгосо. Падежэй асуудалнуудые дабтаха.

грамматическа даабаритай диктант

д. 377 н. 162

02.05

Дабталга

Лексикэ.  Юумэнэй нэрэ

1

 Аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

-юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо)

Мэдэсэ:. Хэлэлгын стиль нүүд тухай тобшо дабталга: уран зохеолой, эрдэм hуралсалай, ниитэ- толилолгын (пиблицистическэ), хөөрэлдөөнэй, яряанай, хэрэгэй стиль. Юумэнэй нэрэ дабтаха.

Шадабари:  Элдэб янзын найдалгануудые бэшүүлжэ hургаха.

Элдэб янзын удхатай соносхол бэшүүлжэ hургаха.

даабари 388, 394 ,397, .401

схемээр ажал.

д. 398 н. 171

07.05

Тэмдэгэй нэрэ

Тоогой нэрэ

1

Ɵѳрын уг удам мэдэнэ гүб гэжэ ойлгоно (даабари 414 нюур 175)

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

-багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха.

Мэдэсэ: Тэмдэгэй нэрэ,  тоогой нэрэ дабтаха..

Шадабари:  Тэмдэгэй нэрэ, тоогой нэрэ   мэдүүлэл соо хэрэглэхэ шадаха. Зохилдолой, хамаадалай залгалтануудые хэрэглэхэ.

даабари 406, 409, 414

д. 415 н. 176

14.05

 Шалгалтын ажал

1

изложениин удха дээрэ ажаллахадаа, хэлэлгэдээ дүримүүдээ хэрэглэжэ шадана гүб гэжэ бодомжолхо.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ

Мэдэсэ: Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд тухай ойлгосо.

Шадабари:

холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ. Элдэб янзын изложеги  бэшүүлжэ hургаха.

Изложени бэшэлгэ

д. 417 н. 177

16.05

Түлөөнэй нэрэ,  

дайбар үгэ

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Мэдэсэ:  Түлөөнэй нэрэ,  дайбар үгэ дабтаха.

Шадабари:

Сэглэлтын тэмдэгүүдые табижа hураха.

Даабари 417 , 418,  

419 нэгэ амитан тухай хөөрөө зохёохо

д. 420 н. 178

21.05

Хэлэлгын стильнүүд тухай

1

аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Ɵѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Мэдэсэ: Жэл соо үзэhэнѳѳ дабталга. Хэлэлгын стильнүүд тухай.

Шадабари: Хэрэгэй саарhануудые хэрэглэжэ hуралга.

Бэшэг бэшүүлжэ hургаха.

Бэшэг бэшэхэ

д. 422 н. 179

23.05

Жэл соо үзэhэнѳѳ дабталга

1

 Жэл соо үзэhэнѳѳ дабтан, хэр зэргэ ойлгоhоноо сэгнэхэ.

Ɵѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

-багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Шадабри: текстын комплекснэ анализ

Алдуугүйгөөр, зүб бэшэжэ шадаха. Һурагшадай дадал шадабари, мэдэсэ шалгалта

Тест (дидактическа материал)

даабари 421

тест зохёохо

28.05

Шалгалтын ажал

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

-уран гоёор уншаха, хѳѳрэхэ.

Шадабри:

Алдуугүйгөөр, зүб бэшэжэ шадаха. hурагшадай дадал шадабари, мэдэсэ шалгалта

Текстын комплекснэ анализ

«Минии ероээдүй» найруулга

30.05

Шалгалтын ажалай анализ

1

Хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари:

-ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа  сугтаа урид зохёогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

- багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

Харилсаха шадабари:

-Ɵѳрынгѳѳ hанамжа баталжа шадаха.

Шадабри:

Алдуугүйгөөр, зүб бэшэжэ шадаха. hурагшадай дадал шадабари, мэдэсэ шалгалта. Текстын комплекснэ анализай шүүмжэлэл. 6-дахи класста үзэhэнѳѳ дабталга

текстын комплекснэ анализай шүүмжэлэл.

70 час

Жэлэй Һүүлдэ шалгалта

Ц . Номтоевой «Хилээмэн» хѳѳрѳѳнhѳѳ хэhэг комплексно анализ

Даабаринууд:

  1. Текст уншагты
  2. Выявление набора ключевых слов текста
  3. Текстын сэдэб элирүүлэгты
  4. Текстын проблемэ элирүүлэгты
  5. Текстын түсэб табигты
  6. Текст нэрлэгты
  7. Зохёолой стиль элирүүлэгты
  8. Хамаадалай залгалтануудые ологты.
  9. Тэмдэгэй нэрын зэргэ ологты
  10. Синоним ологты.
  11. Авторай позиции элирүүлэгты.
  12. Текстын удха дээрэ үндэhэлжэ, багахан найруулга бэшэгты.

Харюунууд:

  1. ϒлзытэ γбгэн….

Аша хγбγγн Жалсарайн тугаар хэлэhэн γгэнγγд зосоонь шэнгэнэгγй.

  1. Ключевые слова: хилээмэн,ϒлзытэ γбгэн, Жалсарай,шэдэжэрхибэ, хаяжа болохогγй, γнэтэй бэшэ, шэнгэнэгγй.
  2. Темэ: Хилээмэн- нангин эдеэн ;  
  3. Проблемэ: Ямар ажал хэгдэжэ, хилээмэн манай стол дээрэ бии болоноб?
  4. 1)ϒлзытэ γбгэн айлшалба.

2)Ашатаяа сайлаба.

3)Юундэ хилээмэ хаябаш?

4)Хилээмэн – нангин эдеэн.

  1. «Нангин эдеэн»
  2. Уран hайханай (худож.) стиль
  3.          

Нюурта хамаадаhан залгалтанууд

θөртэ хамаадаhан  залгалтанууд

тэдэнь

хγбγγнэйдээ

хγбγγниинь

hургуулидаа

бэринь

басагаяа

ашань

ажалдаа

ашатаяа

  1. Тэмдэгэй нэрын зэргэ:

саб сагаан

шэб шэнэхэн

  1. Синоним:

аягγй-амгалан бэшэ

  1. Авторай позици.  Автор хилээмэ хаяха хэрэггγй,хилээмэ хаяhан Жалсарай хγбγγе буруушаана. Хилээмэн нангин эдеэн, хилээмэ хаяжа болохогγй, хилээмээр γл залганабди, дайнай хγндэ хγшэр сагта хилээмэн ямар гамтай байгааб гэжэ ойлгуулна. Хилээмэн нангин эдеэн гэжэ хэлэхэеэ hанана.
  2. Зураглалгын  зγйлнγγдтэй уран хоорэлгэ (Повествование с элементами описания)

         Минии hанахада, энэ хөөрөөн соо γхибγγдтэ ямар хγндэ ажал хэгдэжэ, манай стол дээрэ хилээмэн бии болноб гэжэ харуулна.Би Жалсарай хγбγγнэй хилээмэ хаяхые буруушаанаб, юуб гэхэдэ, нангин эдеэ бог шорой, угаадаhа руу хаянгγй, амитадта хоол болгожо γгэхэ хэрэгтэй. Хγнэй хара хγлhэеэ адхажа хэhэн ажал сэгнэхэ хэрэгтэй.

 Ажал хэжэ, ама тоhодохо

Хγдэлмэри хэжэ,хγсэ орохо гэhэн оньhон γгын удхаар дамжуулхаар байна.

Даабари:

а) Зурагдаһан үгэнүүд ямар хэлэлгын хубинууд бэ?

б) Тус хэлэлгын хубинууд ямар мэдүүлэлэй гэшүүд болоноб?

 

В-1. Хэбтэһэн хүн хээли алдаха, ябаһан хүн яһа зууха. Түрүүлэгшэ мориншни энэл даа. Гар дээрэнь аягатай сай ууралтана. Ахамни үглөөдэр ерэжэ магад. Тэрэ ерэгшэ хүн минии нүхэр. Таа, иихэдээ яадаг юм?

 

В-2. Ябаха нохойе ябахагүй нохой һаатуулба. Бидэ харгыгаар ерээбди. Манай нютаг харгыгаар һайн. Тэжээһэн буруу тэргэ эбдэбэ. Хото ябаха болзорнай үглөөдэр. Энэ тэрэ арьяатаниие тэһэ биса мүргэдэг, тэнсэлгүйхэн хүсэтэй Тэхэ бабана гээшэб.

 

В-3. Эрхые һуранхаар, бэрхые һура. Хэлэнэй ута толгой орёохо, хормойн ута хүл орёохо. Хүн болохо багаһаа, хүлэг болохо унаганһаа. Тэрэ басаган манай. Эрын һайн гэрэйнгээ газаа, эхэнэрэй һайн гэрэйнгээ досоо. Шамайгаа ерүүлхэбди.

 

В-4. Урданай зоной үхибүүдээ багаһаань хойшо али бүхы юумэндэ һургадагынь яахашье аргагүй зүб. Суглаанай һүүлдэ кино харуулба. Үхибүүд миисгэйн һүүлдэ саарһа уяжа наадаба. Эдэ модонуудай сэхэнүүдыень отолоё. Өөрынгөө мууе үхэтэрөө мэдэхэгүй, хүнэй мууе уулзаһаар мэдэхэ. Үгэ, үрөөһэнииньэндэ хорхойжо хэбтэнэбши?

Обородууд

Даабари:

1.     Мэдүүлэлэй сэглэлтын тэмдэг табяад, тайлбарилагты.

2.     Мэдүүлэл соо байһан обородуудай дахуулагша, үйлэдэгшыень ологты.

3.     Причастна оборот юрын гү, али бэеэ дааһан гү гэжэ элирүүлэгты. Юундэ?

4.     Деепричастна оборот юрын гү, али бэеэ дааһан гү гэжэ элирүүлэгты. Юундэ?

5.     Обородууд мэдүүлэл соо ямар гэшүүн болоноб гэжэ асуудал табяад тодоруулагты.

6.     Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри хэгты.

 

В-1. Урин дулаан эхилжэ, наруули нэмэри газарта түрүүшын ургы сэсэг һалбараад, һонин хоншуухан үнэр хамар өөдэ хангалтана. Манай буряад зоной дунда эрын гурбан наадан бүри эртэ урда сагһаа эхилээд, мүнөө болотор аргагүй ехээр дэлгэрһэн юм.

 

В-2. Урин дулаан хабарай сагай ерэхэдэ, үнэр дэлгэр тала дайдамнай һэргэн, үнгын сэсэгүүдээр һалбаран долгилжо, хүбшэ тайгамнай ногоорон, хүхы шубуунай дуугаар ханхинан зэдэлдэг. Радна өөрөө мэдэнгүй, зуруулаа үбэртэлжэрхёод, ажалша хүнэй абьяасаар хорёогой һургааг абажа, шамарһан оройень заһажа эхилбэ.

Һуралсалай-методическа хангалга

  1. «Буряад хэлэн», О.Ш. Цыремпилова, Ц.С. Жанчипова,  Улаан-Үдэ., «Бэлиг»., 2013 он.
  2. «Буряад хэлээр тестнүүд»., Б.Б. Гомбоев., Улаан-Үдэ., «Бэлиг»., 2014 он.
  3.  «Буряад хэлэн» сахим hураха ном.,  Улаан-Үдэ., 2006 он., 2012 он.
  4. «Буряад hургуулиин программанууд»., «Буряад хэлэн» Y- ХI классууд., Д.Б. Базарова, Д.Д. Санжина., Б.Б. Будаин., Улаан-Үдэ., «Бэлиг»., 2008 он.
  5. «Буряад хэлээр, уншалгаар, буряад литератураар hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ»., Ц.Б. Цыренова, Б.Б. Жалсанов., Улаан- Үдэ., «Бэлиг»., 2007 он.
  6. «Буряад хэлэн болон литератураар дунда hургуулиин hуралсалай заршам»., Б-Д. Батоев., Д-Н.Д. Доржиев., С.Ж. Балданов…, «Бэлиг»., 2004 он.

Шэнэ онол арга:

  1. Компьютер
  2. Проектор
  3. Интерактивна самбар
  4.  «Буряад хэлээр сахим һураха ном»
  5. Буряад уран зохёолой соносохо номой һан (аудиобиблиотека)

             Шалгаха хэрэгсэл :

  • Шалгалтын асуудалнууд ба даабаринууд;
  • Электрон номой тестнүүд

 Интернет онол арга:

Һурагшадай уншаха литература

  1.         Буряад хэлэн», О.Ш. Цыремпилова, Ц.С. Жанчипова,  Улаан-Үдэ., «Бэлиг»., 2013 он.
  2. « «Буряад хэлэн» сахим hураха ном.,  Улаан-Үдэ., 2006 он., 2012 он.



Предварительный просмотр:

МО «Курумканский район»

МУ «Курумканское районное Управление образования»

МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»

671635, с. Арзгун, ул. Комсомольская, 1                          E-mail: gargaschool@yandex.ru

Рассмотрено                                                   Согласовано                                                                    «Утверждаю»                                                                                                    

на заседании МО гуманитарного       с заместителем                                       Директор школы                                                   направления                                                директора по УР                                          _________ Е.Д.  Бадмаева

______/ Е.Д. Раднаева                                   ______/ Е.Д. Раднаева                                     «31» августа 2017  г.

 « 31»  августа 2017  г.                                   «31» августа 2017  г.

                                                                                       

                                       

Рабочая программа

 Предмет: Бурятский язык

 Класс: 8

Учитель:  Шарланова Н.Ц.

Срок действия рабочей программы: 2017-2018 учебный год

                                                   

Арзгун, 2017 г

ТАЙЛБАРИ БЭШЭГ

           

            «Буряад хэлэн»  гэhэн курсын ажалай программа  хадаа Россиин Федерациин hуралсалай Министерствын тогтоолнууд дээрэ үндэhэлжэ зохёогдоhон hуралсалай программа болоно:

-Федерального закона  «Об образовании в Российской Федерации» от 29.12.2012 г;

-Закона Республики Бурятия от 13.12.2013 № 240-V «Об образовании в Республике Бурятия»;

 -Закона Республики Бурятия от 10 июня 1992 г. №221-XII«О языках народов Республики Бурятия» (с изменениями и дополнениями);

-Федерального государственного стандарта основного общего образования (утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897 «Об утверждении и введении в действие федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования» (зарегистрирован в Минюсте России 6 февраля 2015 г., рег. номер 35915);

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 29.12.2014 г №1644 «О внесении изменений в приказ Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г №1897 «Об утверждении федерального государственного стандарта основного общего образования»;

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 31.12.2015 № 1577

«О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт основного общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897» (Зарегистрирован в Минюсте России 02.02.2016 № 40937);

-Федеральных перечней учебников на 2017/2018 учебный год (утверждены приказом Минобрнауки России от 31 марта 2014 г №253 (ред. от 08.06.2015)с изменениями на 26 января 2016 года «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»);

- СанПиНа 2.4.2.2821-10 "Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях"» (утверждены постановлением Главного государственного санитарного врача Российской Федерации от 29 декабря 2010 г. №189, зарегистрированным в Минюсте России 3 марта 2011 г., рег.номер 19983)

-Примерной основной образовательной программы основного общего образования протокол №1/15 от 08 апреля 2015 г;

-Основной образовательной программы основного общего образования МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»;

-Устава МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова», утвержденного постановлением администрации МО «Курумканский район»  от 28 декабря 2015  г.        

         

                                                                                       

Рабочая программа по предмету

«Бурятский язык»

(7 класс)

 

                                                                                     

             Составитель: Шарланова Н.Ц.,

 учитель бурятского языка

 и литературы

                                                   

Арзгун, 2017 г

ТАЙЛБАРИ БЭШЭГ

           

            «Буряад хэлэн»  гэhэн курсын ажалай программа  хадаа Россин Федерациин hуралсалай Министерствын тогтоолнууд дээрэ үндэhэлжэ зохёогдоhон hуралсалай программа болоно: 2012 оной «Россин Федерациин Һуралсалай хуули», һургуулиин Устав г.м.

          Россин эрдэм hуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байгаа мүнөө сагта Байгалай регионой hуралсалай эмхинyyдтэ буряад хэлэ бэшэг шудалгалгада гyнзэгы анхарал хандуулагдана. Буряад Республикада, Агада ба Усть-Ордада, Улаан-Yдэ хотын hургуулинуудаар тyрэлхи хэлэеэ, буряад арадайнгаа оюун бодол, еhо заншал, соел гэгээрэлые hэргээхэ, хyгжөөхэ, дэлгэрyyлхэ талаар hyyэй жэлнyyдтэ ехэ ажал хyдэлмэри ябуулагдажа байна.

          1992 оной июниин 10-да баталагдаhан «Буряад Республикын арадуудай хэлэнүүд тухай» Хуулиин ёhоор буряад хэлэнэй гүрэнэй хэлэнүүдэй нэгэн болоод байхадань, тус хэлэндэ олониитын, арад зоной, тэрэ тоодо залуушуулай, hурагшадай хандалга нилээд гүнзэгырнэ. Тиимэhээ  багшын үүсхэлдэ, зохеохы ажалда үргэн харгы гаргагдана.

         Россин эрдэм hуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байгаа мүнөө сагта Байгалай регионой hуралсалай эмхинүүдтэ буряад хэлэ бэшэг шудалгалгада гүнзэгы анхарал хандуулагдана.  

        Буряад хэлэнэй багшанарай, хyмүүжүүлэгшэдэй урда табигдаха шухала зорилгонууд:

          - ургажа ябаа залуу үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэhэ hууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ;

          - hурагшадые Буряад республикын гүрэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо;

          - ниитын болон ажахын хэрэгтэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглүүлжэ hургаха;

          - арадайнгаа түүхэ, аман зохеолойнь баялиг, ёhо заншал, соёл болбосорол – эдэ бүгэдэндэ түшэглэн, тэдэниие hургажа, хyгжөөжэ, хүмүүжүүлжэ, буряад үндэhэ яhатанай гүнзэгы мэдэрэл бүрилдүүлхэ.

          Тус зорилгорнуудhаа дулдыдан, буряад хэлэ заажа байhан багшанарай урда иимэ шухала эрилтэнүүд табигдана:

          1. Нэн тyрүүн түрэлхи хэлэеэ заажа байhан багша хадаа өөрөө хэлэ бэшэгэй талаар үндэр хэмжээнэй эрдэм мэдэсэтэй, болбосорол ехэтэй, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй, тэрэ тоодо буряад хэлэнэй саашанхи хүгжэлтын гол зорилгонуудые гүнзэгыгөөр ойлгохо ёhотой;

          2. Һурагшадай эрдэм мэдэсын эрилтэнүүдэй стандарт ба программа шудалжа, багша буряад хэлэ заалгые тyсэблэхэ;

          3. Һуралсалай жэлэй эхиндэ багша класс бүхэндэ hурагшадай мэдэсэ шадабариин хэмжээе элирүүлхэ зорилготойгоор хэдэн ондоо түхэлэй шалгалтын хүдэлмэринүүдые дүүргүүлхэ: грамматическа даабаринуудтай диктантнуудые, зохёолго ба найруулгануудые бэшүүлжэ, тестнүүдые дүүргүүлжэ, анкетэнүүдэй асуудалнуудта харюусуулжа болохо; аман шалгалта үнгэргэхэ; үзэгдэhэн темээр шалгалтын асуудалнуудта харюунуудые шагнаха; хөөрэлдөө эмхидхэхэ болон бусад эдэ даабаринуудые дүүргэлгын дүнгүүд hурагшадай мэдэсэ, шадабари, хүгжэлтые гү, али программын эрилтэнүүдhээ гээгдэлхэ зүбөөр гэршэлдэг. Эндэhээ уламжалан, багща класс бүхэндэ hурагша бүхэнтэй hуралсалай жэл соо хэхэ ажалаа багсаан эмхидхэхэ.

          4. Һурагша бүхэнэй эрдэм мэдэсын хэмжээн адли бэшэ, тиимэhээ хэшээлэй алишье шатада hурагшын мэдэсын хэмжээндэ тааруугаар даабаринуудые дүүргүүлхэ.

          5. Һурагшадые hургаха, хyгжөөхэ, хүмүүжүүлхэ зорилгонууд түрэлхи хэлэнэй, уран зохёолой хэшээлнүүдтэ нягта холбоотойгоор элдэб онол аргануудаар, жэшээлхэдэ: интегрированнэ аргаар гэхэ гү, али заагдажа байгаа предмедүүд хоорондын харилсаанай аргаар бэелүүлэгдэхэ ушартай. Эндэ 2006, 2011 онуудта гараhан «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» (электронно ном) доторхи тон баян, хэрэгтэй материалнуудые зүбөөр бэе бэетэйнь тааруулан холбожо шадабал, багшанарташье, hурагшадташье нилээд аша үрэтэй ба hонирхолтой байха.

          6. Хэлэлгын культура (соёл) дээшэлүүлхэ, гүнзэгырүүлхэ, зохёохы ба холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэринүүдые хэшээлэй алишье шатада хараалха, түсэблэхэ.

          7. Һурагшадые hургалга, хүгжөөлгэ, хүмүүжүүлгын зорилгонуудые сагай эрилтэдэ таарамаар бэелүүлхын тула, буряад хэлэ ба уран зохёол заажа байhан багшанар өөрынгөө эрдэм мэдэсые, дүй дүршэлые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, методикодо, психологидо ба дидактикада бии боложо, хэблэгдэжэ байдаг эрдэмтэдэй, шэнэдхэгшэ багшанарай шэнжэлэлгын хүдэлмэринүүдые, шэнэ дурадхалнуудые ба түрүү дүй дүршэл үзэжэ, шүүмжэлжэ, ажал хүдэлмэридөө нэбтэрүүлжэ байха.

          Зорилгонууд

1.  Һурагшадые литературна хэлэндэ hургалга.  Абяануудые зүбөөр үгүүлхэ, үгэнүүдэй лексическэ удхые зүб ойлгохо, удхын сохилто зүбөөр хэрэгдэхэ дадалтай болгохо. Мэдүүлэл соо хэрэглэгдэhэн үгэнүүд hуури байраяа зүбөөр олоhон, удхынгаа талаар бэе бэетэеэ зүбөөр холболдонхой байха ёhотой. Нютаг хэлэнэй онсо илгаануудта анхаралаа хандуулха: алибаа нютагта тус үгые гү, али абяае иигээд үгүүлдэг, харин литературна хэлэндэ иимээр үгүүлдэг гэжэ зэргэсүүлэн ойлгуулха шухала.

2. Һурагшадай үгын нөөсые арьбажуулга ба мэдүүлэл зохёолгые хүгжөөлгэ. Уран зохёол, сонин, сэтгүүлнүүдые уншадаг hурагшын хэлэн тодо сэбэр, үгэ баянтай, мэдүүлэлнүүдые зүбөөр найруулха дадалтай байдаг. Хүшэр удхатай үгэнүүдые ойлгуулжа хэрэглүүлхэ шухала, словарна хүдэлмэри хэшээл бүхэндэ эмхидхэгдэжэ байха ёhотой. Хэрбэеэ hурагшада ойлгогдосогүй үгын байбалнь, «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» соо «Толи» гэhэн бүлэг нээбэл, багшанарай ба hурагшадай хэрэглэхэ 14 зүйлэй толинуудые ашаглан, хэрэгтэй үгэнүүдэй зүб бэшэлгэ, оршуулга, тайлбаринь олдохо аргатай.

          3. Холбоо хэлэлгэдэ hургалга. Буряад хэлэ заалгын гол зорилгонуудай нэгэн – хүнүүдэй хоорондоо харилсаха арга боломжо гүнзэгырүүлгэ, hанал бодолоо зүбөөр, үгэ баянтайгаар дамжуулха шадабари хүгжөөлгэ. Энэ шадабари болон дадал буряад хэлэнэй, уран зохёолой ба дунда hургуулида үзэгдэжэ байгаа бүхы предмедүүдээр хэшээлнүүдтэ хэлэлгэ хүгжөөхэ элдэб даабаринуудые hурагшадаар дүүргүүлхэдэ бэхижүүлэгдэдэг. Зохёолго болон найруулга бэшэхын тула hурагшад хүдэлмэрингөө сэдэб зүбөөр шэлэн олохо, гол удхыень тодоор ойлгохо, юрын гү, али орёо түсэб зохёожо шадаха дүршэлтэй болохо ёhотой. Үгэнүүдэй удхые, тэдэнэй холбоое, хэлэлгын уран аргануудые зүбөөр хэрэглэхэ. Оролто хубияа – шухала хубида, түгэсхэлдэ гуримтайгаар шэнжэлэн орожо, зохёолгоёо бэшэхэ.

Программын бүридэл

VII класс

1. Дабталга.

2. Үйлэ үгэ.

3. Дахуул үгэ.

4. Холболто үгэ.

5. Зүйр үгэ.

6. Аянгалhан үгэ.

7. Дабталга.

8. Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ.

Буряад хэлээр hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

hурагшадай аман харюу сэгнэлтэ

           Грамматикаар hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал элирүүлхэ аргын нэгэн хадаа аман асуудал болоно.

          Тусхай темээр hурагшын аман харюу холбоо удхатай мэдээсэл боложо, грамматика хэр зэргэ тодорхойгоор мэдэдэг, ойлгодог байhыень элирүүлнэ.

           Һурагшын аман харюу удаа дараалан hубариhан байха еhотой.

           Һурагшадай аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ юумэндэ анхаралаа хандуулха:

     - харюунь зүб, дүүрэн гү;

     - үзэhэн материала хэр зэргэ ойлгооб;

     - үгэ хэлэеэ хэр зэргэ найрулжа харюусааб;

     - мэдүүлэл hайнаар зохеожо, мэдyyлэл соо аялга (интонаци) зүб табижа, үгэ зyбөөр хэрэглэжэ, грамматическа шүүлбэри хэжэ шадана гү;

      - hурагшын зохеоhон мэдүүлэлэй стиль зүб гү.

            Аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ эрилтэ баримталха:

     «5» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын шудалан үзэhэн материалаа хүсэд дүүрэнээр мэдэхэ, тодорхой hайнаар найруулжа, хэлэн тухай ойлгосодо зүб тодорхойлго  үгэжэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрынгөө зохеоhон жэшээ харуулжа, материалай удаа дараае алдангүй, литературна хэлээр, эли тодоор дамжуулжа шадаха байхадань;

     «4» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын харюу «5» гэhэн сэгнэлтэдэ табигдадаг эрилтэ хангамаар аад, зүгөөр 1-3 алдуутай, багшын ажаглаhанай хойно, тэрэнээ өөрөө заhажа, найруулан хэлэхэдээ, удаа дараагай ба хэлэнэй 1-3 алдуу гаргаhан байхадань;

     «3» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша тус темын гол зүйл мэдэхэ ба ойлгохо байhанаа харуулжа, материалаа дутуу найрулhан, ойлгосо тодорхойлгодо гү, али дүрим дутуу мэдэхэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрөө жэшээ үгэжэ шадаагүй, материал найруулхадаа удаа дарааень эбдэhэн, хэлэнэй талаар алдуу гаргаhан байхадань;

     «2» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша үзэhэн материалаа ехэнхииень мэдэхэгүй, тодорхойлго ба дүрим хэлэхэдээ удхыень хазагайруулhан, материал ойлгожо ядангяар, гуримгүйгөөр найруулhан байхадань табиха.

Диктант сэгнэлгэ

            Диктант бэшэлгэ хаадаа hурагшадые бэшэгэй дүримдэ, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ, стильдэ, бэшэмэл хэлэлгэдэ hургаха арга зэбсэгэй нэгэн болоно. Диктант hурагшадай анхарал дээшэлүүлдэг, hанал бодолыень зyбөөр эмхидхэдэг, өөhэдыгөө шалгаха дүршэлтэй болгодог.  Диктант бэшүүлхын тула холбоотой текст хэрэглэбэл зохистой. Энэ текст мүнөө үеын литературна хэлэнэй эрилтэ баримталhан байха еhотой.

                Диктантын текст класс класста таараhан, hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха.

     Диктант бэшүүлхэ текстын юрэнхы хэмжээн:

     7 класста – 90-100 үгэ;

              Словарна диктант хүндэ бэшэлгэтэй үгэ hурагшадай хэр зэргэ зүбөөр бэшэхэ шадаха болоhыень шалгадаг.

              Словарна  диктантын үгэнүүдэй тоо:

     7 класста – 20-25 үгэ;

               Словарна диктант сэгнэхэдээ, иимэ сэгнэлтэ табиха:

     «5» сэгнэлтэ алдуугүй диктантын түлөө;

     «4» сэгнэлтэ 2-3 алдуутай диктантын түлөө;

     «3» сэгнэлтэ 3-5 алдуутай диктантын түлөө;

     «2» сэгнэлтэ 6-hаа дээшэ алдуутай диктантын түлөө.

            Бүхы дээрээ бэшэгэй дүримөөр, сэглэлтын тэмдэгээр ороhон дүрим класс класста эдээнhээ олон бэшэ байха:

Класс

Тоо

Бэшэгэй дyрим

Сэглэлтын тэмдэг

7

10-12

4-5

Найруулга (изложени) сэгнэлгэ

           Найруулга бэшүүлхэ текст hургалгын, болбосоролой, хүмүүжүүлгын зорилго хангаhан, удхынгаа ба үгэ хэлэнэйнгээ талаар hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха еhотой.

             7-9 -дэхи класста диалог ба шүүмжэлэн бодомжолгын зүйлөөр ореошог болгогдоhон характеристикэ, зураглагдаhан хэhэг зохеолhоо үгтэхэ.

     Найруулга бэшэхэ тектын хэмжээ:

     7 класста – 140-170 үгэ;

          Шалгалтын найруулгын текст багша хоер дахин эли тодоор, яаралгүйгөөр уншаха еhотой.  

         Мүнөө үедэ шабинарай бэе махабад бэхижүүлхэ, элүүр энхые сахиха тухай асуудал гол асуудал болоод байна. Тиимэһээ энэ һуралсалай программаар үзэгдэхэ материал  үхибүүдэй ухаан бодол болон наһандань таарамжатайгаар зохёогдонхой.

           Энэ тайлбари бэшэг соо үгтэhэн дурадхалнуудта багша творческо хандажа, hурагшадайнгаа наhа, бэлэдхэл, мэдэсэ, шадабари хараадаа ябан ажаллаха.  Сээжэлдэхэ зохёолнууд класс бүхэндэ багшын үзэмжөөр үгтэхэ  гэжэ хараалагдана.

          Буряад хэлэнэй, тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан, Россин эрдэм hуралсалай түсэбые (учебный план) баримталан, мүнөө үедэ хэрэглэгдэдэг программын үндэhөөр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан, программа зохёогдобо. Буряад хэлэ үзэлгэдэ 7 класста эрдэм hуралсалай түсэбѳѳр неделидэ 2 час үгтэнэ. 2016-2017 hуралсалай жэлдэ бүхыдээ 70 час болохо.  

          Тус программа 1 жэлдэ зохёогдоо. Багша программын «Каледарна – тематическа түсэблэлгэ»  хубилгаха эрхэтэй.

Календарна - тематическа түсэблэлгэ (7-дохи класс)

hара, үдэр

Грамматика ба бэшэгэй дүримөөр үзэхэ программын материал

Хэшээлэй темэ

Часууд

Хэшээлэй зорилгонууд

Холбоо хэлэлгэ хүжөөлгэ болон элдэб практическа хүдэлмэринүүд

Гэрэй даабари

Тусэб

Факт

05.09

6-дахи класста үзэhэнөө дабталга

Юумэнэй нэрын зохилдол

5 ч.

1

Юумэнэй нэрын зохилдол дабтажа, бэшэгэй дүрим дабтаха. Падежнүүдые асуудалнуудтайнь дабтаха. Хэлэлгэдээ хэр зүбѳѳр хэрэглэнэб гэжэ шалгаха.

Номоор упражненинуудые дүүргэхэ, сахим номоор тестовэ даабари хэхэ.  

упр. 4 стр. 6

07.09

Юумэнэй нэрын хамаадал

1

Юумэнэй нэрын нюурта ба өөртэ хамаадал дабтаха. Сасуулга хэжэ, бэшэгэй дүрим дабтаха.

Притча оршуулга хэхэ, сахим номоор тестовэ даабари хэхэ.  

упр. 13,14 стр. 11

12.09

Тэмдэгэй, тоогой,

түлөөнэй нэрэнүүд

1

Тоогой нэрэ элирхэйлэгшэ болон хэлэгшэ болгон хэрэглэлгэ. Шанарта ба харилсаата тэмдэгэй нэрэнүүдэй илгаае тайлбарилха.

Суффикснууд. Диалог.  Түлөөнэй нэрын илгарал, зохилдол, хамаадал. Түлөөнэй нэрын нюурта ба өөртэ хамаадал

Нюурай түлөөнэй нэрэнүүдые хэрэглэжэ, мэдүүлэлнүүдые зохеогоод бэшэхэ. Схемээр мэдүүлэлнүүдые зохёохо

упр. 31 стр. 1

14.09

  Дайбар үгэнүүд

1

Наречиин илгарал, бии болохо арганууд.

Зураг анхаралтайгаар хараад, «Алтан намар» гэжэ нэрэтэй богонихон рассказ зохёохо. Тэрээн соогоо ургамалай, сэсэгэй, модонуудай хубилжа, ямар үнгэтэй болодогыень бэшэхэ.

упр. 38 стр. 19

19.09

Дабталгаар шалгалтын хүдэлмэри

1

Түсэблэлгэ.

1. Yгын бүридэл: hуури., залгалта, үндэhэн, суффикс. 2. Yгын фонетическэ шүүлбэри. 3.Yгын морфологическа шүүлбэри.

Диктант бэшэхэ. Yгын бүридэл: hуури., залгалта, үндэhэн, суффикс.  Yгын фонетическэ шүүлбэри.

Yгын морфологическа шүүлбэри. Тестэвэ даабаринууд.

упр. 47 стр. 21 оршуулга

21.09

Үйлэ үгэ

Үйлэ үгын удха шанар.

(30)

1

Мэдүүлэлэй илгаанууд, сэглэлтын тэмдэгүүд. Yгын бүридэл. Сэхэ хэлэлгэдэ хэрэглэхэ дүрим.  Үйлэ үгын  удха шанар. Эхин класста үйлэ үгэ тухай үзэhэнөө дабталга.

Номоор упражненинуудые дүүргэхэ. Эхин класста үйлэ үгэ тухай үзэhэнөө дабтан, тестовэ даабари хэхэ.  

упр. 94 стр. 44

26.09

 Үйлэ үгын маягууд

1

Юрын ба орёо мэдүүлэл. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд: нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёр. Үйлэ үгын гол морфологическа шэнжэнүүд ба синтактическа үүргэ тухай

Схемэдэ тааруулаад, мэдүүлэлнүүдые зохеохо.  Упражненинүүд.

упр. 106 стр. 50

28.09

 Үйлэ үгын вид

1

Глаголые хэлэгшэ болгон хэрэглэлгэ. Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри

Синтактическа үүргэ: Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри, элдэб даабаринууд.

 Упр. 110 стр. 53

03.10

Шалгалтын ажал

1

Юрэ хөөрэhэн текстээр үйлэдэгшэ нюурай характеристикэ харуулhан дэлгэрэнгы изложени бэшэжэ hуралга.

 Изложени

упр. 97 стр. 47

05.10

Үйлэ үгын hууринууд

1

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри: суффикс, залгалта, үндэhэн, hуури.

Үйлэ үгын hууринууд.

Упражненинүүд. Тестовэ шалгалта

упр. 97 стр. 47

10.10

Үйлэ үгын hүүлэй  түргэн аялганай унаха ба унахагүй ушар.

1

Абтаhан  үгэнүүдэй hүүлэй тодо бэшэ аялгануудай, эрсэ аялганууд дээрэ сохилто, үгэнүүдэй hүүл ба залгалтада бэшэхэ дүрим. Глаголой hүүлэй  түргэн аялганай унаха ба унахагүй ушар.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд, даабаринууд.

упр. 102 стр. 48

12.10

Үйлэ үгын түхэлнүүд  

1

Мэдүүлэлэй шухала ба юрын гэшүүд: нэрлүүлэгшэ ба хэлэгшэ, нэмэлтэ, элирхэйлэгшэ, ушарлагша.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд, даабаринууд.

упр. 105 стр. 50

17.10

Мэдүүлhэн түхэл тухай

1

Мүнөө саг, үнгэрhэн  саг, үнгэржэ байhан саг. Ерээдүй саг. Илгарал.

Рассказ зохёолго.  Юрэ хөөрэhэн текстээр үйлэдэгшэ нюурай характеристикэ харуулhан дэлгэрэнгы найруулга бэшэжэ hуралга.

упр. 119 стр. 57

19.10

Мэдүүлhэн түхэлэй сагууд

1

Мэдүүлhэн түхэлэй үнгэржэ байhан саг. Ерээдүй саг. Залгалтануудые зүб бэшэлгэ. Үнгэржэ байhан саг болон ерээдүй сагай залгалтануудые илгаруулжа hураха.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд, даабаринууд.

упр. 124 стр. 59

24.10

Найруулга

1

Найруулга бэшэхэдээ, зүбөөр hанал бодолоо удаа дараалан бэшэхэ шадабаритай болохо. Юрэ хөөрэhэн текстээр үйлэдэгшэ нюурай характеристикэ харуулhан дэлгэрэнгы найруулга бэшэжэ hуралга.

 «Мартагдашагүй аян» найруулга.  Юрэ хөөрэhэн текстээр үйлэдэгшэ нюурай характеристикэ харуулhан дэлгэрэнгы найруулга бэшэжэ hуралга.

Упр. 122 стр. 58

26.10

Шалгалтын ажал

1

Бэшэгэй дүримөөр, глаголой мэдүүлhэн  түхэлээр шалгалтын диктант ба тэрэнэй анализ.

Диктант. Шалгалтын ажалай шүүмжэлэл.

Упр. 129 стр. 61

07.11

09.11

Хандаhан түхэлэй  нюурнууд

Хандаhан түхэлэй залгалтанууд

1

1

1-дэхи нюур

2-дохи нюур         ойлгосо

3-дахи нюур

Хандаhан түхэл. 1-дэхи, 2-дохи, 3-дахи нюурнуудта хандалга

Хандаhан түхэлэй залгалтануудые зүб бэшэлгэ

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд, даабаринууд.

Упр. 143 стр. 67

Упр. 147 стр. 69

14.11

Шалгалтын хүдэлмэри

1

Бэшэгэй дүримөөр, глаголой хандаhан  түхэлээр шалгалтын диктант ба тэрэнэй анализ.

Бэшэгэй дүримөөр, глаголой хандаhан түхэлээр шалгалтын диктант ба тэрэнэй анализ.

Упр. 154 стр. 72

16.11

Причастна түхэл.

1

Хандаhан ба мэдүүлhэн түхэлнүүд, залгалтануудынь.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд, даабаринууд.

Упр. 159 стр. 75

21.11

Причастна түхэлэй илгаанууд ба залгалтанууд.

1

Yнгэрhэн саг, үни унгэрhэн саг, ерээдүй саг.   Илгарал. Залгалтануудые зүб бэшэлгэ.

Буряад арадай эдеэнэй дээжэ-сай тухай мэдэхэ болоно: «Сай баригты». Причастна түхэлэй илгаанууд ба залгалтанууд

Упр. 169 стр. 78, 184 стр. 84

23.11

Причастна түхэлэй зохилдол ба хамаадалнууд.

1

Падежэй зохилдол. Өөртэ,  нюурта хамаадал:  юумэнэй нэрэ, тэмдэгэй нэрэ дабталга. Үйлэ үгын хохилдол, хамаадал ойлгохо.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд, даабаринууд.

Упр. 186 стр. 85

28.11

Шалгалтын ажал

1

Юрэ хөөрэhэн текстээр үйлэдэгшэ нюурай характеристикэ харуулhан дэлгэрэнгы изложени бэшэжэ hуралга.

     Изложени

Упр. 180 стр. 82

30.11

Юумэнэй ба тэмдэгэй нэрэнүүдэй удха шанартай болохо ушар

1

1.Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд.

2.Причастна түхэл.

3.Причастна түхэлэй зохилдол ба хамаадалнууд

4. Причастинуудай юумэнэй нэрэ ба тэмдэгэй нэрын удха шанартай болохо ушар

5.Причастинуудай залгалтануудые бэшэхэ дүрим.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд.

Упр. 197-стр. 91

05.12

07.12

Деепричастна түхэлэй удха шанар, грамматическа тэмдэгүүд.

Деепричастинуудай илгаанууд ба залгалтанууд.

1

1

1.Глагол дабталга.

2.Мэдүүлhэн, хандалhан, причастна түхэлнүүд.

3.Деепричастна түхэл тухай ойлгосо.

4.Тэрэнэй удха шанар.

5.Илгаалнууд ба залгалтанууд. 6.Деепричастна түхэлэй удха шанар, грамматическа тэмдэгүүд.

«Харуу айл» (В.Эрдыниева) Онтохоной удхаар юу ойлгожо абабат? Һургаал боломоор зүйлнүүд бии гү?

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. «Амаралтын үдэр»  рассказай эхиие уншаад, саашань үргэлжэлүүлэн бэшэгты. Деепричастинуудые олоор оруулхаяа оролдохо.

упр. 208 стр. 99

Зохёолго«Амаралтын үдэр»

12.12

Зарим деепричастнуудай нюурта ба өөртэ хамаадал.

1

1.Деепричастинуудай илгаа ба залгалтанууд.

2.Деепричастинуудые хэлэлгэдэ  хэрэглэжэ hургалга.

«Этигэхэ хүсэл хүрэнэ» шүлэг уншаад, гол удхань юун тухайб гэжэ хэлэхэ. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд.

упр. 216, 217 стр. 102

14.12

Причастна ба деепричастна тухэлнүүдээр шалгалтын ажал

1

1.Өөрынгөө бэшэhэн худэлмэри анализ хэжэ hургалга.

2.Диктантда гараhан алдуунуудай дүримүүдыень дабталга.

Причастна ба деепричастна тухэлнүүдээр шалгалтын ажал:  диктант ба тэрэнэй анализ.

упр. 218 стр. 103

19.12

Үйлэ үгэнүүдэй бии бололго.

1

1.Глагол. Мэдүүлhэн түхэл.

Хандаhан түхэл  Причастна түхэл

Деепричастна түхэл Сэхэ удхата суффикснууд.

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри: үгын үндэhэн, суффикс, hуури, залгалта.

упр. 221 стр. 104

21.12

Үйлэ үгын идхаhан  удхатай суффикснууд.

1

Глаголой түхэлнүүдэй залгалтанууд. Үйлэ үгын идхаhан  удхатай суффикснуудые зүб бэшэлгэ.

Yгын бүридэлөөр шүлбэри. Изложени - миниатюра.

упр. 228 стр. 106

26.12

28.12

11.01

Хүлеэгдэhэн удхатай залгабаринууд

Хамтадхаhан, удхатай суффикснууд

Угталдуулhан удхатай суффикснууд.

1

1

1

Глаголой түхэлнүүдэй залгалтанууд .

Глаголой суффикснууд. Хүлеэгдэhэн, хамтадхаhан, угталдуулhан удхатай залгабаринууд тухай ойлгосо. Залгабаринуудые нэмэжэ, шэнэ үгэнүүдые бии болгожо hураха.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 231 стр. 107

упр. 233 стр. 108

упр. 235 стр. 109

09.01

Үйлэ үгын суффикста адли залгалтанууд.

1

1.Глаголой залгалтанууд

2.Глаголой суффикснууд.

3.Глагол бии болгодог суффикснууд.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 243 стр. 114

11.01

 Үйлэ үгэнүүдтэ частицануудые зүб бэшэлгэ.

1

1.Yгын бүридэлөөр шүүлбэри.

2.Частицанууд. Частицануудые зүб бэшэлгэ.  

Yгэ диктант. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд.

упр. 212 стр. 100

16.01

Үйлэ үгэ тухай  үзэhэнөө дабталга

1

1.Глаголой удха шанар.

2.Глаголой түхэлнүүд, тэрэнэй залгалтанууд.

3.Глаголой суффикснууд.

4.Yгын бүридэлөөр шүүлбэри.

5.Шалгалтын хүдэлмэридэ гараhан  алдуунуудай дүримүүдые дабталга.

Шалгалтын хүдэлмэри ба тэрэнэй анализ. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд.

упр.  220 стр. 104

18.01

Туhалагша хэлэлгын хубинууд.

Дахуул үгэ тухай ойлгосо

(4 ч.)

1

Илгаhан тэмдэгүүдые дабтахадаа, зөөлэн тэмдэгэй үүргэдэ анхаралаа табиха. (ульгам-горье, урьха-сарья).

Дахуул үгэ.

Yгын фонетическэ шүүлбэри.

Упражненинууд

упр. Упр. 272 стр. 132

23.01

Дахуул үгэ тухай ойлгосо

Ондоо хэлэлгын хубинуудhаа гараhан дахуул үгэнүүд.

1

1.Суффикснуудые дабтаха.

2.Yгын фонетическэ шүүлбэри.

3. Yгын морфологическа шүүлбэри. Ондоо хэлэлгын хубинуудhаа гараhан дахуул үгэнүүд тухай ойлгосо.

«Манай сад» гэжэ сочинени бэшэхын тула  үгтэhэн текст уншаха, гол удхыень хэрэглэхэ.

упр. 278 стр. 135

25.01

30.01

Дахуул үгэнүүдэй залгалтануудые абалга

Дахуул үгэнүүдэй илгаа

1

1

Анхан  hууриин тодо бэшэ аялгануудые дабтаха.

Олоной тоогой, падежэй залгалтануудые дабталга.

Юумэнэй нэрын тоо, олоной тоогой залгалтануудые дабталга. Дахуул үгэнүүдэй илгаа тухай ойлгосо.

Шэнжэлэлгын ажал хэжэ, ород хэлэндэ предлогууд гү, али буряад хэлэндэ  дахуул үгэнүүд үргэнөөр хэрэглэгдэнэ гү гэжэ элирүүлхэ.

Проектнэ ажал

упр. 280 стр. 136

01.02

06.02

Холболто үгэ

Союз тухай ойлгосо

Союзуудай илгаа

(7 ч.)

1

1

Союз тухай ойлгосо Падежнүүдые ба тэдэнэй залгалтануудые дабталга.

Союзуудые илгаруулжа шадаха.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 296 стр. 144

08.02

13.02

Орёо холболто үгэнүүд

Сложно союзуудые зүб бэшэлгэ

1

1

Нэгэ түрэл гэшүүд тухай ойлгосо дабтаха.

Союзуудые хэрэглэлгэ, сэглэлтын тэмдэгүүдые табилга.

Зохеолой удхаар хөөрэлдөө хэхэ. Номоор элдэб практическа даабаринууд.

упр. 300 стр. 146

упр. 302 стр. 147

15.02

20.02

Союзуудай сэглэлтын тэмдэгүүд.

2

Юрын сложно мэдүүлэлнүүдые дабтаха. Союзуудай сэглэлтын тэмдэгүүдые табижа hураха.

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 312 стр. 151

упр. 313 стр. 152

22.02

Шалгалтын ажал

1

Бэшэгэй дүримөөр, глаголой мэдүүлhэн  түхэлээр шалгалтын диктант ба тэрэнэй анализ.

Шалгалтын ажалай шүүмжэлэл

упр. 308 стр. 149

27.02

Зүйр үгэнүүд  

Частицанууд тухай ойлгосо.

(7 )

1

1.Частицанууд тухай ойлгосо.

2. Yгын бүридэлөөр шүүлбэри.

Глаголой hуури соохи  р,  л хашалгануудай удаадахи аялгануудай уналга.

Эхэ, эжынэр, тэдэнэй арюун hайхан сэдьхэл тухай хөөрэлдөө үнгэргэхэ.

упр. 254 стр. 122

01.03

Зүйр үгэнүүдэй  илгарал

1

Частицануудай илгарал тухай мэдэсэ.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 257 стр. 123

06.03

Зүйр үгэнүүд  зүб бэшэлгэ.

1

Частицануудые зүб бэшэлгэ.

Үгэ диктант. Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 262 стр. 126 сээжэлдэхэ

13.03

15.03

Асууһан ба баталһан частицанууд. Нюурай частицанууд

1

1

Асууһан ба баталһан частицануудые зүбөөр үгүүлжэ һургаха ба  нюурай частицануудые зүб бэшэлгэ.

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Номоор элдэб практическа даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 264 стр. 127

20.03

22.03

Шалгалтын ажал

2

Частицануудые хэлэлгэдээ хэрэглэжэ hургалга.

Анализ хэжэ hургалга.

Шалгалтын диктант, тэрэнэй анализ.

упр. 263 (1) стр. 127

03.04

Тусхай хэлэлгын хубинууд

Междометиин удха шанар

(5)

1

Междометиин удха шанар. Аянгалhан үгэнүүд тухай ойлгосо тухай.

Глаголой бии бололго дабтаха.

Ролёор уншалга, упражненинүүд. Номоор элдэб практическа даабаринуудые дүүргэхэ.

 упр. 317 стр. 156

05.04

Междометиин сэглэлтын тэмдэгүүд.

1

Глаголнуудай суффикснууд ба частицануудые зүб бэшэхэ дурим

Номоор элдэб практическа даабаринуудые дүүргэхэ.

упр. 327 стр. 161

10.04

Междометинүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр хэрэглэлгэ

1

Хэлэлгэ соо синоним - глаголнуудые хэрэглэжэ hураха. Междометинүүдые хэлэлгэдээ зүбөөр хэрэглэлгэ.

Шалгалтын асуудалнуудта харюу,  упражненинүүд. Диктант

упр. 330 стр. 162

12.04

17.04

Туhалагша хэлэлгын хубинуудаар дабталга.

Туһалагша хэлэлгын хубинуудаар шалгалтын ажал

1

1

Диалог тухай ойлгосо дабтаха. Туhалагша хэлэлгын хубинуудаар дабталга.

Туһалагша хэлэлгын хубинуудаар шалгалтын хүдэлмэри ба тэрэнэй анализ.

Шалгалтын асуудалнуудта харюу. Сахим номоор даабаринуудые хэхэ.

Туһалагша хэлэлгын хубинуудаар шалгалтын хүдэлмэри диктант, тест.

упр. 333 стр. 164

упр. 334 стр. 164

19.04

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ

Yгүүлэл тухай юрын ойлгосо.

(7)

1

1.Уран зохеолой.

2.Эрдэм hуралсалай.

3.Ниитэ-томилолгын.             стильнүүд

4.Хөөрэлдөөнэй, яряанай.

5.Хэрэгэй

Yгүүлэлэй стиль.

Радио гү, али теледамжуулгаар хуряангы изложени бэшэлгэ.

Номоор элдэб практическа даабаринуудые сээжээр дүүргэхэ.

Радио гү, али теледамжуулгаар хуряангы изложени бэшэлгэ.

упр. 346 стр. 169

24.04

Шалгалтын ажал: оршуулга

1

Аялгануудай hубарил, нугарал, тааралдал дабталга. Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказ ородhоо буряадта оршуулга.

Багахан текст ород  хэлэнhээ буряад хэлэндэ  оршуулга.

упр. 348 стр. 171

26.04

Сэглэлтэ тухай ойлгосо

1

Мэдүүлэл, юрын ба сложно мэдүүлэлнүүд. Уншаhан номдоо рецензи бэшэжэ hураха.

Рецензи бэшэлгэ. Упражнени 180 , 133-134 нюур

упр. 340 стр. 167

03.05

Зурагаар сочинени бэшэлгэ

1

Мэдүүлhэн, хандаhан, причастна ба деепричастна түхэлнүүдые дабталга.

Зурагаар сочинени бэшэлгэ.

 

упр. 360 стр. 175

08.05

Шалгалтын ажал: изложени

1

Глаголнууд, глаголнуудые ондоо хэлэлгын хубинуудһаа бии болгодог суффикснууд.

Түрэлхи литератураар үзэжэ байhан зохеолой хэhэгээр дэлгэрэнгы изложени. Yзэжэ байhан  геройнуудта характеристикэ үгэлгэ. Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн изложении бэшэхэ.  

Изложени бэшэлгэ. Характеристикэ үгэлгэ

упр. 364 стр. 177

10.05

Дурсалга бэшэлгэ

1

Нютагай уран зохёолшод гү, али мэдээжэ хүн, тэдээнтэй уулзалга тухай дурсалга бэшэлгэ. Һурагшын үзэмжѳѳр уран зохёолшод гү, али мэдээжэ хүн, тэдээнтэй уулзалга тухай дурсалга бэшэлгэ.

Нютагай уран зохёолшод гү, али мэдээжэ хүн, тэдээнтэй уулзалга тухай дурсалга бэшэлгэ.

упр. 368 стр. 178

15.05

«Минии хүсэл» гэжэ сочинени бэшэлгэ.

1

Сочинени бэшэхэ материал суглуулха, зүбөөр hанал бодолоо удаа дараалан бэшэхэ шадабаритай болохо.

«Минии хүсэл» гэжэ сочинени бэшэлгэ. А. Цыденовэй уран зурагууд тухай

упр. 376 стр. 182

17.05

Жэлэй hүүлдэ дабталга.

Глаголой хэлэгшэ болгон хэрэглэлгэ.

(4 ч.)

1

Yгын морфологическа шүүлбэри. Хэлэлгын хубинуудые дабтаха. Мэдүүлэй гэшүүдээр шүүлбэри.      Һурагшад юумэнэй, тэмдэгэй, тоогой нэрэнүүдые, дайбар үгэнүүдые, үйлэ үгэнүүдые  хэлэлгэдээ зүбөөр хзэрэглэжэ шадаха зэргэтэй.

Yгын морфологическа шүүлбэри. Мэдүүлэй гэшүүдээр шүүлбэри. Сахим номоор даабаринуудые хэхэ.

упр. 377 стр. 182.

22.05

Глаголнуудай түхэлнүүдые дабталга

1

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри. Глаголнуудай түхэлнүүд: хандаhан, мэдүүлhэн, причастна ба деепричастна, тэдэнэй залгалтанууд, суффикснууд.

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри. Сахим номоор даабаринуудые хэхэ.  

Yгын бүридэлөөр шүүлбэри

24.05

Туhалагша хэлэлгын хубинуудые дабтаха

1

Туhалагша хэлэлгын хубинууд:

Дахуул үгэ. Холболто үгэ. Зүйр үгэ.  Аянгалhан үгэ. Илгарал, залгалтануудые зүб бэшэлгэ.

Номоор элдэб практическа хүдэлмэринүүд, Тестовэ даабаринуудые, упражненинүүдые  дүүргэхэ упражненинүүд, даабаринууд.

упр. 380 стр. 183

29.05

Түгэсхэлэй шалгалтын хүдэлмэри ба тэрэнэй анализ.

1

Түгэсхэлэй шалгалтын хүдэлмэри ба тэрэнэй анализ. Юрэ хөөрэhэн текстээр үйлэдэгшэ нюурай характеристикэ харуулhан дэлгэрэнгы изложени бэшэжэ hуралга.

Изложени «Түймэртэ ороhон тайга»

Хамта:

70 час

Жэлэй hүүлдэ шалгалта

Изложениин текст «Түймэртэ ороhон тайга»

          Тэдэнэй дабаагаа дабажа ябатарнь, урдань түймэртэ дүрэhэн модод харлашаба. Аймшагтай hүрөөтэй гээшэнь! Далха иигэжэ харлан дүрэшэhэн тайга түрүүшынхиеэ хараhандаа, амияашье абахаяа болишоод hууба.

          Түймэртэ ороһон тайга соо хон-жэн. Амитай юумэн эндэ үгы. Жэжэхэн шубуудай ниидэхэньшье харагданагүй. Ажалша тоншуулай модоной дорьбосо тоншохоньшье дуулданагүй. Дүрэhэн модод харлажа, хүнэй досоо гансата муу болгоно. Далхын шэртэжэ харахада, зарим модод оройhоо абаад узууртаа хүрэтэрөө дүрэнхэй. Нэгэшье гэшүүhэн едойногүй. Эндэ тэндэ набтархан сагдуул модод дүрэнгүй үлэшөө. Зарим мододой хахадынь дүрэшэhэн байна. Модоной хахад тала дүрэхэ гээшэ юун гээшэб? Шархатаhан хүнтэй адли. Далха нэгэ тиимэ модо үнихэн адаглажа хараад, дайнhаа шархатаад ерэhэн абаяа hанаадхиба. Тэрэ модо угаа хайрлаба.  

Багшын хэрэглэхэ методическа литература

          Б.Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5-дахи класс Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Цыдыпов Ц.-Ж. Ц., Базарова Д.Б, Жамьянова Ц-Х.Ж «Буряад хэлэн» 6-7 класс Улан-Үдэ «Буряад номой хэблэл» 1993 он.

          Д.Д. Доржиев, Р.Ц. Санжимитыпова «Буряад хэлэн» 8-9 класс Улан-Үдэ «Буряад номой хэблэл» 1993 он.

          «Буряад hургуулиин программанууд» Буряад хэлэн 5-11 класс Д.Д. Санжина, Г.Д. Будаева, Б.Б. Будаин Улан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Шарланова Н.Ц., Раднаева Е.Д. «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ 2008 он.

          Д.М. Бурхинов «Обобщение передового педагогического опыта» Улан-Үдэ 2001 он.

          А.Б. Санжаева, Ж.Д. Намтаров «Буряад хэлэнэй грамматикаар даабаринууд болон тайлбаринууд» Улан-Үдэ «БГУ-гай хэблэл» 2006 он.

          Бабу-Доржи Батоев «Буряад хэлэн» 5-9 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2005 он.

          С.Ж. Мархаева «Буряад хэлэн тестнүүд» 5-7 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Д.Б. Базарова «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Дампилова Х.Д., Мархаева С.Ж. «Диктантнуудай суглуулбари» 5-9 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2002 он.

          Даши-Нима Доржиев «Мүнөөнэй буряад хэлэн» Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2005 он.      

          «Мэндэ-э!» Начальный курс бурятского языка Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Г.Н. Волков, Т.Д. Замбалова «Этнопедагогико» Улаан-Үдэ 2005 он.

          Л.Д. Шагдаров «Буряад хэлэнэй бэшэгэй дүрим» Улаан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2009 он.

          У-Ж.Ш. Дондуков, Б.Б. Лхасаранова «Учебник бурятского языка» Улан-Үдэ Издательство «Бэлиг» 2006 он.

          «Буряад хэлэн» электронный учебник бурятского языка.

          «Сельская школа опыт и перспективы» Улан-Үдэ «Издательство Бурятского госуниверситета» 2003 он.

          «Трансформация социально-профессионального поведения работников образования» Улан-Үдэ «Издательство Бурятского госуниверситета» 2007 он.

          «Буряад хэлэ, литература заалгын зарим асуудалнууд болон ерээдүйн хараа бодолнууд» Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

                   

Һурагшадай уншаха литература

          Б.Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5-дахи класс Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Цыдыпов Ц.-Ж. Ц., Базарова Д.Б, Жамьянова Ц-Х.Ж «Буряад хэлэн» 6-7 класс Улан-Үдэ «Буряад номой хэблэл» 1993 он.

          Д.Д. Доржиев, Р.Ц. Санжимитыпова «Буряад хэлэн» 8-9 класс Улан-Үдэ «Буряад номой хэблэл» 1993 он.

          Шарланова Н.Ц., Раднаева Е.Д. «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ 2008 он.

          А.Б. Санжаева, Ж.Д. Намтаров «Буряад хэлэнэй грамматикаар даабаринууд болон тайлбаринууд» Улан-Үдэ «БГУ-гай хэблэл» 2006 он.

          Бабу-Доржи Батоев «Буряад хэлэн» 5-9 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2005 он.

          С.Ж. Мархаева «Буряад хэлэн тестнүүд» 5-7 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Д.Б. Базарова «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Дампилова Х.Д., Мархаева С.Ж. «Диктантнуудай суглуулбари» 5-9 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2002 он.

          Даши-Нима Доржиев «Мүнөөнэй буряад  хэлэн» Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2005 он.      

          «Мэндэ-э!» Начальный курс бурятского языка Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Л.Д. Шагдаров «Буряад  хэлэнэй бэшэгэй дүрим» Улаан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2009 он.

          У-Ж.Ш. Дондуков, Б.Б. Лхасаранова «Учебник бурятского языка» Улан-Үдэ Издательство «Бэлиг» 2006 он.

          «Буряад хэлэн» электронный учебник бурятского языка.



Предварительный просмотр:

МО «Курумканский район»

МУ «Курумканское районное Управление образования»

МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»

671635, с. Арзгун, ул. Комсомольская, 1                                          е-mail: gargaschool@yandex.ru

Рассмотрено                                                   Согласовано                                                                    «Утверждаю»                                                                                                    

на заседании МО гуманитарного       с заместителем                                       Директор школы                                                   направления                                                директора по УР                                          _________ Е.Д.  Бадмаева

______/ Е.Д. Раднаева                                   ______/ Е.Д. Раднаева                                     «31» августа 2017  г.

 « 31»  августа 2017  г.                                   «31» августа 2017  г.

                                                                                       

                                           

Рабочая программа

 Предмет: Бурятский язык

 Класс: 8

Учитель:  Шарланова Н.Ц.

Срок действия рабочей программы: 2017-2018 учебный год

                                                   

Арзгун, 2017 г

ТАЙЛБАРИ БЭШЭГ

           

            «Буряад хэлэн»  гэhэн курсын ажалай программа  хадаа Россиин Федерациин hуралсалай Министерствын тогтоолнууд дээрэ үндэhэлжэ зохёогдоhон hуралсалай программа болоно:

-Федерального закона  «Об образовании в Российской Федерации» от 29.12.2012 г;

-Закона Республики Бурятия от 13.12.2013 № 240-V «Об образовании в Республике Бурятия»;

 -Закона Республики Бурятия от 10 июня 1992 г. №221-XII«О языках народов Республики Бурятия» (с изменениями и дополнениями);

-Федерального государственного стандарта основного общего образования (утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897 «Об утверждении и введении в действие федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования» (зарегистрирован в Минюсте России 6 февраля 2015 г., рег. номер 35915);

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 29.12.2014 г №1644 «О внесении изменений в приказ Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г №1897 «Об утверждении федерального государственного стандарта основного общего образования»;

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 31.12.2015 № 1577

«О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт основного общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897» (Зарегистрирован в Минюсте России 02.02.2016 № 40937);

-Федеральных перечней учебников на 2017/2018 учебный год (утверждены приказом Минобрнауки России от 31 марта 2014 г №253 (ред. от 08.06.2015)с изменениями на 26 января 2016 года «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»);

- СанПиНа 2.4.2.2821-10 "Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях"» (утверждены постановлением Главного государственного санитарного врача Российской Федерации от 29 декабря 2010 г. №189, зарегистрированным в Минюсте России 3 марта 2011 г., рег.номер 19983)

-Примерной основной образовательной программы основного общего образования протокол №1/15 от 08 апреля 2015 г;

-Основной образовательной программы основного общего образования МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»;

-Устава МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова», утвержденного постановлением администрации МО «Курумканский район»  от 28 декабря 2015  г.        

         

                                                                                   

          Россин эрдэм hуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байгаа мүнөө сагта Байгалай регионой hуралсалай эмхинyyдтэ буряад хэлэ бэшэг шудалгалгада гyнзэгы анхарал хандуулагдана. Буряад Республикада, Агада ба Усть-Ордада, Улаан-Yдэ хотын hургуулинуудаар тyрэлхи хэлэеэ, буряад арадайнгаа оюун бодол, еhо заншал, соел гэгээрэлые hэргээхэ, хyгжөөхэ, дэлгэрyyлхэ талаар hyyэй жэлнyyдтэ ехэ ажал хyдэлмэри ябуулагдажа байна.

          1992 оной июниин 10-да баталагдаhан «Буряад Республикын арадуудай хэлэнүүд тухай» Хуулиин ёhоор буряад хэлэнэй гүрэнэй хэлэнүүдэй нэгэн болоод байхадань, тус хэлэндэ олониитын, арад зоной, тэрэ тоодо залуушуулай, hурагшадай хандалга нилээд гүнзэгырнэ. Тиимэhээ  багшын үүсхэлдэ, зохеохы ажалда үргэн харгы гаргагдана.

         Россин эрдэм hуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байгаа мүнөө сагта Байгалай регионой hуралсалай эмхинүүдтэ буряад хэлэ бэшэг шудалгалгада гүнзэгы анхарал хандуулагдана.  

        Буряад хэлэнэй багшанарай, хyмүүжүүлэгшэдэй урда табигдаха шухала зорилгонууд:

          - ургажа ябаа залуу үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэhэ hууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ;

          - hурагшадые Буряад республикын гүрэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо;

          - ниитын болон ажахын хэрэгтэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглүүлжэ hургаха;

          - арадайнгаа түүхэ, аман зохеолойнь баялиг, ёhо заншал, соёл болбосорол – эдэ бүгэдэндэ түшэглэн, тэдэниие hургажа, хyгжөөжэ, хүмүүжүүлжэ, буряад үндэhэ яhатанай гүнзэгы мэдэрэл бүрилдүүлхэ.

          Тус зорилгорнуудhаа дулдыдан, буряад хэлэ заажа байhан багшанарай урда иимэ шухала эрилтэнүүд табигдана:

          1. Нэн тyрүүн түрэлхи хэлэеэ заажа байhан багша хадаа өөрөө хэлэ бэшэгэй талаар үндэр хэмжээнэй эрдэм мэдэсэтэй, болбосорол ехэтэй, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй, тэрэ тоодо буряад хэлэнэй саашанхи хүгжэлтын гол зорилгонуудые гүнзэгыгөөр ойлгохо ёhотой;

          2. Һурагшадай эрдэм мэдэсын эрилтэнүүдэй стандарт ба программа шудалжа, багша буряад хэлэ заалгые тyсэблэхэ;

          3. Һуралсалай жэлэй эхиндэ багша класс бүхэндэ hурагшадай мэдэсэ шадабариин хэмжээе элирүүлхэ зорилготойгоор хэдэн ондоо түхэлэй шалгалтын хүдэлмэринүүдые дүүргүүлхэ: грамматическа даабаринуудтай диктантнуудые, зохёолго ба найруулгануудые бэшүүлжэ, тестнүүдые дүүргүүлжэ, анкетэнүүдэй асуудалнуудта харюусуулжа болохо; аман шалгалта үнгэргэхэ; үзэгдэhэн темээр шалгалтын асуудалнуудта харюунуудые шагнаха; хөөрэлдөө эмхидхэхэ болон бусад эдэ даабаринуудые дүүргэлгын дүнгүүд hурагшадай мэдэсэ, шадабари, хүгжэлтые гү, али программын эрилтэнүүдhээ гээгдэлхэ зүбөөр гэршэлдэг. Эндэhээ уламжалан, багща класс бүхэндэ hурагша бүхэнтэй hуралсалай жэл соо хэхэ ажалаа багсаан эмхидхэхэ.

          4. Һурагша бүхэнэй эрдэм мэдэсын хэмжээн адли бэшэ, тиимэhээ хэшээлэй алишье шатада hурагшын мэдэсын хэмжээндэ тааруугаар даабаринуудые дүүргүүлхэ.

          5. Һурагшадые hургаха, хyгжөөхэ, хүмүүжүүлхэ зорилгонууд түрэлхи хэлэнэй, уран зохёолой хэшээлнүүдтэ нягта холбоотойгоор элдэб онол аргануудаар, жэшээлхэдэ: интегрированнэ аргаар гэхэ гү, али заагдажа байгаа предмедүүд хоорондын харилсаанай аргаар бэелүүлэгдэхэ ушартай. Эндэ 2006, 2011 онуудта гараhан «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» (электронно ном) доторхи тон баян, хэрэгтэй материалнуудые зүбөөр бэе бэетэйнь тааруулан холбожо шадабал, багшанарташье, hурагшадташье нилээд аша үрэтэй ба hонирхолтой байха.

          6. Хэлэлгын культура (соёл) дээшэлүүлхэ, гүнзэгырүүлхэ, зохёохы ба холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэринүүдые хэшээлэй алишье шатада хараалха, түсэблэхэ.

          7. Һурагшадые hургалга, хүгжөөлгэ, хүмүүжүүлгын зорилгонуудые сагай эрилтэдэ таарамаар бэелүүлхын тула, буряад хэлэ ба уран зохёол заажа байhан багшанар өөрынгөө эрдэм мэдэсые, дүй дүршэлые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, методикодо, психологидо ба дидактикада бии боложо, хэблэгдэжэ байдаг эрдэмтэдэй, шэнэдхэгшэ багшанарай шэнжэлэлгын хүдэлмэринүүдые, шэнэ дурадхалнуудые ба түрүү дүй дүршэл үзэжэ, шүүмжэлжэ, ажал хүдэлмэридөө нэбтэрүүлжэ байха.

          Зорилгонууд

1.  Һурагшадые литературна хэлэндэ hургалга.  Абяануудые зүбөөр үгүүлхэ, үгэнүүдэй лексическэ удхые зүб ойлгохо, удхын сохилто зүбөөр хэрэгдэхэ дадалтай болгохо. Мэдүүлэл соо хэрэглэгдэhэн үгэнүүд hуури байраяа зүбөөр олоhон, удхынгаа талаар бэе бэетэеэ зүбөөр холболдонхой байха ёhотой. Нютаг хэлэнэй онсо илгаануудта анхаралаа хандуулха: алибаа нютагта тус үгые гү, али абяае иигээд үгүүлдэг, харин литературна хэлэндэ иимээр үгүүлдэг гэжэ зэргэсүүлэн ойлгуулха шухала.

2. Һурагшадай үгын нөөсые арьбажуулга ба мэдүүлэл зохёолгые хүгжөөлгэ. Уран зохёол, сонин, сэтгүүлнүүдые уншадаг hурагшын хэлэн тодо сэбэр, үгэ баянтай, мэдүүлэлнүүдые зүбөөр найруулха дадалтай байдаг. Хүшэр удхатай үгэнүүдые ойлгуулжа хэрэглүүлхэ шухала, словарна хүдэлмэри хэшээл бүхэндэ эмхидхэгдэжэ байха ёhотой. Хэрбэеэ hурагшада ойлгогдосогүй үгын байбалнь, «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» соо «Толи» гэhэн бүлэг нээбэл, багшанарай ба hурагшадай хэрэглэхэ 14 зүйлэй толинуудые ашаглан, хэрэгтэй үгэнүүдэй зүб бэшэлгэ, оршуулга, тайлбаринь олдохо аргатай.

          3. Холбоо хэлэлгэдэ hургалга. Буряад хэлэ заалгын гол зорилгонуудай нэгэн – хүнүүдэй хоорондоо харилсаха арга боломжо гүнзэгырүүлгэ, hанал бодолоо зүбөөр, үгэ баянтайгаар дамжуулха шадабари хүгжөөлгэ. Энэ шадабари болон дадал буряад хэлэнэй, уран зохёолой ба дунда hургуулида үзэгдэжэ байгаа бүхы предмедүүдээр хэшээлнүүдтэ хэлэлгэ хүгжөөхэ элдэб даабаринуудые hурагшадаар дүүргүүлхэдэ бэхижүүлэгдэдэг. Зохёолго болон найруулга бэшэхын тула hурагшад хүдэлмэрингөө сэдэб зүбөөр шэлэн олохо, гол удхыень тодоор ойлгохо, юрын гү, али орёо түсэб зохёожо шадаха дүршэлтэй болохо ёhотой. Үгэнүүдэй удхые, тэдэнэй холбоое, хэлэлгын уран аргануудые зүбөөр хэрэглэхэ. Оролто хубияа – шухала хубида, түгэсхэлдэ гуримтайгаар шэнжэлэн орожо, зохёолгоёо бэшэхэ.

Программын бүридэл

VIII класс

1.  Дабталга.

2.  Синтаксис тухай юрэнхы мэдээн

3.  Холбуулал тухай ойлгосо

4.  Холбуулалнуудай бүридэлдэ ороһон үгэнүүдэй харилсаан

5.  Мэдүүлэл

6. Юрын мэдүүлэлэй байгуулга

7. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд

8.. Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд

9. Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд

10. Мэдүүлэлэй тододхоһон гэшүүд

11. Мэдүүлэлэй  гэшүүд болодоггүй үгэнүүд

11. Дахуулал  тухай  юрэнхы мэдээн

Буряад хэлээр hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

hурагшадай аман харюу сэгнэлтэ

           Грамматикаар hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал элирүүлхэ аргын нэгэн хадаа аман асуудал болоно.

          Тусхай темээр hурагшын аман харюу холбоо удхатай мэдээсэл боложо, грамматика хэр зэргэ тодорхойгоор мэдэдэг, ойлгодог байhыень элирүүлнэ.

           Һурагшын аман харюу удаа дараалан hубариhан байха еhотой.

           Һурагшадай аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ юумэндэ анхаралаа хандуулха:

     - харюунь зүб, дүүрэн гү;

     - үзэhэн материала хэр зэргэ ойлгооб;

     - үгэ хэлэеэ хэр зэргэ найрулжа харюусааб;

     - мэдүүлэл hайнаар зохеожо, мэдyyлэл соо аялга (интонаци) зүб табижа, үгэ зyбөөр хэрэглэжэ, грамматическа шүүлбэри хэжэ шадана гү;

      - hурагшын зохеоhон мэдүүлэлэй стиль зүб гү.

            Аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ эрилтэ баримталха:

     «5» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын шудалан үзэhэн материалаа хүсэд дүүрэнээр мэдэхэ, тодорхой hайнаар найруулжа, хэлэн тухай ойлгосодо зүб тодорхойлго  үгэжэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрынгөө зохеоhон жэшээ харуулжа, материалай удаа дараае алдангүй, литературна хэлээр, эли тодоор дамжуулжа шадаха байхадань;

     «4» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын харюу «5» гэhэн сэгнэлтэдэ табигдадаг эрилтэ хангамаар аад, зүгөөр 1-3 алдуутай, багшын ажаглаhанай хойно, тэрэнээ өөрөө заhажа, найруулан хэлэхэдээ, удаа дараагай ба хэлэнэй 1-3 алдуу гаргаhан байхадань;

     «3» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша тус темын гол зүйл мэдэхэ ба ойлгохо байhанаа харуулжа, материалаа дутуу найрулhан, ойлгосо тодорхойлгодо гү, али дүрим дутуу мэдэхэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрөө жэшээ үгэжэ шадаагүй, материал найруулхадаа удаа дарааень эбдэhэн, хэлэнэй талаар алдуу гаргаhан байхадань;

     «2» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша үзэhэн материалаа ехэнхииень мэдэхэгүй, тодорхойлго ба дүрим хэлэхэдээ удхыень хазагайруулhан, материал ойлгожо ядангяар, гуримгүйгөөр найруулhан байхадань табиха.

Диктант сэгнэлгэ

            Диктант бэшэлгэ хаадаа hурагшадые бэшэгэй дүримдэ, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ, стильдэ, бэшэмэл хэлэлгэдэ hургаха арга зэбсэгэй нэгэн болоно. Диктант hурагшадай анхарал дээшэлүүлдэг, hанал бодолыень зyбөөр эмхидхэдэг, өөhэдыгөө шалгаха дүршэлтэй болгодог.  Диктант бэшүүлхын тула холбоотой текст хэрэглэбэл зохистой. Энэ текст мүнөө үеын литературна хэлэнэй эрилтэ баримталhан байха еhотой.

                Диктантын текст класс класста таараhан, hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха.

     Диктант бэшүүлхэ текстын юрэнхы хэмжээн:

     7 класста – 90-100 үгэ;

              Словарна диктант хүндэ бэшэлгэтэй үгэ hурагшадай хэр зэргэ зүбөөр бэшэхэ шадаха болоhыень шалгадаг.

              Словарна  диктантын үгэнүүдэй тоо:

     8 класста – 25-30  үгэ;

               Үгэ диктант сэгнэхэдээ, иимэ сэгнэлтэ табиха:

     «5» сэгнэлтэ алдуугүй диктантын түлөө;

     «4» сэгнэлтэ 2-3 алдуутай диктантын түлөө;

     «3» сэгнэлтэ 3-5 алдуутай диктантын түлөө;

     «2» сэгнэлтэ 6-hаа дээшэ алдуутай диктантын түлөө.

            Бүхы дээрээ бэшэгэй дүримөөр, сэглэлтын тэмдэгээр ороhон дүрим класс класста эдээнhээ олон бэшэ байха:

Класс

Тоо

Бэшэгэй дyрим

Сэглэлтын тэмдэг

8

16-20

15-20

Найруулга (изложени) сэгнэлгэ

           Найруулга бэшүүлхэ текст hургалгын, болбосоролой, хүмүүжүүлгын зорилго хангаhан, удхынгаа ба үгэ хэлэнэйнгээ талаар hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха еhотой.

             7-9 -дэхи класста диалог ба шүүмжэлэн бодомжолгын зүйлөөр ореошог болгогдоhон характеристикэ, зураглагдаhан хэhэг зохеолhоо үгтэхэ.

     Найруулга бэшэхэ тектын хэмжээ:

     8 класста – 140-170 үгэ;

          Шалгалтын найруулгын текст багша хоер дахин эли тодоор, яаралгүйгөөр уншаха еhотой.  

         Мүнөө үедэ шабинарай бэе махабад бэхижүүлхэ, элүүр энхые сахиха тухай асуудал гол асуудал болоод байна. Тиимэһээ энэ һуралсалай программаар үзэгдэхэ материал  үхибүүдэй ухаан бодол болон наһандань таарамжатайгаар зохёогдонхой.

           Энэ тайлбари бэшэг соо үгтэhэн дурадхалнуудта багша творческо хандажа, hурагшадайнгаа наhа, бэлэдхэл, мэдэсэ, шадабари хараадаа ябан ажаллаха.  Сээжэлдэхэ зохёолнууд класс бүхэндэ багшын үзэмжөөр үгтэхэ  гэжэ хараалагдана.

          Буряад хэлэнэй, тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан, Россин эрдэм hуралсалай түсэбые (учебный план) баримталан, мүнөө үедэ хэрэглэгдэдэг программын үндэhөөр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан, программа зохёогдобо. Буряад хэлэ үзэлгэдэ 8 класста эрдэм hуралсалай түсэбѳѳр неделидэ 2 час үгтэнэ. 2016-2017 hуралсалай жэлдэ бүхыдээ 70 час болохо.  

          Тус программа 1 жэлдэ зохёогдоо. Багша программын «Каледарна – тематическа түсэблэлгэ»  хубилгаха эрхэтэй.

Календарна – тематическа түсэблэлгэ (8 класс)

hара, үдэр

Грамматическа ба бэшэгэй дүримөөр үзэхэ программын материал

Хэшээлэй темэ

Часууд

Хэшээлэй зорилгонууд

Холбоо хэлэлгэ хугжөөлгэ ба элдэб практическа даабаринууд

Гэрэй даабари

План

факт

04.09

07.09

11.09

14.09

18.09

21.09

25.09

28.09

02.10

05.10

09.10

12.10

16.10

19.10

23.10

26.10

30.10

02.11

13.11

16.11

20.11

23.11

27.11

30.11

04.12

07.12

11.12

14.12

18.12

21.12

25.12

28.12

11.01

15.01

18.01

22.01

25.01

29.01

01.02

05.02

08.02

12.02

15.02

19.02

26.02

01.03

05.03

12.02

15.03

19.03

22.03

02.04

05.04

09.04

12.04

16.04

19.04

23.04

26.04

30.04

03.05

07.05

10.05

14.05

17.05

21.05

24.05

28.05

28.05.

31.05

31.05.

Хэлэн тухай шухала мэдээн

5-7 классуудта үзэhэнөө дабталга

Синтаксис

Холбуулал

Мэдүүлэл

Юрын  мэдүүлэл

Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд

Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд

Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд

Тододхоhон гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүд

Мэдүүлэлэй гэшүүд болодоггүй үгэнүүд

Дахуулалтай мэдүүлэлнүүд

8-дахи класста үзэhэнөө дабталга

                         

         

Хэлэн тухай шухала мэдээн  

5-7 классудта үзэhэнѳѳ дабталга

Лексикэ тухай ойлгосо

Шалгалтын хүдэлмэри

Морфологи тухай ойлгосо

Хэлэлгын хубинууд  тухай

Туhалагша хэлэлгын хубинууд

Хэлэ хүгжѳѳлгын хэшээл

Шалгалтын ажал

Синтаксис тухай юрэнхы мэдээн

Холбуулал тухай ойлгосо

Холбуулалнуудай илгарал, шүүлбэри.

Тогтомол холбуулалнуудай удха

Мэдүүлэл тухай ойлгосо.

Шалгалтын ажал

Мэдүүлэлнүүдэй  сэглэлтын тэмдэгүүд.

Удхын сохилто тухай

Юрын  мэдүүлэлэй байгуулалга

Мэдүүлэлэй шухала ба юрын гэшүүд.

 

Нэрлүүлэгшэ, тэрэнэй гаралга.

Хэлэгшэ, тэрэнэй гаралга

Нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоерой хоорондо зурлаа табилга

Шалгалтын ажал

Элирхэйлэгшэ, тэрэнэй гаралга

Хабсаргалта, тэрэнэй илгарал

Тусгаарлагдаhан

хабсаргалтанууд.

Шалгалтын ажал

Нэмэлтэ. Сэхэ ба косвенно нэмэлтэ

Ушарлагша, тэрэнэй илгарал

Шалгалтын ажал

Юрын гэшүүдээр дабталга

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри

Юрын гэшүүдэй шүүлбэри

Нэмэлтэ, элирхэйлэгшын орондо таараhан синонимууд

Нэгэ түрэл гэшүүд.

Хэдэн зүрилдэhэн нэгэ түрэл гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүд

Хамтадхаhан үгэнүүд

Шалгалтын ажал

Нэгэ турэл гэшүүдэй сэглэлтын тэмдэгүүд

Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүдые дабталга

Тододхоhон гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүд тухай ойлгосо

Тододхоhон гэшүүд, тэрэнэй сэглэлтын  тэмдэг.

Мэдүүлэлэй гэшүүдэй тодо  болгоhон үгэнүүдые тусгаарлалга.

Тусгаарлалтын сэглэлтын тэмдэгүүд

Шалгалтын ажал

Хандалга

Хандаhан мэдүүлэлнүүдэй интонаци ба тэрэнэй сэглэлтын тэмдэгүүд

Дахуулал тухай юрэнхы мэдээн

Дахуулалай илгарал

Дахуулалай  сэглэлтын тэмдэгүүд

Оборот дабтаха алгоритм шүүлбэрилхэ

Шалгалтын ажал

Жэл соо үзэhэнѳѳ дабталга

Холбуулал тухай ойлгосо

Холбуулалай илгаанууд

Мэдүүлэл тухай ойлгосо

Мэдүүлэлэй илгаанууд

Дахуулал  тухай ойлгосо

Дахуулал илгаанууд

Шалгалтын хүдэлмэри

Холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ.

Оборот дабтаха алгоритм

Сахим номоор ажал

Шалгалтын тест, тэрэнэй анализ

Холбоо хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ.

Ханын газетэдэ заметкэ

Уншаhан ном тухай hайшаал

             

      Хамта:

1

1

1

1

     1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

      1

1

1

                                       

1

1

1

2

1

1

1

1

     1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

2

2

1

1

70 час

Обществын ургалта, хугжэлтэдэ хэлэнэй үүргэ. Обществын түүхэтэй хүгжэлтэтэй хэлэнэй нягта холбоон

 

Лексикэ; үгын удха, антоним, синоним, омоним.

Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказые ородhоо буряад дээрэ оршуулха.

Юумэнэй, тэмдэгэй, тоогой, түлөөнэй нэрэнүүд,  глагол, наречи. Морфологическа шүүлбэри дабтаха.

Туhалагша хэлэлгын хубинууд

Зурагаар зохеол яажа бэшэхэб? Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказ ородhоо буряадта оршуулга.

Ямар нэгэн бодото байдалые тодорхойлон харуулhан удхатай юрэ хөөрэhэн текстээр изложени бэшэлгэ

Синтаксис тухай юрэнхы мэдээн. Литературна хэлэн дээрэ  хөөрэжэ hургаха.    

Холбуулал, тэрэнэй байгуулга, илгарал тухай ойлгосо.

Холбуулалнуудай илгарал (сүлөө: нэрэ,  үйлэ; тогтомол,), тэрэнэй шүүлбэри хэжэ hургаха . Тогтомол холбуулалнуудай удха тухай.

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри хэжэ hургаха.

Юрэ хөөрэhэн, асууhан, идхаhан, шангадхаhан мэдүүлэлнүүд тухай.

Анализ, тобшолол хэжэ hургаха.Уран гоеор уншажа hургаха. Удхын сохилто тухай

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри хэжэ hургаха.

Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказ бэшэхэ.

Удхын сохилто ба үгэнүүдэй hуури, байра хэрэглэжэ, мэдүүлэлэй шухала үгэ илгаруулалжа hураха.  Мэдүүлэлнүүдэй  сэгнэлтын тэмдэгүүдые зүбөөр табижа hургаха. Простой мэдүүлэлнүүдэй шүүлбэри хэжэ hургаха

Простой мэдүүлэлэй шүүлбэри

Хоёр ба нэгэ бүридэлтэ мэдүүлэлнүүд

Нэрлүүлэгшэ, тэрэнэй гаралга. Нэрлүүлэгшые заагша.

Хэлэгшэ, тэрэнэй гаралга. Нэрэ хэлэгшэ ба глагол хэлэгшэ

Нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоерой хоорондо зурлаа табилга

Элирхэйлэгшэ, тэрэнэй гаралга. Мэдүүлэлнүүдые зохеожо hургаха.

Юрын болон холболтотой хабсаргалтанууд

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри хэжэ hургаха, дабтаха.

Тусгаарлагдаhан хабсаргалтанууд тухай ойлгосо.

Тестовэ шалгалта. Үхибүүдэй дадал шадабари шалгалга.

Нэмэлтэ. Падежээр зохилдол дабтаха.

Сэхэ ба косвенно нэмэлтэ тухай ойлгосо.

Ушарлагша, тэрэнэй илгарал

Үхибүүдэй дадал шадабари шалгалга.

Мэдүүлэлэй гэшүүдэр шүүлбэри

Юрын гэшүүдые хэлэндэ зүбѳѳр хэрэглэжэ hургалга.

Нэмэлтэ, элирхэйлэгшын орондо таараха синонимуудые хэрэглэлгэ. Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри

Нэгэ түрэл гэшүүдэй илгаа тухай.

Дуунай аялгаар холболдоhон нэгэ түрэл гэшүүд. Хэдэн зүрилдэhэн нэгэ түрэл гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүд

Нэгэ түрэл гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүд соохи хамтадхаhан  үгэнүүд. Үхибүүдэй дадал шадабари шалгалга

Нэгэ түрэл гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүдые интонацитайгаар хэлэжэ hургаха. Нэрлүүлэгшэ, тэрэнэй гаралга. Нэрлүүлэгшые заагша.

Хэлэгшэ, тэрэнэй гаралга. Нэрэ хэлэгшэ ба глагол хэлэгшэ Диктант, тэрэнэй анализ. Үхибүүдэй дадал шадабари шалгалга.

Нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоерой хоорондо зурлаа табиха дүрим.

Тододхоhон гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүд тухай ойлгосо

Тододхоhон гэшүүд, тэрэнэй сэглэлтын  тэмдэг.

Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказ бэшэхэ. Мэдүүлэлэй гэшүүдэй тодо  болгоhон үгэнүүдые тусгаарлалга.

Туhалагша хэлэлгын хубинуудые  дабтаха

Үхибүүдэй дадал шадабари шалгалга.

Хандаhан мэдүүлэлнүүдэй интонаци ба тэрэнэй сэглэлтын тэмдэгүүд. Нэгэ турэл гэшүүдтэй дэлгэрэнгы мэдүүлэл зохеожо

hургаха.

Обородууд тухай юрэнхи мэдээн

Юрын оборот. Бэеэ дааhан оборот.  Обородуудай интонаци

Обородуудай интонаци. Обородуудай сэглэлтын тэмдэгүүд. Причастна оборот тухай ойлгосо. Залгалтанууд тухайнь ойлгосо. Деепричастна оборот тухай ойлгосо

Сэглэлтын тэмдэгүүд тухай ойлгосо. Запятойгоор илгаралга тухай.

Оборот дабтаха алгоритм шүүлбэрилхэ

Обородуудай интонаци. Обородуудай сэглэлтын тэмдэгүүд. Причастна оборот тухай ойлгосо. Залгалтанууд тухайнь ойлгосо. Деепричастна оборот тухай ойлгосо

Сэглэлтын тэмдэгүүд тухай ойлгосо. Запятойгоор илгаралга тухай.

Оборот дабтаха алгоритм шүүлбэрилхэ

 Шалгалтын хүдэлмэри ба тэрэнэй анализ. Үхибүүдэй дадал шадабари шалгалга.

Хараhан фильмын, зүжэгэй, радиодамжуулгын удхаар дэлгэрэнгы  найруулга бэшэлгэ.

Ханын газетэдэ заметкэ бэшэлгэ.

Юрын болон орёо конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн рассказ ородhоо буряад дээрэ оршуулха.

Уншаhан ном тухайгаа hайшаал бэшэхэ. Орёо мэдүүлэлнүүдые зохеожо hургаха.

Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ, сахим номоор тестовэ даабари хэхэ.  

                 

Лексикээр наада үнгэргэхэ

 Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказые ородhоо буряад дээрэ оршуулха. Сахим номоор даабаринуудые дүүргэхэ.

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ              «Улаан Yдэ» гэжэ  зураглал бэшэхэ.

Изложени

Урид багшын үгэhэн түсэбөөр аман хөөрөө хэхэ.

Схемэ хэрэглэн, холбуулалнуудые зохёолго. Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ.

Мэдүүлэлнүүдые зохёохо. Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ. Тестовэ даабаринуудые хэхэ. Диктант .

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри хэхэ.

Зурагаар багахан  найруулга бэшэхэ.

Мэдүүлэлнүүдые зохеожо hургаха. Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри хэхэ. Схемэ хэрэглэн, мэдүүлэлнүүдые зохёолго. Номоор упражненинүүдые, тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Диктант

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри хэхэ. Схемэ хэрэглэн, мэдүүлэлнүүдые зохёолго. Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ. Буряадhаа ородто, ородhоо буряадта оршуулга.

Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри.  Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ.

Номоор упражненинүүдые, даабаринуудые дүүргэхэ.

Изложени

Асуудалнуудта бэшэмэл харюу

Номоор упражненинүүдые, даабаринуудые дүүргэхэ.

Номоор упражненинүүдые, тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ

«Танигдаагүй нютагта» гэhэн зохеолго бэшэхэ

 Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ.

Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ, диктант бэшэхэ. Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ. Сахим номоор ажал.

Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ, диктант бэшэхэ. Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ. Сахим номоор ажал.

Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказ бэшэхэ

Диктант бэшэхэ.

Схемын ёhоор мэдүүлэлнүүдые зохёожо туршаха.

Бэшэг бэшэлгэ тухай. Хандалгатай мэдүүлэлнүүдые зохеожо hургаха, сэглэлтын тэмдэгүүдые зүбөөр табижа hургаха

Номоор упражненинүүдые, даабаринуудые дүүргэхэ.

«Байгаалияа хамгаалая» рассказ бэшэхэ.

Диктант, тэрэнэй анализ

Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ, диктант бэшэхэ. Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ. Сахим номоор ажал.

Изложени. Юрын конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн багахан рассказ бэшэхэ. Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ, диктант бэшэхэ. Номоор упражненинүүдые дүүргэхэ. Сахим номоор ажал

Тестовэ даабаринуудые дүүргэхэ.

Юрын болон орёо конструкцитай мэдүүлэлнүүдhээ бүридэhэн рассказ ородhоо буряад дээрэ оршуулха.

Орёо мэдүүлэлнүүдые зохеожо hургаха.

Уншаhан ном тухайгаа hайшаал бэшэхэ.

Д-5 стр. 5

Д-8 стр. 6

Д-14 стр.8

Д-21 тест стр. 11

Д-24 тест стр. 12

Д-32 стр.17

Д-42 стр.23

Зурагаар тобшолол гаргаха

Изложени удхаар үргэлжэлэл бэшэхэ.

Хүсэнэг дүүргэхэ

Д-45 стр.27

Д-48, 50 стр.28

Д-54 стр.29

Д-68 стр.38

Д-71 стр.39

Д-77 стр.40

Д-78 оршуулга стр.40

Д-80 стр.41

Д-82 мэдүүлэл хүсэлдүүлхэ

Д-93 стр.48

Д-95,96 стр.48

Д-98 стр.49

Д-100 стр.49

Д-104 стр.51

Д-115 стр.57

Д-109 стр. 52 тест

Д-129 стр.61

Д-135 стр.63

Д-138 стр. 63

Д-142 стр.64

Д-146  стр.

оршуулга (р/м)

Стр. 67 –асуудалнуудта бэшэмэл харюу

Д-149, 151 стр. 69

Д-153 стр.70

Д-156 стр.71

Д-162 стр. 73

Д-165 стр. 75

Д-170 стр.79

Д-174,  стр. 80

Д- 175 стр. 80

Д-178 стр. 81

Д-181 стр. 83

Д-191 стр. 88

Д-194 стр. 89

Д-200 стр. 93

Д-203 стр. 94 Д- 204 стр. 94

Д-205 стр. 95

Д-211 стр.98

Д-213 стр. 100

Д-214 стр. 101

Д-219

Д-226 стр. 107

Д-230 стр. 230

Д-232 стр. 109

Д-244 стр. 115

Д-250 стр. 118

Д-252 стр.120

Д-256 стр.123

Д-258-4 стр. 124 оршуулга

Упр. 63 стр. 241 (дид.мат)

Упр. 65,66 стр. 241 (дид.мат)

Упр. 37 стр. 224 (дид. материал) Упр. 32, 34 стр. 224 (дид. материал)

упр. 40-43 стр. 225 (дид.мат)

упр. 22-24 стр. 222 (дид.мат.)

Жэлэй hүүлдэ шалгалта

Даабаринууд 3 хубитай. Тэдэ ондо ондоо түхэлэй байха: А1-А10 хүрэтэр зүб харюутай дугаарай         хажууда тусхай тэмдэг табихат. В1-В5 хүрэтэр харюунуудые бэшэжэ харуулхат. С1-С5 хүрэтэр харюунуудые дүүргэхэдээ, шэлэжэ, бэшэжэ, тоогоор харуулхат.

Нэгэдэхи хуби

      А1. Доро үгтэһэн абтаһан үгэнүүдэй алиниинь Нэрын падеждэ ородоор бэшэгдэхэб?

  1. Фермэдэ      2.  Азида    3. Пулаадта      4. Жюридэ

А2. Тус ушарнуудта хаанань ЭЭ үзэг бэшэгдэхэб?

  1. Гэр… даабари    2.  Бэлэг… сэн     3. Хэрэг … хэлэ    4. Элбэг… гэр

А3. Ямар зэргэдэ тодо бэшэ аялган дуулдаашье һаа бэшэгдэхэгүйб?

  1. Хэл()һэн, хал()һан, нэр()һэн
  2. Гол()һон, холл()һон, хор()һон
  3. Түр()гэн, хүл()һэн, ар()һан
  4. Хаб()тай, эб()тэй, хэл()тэй

А4. Тус үгэнүүдэй алиниинь суг бэшэгдэхэб?

  1. Идейнэ()бэшэ    2. Эмхи()зургаан      3. Фото()зураг    4.  Хани()барисаан

      А5. Эдэ үгэнүүдэй алиниинь хонгёо, хатуу [б] абяатайб?

  1. Хэб     2.   Хэбис    3.   Эбтэй     4.    Хэблиг

       А6. Ямар холбуулал соо элирхэйлһэн үгэнь буру хэрэглэлгэтэйб?

  1. Тарган ном    2.    Зузаан дэбтэр    3.   Бүдүүн модон     4. Пилхагар хүн

       А7  Юрэнхы удхатай юумэнэй нэрэнүүдэй зэргэ нэрлэгты

  1. Шубуун, байгаали, шииг нойтон
  2. Мүндэр, ирек, шүүдэр, аадар
  3. 3. Бүргэд, зана, нугаһан, тоодог
  4. Хамар, аман, хэлэн, шэхэн

       А8. Энэ мэдүүлэл соо байһан туһалагша хэлэлгын хубинууд тоонуудаар дугаарлагдаатай.      

             Дахуул үгын дуугаар заагты.

               Шэрдэгэй дэргэдэ /1/     байна бэлэй /2/    гэжэ /3/     Баяр амарна һэн /4/

                   1.      2.      3.     4.

     А9. Дорохи хандаһан түхэлэй үйлэ үгэнүүдэй алиниинь анхан һууритайб?

  1. Һууя        2. Һуу     3. Һууг    4. Һууһуу

     А10. Буруугаар харуулаатай һанамжа ологты

  1. Хүбүүн һайн һураһанайнгаа түлөө медальда дэмжэгдэбэ.
  2. Хүбүүе һайн һураһанайнь түлөө медальда дэмжүүлэбэ.
  3. Хүбүүн һайн һураһанайнгаа түлөө өөрыгөө медальда дэмжэбэ.
  4. Хүбүүе һайн һураһанайнь түлөө һургуулиин дирекции медальда дэмжэбэ.

Хоёрдохи хуби

В1. Текст соо тусхайта юумэнэй нэрэнүүд дайралдана, тэдэниие бэшэжэ харуулагты.

В2. Барбаадайнуудынь – энэ үгын бүридэл дорохи таблица соо харуулагты

Үгын үндэһэн /анхан һуури/

Үгын суффикс

Үгын залгалта

Залгалтын янза

                В3. Дорохи мэдүүлэл дахалдаһан орёо мэдүүлэлэй ямар янзань бэ?

Эхэ эсэгэ хоёрынь юу бэлдэхэб гэжэ һанаанда унаба.

               

               В4. Гарынь ганзагада, хүлынь дүрөөдэ хүрэбэ- энэ ямар үгэб?

             В5. Дээрэхи текст соо синонимууд болохо үйлэ үгэнүүд дайралдаа, тэдэниие бэшэгты.

Гурбадахи хуби

              С1. Дорохи баталамжануудай алиниинь текст соо домоглогдоотой һанал бодол  

                     дүтэрхыгөөр харуулнаб?

  1. Эндэ урданай байдал тухай домог.
  2. Эндэ буряад арадай ёһо заншалнууд харуулаатай.
  3. Эндэ буряад хубсаһанай зохёогдоһон түүхэ тухай домоглогдоно.
  4. Эндэ урдынсагай нэгэ айлай байдал тухай домоглогдоно.

С2. Энэ текстын стиль болон тэрэнэй янзыень заагты.

  1. Уран зохёолой стиль, бодомжолго, зураглалтай.
  2. Уран зохёолой стиль, домоглол, зураглалтай.
  3. Уран зохёолой стиль, домоглол, бодомжолготой.
  4. Яряанай ястиль, домоглол, зураглалтай.

С3. Текстые хэды бүлэгтэ хубаажа болоноб? Харюу тоогоор харуулагты.

С4. Тус текстын түрүүшын мэдүүлэл соо ямар уран арга хэрэглээтэйб? Бэшэгты.

Багшын хэрэглэхэ методическа литература

       С.Г. Ошоров, Ж.Ц. Жамбуева «Буряад хэлэн» 8-дахи класс, Улаан-Үдэ «Бэлиг»,  2008 он.

   Б.Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5-дахи класс Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          «Буряад hургуулиин программанууд» Буряад хэлэн 5-11 класс Д.Д. Санжина, Г.Д. Будаева, Б.Б. Будаин Улан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Шарланова Н.Ц., Раднаева Е.Д. «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ 2008 он.

          Д.Б. Базарова «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Л.Д. Шагдаров «Буряад хэлэнэй бэшэгэй дүрим» Улаан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2009 он.

          У-Ж.Ш. Дондуков, Б.Б. Лхасаранова «Учебник бурятского языка» Улан-Үдэ Издательство «Бэлиг» 2006 он.

          «Буряад хэлэн» электронный учебник бурятского языка.

                   

Һурагшадай уншаха литература

       С.Г. Ошоров, Ж.Ц. Жамбуева «Буряад хэлэн» 8-дахи класс, Улаан-Үдэ «Бэлиг»,  2008 он.

      Б.Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5-дахи класс Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Шарланова Н.Ц., Раднаева Е.Д. «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ 2008 он.

          Д.Б. Базарова «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

         Л.Д. Шагдаров «Буряад  хэлэнэй бэшэгэй дүрим» Улаан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2009 он.

          «Буряад хэлэн» электронный учебник бурятского языка.

         



Предварительный просмотр:

МО «Курумканский район»

МУ «Курумканское районное Управление образования»

МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»

671635, с. Арзгун, ул. Комсомольская, 1                                          е-mail: gargaschool@yandex.ru

Рассмотрено                                                   Согласовано                                                                    «Утверждаю»                                                                                                    

на заседании МО гуманитарного       с заместителем                                       Директор школы                                                   направления                                                директора по УР                                          _________ Е.Д.  Бадмаева

______/ Е.Д. Раднаева                                   ______/ Е.Д. Раднаева                                     «31» августа 2017  г.

 « 31»  августа 2017  г.                                   «31» августа 2017  г.

                                                                                       

                                                                                                                               

Рабочая программа

 Предмет: Бурятский язык

 Класс: 9

Учитель:  Шарланова Н.Ц.

Срок действия рабочей программы: 2017-2018 учебный год

                                                   

Арзгун, 2017 г

ТАЙЛБАРИ БЭШЭГ

           

            «Буряад хэлэн»  гэhэн курсын ажалай программа  хадаа Россиин Федерациин hуралсалай Министерствын тогтоолнууд дээрэ үндэhэлжэ зохёогдоhон hуралсалай программа болоно:

-Федерального закона  «Об образовании в Российской Федерации» от 29.12.2012 г;

-Закона Республики Бурятия от 13.12.2013 № 240-V «Об образовании в Республике Бурятия»;

 -Закона Республики Бурятия от 10 июня 1992 г. №221-XII«О языках народов Республики Бурятия» (с изменениями и дополнениями);

-Федерального государственного стандарта основного общего образования (утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897 «Об утверждении и введении в действие федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования» (зарегистрирован в Минюсте России 6 февраля 2015 г., рег. номер 35915);

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 29.12.2014 г №1644 «О внесении изменений в приказ Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г №1897 «Об утверждении федерального государственного стандарта основного общего образования»;

-приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 31.12.2015 № 1577

«О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт основного общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897» (Зарегистрирован в Минюсте России 02.02.2016 № 40937);

-Федеральных перечней учебников на 2017/2018 учебный год (утверждены приказом Минобрнауки России от 31 марта 2014 г №253 (ред. от 08.06.2015)с изменениями на 26 января 2016 года «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»);

- СанПиНа 2.4.2.2821-10 "Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях"» (утверждены постановлением Главного государственного санитарного врача Российской Федерации от 29 декабря 2010 г. №189, зарегистрированным в Минюсте России 3 марта 2011 г., рег.номер 19983)

-Примерной основной образовательной программы основного общего образования протокол №1/15 от 08 апреля 2015 г;

-Основной образовательной программы основного общего образования МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова»;

-Устава МБОУ «Гаргинская средняя общеобразовательная школа им. Н.Г. Дамдинова», утвержденного постановлением администрации МО «Курумканский район»  от 28 декабря 2015  г.        

         

          Россин эрдэм hуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байгаа мүнөө сагта Байгалай регионой hуралсалай эмхинyyдтэ буряад хэлэ бэшэг шудалгалгада гyнзэгы анхарал хандуулагдана. Буряад Республикада, Агада ба Усть-Ордада, Улаан-Yдэ хотын hургуулинуудаар тyрэлхи хэлэеэ, буряад арадайнгаа оюун бодол, еhо заншал, соел гэгээрэлые hэргээхэ, хyгжөөхэ, дэлгэрyyлхэ талаар hyyэй жэлнyyдтэ ехэ ажал хyдэлмэри ябуулагдажа байна.

          1992 оной июниин 10-да баталагдаhан «Буряад Республикын арадуудай хэлэнүүд тухай» Хуулиин ёhоор буряад хэлэнэй гүрэнэй хэлэнүүдэй нэгэн болоод байхадань, тус хэлэндэ олониитын, арад зоной, тэрэ тоодо залуушуулай, hурагшадай хандалга нилээд гүнзэгырнэ. Тиимэhээ  багшын үүсхэлдэ, зохеохы ажалда үргэн харгы гаргагдана.

         Россин эрдэм hуралсалда шэнэ шэглэлнүүдэй нэбтэрэн орожо, бэелүүлэгдэжэ байгаа мүнөө сагта Байгалай регионой hуралсалай эмхинүүдтэ буряад хэлэ бэшэг шудалгалгада гүнзэгы анхарал хандуулагдана.  

        Буряад хэлэнэй багшанарай, хyмүүжүүлэгшэдэй урда табигдаха шухала зорилгонууд:

          - ургажа ябаа залуу үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэhэ hууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ;

          - hурагшадые Буряад республикын гүрэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо;

          - ниитын болон ажахын хэрэгтэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглүүлжэ hургаха;

          - арадайнгаа түүхэ, аман зохеолойнь баялиг, ёhо заншал, соёл болбосорол – эдэ бүгэдэндэ түшэглэн, тэдэниие hургажа, хyгжөөжэ, хүмүүжүүлжэ, буряад үндэhэ яhатанай гүнзэгы мэдэрэл бүрилдүүлхэ.

          Тус зорилгорнуудhаа дулдыдан, буряад хэлэ заажа байhан багшанарай урда иимэ шухала эрилтэнүүд табигдана:

          1. Нэн тyрүүн түрэлхи хэлэеэ заажа байhан багша хадаа өөрөө хэлэ бэшэгэй талаар үндэр хэмжээнэй эрдэм мэдэсэтэй, болбосорол ехэтэй, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй, тэрэ тоодо буряад хэлэнэй саашанхи хүгжэлтын гол зорилгонуудые гүнзэгыгөөр ойлгохо ёhотой;

          2. Һурагшадай эрдэм мэдэсын эрилтэнүүдэй стандарт ба программа шудалжа, багша буряад хэлэ заалгые тyсэблэхэ;

          3. Һуралсалай жэлэй эхиндэ багша класс бүхэндэ hурагшадай мэдэсэ шадабариин хэмжээе элирүүлхэ зорилготойгоор хэдэн ондоо түхэлэй шалгалтын хүдэлмэринүүдые дүүргүүлхэ: грамматическа даабаринуудтай диктантнуудые, зохёолго ба найруулгануудые бэшүүлжэ, тестнүүдые дүүргүүлжэ, анкетэнүүдэй асуудалнуудта харюусуулжа болохо; аман шалгалта үнгэргэхэ; үзэгдэhэн темээр шалгалтын асуудалнуудта харюунуудые шагнаха; хөөрэлдөө эмхидхэхэ болон бусад эдэ даабаринуудые дүүргэлгын дүнгүүд hурагшадай мэдэсэ, шадабари, хүгжэлтые гү, али программын эрилтэнүүдhээ гээгдэлхэ зүбөөр гэршэлдэг. Эндэhээ уламжалан, багща класс бүхэндэ hурагша бүхэнтэй hуралсалай жэл соо хэхэ ажалаа багсаан эмхидхэхэ.

          4. Һурагша бүхэнэй эрдэм мэдэсын хэмжээн адли бэшэ, тиимэhээ хэшээлэй алишье шатада hурагшын мэдэсын хэмжээндэ тааруугаар даабаринуудые дүүргүүлхэ.

          5. Һурагшадые hургаха, хyгжөөхэ, хүмүүжүүлхэ зорилгонууд түрэлхи хэлэнэй, уран зохёолой хэшээлнүүдтэ нягта холбоотойгоор элдэб онол аргануудаар, жэшээлхэдэ: интегрированнэ аргаар гэхэ гү, али заагдажа байгаа предмедүүд хоорондын харилсаанай аргаар бэелүүлэгдэхэ ушартай. Эндэ 2006, 2011 онуудта гараhан «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» (электронно ном) доторхи тон баян, хэрэгтэй материалнуудые зүбөөр бэе бэетэйнь тааруулан холбожо шадабал, багшанарташье, hурагшадташье нилээд аша үрэтэй ба hонирхолтой байха.

          6. Хэлэлгын культура (соёл) дээшэлүүлхэ, гүнзэгырүүлхэ, зохёохы ба холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэринүүдые хэшээлэй алишье шатада хараалха, түсэблэхэ.

          7. Һурагшадые hургалга, хүгжөөлгэ, хүмүүжүүлгын зорилгонуудые сагай эрилтэдэ таарамаар бэелүүлхын тула, буряад хэлэ ба уран зохёол заажа байhан багшанар өөрынгөө эрдэм мэдэсые, дүй дүршэлые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, методикодо, психологидо ба дидактикада бии боложо, хэблэгдэжэ байдаг эрдэмтэдэй, шэнэдхэгшэ багшанарай шэнжэлэлгын хүдэлмэринүүдые, шэнэ дурадхалнуудые ба түрүү дүй дүршэл үзэжэ, шүүмжэлжэ, ажал хүдэлмэридөө нэбтэрүүлжэ байха.

          Зорилгонууд

1.  Һурагшадые литературна хэлэндэ hургалга.  Абяануудые зүбөөр үгүүлхэ, үгэнүүдэй лексическэ удхые зүб ойлгохо, удхын сохилто зүбөөр хэрэгдэхэ дадалтай болгохо. Мэдүүлэл соо хэрэглэгдэhэн үгэнүүд hуури байраяа зүбөөр олоhон, удхынгаа талаар бэе бэетэеэ зүбөөр холболдонхой байха ёhотой. Нютаг хэлэнэй онсо илгаануудта анхаралаа хандуулха: алибаа нютагта тус үгые гү, али абяае иигээд үгүүлдэг, харин литературна хэлэндэ иимээр үгүүлдэг гэжэ зэргэсүүлэн ойлгуулха шухала.

2. Һурагшадай үгын нөөсые арьбажуулга ба мэдүүлэл зохёолгые хүгжөөлгэ. Уран зохёол, сонин, сэтгүүлнүүдые уншадаг hурагшын хэлэн тодо сэбэр, үгэ баянтай, мэдүүлэлнүүдые зүбөөр найруулха дадалтай байдаг. Хүшэр удхатай үгэнүүдые ойлгуулжа хэрэглүүлхэ шухала, словарна хүдэлмэри хэшээл бүхэндэ эмхидхэгдэжэ байха ёhотой. Хэрбэеэ hурагшада ойлгогдосогүй үгын байбалнь, «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» соо «Толи» гэhэн бүлэг нээбэл, багшанарай ба hурагшадай хэрэглэхэ 14 зүйлэй толинуудые ашаглан, хэрэгтэй үгэнүүдэй зүб бэшэлгэ, оршуулга, тайлбаринь олдохо аргатай.

          3. Холбоо хэлэлгэдэ hургалга. Буряад хэлэ заалгын гол зорилгонуудай нэгэн – хүнүүдэй хоорондоо харилсаха арга боломжо гүнзэгырүүлгэ, hанал бодолоо зүбөөр, үгэ баянтайгаар дамжуулха шадабари хүгжөөлгэ. Энэ шадабари болон дадал буряад хэлэнэй, уран зохёолой ба дунда hургуулида үзэгдэжэ байгаа бүхы предмедүүдээр хэшээлнүүдтэ хэлэлгэ хүгжөөхэ элдэб даабаринуудые hурагшадаар дүүргүүлхэдэ бэхижүүлэгдэдэг. Зохёолго болон найруулга бэшэхын тула hурагшад хүдэлмэрингөө сэдэб зүбөөр шэлэн олохо, гол удхыень тодоор ойлгохо, юрын гү, али орёо түсэб зохёожо шадаха дүршэлтэй болохо ёhотой. Үгэнүүдэй удхые, тэдэнэй холбоое, хэлэлгын уран аргануудые зүбөөр хэрэглэхэ. Оролто хубияа – шухала хубида, түгэсхэлдэ гуримтайгаар шэнжэлэн орожо, зохёолгоёо бэшэхэ.

Программын бүридэл / 9 –дэхи класс/

Программаар үзэгдэхэ материал

Час

Дабталга

7

Хэлэн тухай шухала мэдээн

2

Орёо мэдүүлэл

1

Ниилэлдэһэн орёо мэдүүлэл

4

Дахалдаһан орёо мэдүүлэл

12

Холболто үгэгүй орёо мэдүүлэл

4

Сэхэ хэлэлгэтэй орёо мэдүүлэл

3

Холилдоһон орёо мэдүүлэл

4

Текст ба тэрэнэй байгуулга

5

Найруулал

6

Дабталга

7

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ

13

Орой хамта

68

Буряад хэлээр hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

hурагшадай аман харюу сэгнэлтэ

           Грамматикаар hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал элирүүлхэ аргын нэгэн хадаа аман асуудал болоно.

          Тусхай темээр hурагшын аман харюу холбоо удхатай мэдээсэл боложо, грамматика хэр зэргэ тодорхойгоор мэдэдэг, ойлгодог байhыень элирүүлнэ.

           hурагшын аман харюу удаа дараалан hубариhан байха еhотой.

          hурагшадай аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ юумэндэ анхаралаа хандуулха:

     - харюунь зүб, дүүрэн гү;

     - үзэhэн материала хэр зэргэ ойлгооб;

     - үгэ хэлэеэ хэр зэргэ найрулжа харюусааб;

     - мэдүүлэл hайнаар зохеожо, мэдyyлэл соо аялга (интонаци) зүб табижа, үгэ зyбөөр хэрэглэжэ, грамматическа шүүлбэри хэжэ шадана гү;

      - hурагшын зохеоhон мэдүүлэлэй стиль зүб гү.

            Аман харюу сэгнэхэдээ, иимэ эрилтэ баримталха:

     «5» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын шудалан үзэhэн материалаа хүсэд дүүрэнээр мэдэхэ, тодорхой hайнаар найруулжа, хэлэн тухай ойлгосодо зүб тодорхойлго  үгэжэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрынгөө зохеоhон жэшээ харуулжа, материалай удаа дараае алдангүй, литературна хэлээр, эли тодоор дамжуулжа шадаха байхадань;

     «4» сэгнэлтэ хэрбээ hурагшын харюу «5» гэhэн сэгнэлтэдэ табигдадаг эрилтэ хангамаар аад, зүгөөр 1-3 алдуутай, багшын ажаглаhанай хойно, тэрэнээ өөрөө заhажа, найруулан хэлэхэдээ, удаа дараагай ба хэлэнэй 1-3 алдуу гаргаhан байхадань;

     «3» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша тус темын гол зүйл мэдэхэ ба ойлгохо байhанаа харуулжа, материалаа дутуу найрулhан, ойлгосо тодорхойлгодо гү, али дүрим дутуу мэдэхэ, hанамжаяа үндэhэ баримтатай болгожо, өөрөө жэшээ үгэжэ шадаагүй, материал найруулхадаа удаа дарааень эбдэhэн, хэлэнэй талаар алдуу гаргаhан байхадань;

     «2» сэгнэлтэ хэрбээ hурагша үзэhэн материалаа ехэнхииень мэдэхэгүй, тодорхойлго ба дүрим хэлэхэдээ удхыень хазагайруулhан, материал ойлгожо ядангяар, гуримгүйгөөр найруулhан байхадань табиха.

Диктант сэгнэлгэ

            Диктант бэшэлгэ хаадаа hурагшадые бэшэгэй дүримдэ, сэглэлтын тэмдэгүүдтэ, стильдэ, бэшэмэл хэлэлгэдэ hургаха арга зэбсэгэй нэгэн болоно. Диктант hурагшадай анхарал дээшэлүүлдэг, hанал бодолыень зyбөөр эмхидхэдэг, өөhэдыгөө шалгаха дүршэлтэй болгодог.  Диктант бэшүүлхын тула холбоотой текст хэрэглэбэл зохистой. Энэ текст мүнөө үеын литературна хэлэнэй эрилтэ баримталhан байха еhотой.

                Диктантын текст класс класста таараhан, hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха.

     Диктант бэшүүлхэ текстын юрэнхы хэмжээн:

     8 класста – 110-130 үгэ;

             Словарна диктант хүндэ бэшэлгэтэй үгэ hурагшадай хэр зэргэ зүбөөр бэшэхэ шадаха болоhыень шалгадаг.

              Словарна  диктантын үгэнүүдэй тоо:

     8  класста – 30-40 үгэ.

               Словарна диктант сэгнэхэдээ, иимэ сэгнэлтэ табиха:

     «5» сэгнэлтэ алдуугүй диктантын түлөө;

     «4» сэгнэлтэ 2-3 алдуутай диктантын түлөө;

     «3» сэгнэлтэ 3-5 алдуутай диктантын түлөө;

     «2» сэгнэлтэ 6-hаа дээшэ алдуутай диктантын түлөө.

            Бүхы дээрээ бэшэгэй дүримөөр, сэглэлтын тэмдэгээр ороhон дүрим класс класста эдээнhээ олон бэшэ байха:

Класс

Тоо

Бэшэгэй дyрим

Сэглэлтын тэмдэг

9

16-20

15-20

Найруулга (изложени) сэгнэлгэ

           Найруулга бэшүүлхэ текст hургалгын, болбосоролой, хүмүүжүүлгын зорилго хангаhан, удхынгаа ба үгэ хэлэнэйнгээ талаар hурагшадай бэшэжэ шадахаар байха еhотой.

            8 -дахи класста диалог ба шүүмжэлэн бодомжолгын зүйлөөр ореошог болгогдоhон характеристикэ, зураглагдаhан хэhэг зохеолhоо үгтэхэ.

     Найруулга бэшэхэ тектын хэмжээ:   8 класста – 200-210 үгэ.

                    Шалгалтын найруулгын текст багша хоер дахин эли тодоор, яаралгүйгөөр уншаха еhотой.  

         Мүнөө үедэ шабинарай бэе махабад бэхижүүлхэ, элүүр энхые сахиха тухай асуудал гол асуудал болоод байна. Тиимэһээ энэ һуралсалай программаар үзэгдэхэ материал  үхибүүдэй ухаан бодол болон наһандань таарамжатайгаар зохёогдонхой.

           Энэ тайлбари бэшэг соо үгтэhэн дурадхалнуудта багша творческо хандажа, hурагшадайнгаа наhа, бэлэдхэл, мэдэсэ, шадабари хараадаа ябан ажаллаха.  Сээжэлдэхэ зохёолнууд класс бүхэндэ багшын үзэмжөөр үгтэхэ  гэжэ хараалагдана.

         Тус ажалай программа 3 жэлдэ зохеогдоо, багша «Календарна – тематическа түсэблэлгэдэ» хубилалта оруулха эрхэтэй.

Каледарна – тематическа түсэблэлгэ (9-дэхи класс)

Һара,  үдэр

Программын материал

часууд

Хэшээлэй темэ

Шухала шадабари ба дадал, гаршаг

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ, элдэб практическа даабаринууд

Гэрэй даабари

Түсэб

Факт

 

04.09

06.09

11.09

13.09

18.09

20.09

25.09

27.09

02.10

04.10

09.10

11.10

16.10

18.10

23.10

30.10

01.11

13.11

15.11

20.11

22.11

27.11

29.11

04.12

06.12

11.12

13.12

18.12

20.12

25.12

27.12

11.01

15.01

17.01

22.01

24.01

29.01

31.01

05.02

07.02

12.02

14.02

19.02

21.02

26.02

28.02

05.03

07.03

12.03

14.03

19.03

21.03

02.04

04.04

09.04

11.04

16.04

18.04

23.04

25.04

30.04

02.05

07.05

14.05

16.05

21.05

23.05

24.05

1- дэхи четверть

8-дахи класста үзэhэнөө дабталга

Мэдүүлэлэй гэшүүдтэй холбоогүй үгэнүүд

Хэлэн тухай шухала мэдээн

Орёо  мэдүүлэл

Ниилэлдэhэн орёо  мэдүүлэлнүүд

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүд

2-дохи четверть

3-дахи четверть

Союзгүй орёо  мэдүүлэл

Холилдоһон орёо мэдүүлэлнүүд

Текст ба тэрэнэй байгуулга

4- дэхи четверть

 Хэлэлгын стиль

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ

Орой хамта: 68 час.

(5)

1

1

1

1

2

(3)

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

18 час

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

14  час

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

20 час

1

1

1

1

2

1

1

1

1

1

1

1

2

1

16 час

Yгын фонетическэ шүүлбэри

Холбуулалнуудые дабталга, тэрэнэй шүүлбэри

Үгын бүридэлөөр шүүлбэри.

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри.

Тестовэ шалгалта

Мэдүүлэлэй гэшүүдтэй холбоогүй үгэнүүд

Причастна, деепричастна обородуудта сэглэлтын тэмдэгүүдые табилга.

Шалгалтын ажал

Хэлэн тухай шухала мэдээн

Буряад литературна хэлэн болон нютаг хэлэнүүд

Орёо мэдүүлэл

Ниилэлдэhэн орёо  мэдүүлэлнүүд

Холбоhон, зүрилдэһэн, илгаһан, залгаһан харилсаатай мэдүүлэлнүүд

Ниилэлдэhэн орёо  мэдүүлэлнүүдэй сэглэлтын тэмдэгүүд.

Изложени

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй шэнжэ

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй онсо илгаа

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй байгуулга

Шалгалтын ажал (тест)

Диктант

Нүхэсэл  мэдүүлэлнүүдэй янзанууд. Тайлбарилга

Тайлбарилhан нүхэсэл мэдүүлэлтэй  дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

Элирхэйлhэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

Ушарлаhан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

Шалгалтын ажал (диктант

Шалгалтын ажал (изложени)

Ушарлаhан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдые удхалан аянгалга.

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй сэглэлтын тэмдэгүүд

Тест - шалгалта

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй шүүлбэри

Хэдэн нүхэсэл мэдүүлэлнүүдтэй дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүд

Изложени

Союзгүй орёо  мэдүүлэл

Союзгүй орёо  мэдүүлэлнүүдэй илгаа

Союзгүй орёо  мэдүүлэлнүүдые удхалан аянгалга ба тэдэнэй сэглэлтын тэмдэгүүд

Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэ.

Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэдэ сэглэлтэ

Сэхэ хэлэлгын дунда байhан авторай үгэнүүд

Сэхэ хэлэлгэтэй мэдүүлэлнүүдэй дунда аялга ба сэглэлтын тэмдэгүүд.

Диктант

Холилдоһон орёо мэдүүлэлнүүд

Холилдоһон орёо мэдүүлэлнүүдэй байгуулга

Холилдоһон орёо мэдүүлэлнүүдэй сэглэлтын тэмдэгүүд

Диктант

Текст ба тэрэнэй байгуулга

Текстын шэнжэнүүд.

Хэлэлгын янзанууд: хөөрэлгэ

Хэлэлгын янзанууд: зураглалга

Хэлэлгын янзанууд: бодомжолго

Изложени- бодомжолго

Хэлэлгын стильнүүд

Ниитэ толилолгын стиль. Хэрэгэй стиль.

Хөөрэлдөөнэй, уран һайханай стиль.

Текст хуряамжалга.

Изложени- бодомжолго

Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүдэй сэглэлтын тэмдэгүүдые дабталга.

Хандалгатай мэдүүлэлнүүд

 Оролто үгэнүүдтэй мэдүүлэлнүүд

Оролто мэдүүлэлнүүдтэй, междуметинүүдтэй мэдүүлэлнүүд

Диктант

Хэлэлгын хубинуудай гараха арганууд

Буряад орфографиин фонетико- морфологическа принцип

Шалгалтын ажал /тестовэ-АВС/

Жэлэй  һүүлдэ дабталга

Үгын фонетическэ шүүлбэри.

Холбуулалнуудые дабталга, тэрэнэй шүүлбэри. Үгын бүридэлөөр шүүлбэри.

Хэлэн тухай ойлгосо дабтаха

Фразеологизмуудай (тогтомол холбуулалнуудай) удха шанар. Тогтомол холбуулалнуудые дабталга

Хэлэглын хубинуудые дабтаха.

Морфологическа  шүүлбэри.

Хэлэлгын хубинуудые дабталга

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри. Мэдүүлэлэй гэшүүдые ба обородуудые дабталга Нэгэ түрэл болон тусгаарлагдаhан гэшүүдтэ, мэдүүлэлэй гэшүүдтэй холбоогүй үгэнүүдтэ, обородуудта сэглэлтын тэмдэгүүдые табилгаар дабталга. Һүүлэйнь аялганиие буряадшалан бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүд. Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри. Үхибүүдэй дадал шадабари шалгаха. Сэглэлтын тэмдэгүүдые  табилга шалгаха

Хэлэн тухай шухала мэдээн. Ниигэмэй хүгжэлтэдэ хэлэнэй үүргэ. Буряад хэлэн ба буряад арадай үндэhэн хэлэн. Буряад хэлэнэй хүгжэлтын шатанууд. Буряад литературна хэлэн болон нютаг хэлэнүүд.  Лексикэ тухай юрэнхы ойлгосо дабтаха. Yгэнүүдэй лексическэ удхаараа илгарал: нютаг, үндэhэн, мэргэжэлтэнэй, хуушарһан, ондоо хэлэнһээ абтаһан.

Юрын ба орёо мэдүүлэнүүдэй илгаа.

1. Орёо  мэдүүлэл, тэрэнэй байгуулга

2. Орёо мэдүүлэлэй гол илгаанууд: союзтай ба союзгүй, сэхэ хэлэлгэтэй, холилдоһон.

Ниилэлдэhэн орёо мэдүүлэлнүүдэй илгаа ба шэнжэ.

Холбоhон, зүрилдэһэн, илгаһан, залгаһан харилсаатай мэдүүлэлнүүд

Ниилэлдэhэн орёо  мэдүүлэлнүүдэй сэглэлтэ. Холбоhон ба илгаhан хариилсатай мэдүүлэлнүүд тухай ойлгосо. Зүрилдэhэн ба залгаhан харилсаатай мэдүүлэлнүүдтэ сэглэлтэ табилга. Ниилэлдэhэн орёо мэдүүлэлнүүдэй сэглэлтэ - сэглэлтын тэмдэгүүдэй табилга шалгаха.

Ниилэлдэhэн сложно мэдүүлэлнүүдые илгаруулжа hургаха:холбоhон харилсаатай. илгаhан харилсаатай,

зүрилдэhэн харилсаатай, залгаhан харилсаатай.

Сэглэлтэнүүдыень зүбөөр табижа hургаха, дадал шалгаха.

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй шэнжэ

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй байгуулг Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй илгаа

Һүүлэйнь аялгааниие буряадшалан бэшэгдэдэг абтаhан үгэнүүдэй дүрим дабтаха. Абтаhан үгэнүүд тухай үзэhэнөө гуримшуулга ба хэрэглэлгэ. Һурагшадай хэhэн ажалые шүүлбэрилгэ Һурагшадай хэhэн алдуунуудые шүүлбэрилхэ. Шалгалтын ажалай анализ

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй шухала ба нүхэсэл мэдүүдүүд. Тайлбарилhан нүхэсэл мэдүүлэлтэй  дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

Элирхэйлhэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

Элирхэйлhэн нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүдэй сэгнэлтэ

Ушарлаhан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

Ушарлаhан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүдэй союзууд

Ямар нэгэн юумые, байгаалиие ажаглан хадуужа абаhанаа тодорхойлhон, мүн зураг хаража сочинени бэшүүлжэ hургаха.

Дахалдаhан сложно мэдүүлэлнүүдэй шэнжыень тодорхойлхо. Дахалдаhан сложно мэдүүлэлнүүдэй байгуулга

Дахалдаhан сложно мэдүүлэлнүүдэй илгаа, янзанууд:

1. Тайлбарилhан мэдүүлэлнүүд

2. Элирхэйлhэн мэдүүлэлнүүд

3. Ушарлаhан мэдүүлэлнүүд

Найруулга бэшэхэ материала суглуулха, зүбөөр hанал бодолоо удаа дараалан бэщэхэ шадабаритай болохо.

Сэглэлтын тэмдэгүүдые зүбөөр табижа һургаха. Дадал шадабари шалгаха.

1. Ушарлаhан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

2. Ушарлаhан нүхэсэл мэдүүлэлтэй дахалдаһан орёо мэдүүлэлнүүд

Мэдүүлэнүүдэй хоорондохи сэглэлтын тэмдэгүүд тухай ойлгосо

Һурагшые бэшэhэн зохеол уншаад, рецензи бэшэжэ hурагаха (ямар үгэнүүдээр, зурагай ямар талые тайлбарилан байhыень, зураг дээрэ байhан ямар юумэн үшөө ажаглажа хараагүйб, анхаржа бодоогүйб гэжэ бэшэхэ)

Ниилэлдэhэн орёо мэдүүлэл, тэрэнэй илгаа, сэглэлтэ дабтаха.

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдые зүбөөр, алдуугүйгөөр хэлэлгэдэ хэрэглэхэ шадабаритай болголго

Дахалдаhан орёо мэдүүлэл, тэрэнэй илгаа, сэглэлттэ дабтаха. Хэдэн нүхэсэл мэдүүлэлнүүдтэй дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүд

Союзгүй орёо  мэдүүлэл тухай ойлгосо

Союзгүй орёо мэдүүлэлэй хубинуудай хоорондохи удхын харилсаанууд тухай ойлгосо.   Союзгүй орёо мэдүүлэлнүүдэй илгаа.  тоолоhон харилсаатай

hубариhан харилсаатай

зүрилдэhэн харилсаатай

тайлбарилhан харилсаатай

шалтагаалhан харилсаатай

хойшолонгой харилсаатай.

Сэглэлтын тэмдэгүүд.

 Союзтай ба союзгүй мэдүүлэлнүүдэй хоорондо  дүтэрхы удхатай байдаг ушар. Союзгүй  орёо мэдүүлэлнүүдые аянгалгын хүсөөр хуби хубяарнь илгаруулха шадабаритай бололго.

Хүнэй болон өөрынгөө алдуунуудые (бэшэгэй дүримөөр, сэглэлтын тэмдэгүүдээр, грамматикаар, стилеэр) оложо hураха.

Мэдүүлэлнүүдэй синтаксическа шүүбэри

Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэ. Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгэтэй орёо мэдүүлэлэй сэглэлтэнүүд

Сэхэ хэлэлгын дунда байhан авторай

үгэнүүд

 Сэхэ хэлэлгэтэй мэдүүлэлнүүдэй дунда аялга ба сэглэлтын тэмдэгүүд.

Цитата ба тэрэнэй сэглэлтын тэмдэгүүд

Сэхэ ба өөршэлэн хэлэлгые аянгатайгаар хэлэжэ hуралга

Иимэ мэдүүлэлнүүдые алдуугүйгөөр бэшэхэ дадалтай болгохо , тэрэниие шалгаха.

Холилдоһон орёо мэдүүлэлнүүд тухай ойлгосо.

Холилдоһон орёо мэдүүлэлнүүдэй байгуулга

Холилдоһон орёо мэдүүлэлнүүдэй сэглэлтын тэмдэгүүд.  Иимэ мэдүүлэлнүүдые алдуугүйгөөр бэшэхэ дадалтай болгохо , тэрэниие шалгаха

Текст ба тэрэнэй байгуулга.

Текстын шэнжэнүүд. Абзац.

Хэлэлгын янзанууд: хөөрэлгэ, зураглалга, бодомжолго. Текст хуряамжалга. Түсэб. Тезис. Конспект. Реферат. Аннотаци.  

Хэлэлгын стильнүүд: Эрдэм һуралсалай, ниитэ толилолгын, хэрэгэй, хөөрэлдөөнэй, уран һайханай.

Элдэб байгуулгатай мэдүүлэлнүүдэй аянга

Yгүүлэл тухай юрэнхы мэдээн. (шэнжэнь, байгуулгань, илгаань)

Yгүүлэл тухай юрэнхы мэдээн. (шэнжэнь, байгуулгань, илгаань)

Бүхэли зохёолой гү, али тэрэнэй али нэгэ бүлэгэйнь удхада дүтэрхыгөөр, синтаксисайнгаа талаар бүри орёо (дэлгэрэнгы простой (юрын) мэдүүлэнүүдтэй ) текст удхадань дүтэрхыгөөр бэшэлгэ.

Хандалгатай мэдүүлэлнүүд

Оролто үгэнүүдтэй мэдүүлэлнүүд

Оролто мэдүүлэлнүүдэй

сэглэлтын тэмдэгүд

Хэлэлгын хубинуудаар шүүлбэри  

Үхибүүдэй дадал, шадабари, мэдэсэ шалгалта.

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри

Хэлэлгын хубинууд. Хэлэлгын хубинуудаар шүүлбэри  

Ниилэлдэhэн сложно мэдүүлэл, тэрэнэй илгарал, сэглэлтын  тэмдэгүүдые дабталга

Дахалдаhан сложно мэдүүлэл, тэрэнэй илгарал, сэглэлтын  тэмдэгүүдые дабталга

Союзүй сложно мэдүүлэл, тэрэнэй илгарал, сэглэлтын  тэмдэгүүдые дабталга

Иимэ мэдүүлэлнүүдые алдуугүйгөөр бэшэхэ дадалтай болгохо

Хандалгатай, оролто үгэнүүдтэй, оролто мэдүүлэлнүүдтэй, междуметинүүдтэй мэдүүлэлнүүдэй сэглэлтын тэмдэгүдые дабталга

Yгүүлэл тухай юрэнхы мэдээн.

Тэрэнэй шэнжэ байгуулга, илгаадабтаха:

1. хөөрэhэн

2. зураглаhан

3. бодомжолhон

Хэлэн дотор шэнэ үгэнүүдэй бии бололго, үндэhэн буряад үгэнүүд ба ондоо хэлэнhээ абтаhан үгэнүүд.

Аялганай тааралдал, hубарил, нугаралай дүримүүдэй шухала ушар

Үгын удха (лексическэ удхаhаань ондоонь)

Үгын бүридэлөөр морфологическа ба этимологическа хоорондохи илгаа тухай ойлгосо

Запятой, хоеролжон точко, точкотой запятой, зурлаа, хаалта, асуудалай ба шангадхаhан тэмдэг табиха гол дүримүүд. Олон точко хэрэглэлгэ. Хэдэн сэглэлтын тэмдэг нэгэдхэн табилга.

Үгын фонетическэ шүүлбэри

Кроссворд зохёолго. Үгэнүүдэй лексическэ удхыень тайлбарилха, жэшээнь: хуhан- сагаан үйhэн  (береста) хальhанай набшаhата модон

Морфологическа  шүүлбэри.

Упражнениүүд

Карточкааар ажал

Морфологическа  шүүлбэри.

Хэлэлгын хубинуудые дабталга

Диктант «Нютагаа бусалга» (145үгэ)

Оршуулга

Yгэ диктант (35үгэ)

Мэдүүлэлнүүдые зохеолго.

Мэдүүлэлнүүдэй  разбор хэхэ.

Простой мэдүүлэлнүүдые ниилэлдэhэн орёо болгохо

диктант

Мэдүүлэлнүүдые зохеолго

Изложени

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй шэнжэ

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй онсо илгаа

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй байгуулга

Шалгалтын ажал (тест)

Диктант

Шалгалтын ажалай анализ

Изложени - миниатюра

Рецензи

Диктант

Упражненинууд

Найруулга

Цыренжап Сампиловай «Талын дуран» гэжэ зурагаар зохеохы ажал

Хүниие харуулhан зураглал

Найруулга

Уншаhан номдоо аннотаци бэшэлгэ.

«Мартагдашагүй аян»

3. «Санын спортодо юундэ дуратайбиб?»

Мэдүүлэлнүүдэй синтаксическа шүүлбэри.

Шалгалтын хүдэлмэри(тест)

Амаралтануудай үдэрнүүдые яажа үнгэргэхэб?»

«Минии үдэрэй заршам»

Диктант, тэрэнэй анализ

Уншаһан ном тухайгаа аннотаци, рецензи бэшэхэ

Диктант

Текст хуряамжалга.

Литературын ном соохи статьягай удхые богонихоноор (конспект) бэшэлгэ.

Уншаhан номдоо аннотаци бэшэлгэ.

Ямар нэгэн үйлэдбэриин объкт зураглан бэшэлгэ.

1. «Манай hургуулиин модо дархалгын мастерской »

 2. «Манай hургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй кабинет»

Ямар нэгэ хүдэлмэриин дүүргэлтэ тухай тоосоото харюу (отчет)

Өөрын намтар бэшэлгэ

Текстын шэнжэнүүд. Абзац.

Хэлэлгын янзанууд: хөөрэлгэ, зураглалга, бодомжолго.

Текст хуряамжалга. Түсэб. Тезис. Конспект. Реферат. Аннотаци.  Рецензи

Изложени- бодомжолго

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри  

Үгын фонетическэ шүүлбэри

Д- 3

Үгын бүридэлэй схемэдэ тааруулан зохёохо

Мэдүүлэлэй гэшүүдээр шүүлбэри

Тест зохёолго

Оршуулга

Оршуулга Д-5

Д- 8

Д-9

Д-9/ б/

Д-10

Д-14

Д-15

Д-17

Д-19

Д-20

Д-21

Д-23

Д-25

Д- 27

Д-28

Оршуулга

Тест

Д- 31

Дахалдаhан орёо мэдүүлэлнүүдэй шүүлбэри

Д-36

Д-40

Д-43

«Мартагдашагүй аян»

3. «Санын спортодо юундэ дуратайбиб?»

Амаралтануудай үдэрнүүдые яажа үнгэргэхэб?»

«Минии үдэрэй заршам

Ямар нэгэ хүдэлмэриин дүүргэлтэ тухай тоосоото харюу (отчет)

Уншаһан ном тухайгаа аннотаци, рецензи бэшэхэ

Д-47

Д-50

Текст хуряамжалга.

Д-55 оршуулга

зураглалга

Уншаhан номдоо аннотаци бэшэлгэ

«Манай hургуулиин модо дархалгын мастерской »

 2. «Манай hургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй кабинет»

Уншаhан номдоо рецензи бэшэлгэ.

Өөрын намтар бэшэлгэ

«Майн 9- нэй үдэртэ зорюулагдаhан суглаан яажа үнгэрөөб?»

Д-60

Тест зохёохо /үзэһэн темэнүүдээр/

Жэлэй һүүлдэ дабталга

1-дэхи хуби

1. Хатуу хашалгануудтай  үгэнь алин бэ?

а) зорилго б) зохёол  в) хуби  г) янза

2. 7 yзэгhөө ба 7  абяануудhаа бүридэhэн үгэ тэмдэглэгты:

а) гүрэнэй б) гэршэлнэ в) ябанхай г) зорюута

3. Хэлэлгын абяануудые шэнжэлдэг эрдэмэй hалбари юун гэжэ нэрэтэйб?

а) орфографи  б) орфоэпи  в) фонетикэ   г) лексикэ

 4. Ямар залгалта бэшэхэб?

            Эхэ эсэгынг…  нэрэ б= бузарлагты.

          а) ээ  б) эй  в) залгалтагүй  г) өө

         

5. Абтаhан үгын эсэстэ ямар залгалта байхаб?

         Медицинск..

  а) о   б) а   в) э   г)  и

       6. Доро үгтэhэн юумэнэй нэрэнүүд олоной тоодо ямар залгалта абахаб?

           

 Ураг, буряад

          а) –нууд;  б)  - нүүд;  в) – yyд;  г)  - үүд

 

        7. Точконуудай орондо таараха аялган үзэг бэшэгты:

     

 Гүйг…шэ, түйс…р, гүрл…, гүлз…ргэнэ, гүр…hэшэлхэ, үгл…гүүр

           а) oo    б) ээ    в) эй    г) оо

        8. Тус үгэнүүдые ород хэлэнhээ оршуулагты:

а) наука

               б) студент

               в) заявление

               г) родник

               д) профессия

9. Адлирхуу удхатай  үгэнүүдые тааруулан бэшэгты:

                 

             а ) hанаан

             б)  сэсэн

             в)  үндэр

             г)  гоё

             д) харанхы

       

10. Yгын ямар хуби илгаатай байнаб?

         а) барагдажа

     б) далинуудаа

     в) тэмдэглэл

     г) байшанайнгаа

     д) абяагүй

11. Эдэ үгэнүүд  ямар  хэлэлгын хубинууд бэ?

         а) нюрган

     б) хүхюун

     в) ираха

     г) мүн

     д) ганса

Мэдүүлэлнүүдые уншаад,  13-14 даабаринуудые дүүргэгты

А. Дайралда\ан лэ газартаа тэрээниие =гы хэхэ гэжэ оролдодог  юм.

Б. Теэд \==лэй =едэ тэрэниие б=ри м=\эн =гы хэжэ болохог=й, хоротойшье \аа,      =ш-- \улаг=й ту\атай амитан гээшэ гэдэг болоо.

В. Шоно гээшэ х=нэй ажахыда \аад тодхор татадаг, хоротой амитан гэжэ хамаг зон мэдэнэ.

Г. Иимэ\ээ шоные оройдонь \алга\ан орон нютагууд бии.

13.. Yгтэhэн мэүүyлэлнүүдые текст болгохын тула ямар гуримаар hубарюулжа бэшэхэб?

а) А,Г,Б,В     б) А,Б,В,Г      в) В,А,Г,Б      г) Г,А,Б,В

14. Мэдүүлэлнүүд сооһоо юрын мэдүүлэлынь оложо, дугаарайнь номер заагты.

А     б) Б           в) В       г) Г

2-дохи хуби

Текст уншаад, 15 -22 даабари дүүргэгты

 

Анхан эхил\эн т==хэнь

     (1)  1994 ондо Хэнтэйн аймагай Дадал \омоной соёлой ажалшад буряад дуушадай дунда тэмсээ =нгэргэхые хэлсэбэ. (2) Тиигэжэ 1994 оной июнь \ара соо буряад дуунай \айндэр эмхидхэхые баталаад, Биндэр, Батширээт, Баян-Адарга, Норовлин \омонуудай захиргаанууд руу бэлигтэйш==лээ хабаадуулхыень урилга эльгээбэбди. (3) Дадал \омоной арад т=мэн иимэ заншалта наада эрхилэн байгуул\андаа маша ехээр баярлаа, хэзээ нэгэтэ энэ хэмжээмнай Россин, Хитадай, дэлхэйн булан б=хэнэй буряад-монголшуудай хабаадалгатай уласхоорондын маша \айхан наадан боло\ой гэжэ х=н б=хэмнай досоогоо \анажа байгаа. (4)Тиимэ ушар\аа энэ м=рыс--ндэ онсо нэрэ =гэе гэлсэбэбди.(5) «Тоонто нютаг» г=, али «Алтаргана» гэ\эн нэрэ олгоё гэ\эн дурадхал  би оруулбаб. (6)Юуб гэхэдэ, б=хы буряадуудай мэдэдэг ба х=ндэлдэг дуунай нэрээр нэрлэбэл, з=йтэй гэжэ бодожо байгааб. (7)Х=н==д \аналаа хэлэбэ. (8)Доржс=рэн даргаУлаалзай гэжэ нэрлэе, дуулахада аятай байна гэбэ.(9) Алтаргана гэжэ \айханаар соносогдоно гэжэ Ч.Баярмаа \ана\анаа хэлэбэ. (10)Иигээд олонхи зоной дэмжэлгээр Алтаргана гэжэ нэрлэхэ болообди, харин би Алтаргана нааданай эмблемэ  --р-- зураха гэжэ  шиидэбэб.

(11)Иигэжэ буряад- монголшуудай дуу хуурай, соёл урлалай анха т=р==шын Алтаргана наадан 1994 оной июниин 11-13- да Чингис хаанай тоонто нютаг боло\он алтанхан Онон м=рэнэй, м=н арюухан Балжан хатан эжын хоорондо, м=нхэ ногоон нар\ан ойтой Дэл==н- Болдог, Баян-Обоогой энгэртэ дуутайхан, шууяатайхан боложо =нгэр\эн юм.

(12)Буряад арадай соёл урлалай Алтаргана наадан 1996 ондо Биндэр \омондо, 1998 ондо Батширээт \омондо амжалтатай =нгэргэгдэ\эн. (13)Д=рбэдэхи Алтаргана нааданай  2000 ондо Дорнод аймагай Дашбалбар нютагта =нгэрхэдэ, Россин Эрх== можын, Буряад Республикын, Агын автономито тойрогой т=л--лэгшэд оролсожо, т==хэ домог болон =л--.(14) Эндэ\ээл эхилжэ, Алтаргана наадан  Монголой хилэ дабан, буряад-монголшуудай х=сэн х=леэ\эн наадан боложо, анха т=р==н Агада =нгэр-- бэлэй.(15) М=н энэ табадахи Алтаргана наадан 2002 ондо анха т=р==шынхиеэ +бэр Монголой Шэнэхээнэй буряадуудай хабаадалгатайгаар эмхидхэгдэ\эн юм.

(16)Багахан горхон\оо эхи абан урда\аар, томо м=рэн бии болодогтол Алтаргана ехэ наадамнай =ргэлжэл\--р, улам \айхан боложол байна.

                                                                                                  Балбарын Ганхуяг

15. Текст соо зүрилдэhэн харилсаатай ниилэлдэhэн орёо мэдүүлэл оложо, дугаарайнь номер харюу соогоо бэшэгты.

16. 2-дохи мэдyyлэл  соохи оборот  ямар бэ?    

          а) бэеэ дааhан причастна  б) бэеэ дааhан деепричастна

  в) юрын причастна             г) юрын деепричастна

17.. 12-дохи мэд==лэл соо доогуураа зураатай үгэнүүд мэдүүлэлэй ямар гэшүүд болоноб?

          а)  нэрлүүлэгшэ  б) хэлэгшэ    в) элирхэйлэгшэ  г) нэмэлтэ   д) ушарлагша

Багшын хэрэглэхэ методическа литература

       С.Г. Ошоров, Ж.Ц. Жамбуева «Буряад хэлэн» 8-дахи класс, Улаан-Үдэ «Бэлиг»,  2008 он.

   Б.Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5-дахи класс Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          «Буряад hургуулиин программанууд» Буряад хэлэн 5-11 класс Д.Д. Санжина, Г.Д. Будаева, Б.Б. Будаин Улан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Шарланова Н.Ц., Раднаева Е.Д. «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ 2008 он.

          Д.М. Бурхинов «Обобщение передового педагогического опыта» Улан-Үдэ 2001 он.

          А.Б. Санжаева, Ж.Д. Намтаров «Буряад хэлэнэй грамматикаар даабаринууд болон тайлбаринууд» Улан-Үдэ «БГУ-гай хэблэл» 2006 он.

          Бабу-Доржи Батоев «Буряад хэлэн» 5-9 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2005 он.

          С.Ж. Мархаева «Буряад хэлэн тестнүүд» 5-7 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Д.Б. Базарова «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Дампилова Х.Д., Мархаева С.Ж. «Диктантнуудай суглуулбари» 5-9 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2002 он.

          Даши-Нима Доржиев «Мүнөөнэй буряад хэлэн» Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2005 он.      

          «Мэндэ-э!» Начальный курс бурятского языка Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Г.Н. Волков, Т.Д. Замбалова «Этнопедагогико» Улаан-Үдэ 2005 он.

          Л.Д. Шагдаров «Буряад хэлэнэй бэшэгэй дүрим» Улаан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2009 он.

          У-Ж.Ш. Дондуков, Б.Б. Лхасаранова «Учебник бурятского языка» Улан-Үдэ Издательство «Бэлиг» 2006 он.

          «Буряад хэлэн» электронный учебник бурятского языка.

          «Трансформация социально-профессионального поведения работников образования» Улан-Үдэ «Издательство Бурятского госуниверситета» 2007 он.

          «Буряад хэлэ, литература заалгын зарим асуудалнууд болон ерээдүйн хараа бодолнууд» Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

                   

Һурагшадай уншаха литература

          Багшын хэрэглэхэ методическа литература

       С.Г. Ошоров, Ж.Ц. Жамбуева «Буряад хэлэн» 8-дахи класс, Улаан-Үдэ «Бэлиг»,  2008 он.

      Б.Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С.Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5-дахи класс Улаан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Шарланова Н.Ц., Раднаева Е.Д. «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ 2008 он.

          А.Б. Санжаева, Ж.Д. Намтаров «Буряад хэлэнэй грамматикаар даабаринууд болон тайлбаринууд» Улан-Үдэ «БГУ-гай хэблэл» 2006 он.

          Бабу-Доржи Батоев «Буряад хэлэн» 5-9 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2005 он.

          С.Ж. Мархаева «Буряад хэлэн тестнүүд» 5-7 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» 2008 он.

          Д.Б. Базарова «Буряад хэлээр тестнүүд» Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Дампилова Х.Д., Мархаева С.Ж. «Диктантнуудай суглуулбари» 5-9 класс Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2002 он.

          Даши-Нима Доржиев «Мүнөөнэй буряад  хэлэн» Улан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2005 он.      

          «Мэндэ-э!» Начальный курс бурятского языка Улан-Үдэ «Бэлиг» 2009 он.

          Л.Д. Шагдаров «Буряад  хэлэнэй бэшэгэй дүрим» Улаан-Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2009 он.

          У-Ж.Ш. Дондуков, Б.Б. Лхасаранова «Учебник бурятского языка» Улан-Үдэ Издательство «Бэлиг» 2006 он.

          «Буряад хэлэн» электронный учебник б


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Рабочие программы по бурятскому языку

Тип программы: общеобразовательнаяПрограмма написана на основеРегионального стандарта начального и основного общего образования по бурятскому языку как государственному языку Республики Бурятия (прика...

Рабочая программа по бурятскому языку как второму 2-4 классы

Рабочая программа  разработана  в соответствии с Федеральным законом Российской Федерации от 29 декабря 2012г. N273-ФЗ «Об образовании в Российской Федерации»; Планом действий по модернизаци...

Рабочая программа по бурятскому языку 5 кл

Рабочая программа...

рабочая программа по бурятскому языку, 5 - 6 классы

Рабочая прорамма по бурятскому языку по УМК "Алтаргана"...

Рабочая программа по бурятскому языку. 2 класс

...

Рабочая программа по бурятскому языку 5-6 классы

Рабочая программа по бурятскому языку 5-6 классы...

Рабочая программа по бурятскому языку 7 класс

Основной целью обучения бурятскому языку в школе является осознание учащихся необходимости овладения бурятским языком как средством самовоспитания и самосовершенствования в духе национальных традиций ...